Luận văn Quản lý chi Ngân sách Nhà nước Việt Nam trong hội nhập kinh tế toàn cầu

«i. Bé hoÆc ngμnh, ®Þa ph−¬ng võa lμ chñ ®Çu t−, võa cã quyÒn chän nhμ thÇu, ®¬n vÞ t− vÊn, thiÕt kÕ, gi¸m s¸t th× thùc chÊt vÉn lμ “võa ®¸ bãng võa thæi cßi”. Ph¸ vì sù khÐp kÝn trong quy tr×nh ®Çu t− lμ mét gi¶i ph¸p chèng thÊt tho¸t ®−îc nªu ra. Nh− vËy, “nh÷ng c¨n bÖnh” th× ®· “b¾t” ®óng, “thuèc ch÷a” còng ®· cã, nh−ng viÖc cã d¸m dïng kh«ng vμ dïng víi liÒu l−îng nh− thÕ nμo míi thùc sù lμ vÊn ®Ò cÇn ®−îc ®Æt ra. 2.2.3.2.7. Trong viÖc xö lý béi chi ng©n s¸ch nhμ n−íc C¸ch x¸c ®Þnh béi chi NSNN hiÖn nay cña VN bao gåm toμn bé c¸c kho¶n vay ®Ó bï ®¾p, cã nghÜa lμ chi NSNN ®èi víi c¸c kho¶n vay nμy ®−îc thùc hiÖn 2 lÇn: LÇn thø nhÊt sö dông nguån vay cho c¸c môc tiªu, nhiÖm vô cña NSNN; lÇn thø 2 bè trÝ chi NSNN ®Ó tr¶ nî (gèc vμ l·i) khi c¸c kho¶n vay ®Õn h¹n tr¶. Do ®ã, møc béi chi NSNN Qu¶n lý chi Ng©n s¸ch Nhμ n−íc ViÖt Nam trong héi nhËp kinh tÕ toμn cÇu 48 cña ViÖt Nam th−êng cao h¬n so víi ph−¬ng ph¸p tÝnh béi chi theo th«ng lÖ quèc tÕ vμ trïng lÆp khi bè trÝ chi NSNN hai lÇn ®èi víi c¸c kho¶n vay bï ®¾p béi chi. Theo th«ng lÖ quèc tÕ, viÖc x¸c ®Þnh béi chi chØ bao gåm tr¶ nî l·i trong vμ ngoμi n−íc, kh«ng bao gåm tr¶ nî gèc, nh−ng bao gåm c¶ c¸c kho¶n vay vÒ cho vay l¹i. B¶ng 2.5 - C¸ch x¸c ®Þnh béi chi theo th«ng lÖ quèc tÕ §¬n vÞ: tû ®ång 2003 2004 2005uth 2006uth dt 2007 Tæng thu vμ viÖn trî 158,056 198,614 217,080 261,100 281,900 Thu kÕt chuyÓn 3,820 26,162 7,030 8,510 19,000 Tæng chi NSNN (kh«ng bao gåm tr¶ nî gèc) 139,925 221,792 237,410 286,823 320,721 Chi tr¶ nî gèc 18,095 26,822 27,450 31,287 36,679 Béi chi theo th«ng lÖ quèc tÕ (12,405) (7,881) (13,300) (17,213) (19,821) Bï ®¾p béi chi 12,405 7,881 13,300 17,213 19,821 Vay trong n−íc 7,548 4,671 9,865 11,743 12,913 Vay n−íc ngoμi 4,857 3,210 3,435 5,470 6,908 Béi chi NS theo ph©n lo¹i cña VN (30,500) (34,703) (40,750) (48,500) (56,500) Nguån: Bé tμi chÝnh MÆc dï ë ViÖt Nam c©n ®èi NSNN ®−îc thùc hiÖn theo nguyªn t¾c thËn träng. Khi c©n ®èi NSNN qu¸n triÖt nguyªn t¾c tæng sè thu tõ thuÕ, phÝ, lÖ phÝ ph¶i lín h¬n tæng sè chi th−êng xuyªn; nÕu béi chi ph¶i nhá h¬n chi ®Çu t− ph¸t triÓn. Nh−ng qua kÕt qu¶ kiÓm to¸n cho thÊy mét sè kho¶n thu phÝ, lÖ phÝ, häc phÝ, viÖn phÝkh«ng ®−îc tÝnh to¸n c©n ®èi NSNN mμ ®Ó l¹i ®¬n vÞ chi tiªu; khi quyÕt to¸n sÏ thùc hiÖn ghi thu, ghi chi vμo NSNN. KÕt qu¶ kiÓm to¸n cho thÊy kho¶n phÝ, lÖ phÝ lμ con sè kh«ng nhá (−íc tÝnh hμng ngμn tû ®ång) vμ ®©y lμ nguån thu NSNN cÇn ph¶i ®−îc ®−a vμo c©n ®èi, bè trÝ trong dù to¸n hμng n¨m. Qu¶n lý chi Ng©n s¸ch Nhμ n−íc ViÖt Nam trong héi nhËp kinh tÕ toμn cÇu 49 §ång thêi, vÒ c¸c kho¶n nî vay n−íc ngoμi, theo sè liÖu cña Bé Tμi chÝnh, tû lÖ nî n−íc ngoμi/GDP cña ViÖt Nam giai ®o¹n 2000 - 2005 vμo kho¶ng 35,6% (tæng sè nî hiÖn vμo kho¶ng 13 - 14 tû USD). §Õn cuèi n¨m 2006, tû lÖ nμy chiÕm kho¶ng 35% GDP. Dù tÝnh sÏ t¨ng lªn 38% vμo n¨m 2008 vμ vμo kho¶ng 37% vμo n¨m 2010. Trong giai ®o¹n ph¸t triÓn hiÖn nay, ViÖt Nam cã nhu cÇu rÊt lín vÒ vèn, kho¶ng 140 tû USD cho giai ®o¹n 2006 - 2010. Vμ ®i vay nî lμ nhu cÇu tÊt yÕu ®èi víi bÊt kú nÒn kinh tÕ ®ang ph¸t triÓn nμo. VÊn ®Ò ®Æt ra ë ®©y lμ, chóng ta sö dông kho¶n vay ®ã nh− thÕ nμo, cã hiÖu qu¶, sinh l·i ®Ó tr¶ nî. Kh«ng ph¶i cø vay nî lμ xÊu, cã khi nî chÝnh lμ ®ßn bÈy. NÕu xÐt theo tËp qu¸n quèc tÕ th× tû lÖ nî n−íc ngoμi cña ViÖt Nam lμ an toμn vμ cã thÓ kiÓm so¸t ®−îc, v× theo tËp qu¸n quèc tÕ, tû lÖ nî n−íc ngoμi tõ 50% GDP trë lªn míi n»m trong t×nh tr¹ng mÊt an toμn; cßn chØ sè nî n−íc ngoμi/GDP tõ 30 - 50% th× th× quèc gia ®ã ®ang gÆp khã kh¨n. §©y lμ ®iÓm mμ chóng ta ph¶i chó ý khi mμ nÒn kinh tÕ ViÖt Nam vÉn cßn nhiÒu khã kh¨n, c¶ GDP vμ xuÊt khÈu cña ViÖt Nam cßn thÊp, dù tr÷ ngo¹i hèi thÊp. Vμ trong nh÷ng n¨m qua, sè tr¶ nî cña chóng ta cßn thÊp do hÇu hÕt lμ nh÷ng kho¶n vay míi ch−a ®Õn kú h¹n tr¶ nî, nh−ng trong nh÷ng n¨m tíi, ¸p lùc tr¶ nî sÏ t¨ng lªn m¹nh h¬n 2.2.3.2.8. Trong viÖc thùc hiÖn c¸c néi dung kh¸c (chi trî gi¸, chi bæ sung quü dù tr÷ tμi chÝnh Nhμ n−íc, chi bæ sung cho Ng©n s¸ch cÊp d−íi) Chi trî gi¸ cho x¨ng dÇu: kho¶n chi NSNN dïng ®Ó bï lç nh÷ng n¨m qua rÊt lín kinh phÝ bï lç nμy hiÖn chiÕm 1,5-2% GDP, b»ng kho¶ng 5,2% chi NSNN. Nguy c¬ tiÒm Èn hiÖn nay lμ sù kh«ng b×nh ®¼ng trªn thÞ tr−êng khi gi¸ x¨ng dÇu lªn, nh−ng mét sè s¶n phÈm kh¸c cho dï bÞ ¶nh h−ëng nh−ng kh«ng ®−îc t¨ng gi¸ (s¶n xuÊt than). Mét bé phËn kh«ng nhá doanh nghiÖp l¹i ®ang cã chç dùa vÒ gi¸ ®Ó c¹nh tranh kh«ng cïng mét mÆt b»ng trªn thÞ tr−êng. Ba thμnh phè lín Hμ Néi, TP.HCM vμ Vòng Tμu sö dông 47,5% x¨ng dÇu. Nh− vËy tÇng líp d©n c− ë thμnh phè, ®« thÞ, “nh÷ng ng−êi giμu” dïng nhiÒu ®−îc h−ëng bï lç nhiÒu. Ngoμi ra cßn lμ bu«n lËu x¨ng dÇu qua biªn giíi… T×nh h×nh nμy nÕu kh«ng ®−îc c¶i thiÖn sÏ lμ c¶n trë lín trong héi nhËp kinh tÕ. Qu¶n lý chi Ng©n s¸ch Nhμ n−íc ViÖt Nam trong héi nhËp kinh tÕ toμn cÇu 50 KÕt luËn ch−¬ng 2 Trong giai ®o¹n 2006 - 2010, ViÖt Nam phÊn ®Êu ®¹t tèc ®é t¨ng tr−ëng tæng s¶n phÈm trong n−íc (GDP) b×nh qu©n tõ 7,5-8%/n¨m, GDP b×nh qu©n ®Çu ng−êi n¨m 2010 sÏ ®¹t kho¶ng 1.050 - 1.100 USD. §©y môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi trong 05 n¨m tíi. §Ó ®¹t ®−îc nh÷ng môc tiªu nμy, dù kiÕn tæng vèn ®Çu t− toμn x· héi giai ®o¹n 2006-2010 cÇn kho¶ng 140 tØ USD. Vμ ch¾c h¼n r»ng viÖc thùc hiÖn nh÷ng ch−¬ng tr×nh c¶i cch tån diÖn còng nh− viÖc ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch tμi khãa, qu¶n lý chi ng©n s¸ch ®Ó kh¾c phôc hμng lo¹t nh÷ng vÊn ®Ò cßn tån t¹i hiÖn nay, tõng b−íc mang l¹i hiÖu qu¶ tÝch cùc thóc ®Èy kinh tÕ ph¸t triÓn bÒn v÷ng lμ vÊn ®Ò rÊt cÇn ®−îc quan t©m. Qu¶n lý chi Ng©n s¸ch Nhμ n−íc ViÖt Nam trong héi nhËp kinh tÕ toμn cÇu 51 Ch−¬ng 3 - qu¶n lý chi ng©n s¸ch nhμ n−íc - nh÷ng gi¶i ph¸p trong thêi kú héi nhËp 3.1. Ph−¬ng h−íng vμ môc tiªu cña Nhμ n−íc vÒ qu¶n lý ng©n s¸ch Tr−íc thùc tiÔn vÒ t×nh h×nh qu¶n lý chi NSNN ta trong thêi gian qua, cïng nh÷ng yªu cÇu ®æi míi vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi trong thêi kú héi nhËp, Nhμ n−íc ta ®· ®−a ra nh÷ng ph−¬ng h−íng ®Ó thùc hiÖn tèt nhiÖm vô qu¶n lý, ®iÒu hμnh ng©n s¸ch phôc vô c«ng cuéc ®æi míi vμ h−íng ®Õn nh÷ng môc tiªu nhÊt ®Þnh, ®ã lμ ViÖt Nam cÇn tho¸t khái t×nh tr¹ng kÐm ph¸t triÓn vμo tr−íc n¨m 2010, t¹o ®μ ph¸t triÓn ®Ó ®Õn n¨m 2020 c¬ b¶n trë thμnh mét n−íc c«ng nghiÖp. §Ó thùc hiÖn ®−îc môc tiªu nμy th× mét trong nh÷ng nhiÖm vô quan träng lμ ViÖt Nam cÇn ph¶i x©y dùng ®−îc mét nÒn tμi chÝnh quèc gia ®ñ m¹nh ®Ó ®iÒu tiÕt vÜ m«, thóc ®Èy t¨ng tr−ëng kinh tÕ nhanh vÒ bÒn v÷ng, gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò x· héi. Cô thÓ vÒ chÝnh s¸ch tμi kho¸, tËp trung c¶i c¸ch c¬ chÕ x©y dùng dù to¸n NSNN, trong ®ã chó träng ®Õn kÕ ho¹ch ng©n s¸ch trung vμ ng¾n h¹n mang tÝnh kh¶ thi g¾n víi viÖc qu¶n lý ng©n s¸ch theo kÕt qu¶ ®Çu ra, nh»m phôc vô tèt cho viÖc thùc hiÖn c¸c chiÕn l−îc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi trong qu¸ tr×nh héi nhËp. §ång thêi, tiÕn hμnh rμ so¸t tæng thÓ c¸c c¬ chÕ, chÝnh s¸ch hiÖn hμnh ®Ó b¶o ®¶m tu©n thñ c¸c nguyªn t¾c cña WTO vμ yªu cÇu héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, bao gåm c¬ chÕ chÝnh s¸ch tμi chÝnh liªn quan trî cÊp tõ NSNN. §èi víi c¸c h×nh thøc trî cÊp tõ ng©n s¸ch cho nÒn kinh tÕ, cÇn chuyÓn h−íng tõ chÝnh s¸ch hç trî theo kiÓu cÊp ph¸t trùc tiÕp sang hç trî gi¸n tiÕp N©ng cao vai trß ®Þnh h−íng ph©n bæ vμ sö dông nguån lùc tμi chÝnh cña Nhμ n−íc trong ®Çu t− ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, trong ®ã vèn ®Çu t− cña NSNN tËp trung chñ yÕu cho x©y dùng, n©ng cÊp kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi, vμ b¶o ®¶m vèn cho c¸c c«ng tr×nh träng ®iÓm quèc gia vμ c¸c môc tiªu, nhiÖm vô −u tiªn cña chiÕn l−îc nh− ®Çu t− ph¸t triÓn con ng−êi nh»m t¹o nguån nh©n lùc cã chÊt l−îng cao, ®iÒu chØnh Qu¶n lý chi Ng©n s¸ch Nhμ n−íc ViÖt Nam trong héi nhËp kinh tÕ toμn cÇu 52 c¬ cÊu ®Çu t− ®Ó ®Èy nhanh qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, thùc hiÖn chÝnh s¸ch tμi chÝnh cho t¨ng tr−ëng bÒn v÷ng, xo¸ ®ãi, gi¶m nghÌo. TiÕp tôc hoμn thiÖn c¬ chÕ ph©n cÊp, võa b¶o ®¶m tËp trung thèng nhÊt, vai trß chñ ®¹o vμ ®iÒu phèi cña ng©n s¸ch trung −¬ng, võa ph©n cÊp m¹nh ®i ®«i víi t¨ng c−êng tr¸ch nhiÖm vμ tÝnh chñ ®éng trong qu¶n lý ng©n s¸ch cña c¸c bé, ngμnh ®Þa ph−¬ng vμ ®¬n vÞ thô h−ëng kinh phÝ ng©n s¸ch. §ång thêi, thùc hiÖn c¶i c¸ch hμnh chÝnh trong lÜnh vùc tμi chÝnh, ®ång bé ho¸ hÖ thèng v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt vμ c¶i c¸ch thñ tôc hμnh chÝnh vÒ tμi chÝnh; hoμn thiÖn chøc n¨ng, nhiÖm vô, cñng cè vμ kiÖn toμn tæ chøc bé m¸y qu¶n lý tμi chÝnh - ng©n s¸ch; tiªu chuÈn ho¸ c¸n bé tμi chÝnh, x©y dùng ®éi ngò c«ng chøc tμi chÝnh ®ñ vÒ sè l−îng, cã c¬ cÊu hîp lý vμ cã tr×nh ®é chuyªn m«n nghiÖp vô cao. HiÖn ®¹i ho¸ qu¶n lý tμi chÝnh - ng©n s¸ch, ¸p dông c¸c tiÕn bé khoa häc kü thuËt ®Ó n©ng cao n¨ng lùc vμ hiÖu qu¶ qu¶n lý tr−íc hÕt lμ lÜnh vùc thuÕ, h¶i quan, kho b¹c; tiÕn tíi thùc hiÖn thèng nhÊt c¸c quy tr×nh nghiÖp vô qu¶n lý, ®iÒu hμnh c«ng t¸c tμi chÝnh theo tiªu chuÈn qu¶n lý chÊt l−îng quèc tÕ. 3.2. Nh÷ng gi¶i ph¸p vÒ qu¶n lý chi ng©n s¸ch nhμ n−íc thêi kú héi nhËp 3.2.1. Hoμn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt liªn quan ®Õn ng©n s¸ch nhμ n−íc vμ ph¸t huy quyÒn h¹n vμ nhiÖm vô cña Quèc héi ®èi víi ng©n s¸ch nhμ n−íc Mét trong nh÷ng th¸ch thøc lín nhÊt khi gia nhËp WTO lμ sù thö th¸ch vÒ chÊt l−îng ph¸p luËt vμ n¨ng lùc thÓ chÕ. ViÖc hoμn thiÖn vÒ hÖ thèng ph¸p luËt còng nh− c¶i c¸ch vÒ hμnh chÝnh lμ ®iÒu kiÖn thiÕt yÕu ®Ó chóng ta tèi ®a ho¸ c¸c lîi Ých cña qu¸ tr×nh héi nhËp vμ còng lμ c«ng cô ®Ó thùc hiÖn c¸c môc tiªu kinh tÕ, x· héi, c¸c môc tiªu ph¸t triÓn cña n−íc ta. Do NSNN cã ph¹m vi ®iÒu chØnh réng lín, viÖc hoμn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt liªn quan ®Õn NSNN cã thÓ nãi lμ t−¬ng ®èi ®å sé. §ã kh«ng chØ trùc tiÕp lμ LuËt Ng©n s¸ch Nhμ n−íc vμ c¸c v¨n b¶n d−íi luËt trùc tiÕp liªn quan, mμ ®ã cßn lμ yªu cÇu hoμn thiÖn vÒ khung ph¸p lý ®èi víi c¸c lÜnh vùc kinh tÕ - x· héi kh¸c. Qu¶n lý chi Ng©n s¸ch Nhμ n−íc ViÖt Nam trong héi nhËp kinh tÕ toμn cÇu 53 Tr−íc hÕt lμ viÖc nç lùc hoμn thiÖn m«i tr−êng ph¸p lý tμi chÝnh, mμ quan träng nhÊt lμ hoμn thiÖn chÝnh s¸ch thuÕ v× thuÕ ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®Õn viÖc t¹o lËp nguån lùc cho NSNN; vμ v× ®Ó ®iÒu hμnh NSNN hiÖu qu¶, minh b¹ch ®ßi hái kh«ng chØ riªng lÜnh vùc chi mμ cßn c¶ lÜnh vùc thu. HiÖn nay, ph−¬ng thøc qu¶n lý thuÕ vÉn cßn mang nÆng tÝnh khÐp kÝn, hÖ thèng v¨n b¶n ph¸p quy ®−îc söa ®æi, bæ sung th−êng xuyªn nh−ng vÉn ch−a hoμn toμn phï hîp víi thùc tiÔn, kh©u h−íng dÉn còng ch−a ®−îc thùc hiÖn ®Çy ®ñ t¹o nªn sù kh«ng ®ång bé, nhÊt qu¸n trong thùc hiÖn §©y lμ nh÷ng vÊn ®Ò cÇn kh¾c phôc trong viÖc hoμn thiÖn thÓ chÕ vÒ kinh tÕ, phï hîp víi nh÷ng yªu cÇu ®æi míi. Cô thÓ: - Ban hμnh míi hoÆc n©ng cÊp tõ ph¸p lÖnh ®Ó hoμn chØnh c¸c luËt thuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸, thuÕ chèng trî cÊp, thuÕ chèng ph©n biÖt ®èi xö, thuÕ b¶o vÖ m«i tr−êng, thuÕ tμi s¶n, thuÕ sö dông ®Êt, thuÕ tμi nguyªn. - Söa ®æi, bæ sung c¸c s¾c thuÕ hiÖn hμnh theo h−íng t¨ng dÇn tû träng c¸c nguån thu trong n−íc, më réng diÖn thuÕ trùc thu vμ t¨ng tû träng thuÕ trùc thu trong tæng sè thu vÒ thuÕ. VÝ dô nh− hoμn thiÖn chÝnh s¸ch thuÕ Thu nhËp C¸ nh©n, thuÕ Thu nhËp Doanh nghiÖp,… - Rμ so¸t, b·i bá hoÆc söa ®æi c¸c lo¹i phÝ, lÖ phÝ kh«ng hîp lý, g©y phiÒn hμ cho s¶n xuÊt vμ ®êi sèng. C¸c lo¹i phÝ thu do cung cÊp dÞch vô c«ng sÏ chuyÓn dÇn sang gi¸ dÞch vô, c¸c lo¹i phÝ mang tÝnh chÊt thuÕ chuyÓn thμnh thuÕ. VÒ lÜnh vùc Ng©n s¸ch, cÇn hoμn thiÖn c¬ chÕ qu¶n lý Ng©n s¸ch vμ hoμn thiÖn hÖ thèng c¸c ®Þnh møc chi. Cô thÓ: - VÒ c¬ chÕ qu¶n lý Ng©n s¸ch: NSNN cÇn ®−îc qu¶n lý c«ng khai h¬n n÷a trong qu¸ tr×nh lËp, chÊp hμnh vμ quyÕt to¸n ng©n s¸ch. CÇn tËp trung nhanh, ®Çy ®ñ vμ kÞp thêi h¬n n÷a c¸c kho¶n thu NSNN, h−íng tíi thu tËp trung qua Kho b¹c Nhμ n−íc. - VÒ hoμn thiÖn HÖ thèng ®Þnh møc chi: tr−íc hÕt HÖ thèng ®Þnh møc chi cÇn h−íng tíi sù phï hîp víi môc tiªu qu¶n lý NSNN theo kÕt qu¶ ®Çu ra. §ång thêi, hÖ thèng c¸c ®Þnh møc nμy cÇn ®¶m b¶o tÝnh phï hîp víi thùc tiÔn. Vμ chó träng bæ sung nh÷ng ®iÓm cßn tån t¹i hiÖn nay ®Ó lμm c¨n cø râ rμng cho viÖc thùc hiÖn, vÝ dô nh− cÇn x©y dùng ®Þnh møc chi tiªu t¹i c¸c c¬ quan hμnh chÝnh Nhμ Qu¶n lý chi Ng©n s¸ch Nhμ n−íc ViÖt Nam trong héi nhËp kinh tÕ toμn cÇu 54 n−íc (c¸c Bé, UBND c¸c tØnh, thμnh phè) ®èi víi c¸c lÜnh vùc trang bÞ ph−¬ng tiÖn, ®å ®¹c dông cô; x©y míi, thuª m−ín trô së… Ph¸t huy h¬n n÷a quyÒn h¹n vμ nhiÖm vô