Luận văn Quản lý tài chính tại các công ty cổ phần Việt Nam phù hợp với thông lệ quốc tế

ng phaùp chính ñeå baùn coå phieáu laø qua moät cung öùng giaù coá ñònh hay moät cuoäc baùn ñaáu giaù. Hieän nay, caùc coâng ty cung öùng ra coâng chuùng laàn ñaàu thöôøng ñöôïc baùn qua ñaáu giaù nhö coâng ty Vinamilk, Ga Petrolimex…, moät soá coâng ty lôùn coù xu höôùng phaùt haønh coå phieáu cho caùc coå ñoâng chieán löôïc nhö : coâng ty FPT, coâng ty Böu chính Vieãn thoâng Saøi Goøn (Saigon Postel Telecom, vieát taét laø SPT)... Trong naêm 2005, ñaõ coù 64 doanh nghieäp toå chöùc ñaáu giaù coå phaàn thoâng qua caùc thò tröôøng giao dòch chöùng khoaùn, thu veà 4.574 tyû ñoàng, gaáp gaàn 1,5 laàn meänh giaù vaø taêng 527 tyû ñoàng so vôùi giaù khôûi ñieåm. - Phaùt haønh ra coâng chuùng (Public offering): Theo luaät chöùng khoaùn Vieät Nam, coâng ty coù theå phaùt haønh coå phieáu tröïc tieáp ra coâng chuùng4 qua caùc böôùc sau: ™ Ñaïi hoäi coå ñoâng thoâng qua phöông aùn huy ñoäng voán ™ Ñaêng kyù vôùi Uûy ban chöùng khoaùn ™ Sau khi ñöôïc Uyû ban chöùng khoaùn pheâ duyeät phöông aùn huy ñoäng voán, coâng ty seõ söû duïng dòch vuï cuûa moät ngaân haøng tö vaán cho caùc vaán ñeà: hình thöùc vaø soá löôïng coå phieáu seõ phaùt haønh, giaù vaø thôøi ñieåm phaùt haønh… 4 Nghò ñònh 144/2003/NÑ-CP ngaøy 28/11/2003 veà Chöùng khoaùn vaø thò tröôøng chöùng khoaùn Thoâng tö 60/2004/TT-BTC ngaøy 18/06/2004 höôùng daãn vieäc phaùt haønh coå phieáu ra coâng chuùng - 50 - - Phaùt haønh haïn cheá (private placement)5: coâng ty choïn phaùt haønh coå phieáu cho nhöõng nhaø ñaàu tö ñaõ ñöôïc choïn loïc kyõ, coù theå laø nhöõng coâng ty, ngaân haøng, quyõ ñaàu tö, nhaø cung caáp coù tieàm löïc veà taøi chính, trình ñoä kyõ thuaät coâng ngheä, kinh nghieäm trong quaûn lyù ñieàu haønh ñeå thöïc hieän taøi trôï voán hoaëc cam keát hoã trôï cho coâng ty khi trôû thaønh coå ñoâng cuûa coâng ty. Phaùt haønh theo hình thöùc naøy cuõng thöïc hieän caùc böôùc töông töï nhö phaùt haønh ra coâng chuùng, nhöng khaùc moät ñieàu laø khoâng ñoøi hoûi coâng ty phaûi ñaêng kyù vôùi Uûy ban chöùng khoaùn neân coù lôïi ñieåm laø giuùp coâng ty huy ñoäng voán moät caùch deã daøng, nhanh choùng. Tuy nhieân, nhöôïc ñieåm laø coå phieáu khoâng theå giao dòch treân TTCK do chöa ñaêng kyù. - Ngoaøi ra ñeå huy ñoäng voán, caùc coâng ty coù theå phaùt haønh quyeàn öu tieân mua coå phieáu môùi (Right issues) cho caùc coå ñoâng hieän haønh theo tæ leä maø hoï naém giöõ. Phöông thöùc naøy giuùp giaûm chi phí phaùt haønh coå phieáu so vôùi phöông thöùc phaùt haønh haïn cheá cuõng nhö phaùt haønh ra coâng chuùng. Ngoaøi ra, caùc coå ñoâng hieän haønh vaãn giöõ ñöôïc quyeàn kieåm soaùt theo tæ leä nhö tröôùc. Huy ñoäng voán daøi haïn baèng caùch phaùt haønh traùi phieáu Phaùt haønh traùi phieáu laø moät trong nhöõng phöông thöùc huy ñoäng voán höõu hieäu khi caùc coâng ty thieáu voán. Thoâng qua phaùt haønh traùi phieáu, caùc coâng ty coù theå vay ñöôïc töø thò tröôøng moät khoaûn voán khaù lôùn vôùi laõi suaát thaáp hôn laõi suaát ngaân haøng. Nhôø ñoù tình hình hoaït ñoäng kinh doanh seõ caûi thieän ñaùng keå, caùc coâng ty seõ coù theâm tieàn ñeå ñaàu tö, môû roäng hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh. Ngaøy 19/05/2006, Chính phuû ñaõ ban haønh Nghò ñònh 52/2006/NÑ-CP veà phaùt haønh traùi 5 Xem phuï luïc moät ví duï ñieån hình vieäc huy ñoäng voán qua hình thöùc phaùt haønh haïn cheá cuûa coâng ty SPT - 51 - phieáu doanh nghieäp ñaõ môû ra moät keânh môùi ñeå huy ñoäng voán cho doanh nghieäp, khuyeán khích caùc doanh nghieäp tröïc tieáp tham gia huy ñoäng voán treân thò tröôøng. Tuy nhieân, traùi phieáu coù raát nhieàu loaïi, tuyø töøng tröôøng hôïp, tuyø töøng hoaøn caûnh seõ coù nhieàu loaïi traùi phieáu khaùc nhau. Loaïi traùi phieáu caùc doanh nghieäp Vieät Nam thöôøng choïn phaùt haønh trong thôøi gian qua laø traùi phieáu chuyeån ñoåi nhö coâng ty coå phaàn cô ñieän laïnh (REE), coâng ty coå phaàn EIS, coâng ty coå phaàn Ñaàu tö haï taàng kyõ thuaät TPHCM (CII), … Traùi phieáu coù khaû naêng hoaùn ñoåi laø moät coâng cuï nôï cho pheùp ngöôøi naém giöõ traùi phieáu naøy ñöôïc quyeàn hoaùn ñoåi soá löôïng traùi phieáu maø hoï ñang naém giöõ ñeå laáy moät löôïng coå phieáu thöôøng theo tæ leä ñöôïc quy ñònh tröôùc, trong moät khoaûng thôøi gian ñöôïc quy ñònh tröôùc vaø vôùi moät möùc giaù coå phieáu ñöôïc quy ñònh tröôùc. Coù 2 lyù do chính khieán cho caùc coâng ty phaùt haønh traùi phieáu coù khaû naêng hoaùn ñoåi: - Moät laø, laõi suaát cam keát cuûa traùi phieáu coù khaû naêng hoaùn ñoåi thaáp hôn so vôùi traùi phieáu thöôøng. Ngoaøi ra, laõi ñöôïc khaáu tröø thueá. - Hai laø, trong tröôøng hôïp nhöõng coâng ty nhoû, ít tieáng taêm, chöa leân saøn, khieán cho vieäc ñaùnh giaù ruûi ro cuûa coâng ty gaëp nhieàu khoù khaên. Vì vaäy phöông aùn huy ñoäng voán haáp daãn nhaát trong tröôøng hôïp naøy vaãn laø phaùt haønh traùi phieáu coù khaû naêng hoaùn ñoåi. Ñaây laø moät keânh huy ñoäng voán coøn khaù môùi meû ñoái vôùi caùc coâng ty, tröôùc ñaây khi noùi ñeán traùi phieáu ngöôøi ta thöôøng nghó ñeán traùi phieáu chính phuû, nay ñaõ coù traùi phieáu coâng ty. Veà phía Nhaø nöôùc caàn nghieân cöùu, ban haønh theå cheá, chính saùch sao cho vieäc phaùt haønh traùi phieáu trong nöôùc cuõng nhö quoác teá thuaän tieän, taïo