Luận văn Phát triển hệ thống kiểm soát nội bộ tại các doanh nghiệp Việt Nam trên cơ sở quản trị rủi ro doanh nghiệp

uyeân nhaân saâu xa. Khi ñoù, ñôn vò coù theå ñaùnh giaù vaø phaûn öùng ôû möùc ñoä toång hôïp chöù khoâng caàn phaûi xem xeùt caùc söï kieän rieâng leû. Caùc kyõ thuaät treân coù theå ñöôïc aùp duïng rieâng leû hoaëc keát hôïp cho töøng chu trình nghieäp vuï vuï theå phuø hôïp vôùi ñaëc thuø hoaït ñoäng, trieát lyù veà ruûi ro vaø caùc coâng cuï hieän coù cuûa ñôn vò. Caùc ví duï veà vieäc aùp duïng caùc kyõ thuaät ôû Baûng 3.1 vaø Baûng 3.2 cho chuùng ta thaáy roõ hôn vieäc aùp duïng naøy. lxxxvi Baûng 3.1 Ví duï veà phaân tích chu trình Ñaàu vaøo Nhieäm vuï Ñaàu ra Nhieäm vuï Caùc söï kieän coù khaû naêng phaùt sinh 1. Daùn tem ngaøy thaùng leân Sec * Nhaân vieân khoâng daùn tem leân Sec 2. Ghi vaøo soå ñaêng kyù * Nhaân vieân khoâng ghi vaøo soå ñaêng kyù * Ghi sai chi tieát * Ghi nhaàm vôùi Sec khaùc 3.Yeâu caàu ngaân haøng thanh toaùn * Thaát laïc Sec khi göûi ñeán ngaân haøng * Yeâu caàu nhaàm ngaân haøng thanh toaùn * Ngaân haøng ghi sai soá tieàn * Tem daùn bò maát 4. Chuyeån giaáy yeâu caàu thanh vaø toaùn * Giaáy yeâu caàu thanh toaùn vaø soå ñaêng kyù bò thaát soå ñaêng kyù cho keá toaùn laïc hoaëc göûi khoâng ñuùng nhaân vieân keá toaùn 5. Keá toaùn ghi vaøo soå caùi * Ghi vaøo soå caùi soá tieàn khoâng ñuùng * Ghi khoâng ñuùng teân khaùch haøng * Nhaân vieân keá toaùn khoâng ghi vaøo soå caùi 6. Chuyeån hoà sô thanh toaùn ñeå keøm * Chi tieát hoà sô khoâng phuø hôïp vôùi Sec theo giaáy yeâu caàu thanh toaùn Nhaän Sec 1. Daùn tem ngaøy thaùng leân Sec 2. Ghi vaøo soå ñaêng kyù 3.Yeâu caàu ngaân haøng thanh toaùn 4. Chuyeån giaáy yeâu caàu thanh vaø toaùn soå ñaêng kyù cho keá toaùn 5. Keá toaùn ghi vaøo soå caùi 6. Chuyeån hoà sô thanh toaùn ñeå keøm theo giaáy yeâu caàu thanh Daùn tem leân giaáy yeâu caàu thanh toaùn Baùo caùo ghi cheùp keá toaùn Hoà sô thanh toaùn lxxxvii Baûng 3.2 Ví duï veà söï keát hôïp coâng cuï hieån thò vaø caùc möùc ñoä caûnh baùo Muïc tieâu boä phaän Ño löôøng Muïc tieâu vaø ruûi ro coù theå chaáp nhaän Söï kieän tieàm taøng Coâng cuï hieån thò Caùc möùc ñoä caûnh baùo cho boä phaän Ñaåy maïnh chieán dòch tieâu thuï saûn phaåm ôû caùc sieâu thò trong caùc vuøng troïng ñieåm Soá löôïng saûn phaåm tieâu thuï moãi thaùng cuûa moãi cöûa haøng Muïc tieâu: 1.000 saûn phaåm môùi ñöôïc tieâu thuï moãi thaùng cuûa moãi cöûa haøng trong suoát chieán dòch. Ruûi ro coù theå chaáp nhaän: saûn phaåm tieâu thuï töø 900 – 1.250 Söï tin töôûng cuûa khaùch haøng taêng do coâng ty ñaåy maïnh vieäc tieâu thuï saûn phaåm Chæ soá haøi loøng cuûa khaùch haøng Chæ soá haøi loøng cuûa khaùch haøng taêng döôùi 5% Taïo döïng vaø duy trì vieäc baûo maät heä thoáng thoâng tin choáng laïi vieäc xaâm nhaäp töø beân ngoaøi Soá löôïng caùc laàn thaâm nhaäp thaønh coâng töø caùc ñoái töôïng beân ngoaøi Muïc tieâu: 0 cho moãi thaùng Ruûi ro coù theå chaáp nhaän: 0 moãi thaùng Nhöõng ngöôøi khoâng coù traùch nhieäm thaâm nhaäp heä thoáng thoâng tin cuûa coâng ty baèng ñöôøng Internet Soá laàn nhöõng ngöôøi khoâng coù traùch nhieäm thaâm nhaäp heä thoáng thoâng tin thaønh coâng vaø khoâng Nhöõng ñieåm yeáu môùi cuûa heä thoáng ñöôïc thaâm nhaäp bôûi ngöôøi beân ngoaøi lxxxviii thaønh coâng Tuaân thuû caùc quy ñònh veà tieán ñoä thöïc hieän ñoái vôùi caùc chaát ñoäc haïi Soá löôïng vaäy lieäu ñoäc haïi roø ræ ra moâi tröôøng ñöôïc vaän chuyeån bôûi nhaân vieân coâng ty Muïc tieâu: <1000 lít moãi naêm. Ruûi ro coù theå chaáp nhaän: 0 – 1.250 lít moãi naêm Söï aên moøn kim loaïi daãn ñeán roø ræ nguyeân lieäu trong quaù trình vaän chuyeån baèng xe taûi. Soá naêm ñaõ söû duïng cuûa caùc boàn chöùa nguyeân lieäu ñoäc haïi Caùc thuøng chöùa ñaõ ñöôïc söû duïng treân 85% tuoåi thoï kyõ thuaät Duy trì söï oån ñònh veà nguoàn nhaân löïc coù chaát löôïng cao Tyû leä thoâi vieäc cuûa caùc nhaân vieân coù chaát löôïng cao Muïc tieâu: tyû leä nghæ vieäc <10% Ruûi ro coù theå chaáp nhaän: 2% - 12% Nhaân vieân nghæ quùa nhieàu. Söï nhieät tình cuûa nhaân vieân coù chuyeân moân cao ñoái vôùi coâng ty. Nhaân vieân coù chuyeân moân cao traû lôøi “raát” hoaëc “thænh thoaûng” khoâng haøi loøng vôùi coâng ty trong caùc cuoäc khaûo saùt. 3.2.3.2 AÙp duïng caùc kyõ thuaät ñeå ñònh löôïng söï taùc ñoäng cuûa ruûi ro Ñeå ñònh löôïng söï taùc ñoäng cuûa ruûi ro, ñôn vò coù theå söû duïng phöông phaùp ñònh löôïng hoaëc ñònh tính. Tuy nhieân kyõ thuaät ñònh löôïng thöôøng cho keát quaû chính xaùc lxxxix hôn nhöng ñoøi hoûi nhöõng ñieàu kieän phöùc taïp. Ñeå ñònh löôïng ruûi ro coù hieäu quûa cho vieäc quaûn trò, ñôn vò caàn phaûi hoaøn thieän theo höôùng sau: - Nhöõng ngöôøi quaûn lyù phaûi ñöôïc trang bò nhöõng kieán thöùc cô baûn ñeå coù theå tieáp caän ñöôïc vôùi caùc caùch thöùc tính toaùn löôïng hoaù söï taùc ñoäng cuûa moät ruûi ro. - Maët khaùc ñôn vò cuõng caàn trang bò nhöõng phaàn meàm chuyeân duïng ñeå phuïc vuï cho caùc coâng vieäc tính toaùn. Khi ñoù, seõ coù nhöõng keát quaû nhanh vaø chính xaùc veà söï taùc ñoäng cuûa ruûi ro vaø vì vaäy seõ ñöa ra nhöõng phöông aùn ñeå xöû lyù kòp thôøi, laøm taêng hieäu quaû cuûa coâng taùc quaûn lyù. 3.2.4 Taïo thoùi quen söû duïng dòch vuï baûo hieåm Vieäc söû duïng dòch vuï baûo hieåm cho caùc toån thaát laø caùch thöùc chuyeån giao ruûi ro ñöôïc söû duïng phoå bieán ôû caùc nöôùc. Tuy nhieân, thoùi quen naøy chöa phoå bieán ôû Vieät nam tröø moät soá tröôøng hôïp baét buoäc nhö xuaát nhaäp khaåu. Ñôn vò söû duïng caùc dòch vuï baûo hieåm toån thaát khi töï ñôn vò khoâng theå giaûm thieåu ruûi ro xuoáng ñeán möùc coù theå chaáp nhaän hoaëc khi chi phí ñeå töï giaûm thieåu lôùn hôn lôïi ích maø ñôn vò coù ñöôïc töø vieäc giaûm thieåu ruûi ro ñoù. Thoùi quen söû duïng baûo hieåm giuùp ñôn vò coù theâm caùch thöùc phaûn öùng ñeå xem xeùt. Maët khaùc coù theå laøm giaûm chi phí baûo hieåm do giaûm ñònh phí cho caùc giao dòch hoaëc keát hôïp nhieàu hôïp ñoàng baûo hieåm cuøng luùc,… Söû duïng baûo hieåm cho nhöõng ruûi