cña Quèc héi ®èi víi NSNN: §èi víi nhiÖm kú Quèc héi kho¸ XI, viÖc th¶o luËn, th«ng qua dù to¸n vμ ph©n bæ NSNN cßn h×nh thøc. Quèc héi vÉn ch−a sö dông ®Çy ®ñ quyÒn h¹n cña m×nh trong vÊn ®Ò nμy. §Õn ngμy 24/04/2007, ñy ban Kinh tÕ vμ Ng©n s¸ch cña Quèc héi míi b¾t ®Çu phiªn häp toμn thÓ ®Ó thÈm tra b¸o c¸o cña ChÝnh phñ vÒ quyÕt to¸n NSNN n¨m 2005, chuÈn bÞ tr×nh Quèc héi khãa XII, t¹i kú häp thø nhÊt. NSNN lμ mét vÊn ®Ò hÕt søc quan träng ®èi víi mét quèc gia. Nh− vËy, vÊn ®Ò nμy cÇn ®−îc rót kinh nghiÖm s©u s¾c ®Ó trao l¹i nhiÖm vô cho Quèc héi kho¸ míi. Vμ tin t−ëng lμ Quèc héi kho¸ XII, qua kinh nghiÖm cña Quèc héi c¸c kho¸ tr−íc sÏ tæ chøc thùc hiÖn nhiÖm vô nμy kü l−ìng h¬n, chu ®¸o h¬n, chÆt chÏ h¬n. Tõ ®ã, cã thÓ ph¸t huy ®−îc nhiÖm vô vμ quyÒn h¹n ®−îc quy ®Þnh t¹i §iÒu 84 cña HiÕn ph¸p. 3.2.2. §æi míi c«ng t¸c kÕ ho¹ch hãa kÕt hîp víi ph¸t huy hiÖu qu¶ qu¶n lý chi NSNN th«ng qua kÕt hîp lËp dù to¸n NSNN gi÷a ph−¬ng ph¸p lËp ng©n s¸ch theo kho¶n môc, theo ch−¬ng tr×nh vμ theo kÕt qu¶ ®Çu ra. Cã thÓ nãi, kÕ ho¹ch hãa trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng lμ mét trong nh÷ng néi dung v« cïng quan träng, ®ãng vai trß lμ “kÞch b¶n” ph¸t triÓn ®Êt n−íc. KÕ ho¹ch hãa lμ tæng hîp nh÷ng môc tiªu, ph−¬ng h−íng, biÖn ph¸p ph¸t triÓn mang tÝnh chÊt chiÕn l−îc, c¸c c¸ch ®i tèi −u h−íng tíi c«ng cuéc xãa ®ãi gi¶m nghÌo vμ t¨ng tr−ëng kinh tÕ ®Êt n−íc. Nhμ n−íc qu¶n lý nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng XHCN theo nguyªn t¾c kÕt hîp kÕ ho¹ch víi thÞ tr−êng. Thùc tÕ ®· cho thÊy, trong sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ thÞ tr−êng ë n−íc ta, c«ng t¸c kÕ ho¹ch hãa ch−a trë thμnh c«ng cô hiÖu qu¶ ®Ó gãp phÇn qu¶n lý vμ ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi. C«ng t¸c nμy ®· tá ra thiÕu tÝnh hÖ thèng vμ khã bao qu¸t ®−îc hÇu hÕt tÊt c¶ c¸c yªu cÇu ®a d¹ng vμ lu«n biÕn ®éng cña nÒn kinh tÕ; sù ®iÒu chØnh cña kÕ ho¹ch ch−a ®−îc nhanh nh¹y, ®«i khi ch−a theo kÞp nh÷ng thay ®æi cña thÞ tr−êng. HiÖn nay, n−íc ta ®ang sö dông kÕt hîp ph−¬ng thøc lËp ng©n s¸ch theo ch−¬ng tr×nh (nh− lËp ng©n s¸ch theo c¸c ch−¬ng tr×nh môc tiªu quèc gia), trong ®ã ph−¬ng Qu¶n lý chi Ng©n s¸ch Nhμ n−íc ViÖt Nam trong héi nhËp kinh tÕ toμn cÇu 55 thøc ®Çu tiªn lμ ph−¬ng thøc c¬ b¶n. Môc lôc NSNN lu«n ®−îc bæ sung, söa ®æi th−êng xuyªn ®Ó ®¸p øng yªu cÇu qu¶n lý tμi chÝnh vμ qu¶n lý NSNN. §iÓm m¹nh cña ph−¬ng thøc nμy lμ ®¬n gi¶n vμ cã thÓ kiÓm so¸t chi tiªu dÔ dμng b»ng c¸ch so s¸nh víi c¸c yÕu tè ®Çu vμo cña c¸c n¨m tr−íc. Tuy vËy, ph−¬ng thøc so¹n lËp NSNN theo kho¶n môc béc lé nhiÒu nh−îc ®iÓm: chØ nhÊn m¹nh ®Õn kh©u lËp dù to¸n NSNN víi c¸c kho¶n chi tiªu cã tÝnh tu©n thñ; kh«ng tr¶ lêi ®−îc c©u hái t¹i sao ph¶i chi tiªu? t¹i sao kh«ng chi nhÒu/Ýt h¬n? H¬n n÷a, NSNN chØ ®−îc lËp trong ng¾n h¹n - th−êng lμ mét n¨m; kh«ng chó träng ®óng møc ®Õn tÝnh hiÖu qu¶ ph©n bæ nguån lùc vμ hiÖu qu¶ trong cung øng hμng hãa c«ng; viÖc ph©n bæ NSNN cho c¸c môc tiªu cßn nhiÒu yÕu tè ®Þnh tÝnh. VÝ dô nh−, bè trÝ “®ñ vèn” cho c¸c c«ng tr×nh, dù ¸n ph¸t triÓn h¹ tÇng kinh tÕ träng ®iÓm quèc gia; “−u tiªn vèn” thùc hiÖn c¸c ch−¬ng tr×nh môc tiªu quèc gia; “®¶m b¶o kinh phÝ” ®èi víi quèc phßng, an ninh; “®Èy m¹nh x· héi ho¸” c¸c lÜnh vùc gi¸o dôc - ®μo t¹o, y tÕ, v¨n ho¸, thÓ dôc thÓ thao... §iÒu ®ã lμm cho tÝnh kû luËt trong viÖc chÊp hμnh NSNN thiÕu chÆt chÏ, v× thiÕu c¸c chØ tiªu ®Þnh l−îng ®Ó kiÓm tra. Tuy nhiªn, víi ®Æc ®iÓm kinh tÕ - x· héi còng nh− tr×nh ®é qu¶n lý hiÖn nay cña ViÖt Nam, ph−¬ng ph¸p lËp NSNN theo kho¶n môc còng ®· ph¸t huy ®−îc nh÷ng −u ®iÓm nhÊt ®Þnh vμ cã thÓ kh¼ng ®Þnh, cho ®Õn hiÖn nay, ph−¬ng ph¸p nμy vÉn cßn phï hîp. Tuy nhiªn, viÖc kÕt hîp ph−¬ng ph¸p nμy víi ph−¬ng ph¸p lËp ng©n s¸ch theo kÕt qu¶ ®Çu ra lμ mét b−íc ®i thÝch hîp ®Ó dÇn dÇn b¾t kÞp víi tiÕn tr×nh ph¸t triÓn chung, còng nh− yªu cÇu ®æi míi trong qu¸ tr×nh héi nhËp. H¬n n÷a, ®©y lμ mét trong nh÷ng ph−¬ng thøc cÇn ®−îc tÝch cùc triÓn khai ®Ó kh¾c phôc mét vÊn ®Ò cßn rÊt nhiÒu tån t¹i ë n−íc ta trong thêi gian qua - ®ã lμ nh÷ng h¹n chÕ vÒ kh¶ n¨ng ph©n tÝch trong c«ng t¸c kÕ ho¹ch hãa nãi chung, còng nh− trong viÖc ph©n bæ ng©n s¸ch nãi riªng. §Æc ®iÓm cña ph−¬ng thøc nμy lμ nhÊn m¹nh ®Õn tÝnh hiÖu qu¶ trong ph©n bæ c¸c nguån lùc tμi chÝnh. Ph©n bæ thu NSNN “®óng n¬i, ®óng lóc vμ ®óng chç”, ph©n tÝch ®−îc tÝnh hiÖu qu¶ trong viÖc sö dông chóng ®−îc ®Æt lªn hμng ®Çu lμ ch×a khãa cña sù thμnh c«ng. Tr×nh tù lËp dù to¸n NSNN: Qu¶n lý chi Ng©n s¸ch Nhμ n−íc ViÖt Nam trong héi nhËp kinh tÕ toμn cÇu 56 ViÖc lËp dù to¸n NSNN hiÖn nay cßn bao gåm nhiÒu yÕu tè mÊt c©n ®èi, nhÊt lμ ë viÖc nhiÒu chØ tiªu cßn mang nÆng tÝnh “nguyÖn väng” h¬n lμ ®−îc x©y dùng ®¶m b¶o c¸c tÝnh kh¶ thi vμ hiÖu qu¶. C¸c kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi mÆc dï ®−îc lËp cho mçi thêi kú 5 n¨m, vμ ®−îc chia ra tõng n¨m, nh−ng cßn ®¬n gi¶n. ViÖc ®iÒu chØnh kÕ ho¹ch hμng n¨m cßn Ýt tÝnh ®Õn c¸c t¸c ®éng míi xuÊt hiÖn trong tõng n¨m, ch−a ®¶m b¶o c¸c c©n ®èi chung, mμ th−êng chØ dïng ph−¬ng ph¸p ngo¹i suy ®¬n gi¶n. C¸c quy ho¹ch lín ®−îc x©y dùng vμ thùc hiÖn xÐ lÎ, chia c¾t, kh«ng ®¶m b¶o tÝnh t−¬ng ®ång gi÷a c¸c ngμnh, c¸c ®Þa ph−¬ng vμ c¸c vïng l·nh thæ. Trong bèi c¶nh ®ã, NSNN còng ®−îc lËp ng¾n h¹n tõng n¨m. S¬ ®å 3.1 - H−íng tíi lËp NSNN trung vμ dμi h¹n NÒN T¶NG: THùC HIÖN TèT c«ng t¸c KÕ HO¹CH X¸C §ÞNH NH÷NG LÜNH VùC §¶M NHËN CñA NSNN KÕT QU¶ MONG §îI: NH÷NG MôC tiªu KINH TÕ & x· HéI LËP KÕ HO¹CH ng©n s¸ch TRUNG - dμi h¹n (trªn c¬ së ph©n tÝch giíi h¹n c¸c nguån lùc) X©y DùNG dù to¸n c¸c cÊp ng©n s¸ch (Cô thÓ hãa qua Môc lôc Ng©n s¸ch ®Ó khai th¸c tÝnh râ rμng, cô thÓ) §¸NH GI¸ KÕT QU¶ THùC TÕ: Nh÷ng t¸c ®éng ®Õn x· héi / §¸nh gi¸ hiÖu qu¶ / Møc ®é thùc hiÖn c¸c chØ tiªu X¸C §ÞNH C¸C MôC TIU CÇN THùC HIÖN TRONG TõNG N¡M NG¢N S¸CH Tæ CHøC THùC HIÖN - §Ò CAO TÝNH gi¸m s¸t NGAY TRONG qu¸ tr×nh thùc hiÖn Qu¶n lý chi Ng©n s¸ch Nhμ n−íc ViÖt Nam trong héi nhËp kinh tÕ toμn cÇu 57 ViÖc thùc hiÖn theo ph−¬ng ph¸p nμy h−íng tíi viÖc x¸c ®Þnh nguån lùc tμi chÝnh theo thêi kú trung dμi h¹n. §ång thêi, ph−¬ng ph¸p nμy còng chó träng tíi viÖc x¸c ®Þnh vμ ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c Bé, ngμnh, c¸c c¬ quan nhμ n−íc vμ c¸c ®Þa ph−¬ng trong viÖc hoμn thμnh c¸c môc tiªu ®· ®Ò ra. ViÖc ®¸nh gi¸ sÏ c¨n cø trªn c¸c tiªu chÝ ®−îc x©y dùng mét c¸ch phï hîp ®Ó ®¸nh gi¸ viÖc chi tiªu ng©n s¸ch, cô thÓ qua c¸c kÕt qu¶ vÒ tèc ®é t¨ng tr−ëng kinh tÕ, sè l−îng vμ chÊt l−îng dÞch vô cung cÊp; chø kh«ng chØ ®¬n thuÇn dùa vμo møc ®é chi tiªu ®Çu vμo theo c¸c nhãm, c¸c môc chi nh− hiÖn nay. Tõ ®ã, h−íng c¸c cÊp ng©n s¸ch tíi viÖc ®¸p øng c¸c yªu cÇu cña qu¶n lý chi tiªu xu h−íng hiÖn ®¹i, n©ng cao tr×nh ®é qu¶n lý vμ quan träng nhÊt lμ g¾n kÕt kÕt qu¶ c«ng viÖc thùc hiÖn víi tr¸ch nhiÖm cña tõng cÊp mét c¸ch cô thÓ. C¸c b−íc x©y dùng dù to¸n NSNN g¾n liÒn víi kÕ ho¹ch kinh tÕ - x· héi • Ph©n tÝch vμ ®¸nh gi¸ c¸c ®iÒu kiÖn trong n−íc vμ quèc tÕ cã ¶nh h−ëng ®Õn sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi - N©ng cao chÊt l−îng c«ng t¸c dù b¸o qua viÖc tæ chøc l¹i hoÆc thμnh lËp míi c¸c ®¬n vÞ, n©ng cao tr×nh ®é ®éi ngò nh©n sù vμ t¨ng c−êng trang thiÕt bÞ ph©n tÝch vμ xö lý th«ng tin phï hîp víi yªu cÇu ®æi míi. H×nh thμnh c¸c trung t©m tÝch hîp d÷ liÖu ë cÊp Trung −¬ng, c¸c Bé ngμnh, ®Þa ph−¬ng vμ thËm chÝ lμ c¬ së víi nh÷ng chøc n¨ng vμ nhiÖm vô râ rμng. - §æi míi hÖ thèng thu thËp, xö lý vμ sö dông th«ng tin víi môc tiªu h−íng ®Õn mét hÖ thèng th«ng tin ®Çy ®ñ, kÞp thêi, chÝnh x¸c, phôc vô tèt cho c«ng t¸c dù b¸o vμ ph©n tÝch. - Tæ chøc vμ ph¸t huy hiÖu qu¶ thu thËp th«ng tin tõ c¸c cuéc ®iÒu tra t¹i c¸c vïng, c¸c ®Þa ph−¬ng ®Ó n¾m b¾t kÞp thêi vÒ c¸c th«ng tin liªn quan ®Õn mäi khÝa c¹nh cña ®êi sèng kinh tÕ x· héi, ®Ó n¾m b¾t nguyÖn väng cña nh©n d©n. Bªn c¹nh ®ã, kÕt hîp víi c¸c th«ng tin, sè liÖu cña c¸c tæ chøc quèc tÕ ®Ó cã nh÷ng nguån sè liÖu tham kh¶o phôc vô c«ng t¸c dù b¸o vμ ph©n tÝch. • Dù b¸o kinh tÕ vμ c¸c môc tiªu x· héi: thùc hiÖn c«ng t¸c dù b¸o trªn c¬ së m« t¶ vÒ c¸c xu h−íng ph¸t triÓn cña thÕ giíi, cña khu vùc; nh÷ng ¶nh h−ëng cña qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vμ nh÷ng gi¶ ®Þnh - hay nh÷ng môc tiªu chñ chèt ®Ó phôc vô cho viÖc dù b¸o. Qu¶n lý chi Ng©n s¸ch Nhμ n−íc ViÖt Nam trong héi nhËp kinh tÕ toμn cÇu 58 • LËp vμ lùa chän c¸c tæ hîp môc tiªu cho kÕ ho¹ch - LËp nh÷ng tæ hîp môc tiªu kh¸c nhau. Trong ®ã, mçi tæ hîp sÏ gåm nh÷ng môc tiªu muèn h−íng ®Õn vμ møc ®é −u tiªn thùc hiÖn cña nh÷ng môc tiªu ®ã. - ViÖc lùa chän tæ hîp môc tiªu nμo cÇn ®−îc xem xÐt trong ®iÒu kiÖn ®−îc ph©n tÝch vμ ®¶m b¶o ®Çy ®ñ nh÷ng yªu cÇu vÒ tÝnh hÖ thèng, vÒ tÇm nh×n, vÒ quan ®iÓm thÞ tr−êng, vÒ tÝnh hiÖu qu¶ vμ bÒn v÷ng. • H−íng tíi c«ng t¸c lËp dù to¸n NSNN theo kÕt qu¶ ®Çu ra: tËn dông nh÷ng dù b¸o, ph©n tÝch tõ c«ng t¸c kÕ ho¹ch vμ x¸c ®Þnh c¸c nguån lùc - Dù b¸o kinh tÕ cÊp quèc gia: tèc ®é t¨ng tr−ëng GDP thêi kú trung h¹n. Nh÷ng thay ®æi cña qu¸ tr×nh héi nhËp ¶nh h−ëng cô thÓ nh− thÕ nμo ®èi víi kÕ ho¹ch thu vμ chi ng©n s¸ch trung −¬ng? ë ®©y, chØ dõng l¹i ë b−íc x¸c ®Þnh yÕu tè nμo lμm t¨ng, gi¶m thu, chi ng©n s¸ch; ch−a x©y dùng dù to¸n ng©n s¸ch. - Dù b¸o kinh tÕ cÊp ®Þa ph−¬ng: tèc ®é t¨ng tr−ëng GDP thêi kú trung h¹n. Tèc ®é nμy t¨ng nhanh hay chËm so víi tèc ®é t¨ng tr−ëng GDP cña c¶ n−íc. Nguyªn nh©n t¹i sao? Trong ®iÒu kiÖn nh÷ng chiÕn l−îc ph¸t triÓn, nh÷ng quy ho¹ch ph¸t triÓn cña vïng l·nh thæ, cña ®Þa ph−¬ng th× tèc ®é t¨ng tr−ëng GDP ®−îc ®−a ra lμ phï hîp hay kh«ng? Nh÷ng thay ®æi cô thÓ tõ nh÷ng s¾c thuÕ, tõ yÕu tè gi¸ c¶ ®Çu vμo theo lé tr×nh héi nhËp s©u ¶nh h−ëng nh− thÕ nμo ®Õn kÕ ho¹ch thu vμ chi ng©n s¸ch cña ®Þa ph−¬ng? - Dù b¸o vÒ sè thu cña Trung −¬ng vμ ®Þa ph−¬ng, môc tiªu vÒ thu ng©n s¸ch trong tõng thêi kú, møc th©m hôt ng©n s¸ch, møc nî. Dùa trªn c¬ së nh÷ng ph©n tÝch ®Ó cã nh÷ng c¨n cø v÷ng ch¾c cho viÖc tæng hîp c¸c nguån lùc. • X¸c ®Þnh lÜnh vùc ®¶m nhËn cña NSNN: - X¸c ®Þnh râ “®Çu ra” mong muèn lμ c¸i g×? vμ kÕt qu¶ ®ã t¸c ®éng ®Õn x· héi nh− thÕ nμo? Tõ ®ã, lªn kÕ ho¹ch vÒ qu¸ tr×nh tæ chøc ho¹t ®éng vμ tÝnh to¸n chi phÝ vμ x¸c ®Þnh thø tù −u tiªn c¸c ho¹t ®éng trong vßng 3 - 5 n¨m, x¸c ®Þnh nh÷ng ngμnh cã liªn quan ®Ó dù to¸n vμ tæng hîp chi phÝ, s¾p xÕp thø tù −u tiªn c¸c ho¹t Qu¶n lý chi Ng©n s¸ch Nhμ n−íc ViÖt Nam trong héi nhËp kinh tÕ toμn cÇu 59 ®éng cho phï hîp víi trÇn kinh phÝ ngμnh vμ x¸c ®Þnh nh÷ng ho¹t ®éng cÇn ®−îc tiÕp tôc, nh÷ng ho¹t ®éng cÇn ®−îc thu hÑp hay chÊm døt. §ång thêi, th¶o luËn chÝnh s¸ch vμ xem xÐt l¹i h¹n møc kinh phÝ ngμnh. Sau khi tiÕn hμnh rμ so¸t ë cÊp Bé, ngμnh t¹i Trung −¬ng vμ ®Þa ph−¬ng, c¸c th«ng tin sÏ ®−îc tæng hîp vμ ph©n tÝch ®Ó x¸c ®Þnh h¹n møc kinh phÝ ngμnh phï hîp cho thêi kú trung h¹n. - §Ó ®¶m b¶o ®−îc tÝnh minh b¹ch, trªn c¬ së dù b¸o vμ h−íng dÉn lËp ng©n s¸ch, c¸c Bé, ngμnh, ®Þa ph−¬ng ph¶i tæng hîp vμ gi¶i tr×nh vÒ c¸c ho¹t ®éng trong kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi thêi kú trung h¹n. - §ång thêi, viÖc ph©n bæ NSNN còng cÇn ®¶m b¶o gi÷ v÷ng c¸c kû luËt tμi chÝnh tæng thÓ vμ c¸c nguyªn t¾c cña nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng, vÝ dô nh− viÖc gi¶m trî cÊp x¨ng dÇu gÇn ®©y lμ mét b−íc ®i phï hîp. ViÖc qu¶n lý ng©n s¸ch còng cÇn nç lùc gi¶m béi chi trong ®iÒu kiÖn c¶i thiÖn chÊt l−îng ®Çu t−, chèng thÊt tho¸t vμ l·ng phÝ. • X©y dùng dù to¸n ng©n s¸ch cho tõng n¨m cô thÓ: - Trªn c¬ së c¸c kÕ ho¹ch vμ môc tiªu trung dμi h¹n, cô thÓ dù to¸n cho tõng n¨m ng©n s¸ch, x¸c ®Þnh tiÕn ®é thùc hiÖn c¸c môc tiªu chiÕn l−îc. - §ång thêi, x¸c lËp hÖ thèng c¸c chØ tiªu thùc hiÖn then chèt ®Ó cã thÓ dÔ dμng trong viÖc kiÓm tra, ®¸nh gi¸ vμ x¸c ®Þnh hiÖu qu¶ cña viÖc ph©n bæ c¸c nguån lùc tõ NSNN. Cã thÓ nãi, víi −u ®iÓm cña viÖc lËp NSNN theo kÕt qu¶ ®Çu ra, tËn dông c¸c −u ®iÓm cña ph−¬ng ph¸p lËp NSNN hiÖn nay, hy väng sù kÕt hîp nμy cã thÓ khai th¸c nh÷ng lîi thÕ hiÖn cã, tËn dông nh÷ng yÕu tè míi ®Ó h−íng tíi viÖc ph©n bæ c¸c nguån lùc NSNN mét c¸ch khoa häc h¬n, t¹o c¬ së râ rμng trong viÖc thùc hiÖn, tõ ®ã cã thÓ qu¶n lý chi ng©n s¸ch hiÖu qu¶, gãp phÇn tÝch cùc vμo ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. 