theâm moät moät keânh huy ñoäng voán höõu hieäu cho caùc doanh nghieäp. - 52 - c. Tìm nguoàn taøi trôï thoâng qua hình thöùc tìm ñoái taùc ñaàu tö döôùi hình thöùc lieân doanh lieân keát Caùc coâng ty cuõng coù theå tìm nguoàn taøi trôï thoâng qua hình thöùc tìm ñoái taùc ñaàu tö döôùi hình thöùc lieân doanh lieân keát, ñaëc bieät caùc ñoái taùc laø nhaø ñaàu tö ôû nöôùc ngoaøi. Beân caïnh vieäc khai thaùc nguoàn voán doài daøo töø caùc ñoái taùc naøy, thoâng qua lieân doanh lieân keát, caùc coâng ty ñöôïc chuyeån giao coâng ngheä tieân tieán vaø hoïc hoûi ñöôïc raát nhieàu kinh nghieäm trong vieäc ñieàu haønh, quaûn lyù, tieáp caän caùc phöông tieän hieän ñaïi ñeå töøng böôùc hoäi nhaäp vaøo trong khu vöïc vaø theá giôùi. d. Söû duïng nguoàn voán taøi trôï thoâng qua hình thöùc thueâ taøi chính Thueâ taøi chính laø moät hình thöùc ñang ñöôïc aùp duïng phoå bieán ôû nhieàu nöôùc treân theá giôùi nhö Myõ, Nhaät Baûn, Ñöùc, Thuïy Ñieån, Uùc… Tuy nhieân, ôû Vieät Nam khaùi nieäm cho thueâ taøi chính vaãn coøn khaù môùi meû vôùi nhieàu coâng ty. Thueâ taøi chính laø moät hình thöùc taøi trôï tín duïng, thoâng qua vieäc cho thueâ caùc loaïi taøi saûn, maùy moùc thieát bò, phöông tieän vaän chuyeån, maùy photocopy… Trong thôøi ñieåm caùc coâng ty gaëp khoù khaên veà thuû tuïc theá chaáp taøi saûn ñeå vay voán ôû caùc ngaân haøng, caùc coâng ty coù theå söû duïng hình thöùc thueâ taøi chính ñeå ñoåi môùi maùy moùc, thieát bò, hieän ñaïi hoaù coâng ngheä saûn xuaát kinh doanh, taïo ñieàu kieän cho caùc coâng ty tieáp caän hình thöùc caáp tín duïng môùi. Toùm laïi, moãi phöông thöùc phaùt haønh coù nhöõng öu, nhöôïc ñieåm rieâng vaø tuøy theo caáu truùc voán hieän coù, tuyø thuoäc vaøo voøng ñôøi phaùt trieån, caùc coâng ty coå phaàn Vieät Nam choïn löïa hình thöùc huy ñoäng voán phuø hôïp, coù theå vay voán hay phaùt haønh chöùng khoaùn: coå phieáu öu ñaõi, coå phieáu thöôøng, traùi phieáu… Ñeå huy ñoäng voán thaønh coâng, caùc coâng ty phaûi xaây döïng phöông aùn huy ñoäng voán ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu phaùt trieån hoaït ñoäng kinh doanh. Neáu caàn, coù theå caân nhaéc - 53 - vieäc huy ñoäng voán töø caùc nhaø ñaàu tö chieán löôïc nöôùc ngoaøi ñeå naâng cao naêng löïc taøi chính, naêng löïc quaûn trò ñieàu haønh. Caùc coâng ty coå phaàn Vieät Nam caàn nghieân cöùu ña daïng hoùa hình thöùc huy ñoäng voán, daàn tieáp caän vôùi caùc hình thöùc huy ñoäng voán môùi thoâng qua thò tröôøng voán thay theá caùc hình thöùc truyeàn thoáng tröôùc ñaây. 3.2 Xaây döïng chính saùch phaân chia coå töùc cho caùc coâng ty coå phaàn trong quaù trình hoäi nhaäp 3.2.1 Quan ñieåm xaây döïng chính saùch coå töùc - Caàn coù moät chính saùch coå töùc oån ñònh, nhaát quaùn, ngay caû trong tröôøng hôïp lôïi nhuaän hoaït ñoäng giaûm. - Caàn coù tyû leä chia coå töùc hôïp lyù sao cho vöøa ñaûm baûo cho caùc coå ñoâng coù moät nguoàn thu nhaäp oån ñònh, nhaát quaùn maø coâng ty cuõng coù moät tyû leä lôïi nhuaän giöõ laïi ñuû taøi trôï cho nhöõng nhu caàu ñaàu tö bình thöôøng nhaèm duy trì söï taêng tröôûng beàn vöõng cuûa coâng ty. - Traùnh toái ña vieäc caét giaûm coå töùc. Trong tröôøng hôïp coâng ty coù nhöõng cô hoäi ñaàu tö, coâng ty neân choïn giaûi phaùp ñi vay hay phaùt haønh coå phieáu môùi. Neáu nguoàn taøi trôï beân ngoaøi khoâng ñuû voán cho ñaàu tö, buoäc phaûi caét giaûm coå töùc thì caàn coâng boá thoâng tin vaø thuyeát minh ñaày ñuû cho caùc nhaø ñaàu tö veà chöông trình vaø keá hoaïch taøi trôï voán, thöïc hieän döï aùn ñaàu tö. - Nguyeân taéc quan troïng laø xaùc ñònh vaø duy trì coå töùc neân ôû möùc khaù thaáp vaø chæ neân taêng möùc coå töùc khi coù nhöõng khoaûn thu nhaäp taêng theâm. Coù theå chi traû nhöõng khoaûn coå töùc phuï troäi vaøo caùc thôøi ñieåm hôïp lyù vaø khi thu nhaäp cho pheùp nhaèm baûo ñaûm vieäc chi traû coå töùc luoân thöïc hieän ñoái vôùi nhaø ñaàu tö. - 54 - 3.2.2 Xaây döïng chính saùch coå töùc phuø hôïp vôùi töøng giai ñoaïn phaùt trieån cuûa coâng ty Nhö ñaõ trình baøy trong phaàn choïn löïa hình thöùc huy ñoäng voán, trong moãi moät giai ñoaïn phaùt trieån, doanh nghieäp coù nhöõng cô hoäi ñaàu tö, khaû naêng huy ñoäng voán vaø doøng tieàn khaùc nhau. Do ñoù, caùc coâng ty coå phaàn caàn caân nhaéc löïa choïn caùc keânh huy ñoäng voán cuõng nhö chính saùch coå töùc sao cho phuø hôïp vôùi ñaëc thuø phaùt trieån trong töøng giai ñoaïn, mang laïi hieäu quaû cao nhaát. Cuï theå trong töøng giai ñoaïn nhö sau: Giai ñoaïn khôûi nghieäp Trong giai ñoaïn khôûi nghieäp, thöôøng caùc doanh nghieäp khoù coù ñöôïc thu nhaäp ngay töø nhöõng naêm ñaàu hoaït ñoäng do chöa coù taøi saûn cuõng nhö cô sôû hoaït ñoäng, chöa coù caùc soá lieäu veà hoaït ñoäng quaù khöù ñeå chöùng minh naêng löïc, thieáu kinh nghieäm kinh doanh quaûn lyù trong moät soá lónh vöïc vaø möùc ñoä ruûi ro cao, doøng tieàn cuûa doanh nghieäp chöa nhieàu vaø chöa oån ñònh. Trong giai ñoaïn khôûi nghieäp, keânh huy ñoäng voán phuø hôïp vôùi nhöõng ñaëc thuø neâu treân cuûa doanh nghieäp laø voán goùp chuû sôû höõu vaø huy ñoäng voán töø caùc quyõ ñaàu tö6, nhaát laø quyõ ñaàu tö maïo hieåm. Do ñoù, nguoàn taøi trôï thích hôïp trong giai ñoaïn naøy laø lôïi nhuaän ñeå laïi, nhö vaäy coå töùc seõ khoâng chia cho caùc coå ñoâng trong giai ñoaïn khôûi nghieäp. Giai ñoaïn phaùt trieån môû roäng Trong giai ñoaïn phaùt trieån môû roäng, taøi saûn cuûa doanh nghieäp taêng leân nhanh choùng, doanh thu taêng vaø thò phaàn ngaøy caøng môû roäng neân caùc doanh nghieäp thöôøng coù nhu caàu voán lôùn, nhu caàu veà hoã trôï kyõ thuaät vaø môû roäng quan heä kinh doanh. 