ro quan troïng khoâng nhöõng giuùp ñôn vò toàn taïi sau nhöõng toån thaát baát ngôø maø coøn taïo thoùi quen kinh doanh phuø hôïp vôùi thoâng leä quoác teá. 3.2.5 Ña daïng hoaù caùc keânh thoâng tin Caùc keânh thoâng tin laø phöông tieän ñeå caùc caáp quaûn lyù truyeàn ñaït mong muoán xuoáng caùc caáp döôùi vaø thu nhaän caùc yù kieán phaûn hoài. Keânh thoâng tin vôùi caùc ñoái töôïng beân ngoaøi giuùp caùc ñoái töôïng lieân quan hieåu ñuùng ruûi ro maø ñôn vò ñang ñoái xc maët vaø xöû lyù, maët khaùc cuõng laø phöông tieän ñeå ñaùnh giaù ñuùng caùc ruûi ro phaùt sinh töø caùc ñoái töôïng beân ngoaøi. Heä thoáng thoâng tin höõu hieäu giuùp ñôn vò nhìn nhaän heát caùc ruûi ro, töø ñoù coù theå xaây döïng caùch thöùc quaûn lyù hieäu quaû. Ñeå caùc keânh thoâng tin höõu ích cho caùc caáp quaûn lyù, caàn hoaøn thieän theo höôùng sau: - Ña daïng caùch thöùc truyeàn thoâng trong noäi boä ñôn vò. Ngoaøi nhöõng caùch thöùc truyeàn thoáng nhö trao ñoåi tröïc tieáp, hoïp giao ban, thoâng baùo ôû caùc baûn tin hoaëc vaên baûn,.. caùc doanh nghieäp neân xaây döïng theâm nhöõng caùch thöùc truyeàn thoâng môùi ñeå ngöôøi nhaän coù theå nhaän ñöôïc thoâng tin kòp thôøi hôn nhö xaây döïng maïng thoâng tin ñieän töû noäi boä, göûi email, thaêm doø noäi boä qua maïng,.. - Keânh thoâng tin vôùi caùc ñoái töôïng beân ngoaøi phaûi höõu ích trong vieäc nhaän daïng vaø ñaùnh giaù ruûi ro. Cuï theå: tröôùc heát ñôn vò xaây döïng caùc tieâu chí cuï theå cho nhöõng ruûi ro lieân quan ñeán ñoâi töôïng beân ngoaøi, sau ñoù döïa vaøo nhöõng chæ tieâu ñaõ ñöôïc xaây döïng ñeå thu thaäp vaø cung caáp caùc thoâng tin taùc ñoäng ñeán ñoái töôïng ñoù. - Keânh thoâng tin cho Hoäi ñoàng quaûn trò phaûi ñaûm baûo cung caáp ñöôïc nhöõng ruûi ro cô baûn lieân quan ñeán coâng ty cuõng nhö noã löïc kieåm soaùt ruûi ro cuûa Ban giaùm ñoác vaø caùc quy trình ñang ñöôïc aùp duïng ñeå quaûn lyù caùc ruûi ro ñoù. - Thoâng tin phaûi ñöôïc caäp nhaät kòp thôøi. Thoâng tin chæ höõu ích cho ngöôøi quaûn lyù trong vieäc nhaän daïng vaø ñaùnh giaù ruûi ro khi ñöôïc cung caáp kòp thôøi. Vì vaäy, caùc thoâng tin phaûn hoài hoaëc caùc thoâng tin thu nhaän ñöôïc töø beân ngoaøi phaûi ñöôïc cung caáp cho nhaø quaûn lyù theo caùch thöùc nhanh nhaát coù theå. Chæ coù nhö vaäy thì nhaø quaûn lyù môùi coù theå ñöa ra nhöõng caùch thöùc ñoái phoù höõu hieäu vaø hieäu quaû vôùi ruûi ro cuõng nhö taän duïng caùc cô hoäi phaùt sinh ñoái vôùi ñôn vò. 3.2.6 Taêng cöôøng caùc coâng taùc kieåm tra giaùm saùt xci Moät heä thoáng KSNB duø ñöôïc thieát keá toát theá naøo ñi chaêng nöõa nhöng neáu khoâng coù söï kieåm tra giaùm saùt toát thì heä thoáng ñoù seõ maát daàn tính höõu hieäu. Maët khaùc, khi ñieàu kieän kinh doanh thay ñoåi thì heä thoáng KSNB ñöôïc thieát keá tröôùc ñaây coù theå khoâng coøn phuø hôïp trong tình hình môùi. Hôn nöõa, thoâng qua vieäc kieåm tra giaùm saùt giuùp ñôn vò thaáy ñöôïc nhöõng khieám khuyeát trong thieát keá vaø vaän haønh heä thoáng. Vì vaäy, vieäc kieåm tra giaùm saùt heä thoáng KSNB caàn phaûi ñöôïc quan taâm ôû möùc ñoä caàn thieát. Cuï theå nhö sau: - Kieåm tra giaùm saùt thöôøng xuyeân: ngoaøi vieäc thieát keá heä thoáng ñeå caùc nhaân vieân vaø caùc phoøng ban thöïc hieän vieäc giaùm saùt laãn nhau thì caùc caáp quaûn lyù trong ñôn vò phaûi thöôøng xuyeân kieåm tra giaùm saùt vieäc thöïc hieän haèng ngaøy trong phaïm vi quaûn lyù. Moät maët giaùm saùt vieäc thöïc hieän cuûa nhaân vieân, maët khaùc ngöôøi quaûn lyù cuõng phaùt hieän ñöôïc nhöõng chi tieát chöa hôïp lyù cuûa chu trình. Giaùm saùt thöôøng xuyeân cuõng bao goàm vieäc ghi nhaän nhöõng baùo caùo veà caùc khuyeám khuyeát cuûa heä thoáng cuûa nhöõng nhaân vieân caáp döôùi tröïc tieáp thöïc hieän. - Phaân tích ñaùnh giaù ñònh kyø: ñònh kyø caùc caáp quaûn lyù tham gia trong chu trình ngoài laïi cuøng nhau ñeå phaân tích, ñaùnh giaù söï höõu hieäu, söï phuø hôïp vôùi ñieàu kieän hieän taïi cuûa caùc chu trình lieân quan. Ban giaùm ñoác cuõng coù theå ñöa ra söï ñaùnh giaù thoâng qua nhöõng trao ñoåi vôùi kieåm toaùn vieân noäi boä /Ban kieåm soaùt, kieåm toaùn vieân ñoäc laäp hoaëc nhöõng nhaø tö vaán veà heä thoáng KSNB hieän taïi cuûa coâng ty. 3.3 Ñònh höôùng hoaøn thieän KSNB taïi caùc doanh nghieäp vöøa vaø nhoû Caùc doanh nghieäp vöøa vaø nhoû coù ñaëc tröng laø ít nhaân vieân, nhaân vieân kieâm nhieäm nhieàu coâng vieäc khaùc nhau. Caùc doanh nghieäp vöøa vaø nhoû ôû Vieät nam ña soá baét ñaàu töø hoä kinh doanh caù theå, quaûn lyù theo loái gia ñình; moät soá ít chuyeån chuyeån ñoåi töø doanh nghieäp Nhaø nöôùc. Vì vaäy, vieäc ñieàu haønh caùc coâng vieäc chuû yeáu taäp trung vaøo chuû doanh nghieäp hoaëc giaùm ñoác, caùch thöùc phaân chia quyeàn haïn vaø traùch nhieäm raát ít. xcii Vôùi nhöõng ñaëc ñieåm treân, ñeå doanh nghieäp quaûn lyù toát hôn caùc ruûi ro lieân quan ñeán quaù trình hoaït ñoäng, theo chuùng toâi, caùc doanh nghieäp caàn hoaøn thieän caùc yeáu toá theo höôùng sau: 3.3.1 Naâng cao yù thöùc cuûa ngöôøi quaûn lyù veà ruûi ro vaø caùc hoaït ñoäng kieåm soaùt YÙ thöùc cuûa ngöôøi quaûn lyù caáp cao hoaëc ngöôøi chuû cuûa ñôn vò veà caùc ruûi ro ñoùng vai troø quyeát ñònh trong vieäc toå chöùc vaø thöïc hieän heä thoáng KSNB taïi doanh nghieäp. Neáu ngöôøi quaûn lyù yù thöùc ñaày ñuû veà caùc ruûi ro thì doanh nghieäp seõ coá gaéng xaây döïng moät heä thoáng hoaøn chænh ñeå kieåm soaùt caùc ruûi ro ñoù, ngöôïc laïi neáu ngöôøi quaûn lyù khoâng ñaùnh giaù ñaày ñuû caùc ruûi ro hoaëc hieåu bieát veà KSNB yeáu thì heä thoáng KSNB khoâng theå giuùp doanh nghieäp quaûn lyù hieäu quaû caùc ruûi ro phaùt sinh. Ñeå naâng cao yù thöùc cuûa ngöôøi quaûn lyù veà ruûi ro vaø caùc hoaït ñoäng kieåm soaùt, ngöôøi quaûn lyù caáp cao taïi ñôn vò caàn thöïc hieän nhöõng vieäc sau: - Tieáp caän nhöõng kieán thöùc veà ruûi ro vaø KSNB moät caùch nghieâm tuùc vaø khoa hoïc, chaúng haïn vaán ñeà nhìn nhaän ruûi ro moät caùch toång theå, caùc yeáu toá vaø quy trình KSNB,.. baèng caùch nghieân cöùu caùc taøi lieäu lieân quan hoaëc tham gia caùc hoäi thaûo chuyeân ñeà. Treân cô sôû ñoù, ngöôøi quaûn lyù xem xeùt heát caùc ruûi ro taùc ñoäng ñeán ñôn vò vaø xaây döïng ñöôïc heä thoáng KSNB hieäu quaû phuø hôïp vôùi ñaëc thuø vaø ñieàu kieän hieän taïi cuûa doanh nghieäp. - Ngöôøi laõnh ñaïo caáp cao caàn xaùc ñònh moät trieát lyù roõ raøng veà ruûi ro, chaúng haïn khoâng baùn nhöõng saûn phaåm khoâng ñuùng chaát löôïng hoaëc tuyeät ñoái tuaân thuû luaät phaùp,… Ñieàu naøy giuùp giuùp cho nhöõng nhaân vieân caáp döôùi xöû lyù caùc ruûi ro phaùt sinh moät caùch coù ñònh höôùng, xaùc ñònh ñöôïc ñaâu laø ruûi ro coù theå chaáp nhaän. Maët khaùc, söï minh baïch naøy cuõng giuùp cho vieäc quaûn lyù ruûi ro ñöôïc thöïc hieän thuaän lôïi hôn thoâng qua so saùnh vôùi nhöõng chuaån giaù trò, tieâu chí roõ raøng ñeå ñaùnh giaù giöõa caùc nhaân vieân vôùi nhau,… xciii - Nhöõng ngöôøi quaûn lyù tuyeät ñoái chaáp haønh caùc quy ñònh vaø laøm göông cho nhaân vieân caáp döôùi noi theo. Caùc quy ñònh, trieát lyù seõ khoâng coøn phaùt huy taùc duïng neáu nhöõng ngöôøi quaûn lyù trong ñôn vò khoâng tuaân thuû hoaëc taïo ra söï nghi ngôø cho caùc nhaân vieân caáp döôùi. Vì vaäy, nhöõng ngöôøi quaûn lyù phaûi laøm göông trong vieäc thöïc hieän caû lôøi noùi vaø vieäc laøm. Ñieàu naøy ñaûm baûo cho caùc quy ñònh ñöôïc tuyeät ñoái tuaân thuû vaø taïo neân vaên hoaù cuûa toå chöùc. - Thöôøng xuyeân nhaéc nhôû vaø kieåm tra giaùm saùt vieäc thöïc hieän caùc thuû tuïc kieåm soaùt, caùc chính saùch maø doanh nghieäp ñaõ ñeà ra. Ñieàu naøy coù taùc duïng nhaéc nhôû caùc nhaân vieân yù thöùc thöïc hieän caùc quy ñònh veà kieåm soaùt, vöøa coù taùc duïng raên ñe nhöõng haønh ñoäng coá yù cuûa nhaân vieân laøm taêng ruûi ro cho doanh nghieäp. Maët khaùc, thoâng qua quaù trình kieåm tra giaùm saùt, ngöôøi quaûn lyù cuõng coù theå phaùt hieän ñöôïc nhöõng yeáu keùm, khieám khuyeát cuûa heä thoáng ñeå coù theå ñöa ra nhöõng bieän phaùp khaéc phuïc kòp thôøi. 3.3.2 Xaùc ñònh nhöõng muïc tieâu, keá hoaïch daøi haïn Vieäc xaây döïng caùc muïc tieâu, keá hoaïch hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh daøi haïn giuùp ñôn vò coù ñöôïc nhöõng chaån bò caàn thieát ñeå taïo söï oån ñònh trong töông lai. Maët khaùc, khi xaùc ñònh ñöôïc caùc muïc tieâu daøi haïn, seõ taïo cô sôû ñeå doanh nghieäp taïo döïng caùch thöùc hoaït ñoäng chuyeân nghieäp, xoùa boû ñöôïc nhöõng tö duy kinh doanh theo kieåu caù theå, chuïp giaät. Ñieàu naøy seõ taïo uy tín cuûa doanh nghieäp ñoái vôùi caùc ñoái taùc, maët khaùc doanh nghieäp cuõng xaùc ñònh ñöôïc nhöõng öu tieân trong vieäc phaân boå caùc nguoàn löïc cuõng nhö trong giao dòch vôùi caùc ñoái taùc cuûa ñôn vò. Ñöùng treân goùc ñoä quaûn lyù ruûi ro, khi ñôn vò xaùc ñònh ñöôïc nhöõng muïc tieâu daøi haïn cuûa mình, seõ xem xeùt caùc ruûi ro taùc ñoäng moät caùch toaøn dieän hôn. Cuï theå, doanh nghieäp seõ nhaän daïng ñöôïc heát caùc loaïi ruûi ro taùc ñoäng cuõng nhö möùc ñoä aûnh höôûng cuûa töøng ruûi ro ñeán vieäc ñaït muïc tieâu cuûa ñôn vò. Maët khaùc, khi xaùc ñònh ñöôïc caùc xciv muïc tieâu daøi haïn, ñôn vò seõ coù cô sôû ñeå xaây döïng caùc keá hoaïch daøi haïn trong vieäc ñoái phoù hieäu quaû vôùi caùc loaïi ruûi ro. Trong vieäc xaây döïng caùc muïc tieâu, keá hoaïch daøi haïn caàn thöïc hieän caùc noäi dung sau: - Xaùc ñònh söù maïng cuûa ñôn vò: laø vieäc xaùc ñònh muïc ñích cuoái cuøng maø ñôn vò höôùng ñeán, qua ñoù cuõng xaùc ñònh ñöôïc caùch thöùc maø ñôn vò laøm taêng giaù trò cho caùc chuû doanh nghieäp. Vieäc xaùc ñònh söù maïng giuùp ñònh höôùng phaïm vi hoaït ñoäng cuõng nhö xaùc ñònh caùc muïc tieâu quan troïng vaø caùc chieán löôïc thöïc hieän phuø hôïp vôùi ñích ñeán cuoái cuøng maø ñôn vò höôùng ñeán. - Xaùc ñònh caùc muïc tieâu chieán löôïc vaø caùch thöùc thöïc hieän cho töøng giai ñoaïn, töøng döï aùn. Treân cô sôû caùc nguoàn löïc hieän coù vaø caùc ñieàu kieän beân ngoaøi, ñôn vò xaùc ñònh caùc muïc tieâu chieán löôïc vaø caùch thöùc ñeå thöïc hieän phuø hôïp vôùi söù maïng ñaõ ñeà ra cuûa ñôn vò. Caên cöù vaøo caùc muïc tieâu chieán löôïc vaø caùc chieán löôïc thöïc hieän, ñôn vò xaây döïng caùc muïc tieâu tieâu lieân quan ôû nhöõng möùc ñoä thaáp hôn cho töøng maûng hoaït ñoäng, töøng thôøi kyø khaùc nhau. Vieäc xaây döïng caùc muïc tieâu lieân quan giuùp ñôn vò hoaït ñoäng vaø phaùt trieån coù ñònh höôùng, hoã trôï cho vieäc thöïc hieän söù maïng ñaõ ñeà ra. Maët khaùc noù cuõng giuùp cho ñôn vò nhaän daïng ñaày ñuû vaø chính xaùc caùc ruûi ro treân cô sôû caùc keá hoaïch, chieán löôïc vôùi ruûi ro ñaõ ñöôïc xaây döïng töø tröôùc. 3.3.3 Naâng cao naêng löïc vaø ñaïo ñöùc cuûa nhaân vieân Vôùi ñaëc thuø laø nhaân vieân kieâm nhieäm nhieàu nhieàu vò trí coâng vieäc khaùc nhau trong ñôn vò, do vaäy moãi nhaân vieân trong doanh nghieäp ñoùng vai troø quan troïng trong vieäc kieåm soaùt caùc ruûi ro. Nhaân vieân vöøa laø ñoái töôïng ñeå kieåm tra giaùm saùt vöøa laø ñoái töôïng thöïc hieän nhöõng coâng vieäc kieåm soaùt caùc ruûi ro lieân quan ñeán quaù trình hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp. Vì vaäy, ñeå ngöôøi nhaân vieân coù theå giaûm thieåu caùc ruûi xcv ro vaø ngaên chaën caùc ruûi ro, doanh nghieäp caàn khuyeán khích naâng cao naêng löïc vaø ñaïo ñöùc cuûa nhaân vieân theo höôùng sau: - Xaây döïng quy cheá ñaùnh giaù ngöôøi lao ñoäng khaùch quan, phuø hôïp vôùi nhöõng ñoùng goùp thöïc teá cho doanh nghieäp, khuyeán khích ngöôøi lao ñoäng ñoùng goùp nhöõng yù kieán xaây döïng vaø gaén boù vôùi doanh nghieäp. - Taïo ñieàu kieän naâng cao kieán thöùc cho ngöôøi lao ñoäng. Ngöôøi lao ñoäng, ñaëc bieät laø nhöõng nhaân vieân vaên phoøng taïi caùc doanh nghieäp vöøa vaø nhoû thöôøng ñaûm nhaän cuøng luùc nhieàu coâng vieäc vaø coù nhöõng coâng vieäc khoâng phaûi laø chuyeân ngaønh chính ñöôïc ñaøo taïo. Maët khaùc, moâi tröôøng kinh doanh luoân thay ñoåi ñoøi hoûi ñôn vò phaûi caäp nhaät khoâng ngöøng nhöõng dieãn bieán trong thöïc teá, khoâng chæ ngöôøi chuû hoaëc giaùm ñoác doanh nghieäp phaûi thöôøng xuyeân caäp nhaät maø