3.2.3. §Èy m¹nh x· héi hãa cung øng dÞch vô c«ng HiÖn nay, 5 lo¹i dÞch vô c«ng ®ãng vai trß rÊt quan träng, cã ¶nh h−ëng nhiÒu ®Õn ®êi sèng kinh tÕ x· héi lμ gi¸o dôc, y tÕ, v¨n hãa, khoa häc c«ng nghÖ vμ thÓ dôc thÓ thao. §©y lμ c¸c ho¹t ®éng thuéc dÞch vô sù nghiÖp c«ng, tøc lμ c¸c ho¹t ®éng cung c¸p phóc lîi x· héi thiÕt yÕu cho ng−êi d©n. Qu¶n lý chi Ng©n s¸ch Nhμ n−íc ViÖt Nam trong héi nhËp kinh tÕ toμn cÇu 60 Nhμ n−íc ta còng ®· cã chñ tr−¬ng thùc hiÖn ®æi míi c¬ chÕ cung øng dÞch vô c«ng theo h−íng khuyÕn khÝch mäi thμnh phÇn kinh tÕ, mäi chñ thÓ trong x· héi cïng tham gia vμo ho¹t ®éng nμy, hay cßn gäi lμ “x· héi hãa” cung øng dÞch vô c«ng. §iÒu nμy ®−îc thÓ hiÖn qua hμng lo¹t c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt nh− NghÞ quyÕt 90/CP ngμy 21/8/1007 cña ChÝnh phñ vÒ ph−¬ng h−íng vμ chñ tr−¬ng x· héi hãa c¸c ho¹t ®éng y tÕ, v¨n hãa; NghÞ ®Þnh sè 73/1999/N§-CP ngμy 19/8/1999 cña ChÝnh phñ vÒ chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch x· héi hãa ®èi víi cac ho¹t ®éng trong lÜnh vcj y tÕ, gi¸o dôc, v¨n hãa vμ thÓ thao; NghÞ ®Þnh 31/2005/N§-CP nμy 11/3/2005 cña ChÝnh phñ vÒ s¶n xuÊt vμ cung øng s¶n phÈm, dÞch vô c«ng Ých; NghÞ ®Þnh sè 05/2005/NQ-CP ngμy 18/4/2005 cña ChÝnh phñ vÒ ®Èy m¹nh x· héi hãa c¸c ho¹t ®éng gi¸o dôc, y tÕ, v¨n hãa vμ thÓ dôc thÓ thao… Chñ tr−¬ng nμy ®· b−íc ®Çu khuyÕn khÝch vμ thu hót ®−îc c¸c tiÒm n¨ng vμ nguån lùc x· héi cho viÖc ph¸t triÓn cung øng c¸c dÞch vô c«ng, t¹o c«ng ¨n viÖc lμm æn ®Þnh cho hμng tr¨m ngh×n ng−êi. Tuy nhiªn, còng cã thÓ nãi, viÖc x· héi hãa viÖc cung øng c¸c dÞch vô c«ng ch−a tiÕn ®−îc b−íc dμi, còng chÝnh trong viÖc thùc hiÖn c¬ chÕ nμy ®· lμm n¶y sinh nhiÒu vÊn ®Ò nh− qu¸ tr×nh x· héi hãa c¸c lÜnh vùc cßn diÔn ra chËm so víi tiÒm n¨ng; t×nh tr¹ng ho¹t ®éng lén xén, tù ph¸t, c¹nh tranh thiÕu lμnh m¹nh, chÊt l−îng dÞch vô kh«ng ®¶m b¶o cã xu h−íng t¨ng cao; møc ®é ph¸t triÓn x· héi hãa cung øng dÞch vô c«ng kh«ng ®ång ®Òu gi÷a c¸c vïng, miÒn vμ c¸c lÜnh vùc cô thÓ. §ång thêi, chÝnh viÖc cung øng dÞch vô c«ng cña khu vùc Nhμ n−íc còng cßn rÊt nhiÒu tån t¹i vμ h¹n chÕ ch−a ®−îc c¶i thiÖn. Nh− vËy, mÆc dï vÊn ®Ò ®Æt ra th× cã vÎ ®· râ rμng, nh−ng viÖc thùc hiÖn vÊn ®Ò ®ã nh− thÕ nμo ®Ó mang l¹i hiÖu qu¶ th× l¹i lμ mét c©u hái cÇn cã sù gi¶i ®¸p mét c¸ch cÆn kÏ. NÕu theo c¸ch ph©n lo¹i c¸c dÞch vô c«ng thμnh dÞch vô hμnh chÝnh c«ng, dÞch vô sù nghiÖp c«ng vμ dÞch vô c«ng Ých, th× cã thÓ thùc hiÖn x· héi hãa ®èi víi phÇn lín dÞch vô sù nghiÖp c«ng. §©y còng lμ b−íc ®i ®Ó cã thÓ kÞp thêi ®¸p øng c¸c nhu cÇu thiÕt yÕu nhÊt vÒ dÞch vô c«ng. Vμ ®Ó thùc hiÖn ®−îc môc tiªu nμy, Nhμ n−íc cÇn cã c¬ chÕ vμ chÝnh s¸ch qu¶n lý phï hîp, t¹o sù c«ng b»ng vμ minh b¹ch trong ho¹t ®éng. Qu¶n lý chi Ng©n s¸ch Nhμ n−íc ViÖt Nam trong héi nhËp kinh tÕ toμn cÇu 61 - §¬n gi¶n hãa c¸c thñ tôc thμnh lËp vμ ho¹t ®éng lμ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò cÇn ®−îc rμ so¸t l¹i vμ cã quy ®Þnh thèng nhÊt. CÇn cã quy ®Þnh râ rμng vμ cã c¨n cø thùc tiÔn vÒ cÊp qu¶n lý, vÒ thêi h¹n xÐt duyÖt, cÊp phÐp ®Ó t¹o tÝnh ®ång bé vμ h¹n chÕ nh÷ng bÊt tiÖn vÒ mÆt thêi gian, thñ tôc trong kh©u cÊp phÐp. Nh÷ng tiªu chuÈn vμ ®iÒu kiÖn cô thÓ ®Ó thμnh lËp tõng lo¹i h×nh cung øng dÞch vô c«ng còng cÇn ®−îc quy ®Þnh râ rμng, cô thÓ. NÕu ®¸p øng ®−îc c¸c ®iÒu kiÖn cô thÓ vÒ c¬ së vËt chÊt, trang thiÕt bÞ, còng nh− chuyªn m«n, tæ chøc nh©n sù th× c¸c tæ chøc, c¸ nh©n muèn cung øng dÞch vô c«ng sÏ ®−îc cÊp phÐp. §iÒu nμy cÇn ®−îc thùc hiÖn nh»m tr¸nh nh÷ng trÔ n¶i, hay c¬ chÕ “xin cho”. - Nhμ n−íc còng cã thÓ thùc hiÖn nh÷ng chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch, hç trî ®Çu t− ®èi víi c¸c c¬ së ®−îc cÊp phÐp cung øng dÞch vô c«ng nh− hç trî vÒ mÆt b»ng x©y dùng vμ kÕt cÊu h¹ tÇng, vÒ tÝn dông ®Çu t− hay hç trî vÒ c¸c lÜnh vùc kh¸c nh− miÔn gi¶m thuÕ, cung cÊp th«ng tin cÇn thiÕt liªn quan ®Õn lÜnh vùc ho¹t ®éng, hç trî vÒ nh©n lùc vμ ®μo t¹o. VÒ lÜnh vùc gi¸o dôc vμ ®μo t¹o: - TËp trung ng©n s¸ch nhμ n−íc cho c¸c h−íng träng ®iÓm, then chèt, vÝ dô cho viÖc nghiªn cøu ch−¬ng tr×nh, gi¸o tr×nh cña c¸c cÊp häc; ®Çu t− ®æi míi vÒ ph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y; hay −u tiªn cho c¸c vïng cã ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi cßn khã kh¨n, ®Çu t− cã träng ®iÓm nh»m x©y dùng c¸c tr−êng, c¬ së gi¸o dôc vμ ®μo t¹o cã uy tÝn trong n−íc, khu vùc vμ thÕ giíi. - T¹o ®−îc mèi liªn hÖ mËt thiÕt gi÷a ®μo t¹o lý thuyÕt vμ thùc hμnh nghÒ nghiÖp, gi÷a nghiªn cøu khoa häc vμ ho¹t ®éng s¶n xuÊt - kinh doanh cña nÒn kinh tÕ. - §¶m b¶o sù b×nh ®¼ng gi÷a c¸c c¬ së gi¸o dôc c«ng lËp vμ c¸c c¬ së ngoμi c«ng lËp trong ho¹t ®éng qu¶n lý nhμ n−íc. §ång thêi, cÇn cã c¬ chÕ chÝnh s¸ch qu¶n lý phï hîp, dÇn dÇn kh¾c phôc ®−îc nh÷ng vÊn ®Ò cßn tån t¹i, bÊt cËp hiÖn nay. - X©y dùng vμ ban hμnh c¸c chuÈn ®¸nh gi¸ vÒ chÊt l−îng, hÖ thèng kiÓm tra, ®¸nh gi¸ vμ cÊp v¨n b»ng chøng chØ nghÒ. Nhμ n−íc cÇn cã chÝnh s¸ch tuyªn Qu¶n lý chi Ng©n s¸ch Nhμ n−íc ViÖt Nam trong héi nhËp kinh tÕ toμn cÇu 62 truyÒn, cã biÖn ph¸p hç trî vμ khuyÕn khÝch ®Ó huy ®éng gi¸o viªn lμ c¸c nghÖ nh©n, c¸c thî lμnh nghÒ tõ c¸c c¬ së s¶n xuÊt, doanh nghiÖp, c¸c lμng nghÒ vμo gi¶ng d¹y t¹i c¸c c¬ së d¹y nghÒ; x©y dùng hÖ thèng tr−êng s− ph¹m kü thuËt ®μo t¹o gi¸o viªn d¹y nghÒ. - Thóc ®Èy hîp t¸c hiÖu qu¶ víi c¸c h·ng, tËp ®oμn s¶n xuÊt - kinh doanh cã khoa häc vμ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i vμ c¸c tæ chøc ph¸t triÓn khoa häc vμ c«ng nghÖ trªn thÕ giíi. - N©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña lao ®éng n−íc ta trªn ph−¬ng diÖn thÕ lùc, t¸c phong c«ng nghiÖp, kû luËt lao ®éng, kû luËt c«ng nghÖ, kh¶ n¨ng thÝch øng vμ c¸c phÈm chÊt kh¸c cña lao ®éng quèc tÕ th«ng qua m«i tr−êng gi¸o dôc huÊn luyÖn, ®μo t¹o vμ t¹o ra c¸c quy tr×nh, tiªu chuÈn ho¹t ®éng t¹i c¸c c¬ së. VÒ lÜnh vùc y tÕ: - Xãa bá ®éc quyÒn trong lÜnh vùc xuÊt nhËp khÈu, s¶n xuÊt, cung øng thuèc ch÷a bÖnh vμ trang thiÕt bÞ y tÕ. - KhuyÕn khÝch thμnh lËp míi c¸c bÖnh viÖn, c¸c c¬ së y tÕ ngoμi c«ng lËp trong ®iÒu kiÖn ®¸p øng ®−îc c¸c ®iÒu kiÖn vÒ trang thiÕt bÞ vμ ph−¬ng tiÖn vËt chÊt, nguån lùc. - §¶m b¶o sù b×nh ®¼ng gi÷a c¸c c¬ së y tÕ c«ng lËp vμ ngoμi c«ng lËp trong ho¹t ®éng qu¶n lý nhμ n−íc, hç trî cho c¸c c¬ së ngoμi c«ng lËp vÒ th«ng tin, kü thuËt, båi d−ìng chuyªn m«n nghiÖp vô vμ chuyÓn giao c«ng nghÖ kü thuËt y tÕ. - §¶m b¶o quyÒn lîi cho mäi ng−êi d©n qua viÖc cñng cè vμ më réng b¶o hiÓm y tÕ, n©ng cao chÊt l−îng dÞch vô kh¸m ch÷a bÖnh theo b¶o hiÓm y tÕ. VÒ khoa häc c«ng nghÖ: - Nhμ n−íc thùc hiÖn c¬ chÕ tù chñ, tù chÞu tr¸ch nhiÖm ®èi víi c¸c tæ chøc khoa häc vμ c«ng nghÖ c«ng lËp, cÊp ng©n s¸ch dùa theo kÕt qu¶ ®Çu ra. Qu¶n lý chi Ng©n s¸ch Nhμ n−íc ViÖt Nam trong héi nhËp kinh tÕ toμn cÇu 63 - Cã h−íng ®i trong viÖc thÓ chÕ hãa thμnh lËp c¸c tæ chøc nghiªn cøu kh«ng thuéc së h÷u nhμ n−íc trong mét sè lÜnh vùc mμ ph¸p luËt kh«ng h¹n chÕ sù tham gia cña c¸c thμnh phÇn ngoμi nhμ n−íc. - T¹o thuËn lîi cho c¸c tæ chøc, c¸ nh©n n−íc ngoμi ®Çu t− ph¸t triÓn khoa häc c«ng nghÖ t¹i ViÖt Nam. TÊt c¶ cÇn ®−îc phèi hîp thùc hiÖn, nh»m t¹o mäi c¬ héi ®Ó tõng b−íc rót ng¾n kho¶ng c¸ch chªnh lÖch c«ng nghÖ gi÷a ViÖt Nam vμ c¸c n−íc trong khu vùc vμ trªn thÕ giíi. 3.2.4. Béi chi ng©n s¸ch nhμ n−íc, môc tiªu vμ ph−¬ng h−íng thùc hiÖn C©n ®èi NSNN ®· ®−îc b¶o ®¶m b»ng c¸c quy ®Þnh mang tÝnh nguyªn t¾c. Tuy nhiªn, viÖc thùc hiÖn LuËt NSNN ®· xuÊt hiÖn mét sè v−íng m¾c, tån t¹i, trong ®ã vÊn ®Ò vÒ ph¹m vi c©n ®èi vμ c¸ch tÝnh béi chi NSNN cßn cã mét sè ®iÓm ch−a râ rμng, ch−a ®óng víi LuËt NSNN, ch−a phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ. VÊn ®Ò nμy cÇn ®−îc kh¾c phôc: - Cã nh÷ng biÖn ph¸p ®Ó h¹n chÕ tû lÖ béi chi, ®ång nghÜa víi viÖc qu¶n lý NSNN tèt h¬n qua c¸c viÖc thùc hiÖn ®ång bé: ph©n ®Þnh râ chøc n¨ng nhμ n−íc - thÞ tr−êng trong qu¸ tr×nh vËn hμnh, ®iÒu hμnh nÒn kinh tÕ vμ qu¶n lý x· héi; t¹o dùng hμnh lang ph¸p lý râ rμng t¹o c¬ së cho viÖc thùc hiÖn, h−íng tíi chi NSNN g¾n víi kÕt qu¶ ®Çu ra; h−íng tíi c¸ch x¸c ®Þnh béi chi theo th«ng lÖ quèc tÕ; cã nh÷ng biÖn ph¸p h¹n chÕ thÊt tho¸t vμ l·ng phÝ; h¹n chÕ thÊt thu NSNN; h¹n chÕ t×nh tr¹ng bu«n lËu, gian lËn th−¬ng m¹i, h¹ch to¸n kh«ng ®óng chi phÝ thu nhËp...vèn ®· vμ ®ang diÔn ra kh¸ phæ biÕn vμ nghiªm träng. - Cã c¸ch tiÕp cËn tæng thÓ - hÖ thèng ®Õn vÊn ®Ò c©n ®èi NSNN ë n−íc ta hiÖn nay ®Ó nç lùc kh¾c phôc sù mÊt c©n ®èi trong tõng kho¶n môc thu - chi cô thÓ riªng biÖt. VÝ dô ng©n s¸ch cã thÓ c©n ®èi ®−îc nguån thu ®Ó tr¶ l−¬ng theo c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt hiÖn hμnh; song sù mÊt c©n ®èi Èn phÝa sau l¹i lμ ë chç tiÒn l−¬ng cã thÓ l¹i kh«ng ph¶i lμ tiÒn l−¬ng ®óng nghÜa. MÆc dï phÇn chi tr¶ l−¬ng chiÕm tû träng kh¸ lín trong tæng chi th−êng xuyªn cña NSNN (kho¶ng 60-65%), song tiÒn l−¬ng cña mçi ng−êi l¹i t−¬ng ®èi thÊp. HoÆc sù mÊt c©n ®èi kh¸c nh−, nguån thu Qu¶n lý chi Ng©n s¸ch Nhμ n−íc ViÖt Nam trong héi nhËp kinh tÕ toμn cÇu 64 NSNN h¹n hÑp nh−ng l¹i cã hμng tr¨m ngμn dù ¸n “®i kh«ng ®Õn n¬i vÒ kh«ng ®Õn chèn”; hay thu NSNN dùa qu¸ nhiÒu vμo dÇu th«, vμ thêi gian tíi th× hμng lo¹t dßng thuÕ l¹i bÞ c¾t gi¶m theo nh÷ng cam kÕt héi nhËp. - §ång thêi, l©u nay, ho¹t ®éng thu chi NSNN cña ta c¨n cø chñ yÕu vμo "thu" (thu ®ñ - chi ®ñ; lÊy thu bï chi). §©y lμ h¹t nh©n cña hÖ thèng NSNN "cøng". Nã t¹o thμnh c¬ së cña t×nh tr¹ng chi trμn lan, chi b×nh qu©n, nhμ n−íc kh«ng kiÓm so¸t ®−îc chi. Trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr−êng, ph¶i døt kho¸t tõ bá c¸ch t− duy nμy ®Ó chuyÓn sang nguyªn t¾c xuÊt ph¸t tõ "chi" ®Ó ®iÒu chØnh ho¹t ®éng NSNN. XuÊt ph¸t tõ "chi", vÒ thùc chÊt lμ dùa vμo c«ng viÖc, vμo chøc n¨ng ®¶m nhiÖm ®Ó “tr¶ tiÒn”. Nhê ®ã, kiÓm so¸t ®−îc chi. §©y lμ b¶n chÊt cña c¸i gäi lμ "hÖ thèng NSNN mÒm". NÕu triÖt ®Ó víi c¸ch ®Æt vÊn ®Ò nμy th× cã c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh ®óng nh÷ng gi¶i ph¸p c¨n b¶n ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò c©n ®èi vμ béi chi NSNN. 3.2.5. N©ng cao tÝnh minh b¹ch, t¨ng c−êng gi¸m s¸t vμ cã chÕ tμi râ rμng trong ®iÒu hμnh ng©n s¸ch nhμ n−íc 3.2.5.1. N©ng cao tÝnh minh b¹ch vμ quy ®Þnh chÕ tμi râ rμng HiÖn nay, chØ sè quan niÖm vÒ tham nhòng - CPI (Corruption Perceptions Index) cña tæ chøc Tæ chøc Minh b¹ch Quèc tÕ - IT TI cã thang ®iÓm tõ 0 tíi 10, trong ®ã n−íc nμo ®¹t 10 ®iÓm cã nghÜa lμ minh b¹ch hay “ trong s¹ch” trong khi n−íc nμo bÞ xÕp cμng thÊp trong thang ®iÓm nμy th× bÞ coi lμ cã møc ®é tham nhòng cμng cao. N¨m 2006, ViÖt Nam ®¹t 2,6 ®iÓm t¨ng 0,2 ®iÓm so víi 2005 nh−ng l¹i bÞ xÕp hμng thø 111 trong tæng sè 163 n−íc ®−îc kh¶o s¸t. Tøc lμ trong vïng §«ng Nam ¸, ViÖt Nam chØ “trong s¹ch” b»ng Lμo(2,6 ®iÓm), h¬n Indonesia (2,4 ®iÓm) vμ Campuchia (2,1 ®iÓm), Myanmar(1,9 ®iÓm). Ng©n hμng thÕ giíi, trªn c¬ së nhiÒu nguån tμi liÖu kh¶o s¸t, ®−a ra ®¸nh gi¸ th−êng kú chØ sè chÊt l−îng thiÕt chÕ vÜ m« cña mçi n−íc trong so s¸nh toμn cÇu. Theo ®ã, mét sè chØ sè chñ yÕu cña chÊt l−îng thiÕt chÕ vÜ m« lμ “æn ®Þnh chÝnh trÞ”, “ChÊt l−îng chÝnh s¸ch”, “HiÖu lùc ChÝnh quyÒn”, vμ “KiÓm so¸t tham nhòng”. ViÖt Nam cã vÞ trÝ kh¸ cao vμ lîi thÕ quan träng vÒ “æn ®Þnh chÝnh trÞ” song chóng ta cßn ë vÞ thÕ rÊt yÕu trong c¸c tiªu chÝ kh¸c, ®Æc biÖt lμ c¸c tiªu chÝ “ chÊt l−îng chÝnh s¸ch” vμ “kiÓm so¸t tham nhòng.” Qu¶n lý chi Ng©n s¸ch Nhμ n−íc ViÖt Nam trong héi nhËp kinh tÕ toμn cÇu 65 Nh− vËy, nh÷ng yªu cÇu ®æi míi ®Æt ra lμ cÊp thiÕt: - CÇn n©ng cao h¬n n÷a c¬ chÕ gi¸m s¸t vμ quy ®Þnh chÕ tμi, xö lý nghiªm kh¾c nh÷ng vô viÖc tiªu cùc. §ã lμ viÖc xem xÐt rμ so¸t bæ sung ch−¬ng tr×nh hμnh ®éng, ph©n c«ng râ tr¸ch nhiÖm c¸ nh©n vμ tËp thÓ trong chØ ®¹o thùc hiÖn. TËp trung vμo c¸c lÜnh vùc träng t©m, träng ®iÓm lμ: qu¶n lý viÖc sö dông ng©n s¸ch trong c¸c lÜnh vùc: Mua s¾m tμi s¶n c«ng; ®Çu t− x©y dùng c¬ b¶n; qu¶n lý ®Êt ®ai... Thùc hiÖn chÕ ®é tr¸ch nhiÖm ®èi víi ng−êi ®øng ®Çu c¬ quan ®¬n vÞ trong viÖc sö dông ng©n s¸ch. §ång thêi, chÝnh trong tõng ngμnh, tõng cÊp, tõng tæ chøc còng cÇn cã c¬ chÕ gi¸m s¸t thÝch hîp. §iÒu nμy cã thÓ thùc hiÖn th«ng qua nh÷ng ho¹t ®éng nh− triÓn khai qui chÕ kª khai tμi s¶n c«ng chøc vμ cña c¶ c¸c thμnh viªn gia ®×nh c«ng chøc. - Ban hμnh c¸c v¨n b¶n ph¸p quy, rμ so¸t ®iÒu chØnh c¸c ®Þnh møc cho phï hîp, cã c¬ chÕ khuyÕn khÝch, khen th−ëng kÞp thêi, tho¶ ®¸ng víi c¸c c¬ quan, ®¬n vÞ, tæ chøc, c¸ nh©n cã thμnh tÝch thùc hμnh tiÕt kiÖm; thÝ ®iÓm ngay m« h×nh mua s¾m tμi s¶n c«ng vÝ dô nh−: mua xe «t« tõ vèn ng©n s¸ch, h¹n chÕ dïng tiÒn mÆt trong mua s¾m tμi s¶n c«ng... - Häc tËp kinh nghiÖm ë ngay c¸c n−íc §«ng Nam ¸ trong viÖc qu¶n lý theo h−íng minh b¹ch, ®ã lμ viÖc ®Ò cao b¶n lÜnh vμ tr¸ch nhiÖm cña c«ng chøc nhμ n−íc th«ng qua 3 träng t©m: t«n vinh ®¹o ®øc c«ng viÖc; khuyÕn khÝch tinh thÇn d¸m nghÜ d¸m lμm; t¨ng c−êng rμng buéc gi÷a tr¸ch nhiÖm vμ quyÒn lîi cña c«ng chøc nhμ n−íc, x©y dùng chÝnh phñ m¹nh víi “3T” ®Æc tr−ng c¬ b¶n lμ t©m s¸ng, tÇm nh×n réng vμ t− duy chiÕn l−îc trong ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch. - C¶i c¸ch bé m¸y hμnh chÝnh nhμ n−íc theo h−íng hiÖu qu¶, gän nhÑ vμ chi phÝ thÊp sÏ lμ c¬ héi c¶i thiÖn møc l−¬ng tháa ®¸ng