6 Xem phuï luïc Danh saùch moät soá Quyõ ñaàu tö lôùn taïi Vieät Nam. - 55 - Tuy nhieân, do doøng tieàn cuûa doanh nghieäp chöa doài daøo, heä thoáng quaûn lyù chöa chuyeân nghieäp vaø quy moâ doanh nghieäp coøn nhoû neân doanh nghieäp khoâng deã daøng huy ñoäng voán töø caùc keânh huy ñoäng khaùc nhö phaùt haønh coå phieáu, ñoái taùc chieán löôïc, vay ngaân haøng. Trong khi ñoù, caùc quyõ ñaàu tö maïo hieåm saün saøng cung caáp nguoàn voán daøi haïn cho doanh nghieäp ñeå caân ñoái nguoàn voán vay, taøi trôï caùc döï aùn môû roäng kinh doanh vaø hoã trôï doanh nghieäp xaây döïng heä thoáng quaûn lyù chuyeân nghieäp. Trong giai ñoaïn caàn voán ñaàu tö, ñang phaùt trieån thì taêng phaàn lôïi nhuaän giöõ laïi, thöïc hieän chia coå töùc nhöng ôû möùc thaáp. Moät maët, ñeå voán ñaàu tö vaøo caùc döï aùn sinh lôøi, maët khaùc thöïc hieän chi traû coå töùc ñeå laøm yeân loøng caùc nhaø ñaàu tö, raèng coâng ty ñaõ baét ñaàu vaøo giai ñoaïn hoaït ñoäng coù hieäu quaû. Qua ñoù, cuõng haáp daãn caùc coå ñoâng tieàm naêng vaø seõ laøm cho giaù coå phaàn taêng leân. Giai ñoaïn phaùt trieån oån ñònh Sau thôøi kyø taêng tröôûng cao, doanh nghieäp böôùc vaøo giai ñoaïn taêng tröôûng oån ñònh vaø tieán tôùi baõo hoøa. Trong giai ñoaïn phaùt trieån oån ñònh, ñaëc ñieåm chung cuûa ña soá caùc doanh nghieäp laø coù toác ñoä taêng tröôûng oån ñònh, voán noäi sinh doài daøo, taøi saûn taêng, caùc doanh nghieäp tìm höôùng ñi ñeå tieáp tuïc môû roäng phaùt trieån. Trong giai ñoaïn naøy, doanh nghieäp caàn kinh nghieäm vaø quan heä cuûa caùc nhaø ñaàu tö taøi chính chuyeân nghieäp ñeå naâng cao giaù trò vaø thöïc hieän hieäu quaû caùc giao dòch taøi chính, ñaàu tö. Doanh nghieäp phaùt trieån oån ñònh coù nhieàu cô hoäi huy ñoäng töø caùc keânh taøi chính khaùc nhau nhö thò tröôøng chöùng khoaùn, vay ngaân haøng, toå chöùc taøi chính, taøi trôï noäi boä, quyõ ñaàu tö… Tuy nhieân, trong giai ñoaïn naøy neân gia taêng taøi trôï baèng nôï. - 56 - Khi doanh nghieäp ñaõ phaùt trieån oån ñònh, voán noäi sinh doài daøo, doøng tieàn döông vaø ñaëc bieät tyû suaát sinh lôïi treân voán cao neân coù khaû naêng chi traû coå töùc leân cao, thaäm chí raát cao. Ngoaøi ra, coù theå aùp duïng nhieàu hình thöùc ñeå khuyeán khích caùc coå ñoâng hieän höõu vaø nhaân vieân nhö thöôûng coå phieáu, traû coå töùc baèng coå phieáu, gia taêng chi traû coå töùc baèng tieàn maët… Giai ñoaïn thoaùi traøo hoaëc taùi toå chöùc doanh nghieäp Trong giai ñoaïn naøy, thöôøng caùc coå ñoâng hieän taïi muoán ruùt khoûi doanh nghieäp hoaëc lónh vöïc kinh doanh hieän taïi cuûa doanh nghieäp. Tình hình taøi chính khoù khaên, nhaát laø khaû naêng thanh toaùn ngaén haïn. Doanh nghieäp coù nhieàu tieàm naêng phaùt trieån nhöng trình ñoä vaø kinh nghieäm cuûa ñoäi nguõ quaûn lyù hieän taïi chöa ñaùp öùng, doanh nghieäp caàn nguoàn voán lôùn ñeå taùi caáu truùc doanh nghieäp, thay ñoåi cô caáu coå ñoâng hoaëc chuyeån höôùng doanh nghieäp. Trong giai ñoaïn naøy, doanh nghieäp coù theå huy ñoäng voán noäi sinh. Chính saùch coå töùc trong giai ñoaïn naøy laø chi traû ôû möùc cao vaø moät phaàn caùc coå töùc naøy laø hoaøn traû voán. Trong tröôøng hôïp taùi caáu truùc, caàn huy ñoäng voán töø quyõ ñaàu tö vaø voán chuû sôû höõu. 3.2.3 Xaây döïng chính saùch coå töùc phuø hôïp vôùi tình hình thò tröôøng hieän nay Trong tình hình thò tröôøng hieän nay, chính saùch coå töùc cuûa caùc coâng ty coøn chòu nhieàu aûnh höôûng, taùc ñoäng cuûa caùc yeáu toá: thueá, chi phí phaùt haønh, baát caân xöùng thoâng tin vaø ñaëc bieät laø ñoái töôïng ñaàu tö vaøo thò tröôøng: yeáu toá taâm lyù, trình ñoä… Chính saùch thueá: theo luaät Thueá hieän haønh, coå töùc vaãn khoâng bò ñaùnh thueá thu nhaäp caù nhaân, neân coå ñoâng seõ thích chính saùch coå töùc cao hôn laø chính saùch coå töùc thaáp vaø thích hình thöùc chi traû coå töùc baèng tieàn maët. Khi ñoù, chính saùch coå töùc maø coâng ty ñeo ñuoåi seõ coù aûnh höôûng raát lôùn ñeán quyeát ñònh cuûa caùc nhaø ñaàu - 57 - tö laø lieäu coù neân naém giöõ coå phieáu cuûa coâng ty hay khoâng? vaø nhö theá seõ coù taùc ñoäng ñoái vôùi giaù trò coå phieáu cuûa coâng ty. Tuy nhieân, theo caùc döï thaûo Thueá thu nhaäp caù nhaân gaàn ñaây, khoaûn coå töùc naøy seõ bò ñaùnh thueá trong töông lai. Chi phí phaùt haønh: khi coù nhu caàu voán cho ñaàu tö döï aùn, moät laø duøng lôïi nhuaän ñeå taùi ñaàu tö, hai laø phaùt haønh coå phieáu thoâng qua TTCK. Do caùc thuû tuïc, quy ñònh laøm maát nhieàu thôøi gian vaø laøm chi phí phaùt haønh cao neân khi ñoù chính saùch coå töùc cuûa caùc coâng ty laø khoâng chia hoaëc chia coå töùc ôû möùc thaáp, duøng lôïi nhuaän ñeå laïi ñeå taùi ñaàu tö. Baát caân xöùng thoâng tin: tình hình coâng boá vaø tieáp caän thoâng tin cuûa caùc coâng ty hieän nay coøn nhieàu haïn cheá, cho thaáy söï baát caân xöùng thoâng tin giöõa caùc nhaø ñaàu tö vaø nhaø quaûn lyù coâng ty. Ñeå caùc nhaø ñaàu tö tin töôûng vaø yeân taâm vaøo caùc nhaø quaûn lyù, chi traû coå töùc coù theå laøm giaûm chi phí ñaïi dieän giöõa caùc coå ñoâng vaø ban ñieàu