ngöôøi lao ñoäng cuõng phaûi luoân caäp nhaät môùi nhöõng thay ñoåi lieân quan ñeán caùc coâng vieäc cuï theå cuûa mình. Ñeå ngöôøi lao ñoäng thöïc hieän toát hôn caùc coâng vieäc ñöôïc giao vaø theo kòp söï thay ñoåi cuûa moâi tröôøng kinh teá, ñôn vò phaûi chuû ñoäng naêng cao naêng löïc cuûa ngöôøi lao ñoäng baèng caùc caùch thöùc sau: + Taïo ñieàu kieän veà thôøi gian, vaät chaát, tinh thaàn ñeà ngöôøi lao ñoäng tham gia caùc khoaù ñaøo taïo, taäp huaán ngaén haïn veà caùc lónh vöïc chuyeân ngaønh. + Cöû caùc vò trí quaûn lyù chuû choát tham döï caùc buoåi hoäi thaûo, thaûo luaän chuyeân ñeà veà quaûn lyù, kinh doanh, hoäi nhaäp,… + Khuyeán khích ngöôøi lao ñoäng töï hoïc taäp, naâng cao trình ñoä, chaúng haïn tính theâm tieàn löông neáu ngöôøi lao ñoäng ñaït ñöôïc chöùng chæ chuyeân moân naøo ñoù,.. + Xaây döïng maïng internet taïi ñôn vò nhaèm giuùp nhaân vieân deã daøng caäp nhaät, hoïc hoûi nhöõng thoâng tin, kieán thöùc töø beân ngoaøi. - Tuyeån choïn nhöõng nhaân vieân coù phaåm chaát trung thöïc. Moät trong nhöõng yeáu toá quan troïng taùc ñoäng ñeán khaû naêng gian laän laø phaåm chaát ñaïo ñöùc cuûa ngöôøi lao xcvi ñoäng. Khi heä thoáng KSNB coøn chöa ñaûm baûo do söï kieâm nhieäm cuûa nhaân vieân coøn lôùn thì phaåm chaát cuûa ngöôøi lao ñoäng caøng quan troïng ñoái vôùi heä thoáng kieåm soaùt ñeå ñaûm baûo gian laän khoâng xaûy ra. Vì vaäy, quaù trình tuyeån duïng vaø khen thöôûng ñeà baït nhaân vieân caàn phaûi ñeà cao vai troø cuûa yeáu toá ñaïo ñöùc theo höôùng tuyeån duïng vaø ñeà baït nhöõng nhaân vieân trung thöïc, coù traùch nhieäm trong coâng vieäc vaø coù yù thöùc ñeán söï phaùt trieån cuûa coâng ty. 3.3.4 AÙp duïng caùc coâng cuï ñeå nhaän daïng, ñaùnh giaù ruûi ro ñôn giaûn nhöng hieäu quûa Ñoái vôùi caùc DNVVN thì khoâng ñuû ñieàu kieän ñeå aùp duïng ñaày ñuû toaøn boä caùc coâng cuï ñeå QTRR theo Baùo caùo COSO naêm 2004. Tuy nhieân, ñôn vò cuõng coù theå aùp duïng töøng phaàn theo caùch thöùc ñôn giaûn ñeå laøm taêng hieäu quûa cuûa vieäc QTRR. Caùc coâng cuï ñoù bao goàm: - Xem xeùt caùc yeáu toá taùc ñoäng ñeán söï kieän tieàm taøng. Khi xem xeùt caùc nhaân toá aûnh höôûng giuùp cho nhaø quaûn lyù coù ñöôïc caùc yeáu toá coù theå phaùt sinh taùc ñoäng ñeán vieäc thöïc hieän muïc tieâu cuûa ñôn vò, töø ñoù xaùc ñònh ñöôïc heát nhöõng söï kieän tieàm taøng vaø coù theå xaây döïng nhöõng caùch thöùc ñeå chuû ñoäng ñoái phoù. - Thaûo luaän vaø trao ñoåi vôùi nhaân vieân caáp döôùi. Caùc yù kieán toång hôïp ñöôïc töø nhaân vieân ôû caùc phoøng ban, boä phaän giuùp cho ngöôøi quaûn lyù coù caùi nhìn toång hôïp veà caùc ruûi ro maø ñôn vò coù theå gaëp phaûi, treân cô sôû ñoù ñôn vò xaây döïng moät keá hoaïch toång hôïp ñeå ñoái phoù. - Döïa vaøo kinh nghieäm vaø söï xeùt ñoaùn quûa ngöôøi quaûn lyù. Trình ñoä chuyeân moân, kinh nghieäm laøm vieäc vaø khaû naêng phaùn ñoaùn cuûa ngöôøi quaûn lyù cuõng seõ giuùp ích cho ñôn vò trong vieäc nhaän dieän vaø xöû lyù hieäu quûa ñoái vôùi ruûi ro. Trong moät soá tröôøng hôïp thì ñaùnh giaù ñònh tính seõ giuùp ích cho ñôn vò trong vieäc nhaän daïng caùc ruûi ro. xcvii KEÁT LUAÄN Phaùt trieån heä thoáng kieåm soaùt noäi boä cho caùc doanh nghieäp Vieät nam nhaèm phuïc vuï toát hôn cho coâng taùc quaûn lyù ñeå ñaùp öùng söï phaùt trieån cuûa neàn kinh teá, theo yeâu caàu hoäi nhaäp laø vaán ñeà coù yù nghóa khoa hoïc vaø thöïc tieãn hieän nay. Tieáp caän quan ñieåm môùi veà ruûi ro vaø quaûn lyù ruûi ro giuùp ñôn vò nhìn nhaän ñaày ñuû hôn caùc ruûi ro lieân quan ñeán doanh nghieäp, töø ñoù xaây döïng heä thoáng kieåm soaùt noäi boä phuø hôïp ñeå quaûn lyù höõu hieäu vaø hieäu quaû hôn caùc ruûi ro lieân quan. Töø vieäc nghieân cöùu lyù luaän vaø khaûo saùt thöïc teá heä thoáng kieåm soaùt noäi boä vaø quan ñieåm veà ruûi ro cuõng nhö caùch thöùc quaûn lyù ruûi ro, luaän vaên ñaõ ñaït ñöôïc nhöõng nghieân cöùu sau: - Laøm roõ söï phaùt trieån cuûa heä thoáng lyù luaän veà kieåm soaùt noäi boä - Laøm roõ söï phaùt trieån cuûa heä thoáng lyù luaän veà ruûi ro vaø quaûn trò ruûi ro - Tieáp caän lyù thuyeát veà ruûi ro vaø quaûn trò ruûi ro hieän ñaïi theo Baùo caùo COSO naêm 2004 - Khaûo saùt thöïc traïng heä thoáng kieåm soaùt noäi boä hieän taïi cuûa caùc doanh nghieäp Vieät nam, quan ñieåm cuûa caùc doanh nghieäp veà ruûi ro vaø caùch thöùc quaûn lyù ruûi ro. - Ñeà xuaát caùc ñònh höôùng ñeå hoaøn thieän heä thoáng kieåm soaùt noäi boä theo höôùng tích hôïp vôùi vieäc quaûn trò ruûi ro theo Baùo caùo COSO naêm 2004. - Ñeà xuaát caùc giaûi phaùp ñeå hoaøn thieän caùc loaïi hình doanh nghieäp ôû Vieät nam nhaèm quaûn trò toát hôn caùc ruûi ro. Beân caïnh ñoù, luaän vaên cuõng khoâng traùnh ñöôïc nhöõng haïn cheá nhö: - Côõ maãu chöa ñuû khaùi quaùt ñeå ñöa ra nhöõng keát luaän ñaày ñuû. xcviii - Chöa xaùc ñònh ñöôïc tieâu chuaån ñeå phaân loaïi doanh nghieäp lôùn vaø doanh nghieäp vöøa vaø nhoû moät caùch chính xaùc vaø khoa hoïc neân taïm thôøi phaân loaïi theo söï tham chieáu caùch phaân loaïi cuûa caùc nöôùc. Hoaøn thieän vaø phaùt trieån heä thoáng kieåm soaùt noäi boä laø nhieäm vuï chuû yeáu cuûa doanh nghieäp, tuy nhieân cuõng caàn söï hoã trôï töø caùc yeáu toá beân ngoaøi, ñaëc bieät laø söï taùc ñoäng cuûa Nhaø nöôùc. Qua caùc ñeà xuaát trong phaàn III, chuùng toâi hy voïng raèng doanh nghieäp vaø Nhaø nöôùc seõ coù nhöõng taùc ñoäng caàn thieát ñeå heä thoáng kieåm soaùt noäi boä taïi doanh nghieäp ngaøy caøng hoaøn thieän hôn. Qua vieäc nghieân cöùu, chuùng toâi cuõng hy voïng raèng caùc beân lieân quan nhö nhaø ñaàu tö, chuû nôï seõ coù nhöõng cô sôû caàn thieát ñeå ñaùnh giaù ruûi ro lieân quan ñeán doanh nghieäp cuõng nhö nhöõng noã löïc, caùch thöùc maø doanh nghieäp quaûn lyù caùc ruûi ro. Chuùng toâi cuõng mong muoán raèng nhöõng keát quaû böôùc ñaàu cuûa luaän vaên laø tieàn ñeà, gôïi yù cho nhöõng nghieân cöùu saâu hôn vaø cuï theå hôn sau naøy veà vieäc hoaøn thieän heä thoáng kieåm soaùt noäi boä ñeå giuùp caùc doanh nghieäp Vieät nam kieåm soaùt hieäu quaû hôn caùc ruûi ro lieân quan ñeán quaù trình hoaït ñoäng. xcix TAØI LIEÄU THAM KHAÛO Taøi lieäu tieáng Vieät 1. Khoa Keá toaùn – Kieåm toaùn tröôøng Ñaïi hoïc Kinh teá TP. Hoà Chí Minh (2005), Baøi giaûng moân Kieåm toaùn (heä cao hoïc). 2. Khoa Keá toaùn – Kieåm toaùn tröôøng Ñaïi hoïc Kinh teá TP. Hoà Chí Minh (2005), Kieåm toaùn, Nhaø xuaát baûn Thoáng keâ. 3. Khoa Keá toaùn – Kieåm toaùn tröôøng Ñaïi hoïc Kinh teá TP. Hoà Chí Minh (1998), Heä thoáng thoâng tin keá toaùn, Nhaø xuaát baûn Taøi chính. 4. Vuõ Höõu Ñöùc, Nguyeãn Phan Quang, Dieäp Quoác Huy (1999), Kieåm toaùn noäi boä – Khaùi nieäm vaø quy trình, Nhaø xuaát baûn Thoáng keâ. 5. Vuõ Höõu Ñöùc (2003), Toång quan veà kieåm soaùt noäi boä, Taøi lieäu hoäi thaûo khoa hoïc Khoa Keá toaùn – Kieåm toaùn tröôøng Ñaïi hoïc Kinh teá TP. Hoà Chí Minh. 6. Thaïc syõ Laâm Thò Hoàng Hoa chuû bieân (2002), Giaùo trình kieåm toaùn ngaân haøng, Nhaø xuaát baûn Thoáng keâ. 7. GS.TS. Hoà Ñöùc Huøng (2003), Phöông phaùp quaûn lyù doanh nghieäp, tröôøng Ñaïi hoïc Kinh teá TP. Hoà Chí Minh. 8. Hugh A Adams, Ñoã Thuøy Linh (2005), Hoäi nhaäp vôùi caùc nguyeân taéc keá toaùn vaø kieåm toaùn quoác teá, Nhaø xuaát baûn Chính trò quoác gia, Haø Noäi. 9. Boä Taøi chính, Caùc Quyeát ñònh, Thoâng tö lieân quan ñeán keá toaùn vaø kieåm toaùn 10. Hoäi Keá toaùn vaø kieåm toaùn Vieät Nam (2004,2005,2006, 2007), Taïp chí keá toaùn. c 11. Ngoâ Traàn Thò Minh Thuyù (2004), Hoaøn thieän heä thoáng kieåm soaùt noäi boä nhìn töø goùc ñoä moät doanh nghieäp vöøa vaø nhoû, Luaän vaên thaïc syõ kinh teá. 12. Löu Dieãm Chi (2006), Hoaøn thieän hoaït ñoäng kieåm toaùn noäi boä taïi caùc doanh nghieäp treân ñòa baøn TP. Hoà Chí Minh, Luaän vaên thaïc syõ kinh teá. Taøi lieäu tieáng Anh 1. Committee of Sponsoring Organisations of the Treadway Commision (COSO) (1992), Internal control – Integrated framework – Framwork, Including Executive Summary. 2. Committee of Sponsoring Organisations of the Treadway Commision (COSO) (1992), Internal control – Integrated framework – Evaluation Tools. 3. COSO (2004), Enterprise Risk Management – Integrated framework – Framwork, Including Executive Summary. 4. COSO (2004), Enterprise Risk Management – Integrated framework – Application Techiques. 5. Basel Committee (1998), Framework for Internal Control system in Banking Organisations. 6. Basel Committee (2000), Internal Audit in banking organizations and the relationship of the supervisory authorities with the internal and external auditors. 7. Lam, James (2003), Enterprise Risk Management – From Incentives to Controls, John Wiley & Sons, Inc., USA 8. Wells, Joseph T. (2005), Principles of Fraud Examinaton, John Wiley & Sons, Inc., USA. ci 9. Kight, Frank H. (1921), Risk, Uncertainty, and Profit, Houghton Mifflin Company, USA. 10. Smithson, Charles W. (1998), Managing Finacial Risk – A Guide to Derivative Products, Finacial Engineering, and Value Maximization, The McGraw – Hill Companies, Inc., USA 11. Marcheti, Anne M. (2005), How to Set Up an ERM Program, John Wiley & Sons, Inc., USA. 12. Wood Jr., Oliver G. (1964), Evolution of the concept of risk, The Journal of Risk and Insurance. 13. Holton, Glyn A. (2004), Defining Risk, Finacial Analyst Journal. 14. Leech, Tim J. (2003), Sarbanes – Oxley Sections 302 & 404: A White Paper Proposing Practical, Cost Effective, Compliance Strategies, 15. Oversight Systems, Inc. (2005), The 2005 Oversight Systems Financial Executive Report on Risk Management, 16. Oversight Systems, Inc. (2005), The 2005 Oversight Systems Report on Coperate Fraud, 17. Oversight Systems, Inc. (2006), The 2006 Oversight Systems Financial Executive Report on Risk Management, 18. Oversight Systems, Inc. (2006), The 2006 Oversight Systems Financial Executive Report on Sarbanes-Oxley, 19. Altman, Wilf and Cooper, Carry (2004), Integrating enterprise-wide risk management, cii 20. L. T. HO and G. C. I. LIN (2004), Critical success factor framework for the implementation of integrated-enterprise system in the manufacturing environment, 21. Beasley, Mark; Chen, Al; Nunez, Karen and Wright, Lorraine (2006), Working Hand in Hand: Balanced Scorecards and Enterprise Risk Management, 22. Levinsohn, Alan (2004), How to Manage Risk – Enterprise – Wide, Institute of Management Accountants, USA. 23. Williams, Kathy (2005), How Is Your Company Managing Risk?, Institute of Management Accountants, USA. 24. Williams, Kathy (2006), Companies Still Strungle with Enterprise Risk, Institute of Management Accountants, USA. 25. Beneda, Nancy (2004), Managing an asset management firm’s risk portfolio, Henry Steward Publications, USA. 26. Stroh, Patrick J. (2005), Enterprise Risk Management At UnitedHeath Group, Institute of Management Accountants, USA. 27. Quinn, Lawrence Richter (2006), COSO at the crossroad, Institute of Management Accountants, USA. 28. Ramamoorti, Sridhar; Weidenmier, Marcia L.; Gramling, Audrey A.; Myers, Patricia M. and Ross, Doug (2006), ERM Under Construction, Institute of Internal Auditors, USA. 29. Roth, James and Espersen, Donald (2004), Risk Reflections, Institute of Internal Auditors, USA. ciii 30. Roth, James and Espersen, Donald (2005), A Sustainable Approach to ERM, Institute of Internal Auditors, USA. 31. Roth, James and Espersen, Donald (2006), An Enterprise Risk Catalyst, Institute of Internal Auditors, USA. 32. Clune, Richard and Hermanson, Dana R. (2005), A Status report, Institute of Internal Auditors, USA. 33. Bowling, David M. and Rieger, Lawrence (2005), Success Factor for Implementing Enterprise Risk Management, Aspen Publishers Inc., USA. 34. Bowling, David M. and Rieger, Lawrence (2005), Making Sence of COSO’s New Framework for Enterprise Risk Management, Aspen Publishers Inc., USA. 35. Garcia, Virginia (2005), Enterprise Risk Management in Finacial Services: From Vision to Value, Aspen Publishers Inc., USA. 36. Lam, James (2004), The Business Case for Enterprise Risk Management – Bank Asset/Liability Management, 37. Banham, Russ (2000) Top Cops of Risk – the rise of enterprise risk management has spawned a new coporate executive: Chief Risk Officer, 38. The Website for Senior Finance Executives (2002), The great Protector, 39. Berinato, Scott (2004), Enterprise Risk Management: Risk’s Rewards, CIO Magazine. 