cho ®éi ngò c«ng chøc trong bé m¸y nhμ n−íc. 3.2.5.2. T¨ng c−êng vai trß gi¸m s¸t cña c¸c c¬ quan cã thÈm quyÒn - Quèc héi ®· ban hμnh LuËt vÒ ho¹t ®éng gi¸m s¸t (n¨m 2003), nh−ng cßn nhiÒu vÊn ®Ò cÇn ®−îc h−íng dÉn cô thÓ v× hiÖn nay, lÜnh vùc gi¸m s¸t cña Uû ban Qu¶n lý chi Ng©n s¸ch Nhμ n−íc ViÖt Nam trong héi nhËp kinh tÕ toμn cÇu 66 Kinh tÕ vμ Ng©n s¸ch rÊt réng, liªn quan ®Õn nhiÒu vÊn ®Ò, nhiÒu c¬ quan nhμ n−íc, trong khi biªn chÕ vμ tæ chøc bé m¸y ch−a ®¸p øng ®−îc yªu cÇu. V× vËy: cÇn cã nh÷ng ng−êi am hiÓu s©u vÒ lÜnh vùc kinh tÕ vμ lÜnh vùc tμi chÝnh - ng©n s¸ch ®−îc ®Ò cö vμo ñy ban. §ång thêi, t¨ng c−êng bé m¸y tham m−u, gióp viÖc cã hiÖu qu¶ h¬n, t¨ng sè l−îng chuyªn gia vÒ tμi chÝnh - ng©n s¸ch, cã kinh nghiÖm c«ng t¸c t¹i c¸c Bé, ngμnh, ®Þa ph−¬ng, doanh nghiÖp; ®ång thêi ®æi míi ph−¬ng thøc lμm viÖc nh»m ph¸t huy tèi ®a n¨ng lùc cña tõng thμnh viªn. - CÇn n©ng cao h¬n n÷a vai trß gi¸m s¸t cña Quèc héi vμ Héi ®ång nh©n d©n qua c¸c h×nh thøc gi¸m s¸t kh¸c nhau. Î Mét lμ, t¨ng c−êng vμ n©ng cao chÊt l−îng c«ng t¸c gi¸m s¸t chung: §©y lμ h×nh thøc xem xÐt c¸c b¸o c¸o vμ chÊt vÊn t¹i c¸c kú häp Quèc héi vμ cuéc häp c¸c Uû ban cña Quèc héi. Î Hai lμ, t¨ng c−êng vμ n©ng cao chÊt l−îng c«ng t¸c gi¸m s¸t theo chuyªn ®Ò: §©y lμ h×nh thøc gi¸m s¸t chuyªn s©u vÒ nh÷ng chuyªn ®Ò cô thÓ, gióp Quèc héi cã nhËn xÐt, ®¸nh gi¸ s©u h¬n vÒ nh÷ng chñ ®Ò mμ nhiÒu cö tri trong c¶ n−íc quan t©m. Thêi gian qua, Quèc héi ®· thùc hiÖn gi¸m s¸t mét sè chuyªn ®Ò nh− “Kh¾c phôc t×nh tr¹ng ®Çu t− dμn tr¶i, hiÖu qu¶ thÊp, l·ng phÝ, thÊt tho¸t”; chuyªn ®Ò “ ViÖc thùc hiÖn LuËt NSNN tõ khi LuËt cã hiÖu lùc ®Õn tr−íc khi lËp dù to¸n NSNN n¨m 2006”; chuyªn ®Ò “KÕt qu¶ thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch hç trî ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vμ kinh tÕ n«ng th«n tõ n¨m 2001 ®Õn nay” Ph−¬ng thøc gi¸m s¸t nμy ®· mang l¹i nh÷ng kÕt qu¶ tÝch cùc b−íc ®Çu. Tuy nhiªn, cÇn ®Èy m¹nh h¬n n÷a viÖc ®−a ra nh÷ng gi¶i ph¸p cô thÓ ®Ó cã thÓ kh¾c phôc nh÷ng tån t¹i mét c¸ch triÖt ®Ó h¬n n÷a. Î Ba lμ t¨ng c−êng gi¸m s¸t ®ét xuÊt: §©y lμ h×nh thøc gi¸m s¸t khi c«ng t¸c qu¶n lý vμ ®iÒu hμnh NSNN cã dÊu hiÖu tr¸i víi quy ®Þnh cña LuËt NSNN vμ vi ph¹m c¸c chÕ ®é, tiªu chuÈn, ®Þnh møc. Khi ®ã, Quèc héi vμ Héi ®ång nh©n d©n thùc hiÖn quyÒn gi¸m s¸t ®Ó chÊn chØnh c¸c sai ph¹m, c¸c vi ph¹m nh»m b¶o ®¶m kû luËt tμi chÝnh, chèng tham nhòng, l·ng phÝ, thÊt tho¸t vμ kÐm hiÖu qu¶. Ph−¬ng thøc gi¸m s¸t nμy b¶o ®¶m tÝnh hîp ph¸p trong qu¶n lý vμ ®iÒu hμnh NSNN theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. C¸c c¬ quan cña Qu¶n lý chi Ng©n s¸ch Nhμ n−íc ViÖt Nam trong héi nhËp kinh tÕ toμn cÇu 67 Quèc héi vμ Héi ®ång nh©n d©n, tõng ®¹i biÓu Quèc héi, ®¹i biÓu Héi ®ång nh©n d©n cÇn thùc hiÖn tèt h×nh thøc gi¸m s¸t nμy vμ cã c¸c ®Ò nghÞ kÞp thêi t¹i kú häp cña Quèc héi vμ Héi ®ång nh©n d©n. - Ph¸t huy h¬n n÷a ho¹t ®éng cña c¬ quan KiÓm to¸n Nhμ n−íc qua viÖc kiÓm to¸n b¸o c¸o tμi chÝnh, kiÓm to¸n tu©n thñ vμ kiÓm to¸n ho¹t ®éng cña c¸c ®¬n vÞ thô h−ëng NSNN; thùc hiÖn kiÓm tra vμ gi¸m s¸t tμi chÝnh c«ng. Thùc hiÖn chÕ ®é kiÓm to¸n vμ c«ng bè th«ng tin b¾t buéc ®èi víi c¸c cÊp ng©n s¸ch, c¸c ®¬n vÞ sö dông ng©n s¸ch vμ c¸c c«ng ty nhμ n−íc. Ph©n ®Þnh tr¸ch nhiÖm vμ t¨ng c−êng phèi hîp gi÷a c¬ quan kiÓm to¸n nhμ n−íc, thanh tra tμi chÝnh, kiÓm so¸t néi bé, më réng sö dông dÞch vô kiÓm to¸n ®éc lËp ®èi víi c¸c ®¬n vÞ thu, chi tμi chÝnh, ng©n s¸ch. 3.2.5.3. TËn dông vμ n©ng cao hiÖu qu¶ gi¸m s¸t tõ c«ng chóng Võa qua, ngμy 10/4/2007,Thñ t−íng ChÝnh phñ võa ban hμnh NghÞ ®Þnh vÒ øng dông c«ng nghÖ th«ng tin trong ho¹t ®éng cña c¬ quan Nhμ n−íc. §©y lμ lÇn ®Çu tiªn, viÖc øng dông c«ng nghÖ th«ng tin vμ ®−a th«ng tin lªn m¹ng cña c¸c c¬ quan Nhμ n−íc ®· ®−îc quy ®Þnh mét c¸ch cô thÓ, râ rμng. §©y ®−îc xem lμ mét trong nh÷ng quy ®Þnh quan träng nh»m gióp minh b¹ch hãa viÖc ®−a th«ng tin lªn m¹ng cña c¸c c¬ quan c«ng quyÒn, t¹o thuËn lîi cho ng−êi d©n trong viÖc t×m hiÓu th«ng tin vμ n¾m râ c¸c thñ tôc hμnh chÝnh. Theo NghÞ ®Þnh nμy, c¬ quan nhμ n−íc cã tr¸ch nhiÖm cung cÊp c«ng khai, minh b¹ch, kÞp thêi, ®Çy ®ñ vμ chÝnh x¸c trªn m«i tr−êng m¹ng nh÷ng th«ng tin theo quy ®Þnh cña kho¶n 2 §iÒu 28 cña LuËt C«ng nghÖ th«ng tin; ph¸p luËt vÒ phßng, chèng tham nhòng vμ thùc hμnh tiÕt kiÖm, chèng l·ng phÝ vμ c¸c quy ®Þnh kh¸c cña ph¸p luËt vÒ c«ng khai, minh b¹ch th«ng tin. Nh÷ng quy ®Þnh nμy ¸p dông víi c¸c Bé, c¬ quan ngang bé, c¬ quan thuéc ChÝnh phñ, Uû ban nh©n d©n c¸c cÊp vμ c¸c ®¬n vÞ sù nghiÖp sö dông NSNN. C¬ quan nhμ n−íc còng cã tr¸ch nhiÖm t¹o thuËn lîi cho c¸c ho¹t ®éng trªn m«i tr−êng m¹ng bao gåm: tiÕp nhËn ý kiÕn gãp ý, khiÕu n¹i, tè c¸o, yªu cÇu cung cÊp th«ng tin cña tæ chøc, c¸ nh©n; l−u tr÷, xö lý, cËp nhËt, cung cÊp th«ng tin, tr¶ lêi c¸c yªu cÇu; chuyÓn yªu cÇu cung cÊp th«ng tin ®Õn ®óng c¬ quan cã liªn quan nÕu néi Qu¶n lý chi Ng©n s¸ch Nhμ n−íc ViÖt Nam trong héi nhËp kinh tÕ toμn cÇu 68 dung yªu cÇu cung cÊp th«ng tin v−ît qu¸ chøc n¨ng, nhiÖm vô hoÆc quyÒn h¹n cña c¬ quan m×nh. Quy ®Þnh ®· cã, viÖc phÊn ®Êu ®Ó thùc hiÖn ®−îc néi dung nμy mÆc dï kh«ng dÔ dμng, nh−ng ®©y lμ viÖc lμm hÕt søc cÇn thiÕt. Vμ ®Ó hç trî cho viÖc tiÕp xóc cña ng−êi d©n víi c¸c c¬ quan c«ng quyÒn qua m¹ng, nh÷ng viÖc cÇn thùc hiÖn lμ: - Uû ban nh©n d©n c¸c tØnh cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch c¸c tæ chøc, c¸ nh©n triÓn khai réng kh¾p c¸c ®iÓm truy nhËp Internet c«ng céng ®ång thêi t¨ng c−êng h−íng dÉn ph−¬ng ph¸p truy nhËp vμ sö dông th«ng tin, dÞch vô hμnh chÝnh c«ng trªn m«i tr−êng m¹ng. - C¸c c¬ quan Nhμ n−íc ph¶i ®Çu t− vμo c¬ së h¹ tÇng th«ng tin vμ cã tr¸ch nhiÖm t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó tæ chøc, c¸ nh©n dÔ dμng truy nhËp th«ng tin vμ dÞch vô hμnh chÝnh c«ng trªn m«i tr−êng m¹ng. - Ngoμi ra, b¸o chÝ còng cã vai trß rÊt lín gióp lo¹i bá tham nhòng qua viÖc ph¶n ¸nh nh÷ng viÖc lμm, thËm chÝ lμ lèi sèng kh«ng phï hîp cña c¸n bé c«ng chøc. §©y chÝnh lμ mét trong nh÷ng b−íc ®i quan träng, võa gãp phÇn ®¶m b¶o viÖc coi träng vμ n©ng cao tr×nh ®é d©n trÝ, võa ®¸p øng ®−îc sù quan t©m cña toμn x· héi, vμ ®©y còng chÝnh lμ nÒn t¶ng cho viÖc d©n chñ hãa x· héi kh«ng ngõng, ®−a ®Êt n−íc cμng tiÕn lªn, b¾t kÞp nh÷ng b−íc tiÕn cña khu vùc vμ thÕ giíi. 3.2.6. T¨ng c−êng øng dông c«ng nghÖ th«ng tin trong