haønh. Ñoái töôïng nhaø ñaàu tö: nhaø ñaàu tö treân TTCK coù theå laø nhaø ñaàu tö ngaén haïn hoaëc laø daøi haïn. Hoï coù tieâu chí ñaàu tö khaùc nhau, mong ñôïi moät tyû suaát sinh lôïi khaùc nhau. Hieän nay nhaø ñaàu tö coù taâm lyù ñaàu tö baày ñaøn, phaàn lôùn laø nhaø ñaàu tö ngaén haïn, hoï muoán ñöôïc chia coå töùc cao vaø coù xu höôùng baùn coå phieáu ra khi ñöôïc giaù. Do xuaát phaùt töø taâm lyù cuûa nhaø ñaàu tö ngaén haïn, neân caùc coâng ty coå phaàn muoán ñöôïc chia coå töùc cao. Chính vì vaäy, coù theå ñeà xuaát moät soá yù kieán cho chính saùch coå töùc cho caùc coâng ty hieän nay nhö sau: Trong ngaén haïn: chính saùch coå töùc neân aùp duïng nhö sau: - Möùc coå töùc ban ñaàu phaûi ñöôïc caân nhaéc kyõ löôõng. - Traùnh vieäc caét giaûm coå töùc. - Chæ taêng coå töùc khi chaéc chaén raèng khoaûn taêng naøy coù theå duy trì tieáp tuïc trong töông lai. - 58 - Trong daøi haïn: xaây döïng chính saùch coå töùc laø lôïi nhuaän coøn laïi sau khi ñaõ taøi trôï cho caùc döï aùn coù tyû suaát sinh lôøi cao hôn chi phí söû duïng voán vaø duy trì chính saùch coå töùc oån ñònh. Ngoaøi ra, caùc coâng ty phaûi xaây döïng chieán löôïc daøi haïn trong chính saùch coå töùc cuûa mình nhö traû coå töùc bao nhieâu? hình thöùc chi traû… trong töøng giai ñoaïn phaùt trieån cuûa coâng ty. Nhaát thieát, phaûi vaïch ra ñöôïc chieán löôïc cuï theå cho chính saùch coå töùc cuûa coâng ty mình nhaèm laøm taêng giaù trò coâng ty, thu huùt nhaø ñaàu tö coù toå chöùc, chuyeân nghieäp. Veà hình thöùc chi traû coå töùc, coù theå thöïc hieän caùc hình thöùc chi traû coå töùc nhö sau: - Chi traû coå töùc baèng tieàn maët: neáu caùc coâng ty traû coå töùc baèng tieàn maët thì neân giaûm möùc chi coå töùc coøn khoaûng 4% - 6%. Rieâng caùc coâng ty caàn huy ñoäng voán ñeå thöïc hieän caùc döï aùn ñaàu tö lôùn trong nhieàu naêm thì neân haïn cheá hình thöùc traû coå töùc baèng tieàn. Ñeå haïn cheá vieäc traû coå töùc baèng tieàn maët, caùc coâng ty caàn coù chính saùch tuyeân truyeàn cho caùc nhaø ñaàu tö thaáy raèng vieäc traû coå töùc thaáp laø coù lôïi cho söï phaùt trieån cuûa coâng ty, cho nhaø ñaàu tö trong töông lai. Ngoaøi ra, khi doanh nghieäp dö thöøa voán maø chöa coù hoaëc chöa trieån khai caùc döï aùn ñaàu tö, coù theå duøng phöông thöùc mua coå phieáu quyõ seõ haïn cheá vieäc doanh nghieäp chia coå töùc baèng tieàn maët ôû möùc cao. Tuy nhieân ôû Vieät Nam, khi TTCK chöa phaùt trieån, phöông thöùc naøy chæ neân thöïc hieän ôû doanh nghieäp chöa nieâm yeát vaø chæ neân thöïc hieän ñoái vôùi nhöõng doanh nghieäp coù boä maùy quaûn trò kinh doanh toát. - Chi traû coå töùc baèng coå phieáu: TTCK Vieät Nam thôøi gian gaàn ñaây ñaõ coù söï khôûi saéc, soá löôïng coâng ty tham gia nieâm yeát ngaøy caøng gia taêng neân coå phieáu caùc coâng ty coù tính thanh khoaûn ngaøy caøng cao. Cho neân caàn phoå bieán hình thöùc chi traû coå töùc baèng coå phieáu cho caùc coâng ty coå phaàn nhaèm taêng khaû naêng taøi chính cho coâng ty trong vieäc môû roäng saûn xuaát vaø cuõng - 59 - laø hình thöùc huy ñoäng theâm voán töø caùc coå ñoâng hieän höõu. Tuy nhieân ñeå aùp duïng giaûi phaùp naøy, neân coù chính saùch khuyeán khích giaûm thueá thu nhaäp doanh nghieäp cho phaàn coå töùc ñöôïc taùi ñaàu tö ñoái vôùi caùc coâng ty thöïc hieän vieäc traû coå töùc baèng coå phieáu trong moät giai ñoaïn nhaát ñònh. - Chi traû coå töùc thoâng qua vieäc phaùt haønh quyeàn mua coå phieáu cho ngöôøi lao ñoäng, phöông thöùc naøy chæ aùp duïng thaønh coâng ñoái vôùi TTCK ñaõ phaùt trieån. 3.3 Naâng cao hieäu quaû quaûn lyù taøi chính taïi caùc coâng ty coå phaàn 3.3.1 Nguoàn nhaân löïc 3.3.1.1 Thöïc traïng Thöïc traïng ôû caùc doanh nghieäp Vieät Nam trong thôøi gian qua cho thaáy ôû nhöõng doanh nghieäp buoâng loûng quaûn trò taøi chính vaø thieáu chuyeân vieân gioûi thì caøng phaùt trieån caøng deã ñi ñeán suïp ñoå. Töø tröôùc ñeán nay, caùc doanh nghieäp Vieät Nam thaät söï chöa chuù troïng ñeán maûng taøi chính, chuû yeáu thöïc hieän caùc coâng taùc keá toaùn, thueá vaø laäp caùc baùo caùo taøi chính. Caùc coâng ty coå phaàn cuõng coù thöïc traïng nhö vaäy, thaäm chí caùc coâng ty coå phaàn ñaõ nieâm yeát cuõng chæ coù moät hai ngöôøi thöïc hieän coâng taùc thoâng tin taøi chính, chöa coù toå chöùc moät boä phaän taøi chính thöïc hieän caùc coâng vieäc quaûn trò taøi chính hieäu quaû. Ñöùng tröôùc nhu caàu caïnh tranh ngaøy caøng gay gaét cuõng nhö söùc eùp trong giai ñoaïn hoäi nhaäp kinh teá, caùc coâng ty phaûi töï vöôn leân, khaúng ñònh ñöôïc vò theá vaø teân tuoåi cuûa mình. Muoán laøm ñöôïc ñieàu ñoù, caùc coâng ty caàn coù nhöõng nhaân taøi, giaøu naêng löïc ñaëc bieät caàn coù nhöõng tri thöùc trong quaûn lyù taøi chính, moät yeáu toá thieát yeáu trong ñaàu tö vaø kinh doanh. Chính vì theá, nhu caàu veà nhaân löïc taøi chính ñaõ thöïc söï böùc thieát, haàu heát caùc coâng ty ñeàu phaûi ñaët haøng coâng ty “saên ñaàu ngöôøi” tuyeån duïng caùc chuyeân - 60 - vieân taøi chính. Caùc coâng ty coå phaàn ñeàu ñang caàn Giaùm ñoác taøi chính vaø chuyeân vieân taøi chính vôùi nhieàu möùc ñoä khaùc nhau maø löïc löôïng keá toaùn khoâng theå ñaûm traùch ñöôïc. Caùc chuyeân vieân taøi chính caàn coù moät trình ñoä cao veà kieán thöùc vaø kyõ thuaät phaân tích taøi chính hieän ñaïi, keát hôïp vôùi hieåu bieát veà tình hình kinh teá xaõ hoäi. Tuy nhieân, ñeå tìm ñöôïc chuyeân vieân taøi chính gioûi khoâng phaûi deã, khi maø caùc caùn boä keá toaùn coù kinh nghieäm thì phaàn nhieàu thieáu kieán thöùc quaûn trò taøi chính hieän ñaïi, coøn caùc sinh vieân môùi toát nghieäp thì haàu nhö raát xem nheï vaø thieáu phöông phaùp ñeå haáp thu thoâng tin moâi tröôøng kinh teá, moät yeáu toá quyeát ñònh khaû naêng phaân tích vaø quaûn trò taøi chính. 