40. Kelly, Matt (2004), Q&A With Former Chief Risk Officer At Fidelity, civ 41. Lam, James (2002), Three Lessons From Enron, 42. Lam, James (2001), CRO is here to stay, Risk Management Magazine. 43. The Conference Board of Canada (2001), A Composite Sketch of a Chief Risk Officer, 44. Lam, James and Litwin, Micheal J. (2002), Where’s Risk? Enterprise-Wide Risk Management Knows!, The RMA Journal. 45. Banham, Russ (2004), Enterprising Views of Risk Management, Journal of Accountancy. 46. Lam, James (2000), Enterprise-wide risk management and the role of the chief risk officer, 47. Cumming, Christine M. and Hirtle, Beverly J. (2001), The challenges of risk management in diversified financial companies, FRBNY Economic Policy Review. 48. Lam, James (2003), A Unified Management and Capital Framwork for Operational Risk, The RMA Journal. 49. Lam, James (2001), Top ten requirements for operational risk management, Risk Management Magazine. 50. Beans, Kathleen M. (2003), Defining and Managing Operational Risk at Community Bank, The RMA Journal. 51. Lam, James (2003), Ten predictions for risk management, The RMA Journal. cv PHỤ LỤC 1: Caùc boä phaän hôïp thaønh cuûa heä thoáng kieåm soaùt noäi boä Boä phaän Noäi dung chuû yeáu Caùc nhaân toá Moâi tröôøng kieåm soaùt Taïo ra saéc thaùi chung cuûa moät ñôn vò; chi phoái ñeán yù thöùc kieåm soaùt cuûa moïi ngöôøi trong ñôn vò; laø neàn taûng cho taát caû caùc boä phaän khaùc cuûa kieåm soaùt noäi boä. - Tính chính tröïc vaø giaù trò ñaïo ñöùc - Ñaûm baûo veà naêng löïc - Hoäi ñoàng quaûn trò vaø Ban kieåm soaùt - Trieát lyù vaø phong caùch ñieàu haønh - Cô caáu toå chöùc - Phaân ñònh quyeàn haïn vaø traùch nhieäm - Chính saùch veà nhaân söï. Ñaùnh giaù ruûi ro Nhaän daïng, phaân tích vaø quaûn lyù caùc ruûi ro. - Xaùc ñònh muïc tieâu cuûa ñôn vò. - Nhaän daïng ruûi ro - Phaân tích vaø ñaùnh giaù ruûi ro. Hoaït ñoäng kieåm soaùt Caùc chính saùch vaø thuû tuïc ñeå giuùp ñaûm baûo caùc chæ thò cuûa ngöôøi quaûn lyù ñöôïc thöïc hieän vaø coù caùc haønh ñoäng caàn thieát ñoái vôùi ruûi ro nhaèm thöïc hieän caùc muïc tieâu cuûa ñôn vò. - Phaân chia traùch nhieäm ñaày ñuû - Uyû quyeàn ñuùng ñaén cho caùc hoaït ñoäng vaø nghieäp vuï - Baûo veä taøi saûn vaät chaát vaø thoâng tin - Kieåm tra ñoäc laäp - Phaân tích raø soaùt laïi vieäc thöïc hieän. Thoâng tin vaø truyeàn thoâng Heä thoáng thu nhaän, xöû lyù, ghi cheùp vaø baùo caùo thoâng tin trong noäi boä vaø vôùi beân ngoaøi - Heä thoáng thoâng tin bao goàm heä thoáng thoâng tin keá toaùn phaûi ñaûm baûo chaát löôïng thoâng tin. - Truyeàn thoâng ñaûm baûo caùc keânh cvi thoâng tin beân trong vaø beân ngoaøi ñeàu hoaït ñoäng höõu hieäu. Giaùm saùt Toaøn boä quy trình hoaït ñoäng phaûi ñöôïc giaùm saùt vaø ñieàu chænh khi caàn thieát nhaèm xem xeùt hoaït ñoäng coù ñuùng vôùi thieát keá hay khoâng vaø caàn phaûi ñieàu chænh gì cho phuø hôïp vôùi töøng giai ñoaïn. - Giaùm saùt thöôøng xuyeân - Giaùm saùt ñònh kyø. cvii PHỤ LỤC 2: Caùc boä phaän hôïp thaønh cuûa heä thoáng quaûn trò ruûi ro doanh nghieäp Boä phaän Noäi dung chuû yeáu Caùc nhaân toá Moâi tröôøng quaûn lyù Phaûn aùnh saéc thaùi chung cuûa moät ñôn vò; ñoùng vai troø neán taûng cho caùc yeáu toá khaùc cuûa ERM; taïo neân caáu truùc vaø phöông thöùc vaän haønh veà quaûn trò ruûi ro trong ñôn vò. - Trieát lyù cuûa nhaø quaûn lyù veà quaûn trò ruûi ro - Ruûi ro coù theå chaáp nhaän - Hoäi ñoàng quaûn trò - Tính chính tröïc vaø caùc giaù trò ñaïo ñöùc - Ñaûm baûo veà naêng löïc - Cô caáu toå chöùc - Caùch thöùc phaân ñònh quyeàn haïn vaø traùch nhieäm - Chính saùch nhaân söï. Thieát laäp caùc muïc tieâu Caùc muïc tieâu ñöôïc thieát laäp ôû caáp ñoä chieán löôïc. Laø ñieàu kieän ñaàu tieân ñeå nhaän daïng, ñaùnh giaù vaø phaûn öùng vôùi ruûi ro. - Muïc tieâu chieán löôïc - Muïc tieâu hoaït ñoäng - Muïc tieâu baùo caùo - Muïc tieâu tuaân thuû Nhaän daïng caùc söï kieän tieàm taøng Ñôn vò phaûi nhaän daïng ñöôïc caùc bieán coá coù theå xaûy ra taùc ñoäng ñeán vieäc thöïc hieän caùc muïc tieâu cuûa mình. Ngoaøi caùc söï kieän coù taùc ñoäng tieâu cöïc, ñôn vò - Xaùc ñònh caùc yeáu toá beân trong vaø beân ngoaøi taùc ñoäng ñeán caùc söï kieän tieàm taøng. - Söï phuï thuoäc laãn nhau giöõa caùc söï kieän. - Saép xeáp caùc söï kieän cviii cuõng phaûi thaáy ñöôïc caùc söï kieän coù taùc ñoäng tích cöïc. - Phaân bieät cô hoäi vaø ruûi ro. Ñaùnh giaù ruûi ro Ñôn vò ñaùnh giaù ruûi ro döïa treân caùc söï kieän ñaõ ñöôïc nhaän daïng vaø xem xeùt trong ñieàu kieän cuï theå cuûa ñôn vò. - Xaùc ñònh ruûi ro tieàm taøng vaø ruûi ro kieåm soaùt. - Öôùc löôïng khaû naêng xuaát hieän cuûa söï kieän vaø möùc ñoä aûnh höôûng - Xaùc ñònh söï lieân heä giöõa caùc söï kieän. Phaûn öùng ruûi ro Sau khi ñaùnh giaù caùc ruûi ro lieân quan ñeán caùc söï kieän, ñôn vò xaùc ñònh caùch thöùc phaûn öùng vôùi ruûi ro. - Xaùc ñònh caùc phaûn öùng khaùc nhau ñoái vôùi töøng ruûi ro. - Ñaùnh giaù caùc phaûn öùng - Löïa choïn phaûn öùng - Nhìn nhaän ruûi ro theo heä thoáng. Hoaït ñoäng kieåm soaùt Caùc chính saùch vaø thuû tuïc giuùp ñaûm baûo chæ thò cuûa nhaø quaûn lyù veà phaûn öùng ñoái vôùi ruûi ro ñöôïc thöïc hieän. - Kieåm soaùt caáp cao - Kieåm soaùt caùc hoaït ñoäng chöùc naêng - Kieåm soaùt quaù trình xöû lyù thoâng tin vaø caùc nghieäp vuï - Kieåm soaùt vaät chaát - Phaân tích, soaùt xeùt laïi - Phaân chia traùch nhieäm kieåm soaùt Thoâng tin vaø truyeàn thoâng Heä thoáng naøy ñöôïc thieát laäp giuùp ñôn vò nhaän daïng caùc söï kieän tieàm taøng, ñaùnh giaù vaø phaûn öùng vôùi ruûi ro. Thoâng tin cung caáp cho nhöõng ngöôøi lieân quan theo - Heä thoáng thoâng tin phaûi ñaûm baûo phuïc vuï höõu hieäu vaø hieäu quaû cho quaù trình quaûn trò ruûi ro taïi ñôn vò. - Thoâng tin phaûi coù chaát