qu¶n lý NSNN Tõ ®Çu n¨m 2006, mét hÖ thèng kÕ to¸n m¸y tÝnh cã tªn gäi lμ HÖ thèng th«ng tin qu¶n lý kho b¹c vμ ng©n s¸ch (TABMIS) ®−îc chÝnh thøc triÓn khai tõng b−íc trong c¸c ®¬n vÞ sö dông NSNN. §©y lμ hÖ thèng ®−îc x©y dùng vμ l¾p ®Æt trong khu«n khæ cña cña phÇn mét Dù ¸n C¶i c¸ch qu¶n lý tμi chÝnh c«ng (PFMRP) vμ lμ phÇn cèt lâi cña HÖ thèng th«ng tin qu¶n lý tμi chÝnh thÝch hîp (IFMIS). TABMIS ®−îc øng dông nh»m cung cÊp mét bøc tranh ®Çy ®ñ, kÞp thêi, chÝnh x¸c vÒ t×nh h×nh sö dông ng©n s¸ch Nhμ n−íc ë bÊt kú thêi ®iÓm nμo. Theo Ban qu¶n lý Dù ¸n c¶i c¸ch qu¶n lý tμi chÝnh c«ng (PFMRP), ®Ó TABMIS ®−îc øng dông réng r·i Qu¶n lý chi Ng©n s¸ch Nhμ n−íc ViÖt Nam trong héi nhËp kinh tÕ toμn cÇu 69 sÏ ph¶i mÊt 4 n¨m n÷a cho c¸c c«ng ®o¹n nh− viÕt phÇn mÒm, ®μo t¹o nguån nh©n lùc... Nh− vËy giai ®o¹n ®Çu cña TABMIS ®−îc tiÕn hμnh trong ba n¨m, toμn bé c¸c ®¬n vÞ sö dông NSNN t¹m thêi ch−a kÕt nèi vμo TABMIS (trõ mét sè ®¬n vÞ ®−îc kÕt nèi cã tÝnh chÊt thÝ ®iÓm). Sau khi Bé Tμi chÝnh lμm chñ ®−îc hÖ thèng trong giai ®o¹n nμy th× sÏ x©y dùng kÕ ho¹ch triÓn khai më réng dÇn ®Õn c¸c ®¬n vÞ sö dông NSNN trong toμn quèc. ViÖc cho c¸c ®¬n vÞ sö dông NSNN ®−îc kÕt nèi vμo TABMIS sÏ th«ng qua 2 h×nh thøc. KÕt nèi trùc tiÕp b»ng c¸c tªn truy cËp vμ mËt khÈu ®−îc ®¨ng ký hîp ph¸p. H×nh thøc thø hai lμ kÕt nèi gi¸n tiÕp th«ng qua cæng giao diÖn. Giai ®o¹n tiÕp theo cña dù ¸n sÏ bao gåm viÖc kÕt hîp nh÷ng c¶i c¸ch vμ c¶i tiÕn chñ yÕu trong qu¶n lý tμi chÝnh vμo chøc n¨ng hiÖn t¹i. §iÒu nμy sÏ bao gåm c¶ viÖc qu¶n lý sæ c¸i tæng hîp vμ mét tμi kho¶n kho b¹c thèng nhÊt. Trong giai ®o¹n hai TABMIS còng sÏ ®−îc triÓn khai diÖn réng tíi tÊt c¶ c¸c ®¬n vÞ sö dông ng©n s¸ch thuéc ChÝnh phñ. Trong qu¸ tr×nh triÓn khai thùc hiÖn ban ®Çu, c¸c c¬ quan tμi chÝnh sÏ lo toμn bé viÖc nhËp vμ xö lý d÷ liÖu dùa trªn th«ng tin ®−îc cung cÊp bëi c¸c ®¬n vÞ sö dông ng©n s¸ch. Vμ môc tiªu h−íng ®Õn lμ cung cÊp sù hç trî vÒ th«ng tin qu¶n lý cèt yÕu cho c¸c c¬ quan Tμi chÝnh, còng nh− cho c¸c ®¬n vÞ sö dông ng©n s¸ch. §Æc biÖt, c¸c ®¬n vÞ sö dông ng©n s¸ch thuéc c¸c Bé, ngμnh Trung −¬ng, c¸c chÝnh quyÒn/UBND ®Þa ph−¬ng vμ c¸c DNNN. Nh− vËy, cã thÓ nãi viÖc triÓn khai vμ tËn dông ®−îc nh÷ng −u ®iÓm cña TABMIS nãi riªng hay t¨ng c−êng tËn dông nh÷ng thμnh tùu c«ng nghÖ vμo ho¹t ®éng ng©n s¸ch nãi chung lμ vÊn ®Ò ®ãng vai trß rÊt quan träng trong giai ®o¹n hiÖn nay. ViÖc x©y dùng, triÓn khai vμ ®¶m b¶o tiÕn ®é thùc hiÖn sÏ cÇn ®−îc thùc hiÖn qua mét ch−¬ng tr×nh hμnh ®éng khoa häc ®Ó mang l¹i hiÖu qu¶ nh− mong ®îi. Vμ sù thμnh c«ng trong viÖc ¸p dông c«ng nghÖ th«ng tin mét c¸ch toμn diÖn vμ cã hÖ thèng sÏ n©ng cao tÝnh tiÖn Ých, hiÖu qu¶ trong viÖc tæ chøc, qu¶n lý NSNN còng nh− sÏ t¹o tiÒn ®Ò tèt cho chóng ta trong viÖc ngμy cμng më réng nh÷ng nghiªn cøu vμ øng dông tiªn tiÕn phôc vô qu¸ tr×nh ph¸t triÓn vμ ®æi míi toμn diÖn. Qu¶n lý chi Ng©n s¸ch Nhμ n−íc ViÖt Nam trong héi nhËp kinh tÕ toμn cÇu 70 KÕt luËn ch−¬ng 3 HiÖn nay, c¸c tæ chøc trªn thÕ giíi vμ khu vùc nh− Ng©n hμng ThÕ giíi, Tæ chøc TiÒn tÖ Quèc tÕ, Tæ chøc Ph¸t triÓn Liªn HiÖp quèc, Ng©n hμng Ph¸t triÓn Ch©u ¸…. còng nh− ChÝnh phñ mét sè n−íc ®Òu cã nh÷ng ch−¬ng tr×nh, dù ¸n hay t− vÊn víi tÝnh chÊt hç trî ViÖt Nam trong vÊn ®Ò c¶i c¸ch khu vùc tμi chÝnh c«ng nãi chung. Nhμ n−íc ta còng ®· x¸c ®Þnh nh÷ng môc tiªu vμ nhiÖm vô cÇn h−íng ®Õn trong thêi gian tíi. §èi víi Häc viªn, ®©y thùc sù lμ mét lÜnh vùc mμ Häc viªn rÊt t©m huyÕt, hy väng nh÷ng gi¶i ph¸p trªn ®©y cã thÓ thÓ hiÖn ®−îc sù quan t©m ®ã còng nh− nh÷ng g× mμ Häc viªn ®· ®óc kÕt ®−îc trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu §Ò tμi. Qu¶n lý chi Ng©n s¸ch Nhμ n−íc ViÖt Nam trong héi nhËp kinh tÕ toμn cÇu 71 KÕt luËn Víi t×nh h×nh hiÖn nay, sau gÇn 11 n¨m nç lùc, chóng ta ®· ®¹t ®−îc thμnh c«ng trong viÖc gia nhËp WTO, ViÖt Nam ®−îc chÝnh thøc kÕt n¹p lμm thμnh viªn thø 150 cña tæ chøc th−¬ng m¹i lín nhÊt toμn cÇu nμy vμo ngμy 11/01/2007 võa qua. ViÖt Nam còng ®· ký tháa thuËn thùc hiÖn nhiÒu cam kÕt song ph−¬ng vμ ®a ph−¬ng trong qu¸ tr×nh héi nhËp, ®ã lμ c¸c cam kÕt vÒ minh b¹ch hãa, vÒ viÖc më cöa thÞ tr−êng ®èi víi hÇu hÕt c¸c lÜnh vùc Nh− vËy, ®Ó mang l¹i nh÷ng thμnh c«ng to lín, ®iÒu nμy cÇn cã sù cè g¾ng nç lùc cña chóng ta trong rÊt nhiÒu lÜnh vùc, viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch minh b¹ch hãa lμ mét trong sè ®ã. §ång thêi, chóng ta còng cÇn cã nhiÒu c¶i c¸ch, viÖc c¶i c¸ch hiÖu qu¶ vÊn ®Ò qu¶n lý tμi chÝnh Nhμ n−íc nãi chung hay qu¶n lý chi Ng©n s¸ch Nhμ n−íc nãi riªng cã thÓ nãi còng lμ mét trong nh÷ng th−íc ®o ®Ó ®¸nh gi¸ nh÷ng b−íc ®æi míi cña ViÖt Nam trong thêi kú míi. Tõ ®ã, h−íng ®Õn viÖc ®¸p øng ®−îc nh÷ng mong mái cña Nhμ n−íc, cña toμn d©n, vμ còng kh¼ng ®Þnh vÒ quyÕt t©m ®æi míi cña chóng ta, n©ng cao diÖn m¹o cña ViÖt Nam trªn tr−êng quèc tÕ. Qu¶n lý chi Ng©n s¸ch Nhμ n−íc ViÖt Nam trong héi nhËp kinh tÕ toμn cÇu 72 Tμi liÖu tham kh¶o 1. GS.TS NguyÔn ThÞ Cμnh (2006), Tμi chÝnh C«ng, Nhμ xuÊt b¶n §¹i häc Quèc gia TP.Hå ChÝ Minh. 2. PGS.TS Vò V¨n HiÒn, TS. §inh Xu©n Lý (2004), §æi míi ë ViÖt Nam - tiÕn tr×nh, thμnh tùu vμ kinh nghiÖm, Nhμ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ Quèc gia, Hμ Néi. 3. TS Vò Minh Kh−¬ng, §ét ph¸ tõ triÕt lý ph¸t triÓn, www.vnn.vn 4. GS.TS §ç Hoμi Nam (2004), Mét sè vÊn ®Ò vÒ C«ng nghiÖp hãa - HiÖn ®¹i hãa ë ViÖt Nam, Nhμ xuÊt b¶n Khoa häc X· héi, TP.HCM. 5. GS.TS. Hå Xu©n Ph−¬ng; PGS.TS. Lª V¨n ¸i (2000), Qu¶n lý Tμi chÝnh Nhμ n−íc, Nhμ xuÊt b¶n Tμi chÝnh, Hμ Néi. 6. PGS.TS. Sö §×nh Thμnh (2006), Lý thuyÕt Tμi chÝnh C«ng, Nhμ xuÊt b¶n §¹i häc Quèc gia TP.Hå ChÝ Minh. 7. PGS.TS. TrÇn Ngäc Th¬ (2005), Kinh tÕ ViÖt Nam trªn ®−êng héi nhËp, Nhμ xuÊt b¶n Thèng Kª. 8. Sè liÖu vÒ Ng©n s¸ch Nhμ n−íc, vÒ tèc ®é t¨ng tr−êng kinh tÕ, vÒ chØ sè ph¸t triÓn con ng−êi trªn c¸c trang web cña Bé Tμi chÝnh www.mof.gov.vn; trang web cña Tæng Côc thèng kª www.gso.gov.vn; trang web Bé KÕ ho¹ch §Çu t− www.mpi.gov.vn vμ c¸c trang www.imf.org; www.wikipedia.org. 9. Sè liÖu vÒ kÕt qu¶ kiÓm to¸n ng©n s¸ch trªn c¸c trang web www.cpv.org.vn; www.caicachhanhchinh.gov.vn; www.mof.gov.vn; www.kiemtoan.com.vn. 10. B¸o c¸o ph¸t triÓn ViÖt Nam 2005, Qu¶n lý ®Ó ph¸t triÓn 2007 trªn trang web www.worldbank.org, Qu¶n lý chi Ng©n s¸ch Nhμ n−íc ViÖt Nam trong héi nhËp kinh tÕ toμn cÇu