3.3.1.2 Giaûi phaùp Nhö ñaõ phaân tích ôû treân, phaùt trieån nguoàn nhaân löïc taøi chính laø cô sôû ñeå caùc coâng ty coå phaàn thöïc hieän caùc böôùc hoäi nhaäp vaø phaùt trieån. Ñöùng tröôùc thöïc traïng nguoàn nhaân löïc taøi chính cuûa caùc coâng ty coå phaàn hieän nay, coù theå ñeà xuaát moät soá giaûi phaùp trong vaán ñeà tìm kieám vaø phaùt trieån nguoàn nhaân löïc taøi chính cho caùc coâng ty nhö sau: - Ñeå coù ñöôïc nguoàn nhaân löïc taøi chính gioûi, caùc coâng ty caàn phoái hôïp toát 3 nguoàn. Ñoù laø tuyeån duïng sinh vieân môùi toát nghieäp, saên tìm chuyeân vieân taøi chính gioûi vaø ñaøo taïo boài döôõng kieán thöùc môùi cho chuyeân vieân cuûa coâng ty. Trong ñoù vieäc ñaøo taïo boài döôõng kieán thöùc môùi cho chuyeân vieân laø coâng vieäc thöôøng xuyeân vaø chuû ñaïo. Phöông thöùc naøy cho pheùp keát noái caùc kieán thöùc toång hôïp cuûa caùc chuyeân gia vaø kinh nghieäm thöïc tieãn cuûa hoïc vieân, vaø ñaây laø phöông thöùc ñöôïc caùc doanh nghieäp nöôùc ngoaøi aùp duïng maïnh meõ. Hieän nay, caùc coâng ty coù theå cöû nhaân vieân ñi hoïc caùc chöông trình ñaøo taïo chuyeân saâu veà taøi chính nhö chöông trình ñaøo taïo - 61 - Giaùm ñoác taøi chính (Chief Financial Officer - CFO), chöông trình quaûn trò taøi chính cao caáp… - Ngoaøi ra, caùc coâng ty coù theå tham gia taøi trôï haøng naêm caùc cuoäc thi chuyeân moân taøi chính nhö kyø thi Giaùm ñoác taøi chính cuûa tröôøng Ñaïi hoïc kinh teá, kyø thi veà phaân tích taøi chính (VFA)…, thoâng qua cuoäc thi “Baûn lónh Giaùm ñoác taøi chính – CFO”, caùc coâng ty ñang coù nhu caàu veà nguoàn löïc taøi chính coù theå löïa choïn, tuyeån duïng vaø ñaøo taïo caùc sinh vieân coù kieán thöùc, coù tieàm naêng ñöôïc theå hieän qua cuoäc thi thaønh nhöõng chuyeân gia gioûi, coù naêng löïc cho hoaït ñoäng cuûa coâng ty mình trong töông lai. - Thoâng qua caùc coâng ty tö vaán nguoàn nhaân löïc, caùc coâng ty coù theå tuyeån duïng ñöôïc moät ñoäi nguõ chuyeân vieân coù trình ñoä chuyeân moân cao, coù kinh nghieäm thöïc tieãn, ñöôïc ñaøo taïo baøi baûn ôû trong vaø ngoaøi nöôùc. 3.3.2 Toå chöùc hoaït ñoäng quaûn trò taøi chính Doanh nghieäp neân hoaøn thieän toå chöùc hoaït ñoäng quaûn trò taøi chính cuûa doanh nghieäp theo höôùng naâng cao vai troø cuûa chöùc naêng quaûn trò taøi chính phuø hôïp vôùi muïc tieâu quaûn trò taøi chính doanh nghieäp. 3.3.2.1 Nhaän thöùc roõ vai troø cuûa quaûn trò taøi chính Coù theå noùi, nhieäm vuï cuûa boä phaän quaûn trò taøi chính, boä naõo cuûa doanh nghieäp roäng hôn vaø phöùc taïp hôn raát nhieàu so vôùi boä phaän keá toaùn - thoáng keâ. Trong caùc taäp ñoaøn kinh teá ña quoác gia treân theá giôùi nhö Microsoft, Oracle, IBM, Unilever… quaûn trò taøi chính ñöôïc taùch rôøi ñoái vôùi coâng taùc keá toaùn thoáng keâ. Quaûn trò taøi chính laø boä phaän chöùc naêng quan troïng nhaát trong caùc boä phaän chöùc naêng cuûa doanh nghieäp. Ngöôøi ñöùng ñaàu boä phaän quan troïng naøy ñöôïc goïi laø Giaùm ñoác taøi chính. Giaùm ñoác taøi chính chòu traùch nhieäm toaøn boä veà maët taøi chính keá toaùn tröôùc Toång giaùm ñoác. - 62 - Ñeå quaûn trò taøi chính moät caùch coù hieäu quaû, moät soá noäi dung troïng ñieåm trong coâng taùc quaûn lyù taøi chính caàn phaûi ñöôïc chuù troïng vaø nhöõng noäi dung naøy cuõng chính laø nhieäm vuï quan troïng cuûa quaûn trò taøi chính: - Moät laø, hieåu roõ tình hình taøi chính cuûa coâng ty thoâng qua caùc baùo caùo taøi chính. Töø ñoù thaáy ñöôïc nhöõng cô hoäi kinh doanh ñöa coâng ty ñeán thaønh coâng cuõng nhö nhöõng moái ñe doaï, ruûi ro veà taøi chính trong töông lai khi coâng ty thöïc hieän nhöõng döï aùn khoâng an toaøn, khoâng hieäu quaû… - Hai laø, chuù troïng cô cheá quaûn lyù nguoàn voán cuûa coâng ty. Ñieàu chænh cô caáu thu chi, caân ñoái tyû leä chi vaø phuø hôïp vôùi muïc tieâu phaùt trieån kinh doanh trong töøng thôøi kyø vaø ñaûm baûo an toaøn taøi chính coâng ty. - Ba laø, taäp trung hoaøn thieän cô cheá quaûn lyù taøi chính. Coâng ty caàn chuû ñoäng tieáp caän vaø tìm kieám nguoàn voán ñaàu tö treân thò tröôøng voán, thò tröôøng taøi chính. - Boán laø, ñaåy nhanh tieán trình naâng cao naêng löïc cuûa boä maùy quaûn lyù taøi chính. Coâng ty caàn xaây döïng heä thoáng thoâng tin quaûn lyù taøi chính hieäu quaû ñaùp öùng nhu caàu caïnh tranh ngaøy caøng gay gaét, tình hình thu chi ngaøy caøng lôùn hôn. Ngoaøi ra, coâng ty coù theå söû duïng caùc coâng cuï quaûn trò taøi chính hieän ñaïi vaø hieäu quaû nhaèm phaûn aùnh toát hôn nhöõng cô hoäi cuõng nhö caïm baãy trong coâng taùc quaûn trò taøi chính. - Naêm laø, nhu caàu voán saûn xuaát kinh doanh cuûa coâng ty luoân coù nhöõng bieán ñoäng nhaát ñònh trong töøng thôøi kyø. Vì vaäy, caàn phaûi xem xeùt, löïa choïn cô caáu voán söû duïng sao cho tieát kieäm, hieäu quaû nhaát: ™ Tieán haønh phaân tích vaø ñöa ra moät cô caáu nguoàn voán huy ñoäng toái öu cho coâng ty trong töøng thôøi kyø. - 63 - ™ Thieát laäp moät chính saùch phaân chia lôïi nhuaän hôïp lyù, baûo veä ñöôïc quyeàn lôïi cho coâng ty, cho caùc coå ñoâng vaø ngöôøi lao ñoäng. Lôïi nhuaän ñeå laïi laø nguoàn löïc quan troïng cho pheùp coâng ty môû roäng saûn xuaát kinh doanh hoaëc ñaàu tö vaøo nhöõng lónh vöïc kinh doanh môùi, saûn phaåm môùi, taïo ñieàu kieän cho coâng ty coù möùc ñoä taêng tröôûng cao vaø beàn vöõng. ™ Kieåm soaùt vieäc söû duïng caùc taøi saûn trong coâng ty, traùnh tình traïng söû duïng laõng phí, sai muïc ñích. Caùc nhaø laõnh ñaïo cao caáp cuûa coâng ty phaûi nhaän thöùc ñöôïc taàm quan troïng cuûa quaûn trò taøi chính. Quaûn trò taøi chính neân taäp trung vaøo caùc hoaït ñoäng nhö: phaân tích, hoaïch ñònh vaø kieåm soaùt taøi chính; quaûn trò voán vaø caùc loaïi ruûi ro cuûa coâng ty; xaùc ñònh cô caáu taøi chính vaø tìm kieám caùc nguoàn taøi trôï haáp daãn; xem xeùt chính saùch phaân chia lôïi töùc coå phaàn. 3.3.2.2 Toå chöùc heä thoáng quaûn lyù, naâng cao vai troø cuûa nhaø quaûn trò taøi chính Hieän nay, tình traïng chung cuûa caùc coâng ty Vieät Nam laø chöa chuù troïng ñeán vieäc hoaïch ñònh vaø quaûn lyù taøi chính, chöa coù boä phaän taøi chính. Phoøng Keá toaùn vôùi coâng vieäc ñöôïc chuù troïng laø thöïc hieän caùc coâng taùc keá toaùn, thueá vaø laäp caùc baùo caùo taøi chính, trong khi ñoù caùc hoaït ñoäng quaûn trò taøi chính nhaèm tham möu cho laõnh ñaïo trong quaù trình ra caùc quyeát ñònh ñaàu tö, taøi trôï, chính saùch phaân phoái lôïi nhuaän haàu nhö khoâng ñöôïc thöïc hieän hoaëc thöïc hieän khoâng thöôøng xuyeân ñuùng möùc. Taïi caùc nöôùc phaùt trieån, caùc doanh nghieäp lôùn khoâng theå thieáu ngöôøi Giaùm ñoác taøi chính gioûi, ñieàu naøy cuõng ñuùng ñoái vôùi caùc coâng ty coå phaàn Vieät Nam trong giai ñoaïn hoäi nhaäp. Do ñoù, caùc coâng ty caàn toå chöùc boä phaän taøi chính goàm - 64 - nhöõng ngöôøi coù coù naêng löïc thaät söï, coù kieán thöùc vöõng vaøng veà taøi chính, coù khaû naêng hoaïch ñònh trong daøi haïn theo nhö moâ hình toå chöùc sau ñaây: TOÅNG GIAÙM ÑOÁC Giaùm Ñoác Taøi Chính HOÄI ÑOÀNG QUAÛN TRÒ Sô ñoà 3.1: Sô ñoà toå chöùc quaûn trò taøi chính trong coâng ty coå phaàn BP Laäp KH taøi chính BP Quaûn trò tieàn maët BP Chi tieâu voán Phoøng taøi chính BP Quaûn trò tín duïng Phoøng keá toaùn BP Keá toaùn chi phí BP Quaûn lyù thueá BP Keá toaùn taøi chính BP Quaûn lyù döõ lieäu - Phoøng keá toaùn: thöïc hieän caùc nghieäp vuï keá toaùn, quaûn lyù döõ lieäu vaø caùc baùo caùo taøi chính phuïc vuï cho Ban laõnh ñaïo vaø caùc cô quan ban ngaønh lieân quan. - Phoøng Taøi chính: thöïc hieän coâng taùc quaûn trò taøi chính nhö quaûn lyù taøi saûn, chi tieâu voán vaø ñaëc bieät thöïc hieän coâng taùc hoaïch ñònh taøi chính: laäp keá hoaïch taøi chính, tìm kieám nguoàn taøi trôï cho caùc keá hoaïch ñaàu tö... - 65 - - Phaân ñònh roõ raøng chöùc naêng cuûa Giaùm ñoác taøi chính vaø Keá toaùn tröôûng nhö laø moät boä phaän quaûn trò taøi chính vaø boä phaän keá toaùn trong doanh nghieäp. ™ Giaùm ñoác taøi chính: ñöùng ñaàu boä phaän quaûn trò taøi chính coâng ty, laø ngöôøi ñöa ra caùc quyeát ñònh taøi chính. ™ Keá toaùn tröôûng: phuï traùch phoøng Keá toaùn, ñoùng vai troø laø ngöôøi kieåm soaùt caùc nghieäp vuï keá toaùn taøi chính vaø caùc baùo caùo phuïc vuï cho coâng vieäc quaûn lyù cuûa Ban giaùm ñoác. Beân caïnh ñoù, caàn coù söï phoái hôïp chaët cheõ giöõa boä phaän quaûn trò taøi chính coâng ty vôùi caùc phoøng ban chöùc naêng khaùc, ñaëc bieät laø taïo ra moái quan heä chaët cheõ giöõa boä phaän quaûn trò taøi chính, Giaùm ñoác taøi chính vôùi Toång giaùm ñoác vaø Hoäi ñoàng quaûn trò cuûa coâng ty. 3.3.2.3 Hoaøn thieän coâng taùc döï toaùn, hoaïch ñònh taøi chính Coâng taùc hoaïch ñònh cuûa caùc coâng ty caàn phaûi ñöôïc ñoåi môùi vaø naâng cao chaát löôïng hôn nöõa. Hieän nay, caùc keá hoaïch cuûa caùc coâng ty chæ laø nhöõng con soá raát chung chung, chöa cuï theå vaø chi tieát. Ngoaøi ra, keá hoaïch chæ laø hình thöùc, daãn ñeán keá hoaïch taøi chính cuõng nhö döï baùo doøng tieàn trong naêm khoâng chính xaùc, caùc coâng ty khoâng töï chuû veà taøi chính vaø söû duïng voán khoâng hieäu quaû. Ñeå laøm ñöôïc ñieàu naøy, caùc coâng ty caàn phaûi: - Thieát laäp moät heä thoáng thoâng tin thoâng suoát, hieäu quaû vaø kòp thôøi, ñaëc bieät laø thoâng tin keá toaùn. - Xaây döïng chieán löôïc kinh doanh toång theå öùng vôùi töøng thôøi kyø phaùt trieån. - Treân cô sôû caùc chieán löôïc kinh doanh, caùc giaû ñònh phuø hôïp tình hình thöïc teá, xaây döïng keá hoaïch kinh doanh, keá hoaïch ñaàu tö ñeå töø ñoù döï baùo ñöôïc - 66 - lôïi nhuaän, ñaàu tö, vay nôï... laø nhöõng coâng taùc döï baùo caàn thieát vaø coù lieân quan ñeán döï baùo doøng tieàn. Keát luaän chöông 3 Chöông 3 trình baøy quaûn lyù taøi chính taïi caùc coâng ty coå phaàn Vieät Nam phuø hôïp vôùi thoâng leä quoác teá döïa treân thöïc traïng quaûn lyù taøi chính taïi caùc coâng ty vaø xu theá taát yeáu cuûa kinh teá hoäi nhaäp. Trong xu theá hoäi nhaäp toaøn caàu veà kinh teá ñang dieãn ra maïnh meõ hieän nay cuõng nhö söï caïnh tranh trong neàn kinh teá thò tröôøng ngaøy caøng khoác lieät, caùc coâng ty ñöùng tröôùc yeâu caàu phaûi naâng cao hieäu quaû quaûn lyù, tieát kieäm chi phí ñeå toàn taïi vaø phaùt trieån. Ñeå laøm ñöôïc nhö vaäy, caùc coâng ty coå phaàn caàn chuù troïng trong coâng