löôïng. - Caùc keânh thoâng tin phaûi ñaûm baûo hoaït ñoäng höõu hieäu khi cung caáp cho cix nhöõng caùch thöùc vaø thôøi gian thích hôïp ñeå thöïc hieän quaù trình quaûn trò ruûi ro vaø nhöõng nhieäm vuï coù lieân quan. caùc ñoái töôïng beân trong cuõng nhö beân ngoaøi. Giaùm saùt Quaù trình ñaùnh giaù vai troø, nhieäm vuï cuûa caùc yeáu toá cuûa heä thoáng quaûn trò ruûi ro trong quaù trình thöïc hieän; xaùc ñònh heä thoáng quaûn trò ruûi ro coù coøn tieáp tuïc höõu hieäu hay khoâng. - Giaùm saùt thöôøng xuyeân - Ñaùnh giaù ñònh kyø - Thoâng baùo caùc khieám khuyeát. cx PHỤ LỤC 3: Caùc yeáu toá taùc ñoäng ñeán söï kieän tieàm taøng. Danh saùch caùc söï kieän Caùc yeáu toá beân ngoaøi Caùc yeáu toá beân trong Moâi tröôøng kinh teá: • Nguoàn voán coù theå huy ñoäng • Söï ñaûm baûo veà tín duïng • Möùc ñoä taäp trung cuûa nguoàn voán • Tính thanh khoaûn • Thò tröôøng taøi chính • Thaát nghieäp • Söï caïnh tranh • Saùp nhaäp, mua baùn doanh nghieäp Moâi tröôøng töï nhieân • Thieân tai • Naêng löôïng • Söï oâ nhieãm • Xu höôùng cuûa moâi tröôøng Caùc yeáu toá chính trò • Söï thay ñoåi theå cheá • Luaät phaùp • Chính saùch chung Caùc yeáu toá xaõ hoäi • Nhaân khaåu • Haønh vi tieâu duøng • Quan heä ñoàng nghieäp • Vaán ñeà rieâng tö • Khuûng boá Söï tieán boä cuûa khoa hoïc kyõ thuaät • Söï giaùn ñoaïn • Thöông maïi ñieän töû • Nguoàn döõ lieäu saün coù • Kyõ thuaät môùi Cô sôû vaät chaát: • Caùc taøi saûn hieän coù • Coâng suaát cuûa caùc taøi saûn • Khaû naêng tieáp caän caùc nguoàn voán • Söï phoái hôïp giöõa caùc taøi saûn Nhaân söï • Naêng löïc cuûa nhaân vieân • Caùc haønh vi gian laän • Söùc khoeû vaø söï an toaøn cuûa nhaân vieân Caùc chu trình • Phaïm vi cuûa chu trình • Thieát keá • Thöïc hieän • Söï phuï thuoäc caùc yeáu toá Vieäc aùp duïng khoa hoïc kyõ thuaät • Nguoàn döõ lieäu • Söï löïa choïn heä thoáng • Vieäc phaùt trieån • Baûo trì. cxi PHỤ LỤC 4: Danh saùch caùc caâu hoûi vaø keát quûa khaûo saùt Soá doanh nghieäp traû lôøi Coù Caâu hoûi DN lôùn DNVVN Toång coäng I. Heä thoáng kieåm soaùt noäi boä taïi caùc doanh nghieäp 1. Coâng ty coù ban haønh caùc quy ñònh cuï theå hoaëc khaúng ñònh caùc vaán ñeà lieân quan ñeán ñaïo ñöùc ngheà nghieäp khoâng? 14/14 0/4 14/18 2. Caùc bieän phaùp xöû lyù nhöõng vi phaïm ñaïo ñöùc ngheà nghieäp (gian laän, laøm sai leäch soá lieäu, gaây maát ñoaøn keát,..) coù ñöôïc thöïc hieän ñuùng nhö quy ñònh cuûa coâng ty khoâng? 12/14 0/4 12/18 3. Nhaø quaûn lyù coù ñaët quyeàn lôïi chung leân haøng ñaàu baèng caùch thöïc thi tính chính tröïc vaø ñaïo ñöùc trong caû lôøi noùi vaø vieäc laøm khoâng? 13/14 4/4 17/18 4. Coâng ty coù nhöõng bieän phaùp ñeå haïn cheá hoaëc loaïi boû nhöõng söùc eùp, cô hoäi ñeå nhaân vieân thöïc hieân nhöõng haønh vi traùi ñaïo ñöùc? 10/14 2/4 12/18 5. Caùc vò trí coâng vieäc hieän taïi vaø caùch thöùc tuyeån duïng nhaân vieân cuûa coâng ty hieän nay coù ñaûm baûo “ñuùng ngöôøi ñuùng vieäc”? 10/14 2/4 12/18 6. Coâng ty coù thöôøng xuyeân toå chöùc nhöõng chöông trình ñaøo taïo hay cöû nhaân vieân tham gia caùc khoùa ñaøo taïo ngaén haïn beân ngoaøi ñeå nhaân vieân naâng cao trình ñoä nghieäp vuï cuûa mình? 12/14 2/4 14/118 7. Quy cheá khen thöôûng vaø kyû luaät nhaân vieân coù hôïp lyù? 9/10 (4) 4/4 13/14 (4) 8. Caùc thaønh vieân Hoäi ñoàng quaûn trò coù ñuû kieán thöùc, kinh nghieäm, thôøi gian vaø tính khaùch quan trong söï hoaït ñoäng cuûa mình vaø 12/12 (2) 3/3 (1) 15/15 (3) cxii ñaùnh giaù ban Giaùm ñoác? 9. Hoäi ñoàng quaûn trò coù toå chöùc hoïp thöôøng xuyeân vaø ra caùc baùo caùo kòp thôøi khoâng? 12/12 (2) 3/3 (1) 15/15 (3) 10. Ban Kieåm soaùt coù caùc thaønh vieân laø ngöôøi beân ngoaøi khoâng? 8/12 (2) 1/3 (1) 9/15 (3) 11. Neáu coâng ty coù ban Kieåm soaùt (hoaëc kieåm toaùn noäi boä), hoaït ñoäng cuûa ban Kieåm soaùt hieän nay coù ñaùp öùng ñöôïc vôùi yeâu caàu ñaët ra? 12/12 (2) 2/3 (1) 13/15 (3) 12. Ban Giaùm ñoác coù thaän troïng trong caùc quyeát ñònh kinh doanh? 14/14 4/4 18/18 13. Giaùm ñoác/Toång giaùm ñoác cuûa coâng ty coù theå hieän phong caùch ñieàu haønh hoaït ñoäng roõ raøng (chaúng haïn tuyeät ñoái tuaân thuû caùc cam keát,..) khoâng? 14/14 3/4 17/18 14. Ban laõnh ñaïo coù thöôøng xuyeân trao ñoåi tröïc tieáp vôùi nhaân vieân caáp döôùi? 13/14 4/4 17/18 15. Anh/Chò coù haøi loøng veà söï minh baïch veà caùc hoaït ñoäng trong coâng ty khoâng? Chaúng haïn caùc baùo caùo lieân quan ñeán hoaït ñoäng kinh teá, nhöõng cam keát veà caùc vaán ñeà xaõ hoäi, moâi tröôøng cuûa coâng ty,..? 13/14 4/4 17/18 16. Cô caáu toå chöùc hieän taïi (vôùi chöùc naêng vaø quyeàn haïn ñöôïc quy ñònh) coù taïo neân söï choàng cheùo khoâng? 4/14 1/4 5/18 17. Cô caáu toå chöùc hieän taïi (vôùi chöùc naêng vaø quyeàn haïn ñöôïc quy ñònh) coù ñaûm baûo cho caùc thuû tuïc kieåm soaùt phaùt huy ñöôïc taùc duïng? 12/14 3/4 15/18 18. Vieäc phaân chia quyeàn haïn vaø traùch nhieäm giöõa caùc boä phaän, phoøng ban coù ñöôïc quy ñònh baèng vaên baûn khoâng 12/14 4/4 16/18 19. Nhaân vieân coù bieát chính xaùc nhieäm vuï cuûa mình vaø söï lieân quan ñoái vôùi caùc caù 14/14 4/4 18/18 cxiii nhaân, phoøng ban khaùc cuõng nhö söï ñaùnh giaù cuûa caùc caáp quaûn lyù? 20. Anh/Chò coù bieát muïc ñích toàn taïi (söù maïng) cuûa coâng ty vaø caùc chieán löôïc ñang aùp duïng hieän nay taïi coâng ty? 12/4 1/4 13/18 21. Ngoaøi caùc muïc tieâu toång quaùt nhö doanh thu, lôïi nhuaän, thò phaàn, chi phí,.., coâng ty coù xaùc ñònh caùc muïc tieâu cuï theå lieân quan ñeán töøng phoøng ban, boä phaän hay caùc maûng hoaït ñoäng cuï theå khoâng? Chaúng haïn giaûm tyû leä soá löôïng nhaân vieân/soá khaùch haøng chaêm soùc,.. 11/14 4/4 15/18 22. Coâng ty coù quy ñònh roõ raøng caùc ruûi ro naøo laø khoâng theå chaáp nhaän ñöôïc ñoái vôùi söï toàn taïi cuûa coâng ty khoâng? Chaúng haïn khoâng ñöôïc pheùp ñöa ra thò tröôøng saûn phaåm khoâng ñuùng chaát löôïng? 8/14 2/4 10/18 23. Coâng ty coù quy ñònh ruûi ro coù theå chaáp nhaän ñoái vôùi töøng muïc tieâu cuï theå khoâng? Chaúng haïn soá laàn giao haøng treã khoâng vöôït quùa 5%? 