taùc quaûn trò taøi chính thoâng qua caùc quyeát ñònh taøi chính: chính saùch taøi trôï vaø chính saùch coå töùc. Beân caïnh ñoù, khoâng theå thieáu giaûi phaùp tìm nguoàn nhaân löïc taøi chính gioûi cuõng nhö toå chức boä maùy quaûn trò taøi chính hoaït ñoäng hieäu quaû, seõ goùp phaàn cho coâng taùc quaûn trò taøi chính cuûa caùc coâng ty ngaøy caøng hieäu quaû hôn trong thôøi gian tôùi. - 67 - Keát luaän Trong xu höôùng neàn kinh teá hoäi nhaäp vôùi khu vöïc vaø theá giôùi, ñoøi hoûi caùc quyeát ñònh quaûn trò doanh nghieäp phaûi döïa treân caùc nguyeân lyù vaø tín hieäu thò tröôøng. Quaûn lyù taøi chính laø moät trong nhöõng nhieäm vuï quan troïng nhaát trong coâng taùc quaûn lyù coâng ty. Qua nhöõng vuï beâ boái taøi chính trong nhöõng naêm qua nhö Enron, Worlcom… caùc coâng ty treân theá giôùi ñaõ chuù troïng hôn ñeán coâng taùc taøi chính. Vaø hôn bao giôø heát, tri thöùc quaûn lyù taøi chính laø moät yeâu toá thieát yeáu vaø ñöôïc chuù troïng nhieàu nhaát trong ñaàu tö vaø kinh doanh. Luaän vaên ñaõ nghieân cöùu, toång keát, trình baøy quaûn lyù taøi chính trong caùc coâng ty coå phaàn theo caùch quaûn lyù khoa hoïc, hieän ñaïi ñaõ ñöôïc caùc coâng ty treân theá giôùi thöïc hieän thaønh coâng vaø tieáp tuïc hoaøn thieän theo xu höôùng phaùt trieån cuûa neàn kinh teá hoäi nhaäp. Ñeå naâng cao hieäu quaû quaûn lyù taøi chính, caùc doanh nghieäp Vieät Nam noùi chung vaø caùc coâng ty coå phaàn noùi rieâng caàn phaûi trang bò tri thöùc quaûn lyù taøi chính, vaän duïng lyù thuyeát quaûn trò taøi chính hieän ñaïi vaøo thöïc tieãn hoaït ñoäng, thay ñoåi coâng taùc quaûn lyù taøi chính cho phuø hôïp vôùi tình hình môùi. Ñieàu naøy laø caàn thieát vaø caáp baùch trong giai ñoaïn hieän nay, khi Vieät Nam ñaõ chính thöùc gia nhaäp vaøo WTO, vaøo saân chôi môùi trong quaù trình hoäi nhaäp. Maëc duø ñaõ coù nhieàu noã löïc trong quaù trình nghieân cöùu ñeå hoaøn thaønh luaän vaên song do thôøi gian, taøi lieäu tham khaûo, kinh nghieäm coøn haïn cheá neân luaän vaên khoâng traùnh khoûi nhöõng thieáu soùt nhaát ñònh, raát mong nhaän ñöôïc caùc yù kieán ñoùng goùp quyù baùu cuûa Quyù Thaày, Coâ vaø caùc baïn ñeå luaän vaên ñöôïc hoaøn thieän hôn. - 68 - TAØI LIEÄU THAM KHAÛO Tieáng Vieät 1. Traàn Ngoïc Thô (2005), Taøi chính doanh nghieäp hieän ñaïi, Nhaø xuaát baûn Thoáng keâ, Thaønh phoá Hoà Chí Minh. 2. Traàn Ngoïc Thô, Nguyeãn Ngoïc Ñònh (2005), Taøi chính quoác teá, Nhaø xuaát baûn Thoáng keâ, Thaønh phoá Hoà Chí Minh. 3. Traàn Thò Thuøy Linh, Giaûi phaùp veà nguoàn voán cho caùc coâng ty coå phaàn nieâm yeát ôû Vieät Nam, www.ueh.edu.vn/tcptkt/ptkt2003/thang12-03. 4. Moät soá vaán ñeà veà voán vaø caáu truùc cuûa coâng ty coå phaàn, www.moi.gov.vn Baùo coâng nghieäp Vieät Nam. 5. Baùo caùo taøi chính cuûa caùc coâng ty coå phaàn naêm 2003, 2004, 2005 treân caùc Website. 6. Phöông aùn huy ñoäng voán theâm 100 tyû thoâng qua phaùt haønh coå phieáu theo hình thöùc phaùt haønh haïn cheá cuûa coâng ty SPT 7. Caùc website tham khaûo: www.bsc.com.vn: Coâng ty Chöùng khoaùn Ngaân haøng Ñaàu tö vaø Phaùt trieån Vieät Nam. www.bvsc.com.vn: Coâng ty Chöùng khoaùn Baûo Vieät www.ssi.com.vn: Coâng ty Chöùng khoaùn Saøi Goøn. www.vcbs.com.vn: Coâng ty chöùng khoaùn Ngaân haøng Ngoaïi Thöông. www.vse.org.vn: Trung taâm Giao dòch Chöùng khoaùn Thaønh phoá HCM. www.moi.gov.vn: Boä Coâng nghieäp Vieät Nam www.mof.gov.vn: Boä taøi chính Tieáng Anh 8. Richard A.Brealey, Stewart C.Myers, Alan J.Marcus, Fundamentals of corporate Finance – Third Edition, McGraw – Hill, USA. - 69 - Phuï luïc 1: HÖÔÙNG DAÃN TÍNH CHÆ TIEÂU LAÕI TREÂN COÅ PHIEÁU (EPS) Hieän nay, Boä Taøi chính ñaõ ban haønh Quyeát ñònh soá 100/2005/QÑ-BTC ngaøy 28/12/2005 vaø Thoâng tö soá 21/2006/TT-BTC ngaøy 20/3/2006 höôùng daãn veà Chuaån möïc keá toaùn soá 30: Laõi treân coå phieáu. Theo quy ñònh môùi naøy, chæ tieâu laõi (thu nhaäp) treân coå phieáu seõ ñöôïc phaûn aùnh hôïp lyù hôn trong caùc tröôøng hôïp coù bieán ñoäng soá löôïng coå phieáu löu haønh trong naêm. Baøi vieát sau ñaây seõ trình baøy caùc quy öôùc cuûa TTGDCK TP.HCM trong vieäc tính chæ tieâu “laõi treân coå phieáu” cho caùc coâng ty hieän ñang nieâm yeát treân TTGDCK TP.HCM. 1. Quy ñònh chung cuûa Chuaån möïc keá toaùn soá 30 Theo caùc qui ñònh cuûa Chuaån möïc keá toaùn Vieät Nam soá 30, laõi treân coå phieáu bao goàm 2 chæ tieâu: Laõi cô baûn treân coå phieáu vaø Laõi suy giaûm treân coå phieáu. Chæ tieâu laõi suy giaûm treân coå phieáu coù tính ñeán soá löôïng caùc coâng cuï coù theå chuyeån thaønh coå phieáu nhö traùi phieáu chuyeån ñoåi, quyeàn choïn…vaø seõ ñöôïc Boä Taøi chính höôùng daãn sau khi Luaät Chöùng khoaùn ñöôïc thoâng qua. Hieän taïi doanh nghieäp chæ phaûi baùo caùo chæ tieâu Laõi cô baûn treân coå phieáu. Trong tröôøng hôïp doanh nghieäp coù laäp caû baùo caùo rieâng vaø baùo caùo hôïp nhaát thì chæ phaûi trình baøy thoâng tin naøy treân baùo caùo hôïp nhaát, khoâng nhaát thieát phaûi tính rieâng cho töøng coâng ty con. Coâng thöùc chung: Doanh nghieäp caàn löu yù phaân bieät giöõa soá löôïng coå phieáu ñang löu haønh, soá coå phieáu ñöôïc phaùt haønh vaø coå phieáu ñöôïc pheùp nieâm yeát. Soá löôïng coå phieáu duøng tính toaùn chæ tieâu laõi cô baûn treân coå phieáu laø coå phieáu ñang löu haønh, nghóa laø soá coå phieáu thöïc teá ñang naém giöõ bôûi caùc coå ñoâng (keå caû caùc coå ñoâng bò haïn cheá giao dòch nhö coå ñoâng nhaø nöôùc, coå ñoâng saùng laäp, thaønh vieân HÑQT,...) vaø khoâng bao goàm soá coå phieáu do chính doanh nghieäp naém giöõ (coå phieáu quyõ) hoaëc ñöôïc pheùp phaùt haønh nhöng chöa phaùt haønh. 