7/14 2/4 9/18 24. Coâng ty coù thöôøng xuyeân ñaùnh giaù söï kieän tieàm taøng aûnh höôûng ñeán vieäc thöïc hieän muïc tieâu döôùi baát kyø hình thöùc naøo? 9/14 0/4 9/18 25. Caùc yeáu toá taùc ñoäng ñeán söï kieän tieàm taøng coù ñöôïc xem xeùt ñaày ñuû? (yeáu toá beân trong, beân ngoaøi, chính trò, xaõ hoäi, khoa hoïc kyõ thuaät, cô sôû vaät chaát, nhaân söï,…) 9/14 0/4 9/18 26. Coâng ty coù xem xeùt söï taùc ñoäng, aûnh höôûng laãn nhau giöõa caùc söï kieän tieàm taøng? Chaúng haïn, giöõa giaù mua nguyeân vaät lieäu vaø tyû giaù hoái ñoaùi? 9/14 1/4 10/18 27. Caùc boä phaän nghieäp vuï coù kieâm ghi cheùp keá toaùn khoâng? 1/14 1/4 2/18 28. Ngöôøi chòu traùch nhieäm xeùt duyeät caùc 1/14 0/4 1/18 cxiv nghieäp vuï coù kieâm baûo quaûn taøi saûn khoâng? 29. Nhaân vieân keá toaùn coù kieâm baûo quaûn taøi saûn khoâng? 2/14 0/4 2/18 30. Döõ lieäu ñaàu vaøo treân caùc chöùng töø coù ñöôïc kieåm soaùt moät caùch chaët cheõ? (ví duï söï hôïp lyù, hôïp leä cuûa chöùng töø, söï lieän tuïc cuûa soá hieäu chöùng töø, quyeàn vaø traùch nhieäm cuûa caùc caù nhaân lieân quan ñeán noäi dung kinh teá,..) 14/14 4/4 18/18 31. Nhaân vieân coù theå chænh söûa hoaëc xoaù soá lieäu treân heä thoáng maùy tính? 1/14 2/4 3/18 32. Vieäc kieåm tra ñoäc laäp coù ñöôïc thöïc hieän khoâng? (kieåm tra ñöôïc tieán haønh bôûi moät ngöôøi khoâng thöïc hieän nghieäp vuï vaø hoaøn toaøn ñoäc laäp) 14/14 1/4 15/18 33. Ban laõnh ñaïo coù thöôøng xuyeân so saùnh ñoái chieáu soá lieäu thöïc teá so vôùi keá hoaïch, naêm tröôùc cuûa töøng boä phaän cuõng nhö toaøn coâng ty? 14/14 4/4 18/18 34. Coâng ty coù phaân tích ñònh kyø soá lieäu lieân quan ñeán caùc doanh nghieäp hoaït ñoäng trong ngaønh hoaëc ñoái thuû caïnh tranh? 12/13 (1) 1/4 13/17 (1) 35. Caùc saùng kieán veà ñoåi môùi vaø caûi tieán coù ñöôïc Giaùm ñoác coâng ty xem xeùt moät caùch nghieâm tuùc? 12/13 (1) 1/4 13/17 (1) 36. Caùc baùo caùo coù ñaûm baûo yeâu caàu veà ñoä chính xaùc, kòp thôøi, vaø coù giaù trò giuùp nhaø quaûn lyù ñaùnh giaù ñöôïc caùc ruûi ro taùc ñoäng ñeán coâng ty? 14/14 4/4 18/18 37. Caùch thöùc truyeàn thoâng hieän taïi coù ñaûm baûo raèng nhaø quaûn lyù hieåu ñöôïc taâm tö nguyeän voïng cuûa caùc nhaân vieân caáp döôùi vaø caáp döôùi hieåu ñöôïc chæ thò, mong muoán cuûa caáp treân? 12/14 1/4 13/18 cxv 38. Caùc keânh thoâng tin hieän taïi coù ñaûm baûo raèng thoâng tin cung caáp cho beân ngoaøi vaø thoâng tin ñôn vò nhaän töø beân ngoaøi laø hôïp lyù vaø höõu ích cho caùc ñoái töôïng söû duïng? 11/14 1/4 12/18 39. Heä thoáng kieåm soaùt noäi boä coù taïo ñieàu kieän ñeå caùc nhaân vieân vaø caùc boä phaän giaùm saùt laãn nhau trong coâng vieäc haøng ngaøy? 11/14 0/4 11/18 40. Caùc nhaø quaûn lyù coù thöïc hieän caùc giaùm saùt thöôøng xuyeân vieäc quaûn trò ruûi ro taïi coâng ty? Chaúng haïn söï tuaân thuû caùc chính saùch, thuû tuïc cuûa nhaân vieân, söï nhaát quaùn trong caùc chu trình,… 10/13 (1) 1/4 11/17 (1) 41. Caùc hoaït ñoäng ñaùnh giaù ñònh kyø cuûa caùc nhaø quaûn lyù coù ñöôïc thöïc hieän ñeå ñaùnh giaù söï höõu hieäu vaø hieäu quûa cuûa heä thoáng kieåm soaùt vaø ñieàu chænh cho phuø hôïp vôùi caùc thôøi kyø khoâng? 9/13 (1) 0/4 9/17 (1) 42. Caùc khieám khuyeát cuûa heä thoáng (caùc ñeà xuaát ñeå hoaøn thieän heä thoáng) coù ñöôïc baùo baùo leân caùc caáp lieân quan hay khoâng? 12/13 (1) 4/4 16/17 II. Thöïc traïng veà quaûn lyù ruûi ro taïi caùc doanh nghieäp 43. Theo anh/chò, coâng ty coù neân tieáp caän caùch thöùc quaûn trò caùc loaïi ruûi ro lieân quan ñeán quùa trình hoaït ñoäng moät caùch khoa hoïc vaø baøi baûn? 16/18 44. Caàn phaûi coù moät trieát lyù veà ruûi ro nhìn nhaän treân goùc ñoä toaøn ñôn vò ñeå ñaùnh giaù caùc ruûi ro lieân quan ñeán coâng ty? 15/18 45. Coâng ty coù gaëp nhöõng baát ngôø quan troïng trong hoaït ñoäng (tích cöïc vaø tieâu cöïc) trong 3 naêm vöøa qua? 7/18 46. Coâng ty coù phaûi chòu aùp löïc töø caùc beân thöù ba (chaúng haïn, nhaø cung caáp, ngaân haøng,..) veà vieäc quaûn lyù toát hôn caùc loaïi ruûi 10/18 cxvi ro lieân quan? 47. Coù caàn thieát phaûi boå nhieäm moät ngöôøi quaûn lyù caáp cao chòu traùch nhieäm trong vieäc ñieàu haønh, quaûn lyù caùc loaïi ruûi ro? 13/18 48. Caùc caáp quaûn lyù caàn phaûi tieáp caän caùch thöùc ñònh löôïng caùc noäi dung lieân quan ñeán ruûi ro nhö : xaùc xuaát, khaû naêng xaûy ra, möùc ñoä taùc ñoäng,… cuûa caùc loaïi ruûi ro? 16/17 (1) Keát quûa traû lôøi 49. Coâng ty ñaõ chuaån bò nhö theá naøo ñeå öùng phoù vôùi caùc loaïi ruûi ro lieân quan ñeán coâng ty? Chuaån bò kyõ Coù chuaån bò Khoâng chuaån bò Baùo caùo taøi chính 12 5 0 Tín duïng (cho vay, baùn chòu,…) 7 10 1 Thò tröôøng (caïnh tranh, giaù,..) 9 8 1 Luaät phaùp 5 11 1 Danh tieáng coâng ty 7 3 7 Coâng ngheä thoâng tin (IT) 10 4 3 Caùc muïc tieâu hoaït ñoäng 8 8 1 Tuaân thuû caùc quy ñònh noäi boä 6 11 0 Nguoàn nhaân löïc 6 11 0 Chieán löôïc 8 6 3 Toång coäng Tyû leä 78 45,3% 77 44,8% 17 9,9% cxvii PHỤ LỤC 5: Danh saùch caùc coâng ty tieán haønh khaûo saùt Teân Coâng ty Chöùc vuï 1. Coâng ty CP SXTMDV Phöông Ñoâng Keá toaùn tröôûng 2. Coâng ty CP Phaân Boùn Mieàn Nam Keá toaùn toång hôïp 3. Coâng ty TNHH Highland Dragon Keá toaùn toång hôïp 4. Coâng ty TNHH Bao Bì Vieät Giaùm ñoác 5. Coâng ty CP CK TP. Hoà Chí Minh Chuyeân vieân phaân tích 6. Coâng ty TNHH Nestleù Vietnam Giaùm ñoác taøi chính nhaø maùy 7. Coâng ty CK Roàng Vieät Tröôûng phoøng 8. Coâng ty CP CK Baûo Vieät Phoù Giaùm ñoác 9. Quõy ñaàu tö VinaCapital Tröôûng boä phaän chöùng khoaùn 10. Coâng ty TNHH Sanofi Vietnam Keá toaùn toång hôïp 11. Ngaân haøng Noâng nghieäp Chi nhaùnh Q.10 Tröôûng phoøng Tín duïng 12. Coâng ty TNHH Procter & Gamble Vietnam Giaùm ñoác taøi chính 13. Ngaân haøng ñaàu tö vaø phaùt trieån Phoù phoøng kieåm toaùn 14. Ngaân haøng Thaùi Bình Döông Nhaân vieân tín duïng 15. Ngaân haøng TMCP Saøi Goøn Phoù phoøng tín duïng 16. Coâng ty dòch vuï daàu khí Phoù phoøng thu mua 17. Coâng ty Hoa tieâu khu vöïc I Keá toaùn vieân 18. Coâng ty Baûo hieåm nhaân thoï Dai-i-chi Life Keá toaùn vieân