2. Caùc quy öôùc cuûa Trung taâm Giao dòch Chöùng khoaùn TP.HCM Maëc duø Chuaån möïc keá toaùn soá 30 cuõng nhö caùc taøi lieäu höôùng daãn chuaån möïc coù ñöa ra caùc ví duï cuï theå cho vieäc tính toaùn chæ soá EPS cho caùc coâng ty coå phaàn, tuy nhieân vaãn coøn moät soá tröôøng hôïp ñaõ coù phaùt sinh treân thöïc teá nhöng chöa coù qui ñònh (ví duï nhö phaùt haønh quyeàn mua coå phieáu vôùi giaù öu ñaõi cho coå ñoâng hieän höõu ñeå taêng voán coå phaàn). Hôn nöõa caùc thôøi ñieåm thöïc hieän ghi nhaän = LN (loã) phaân boå cho CÑ sôû höõu coå phieáu phoå thoâng ñang löu haønh trong kyøCPSoá bình quaân gia quyeàn cuûa Laõi cô baûn treân coå phieáu - 70 - 2.1 Toång soá ngaøy trong naêm laø soá ngaøy thöïc teá theo lòch, bao goàm caû ngaøy leã vaø ngaøy nghæ. 2.2 Tröôøng hôïp coâng ty thöïc hieän mua laïi coå phieáu treân thò tröôøng laøm coå phieáu quyõ/ baùn coå phieáu quyõ: ngaøy ghi nhaän soá coå phieáu löu haønh giaûm/ taêng theâm laø ngaøy keát thuùc ñôït mua/ baùn ñoù. Soá löôïng coå phieáu löu haønh bình quaân trong naêm ñöôïc tính nhö sau: Soá coå phieáu ñaàu kyø x Soá ngaøy töø ñaàu kyø ñeán khi keát thuùc ñôït mua/ baùn CPQ + Soá coå phieáu löu haønh sau khi thöïc hieän mua/ baùn CPQ x Soá ngaøy töø khi keát thuùc ñôït mua/ baùn CPQ cho ñeán cuoái kyø Soá löôïng coå phieáu bình quaân löu haønh trong kyø = Toång soá ngaøy trong kyø 2.3 Tröôøng hôïp coâng ty thöïc hieän phaùt haønh rieâng leû cho ñoái taùc chieán löôïc/ caùn boä coâng nhaân vieân: ngaøy ghi nhaän soá coå phieáu löu haønh taêng theâm laø ngaøy löôïng coå phieáu naøy chính thöùc ñöôïc giao dòch treân TTGDCK. Soá löôïng coå phieáu löu haønh bình quaân trong naêm ñöôïc tính nhö sau: Soá coå phieáu ñaàu kyø x Soá ngaøy töø ñaàu kyø ñeán khi coå phieáu phaùt haønh rieâng leû ñöôïc chính thöùc giao dòch + Soá coå phieáu löu haønh sau khi thöïc hieän phaùt haønh rieâng leû x Soá ngaøy töø khi coå phieáu phaùt haønh rieâng leû ñöôïc giao dòch cho ñeán cuoái kyø Soá löôïng coå phieáu bình quaân löu haønh trong kyø = Toång soá ngaøy trong kyø 2.4 Tröôøng hôïp traû coå töùc baèng coå phieáu/ coå phieáu thöôûng: soá coå phieáu löu haønh trong kyø ñöôïc ñieàu chænh qua 2 giai ñoaïn: - 71 - + Ñieàu chænh hoài toá: taát caû caùc söï kieän xaûy ra tröôùc ngaøy giao dòch khoâng höôûng quyeàn nhaän coå töùc baèng coå phieáu/ coå phieáu thöôûng (XR) phaûi ñöôïc ñieàu chænh theo heä soá töông öùng vôùi tyû leä traû coå töùc hoaëc thöôûng coå phieáu. Toång soá löôïng coå phieáu sau khi traû coå töùc/ thöôûng coå phieáuHeä soá ñieàu chænh = Toång soá löôïng coå phieáu tröôùc khi traû coå töùc/ thöôûng coå phieáu + Ñieàu chænh taêng soá löôïng coå phieáu: soá löôïng coå phieáu taêng theâm do traû coå töùc/ coå phieáu thöôûng ñöôïc coäng vaøo soá coå phieáu löu haønh keå töø ngaøy löôïng coå phieáu naøy chính thöùc ñöôïc giao dòch. 2.5 Tröôøng hôïp phaùt haønh quyeàn mua coå phieáu vôùi giaù öu ñaõi cho coå ñoâng hieän höõu: soá coå phieáu löu haønh trong kyø ñöôïc ñieàu chænh qua 2 giai ñoaïn: + Töø ngaøy giao dòch khoâng höôûng quyeàn mua (XR) ñeán khi coå phieáu phaùt haønh theâm chính thöùc ñöôïc giao dòch: soá löôïng coå phieáu löu haønh phaûi ñöôïc ñieàu chænh theo heä soá giaù giöõa giaù ñoùng cöûa tröôùc ngaøy XR vaø giaù tham chieáu cuûa ngaøy XR. Tröôøng hôïp coâng ty vöøa thöïc hieän traû coå töùc vaø choát quyeàn mua cuøng moät ngaøy thì giaù ñoùng cöûa cuûa ngaøy tröôùc ngaøy XR phaûi ñöôïc tröø ñi cho löôïng coå töùc baèng tieàn maët coå ñoâng ñöôïc nhaän. Giaù ñoùng cöûa cuûa ngaøy giao dòch tröôùc ngaøy XR – coå töùc tieàn maët (neáu coù) Heä soá giaù = Giaù tham chieáu cuûa ngaøy XR Giaù ñoùng cöûa tröôùc ngaøy XR x KL coå phieáu ñöôïc nhaän quyeàn mua + Giaù phaùt haønh x KL coå phieáu phaùt haønh theâm Giaù tham chieáu ngaøy XR = Toång khoái löôïng coå phieáu sau khi phaùt haønh + Ñieàu chænh taêng soá löôïng coå phieáu: soá löôïng coå phieáu taêng theâm do coå ñoâng hieän höõu thöïc hieän quyeàn mua ñöôïc coäng vaøo soá coå phieáu löu haønh keå töø ngaøy löôïng coå phieáu naøy chính thöùc ñöôïc giao dòch. Tröôøng hôïp vieäc phaùt haønh quyeàn ñöôïc thöïc hieän keùo daøi trong 2 naêm (choát ngaøy höôûng quyeàn trong naêm tröôùc vaø löôïng coå phieáu phaùt haønh theâm chính thöùc giao dòch vaøo naêm sau): soá löôïng coå phieáu löu haønh ñaàu kyø cuûa naêm sau cuõng phaûi ñöôïc ñieàu chænh cho heä soá giaù nhö treân. - 72 - 2.6 Tröôøng hôïp taùch/ goäp coå phieáu: ngaøy ghi nhaän coå phieáu löu haønh taêng/ giaûm laø ngaøy coå phieáu ñöôïc giao dòch trôû laïi sau khi taùch/ goäp. Taát caû caùc söï kieän xaûy ra tröôùc ngaøy naøy ñeàu phaûi ñieàu chænh theo tyû leä taùch/ goäp coå phieáu. Soá löôïng coå phieáu sau khi taùch/ goäpTyû leä taùch/ goäp coå phieáu = Soá löôïng coå phieáu tröôùc khi taùch/ goäp 3. Caùc ví duï veà EPS theo caùch tính môùi ñoái vôùi caùc coâng ty nieâm yeát treân TTGDCK TP.HCM Sau ñaây laø caùc ví duï töø caùc söï kieän ñieån hình cuûa caùc coâng ty nieâm yeát treân TTGDCK TP.HCM trong naêm 2005: • Coâng ty Transimex – Saøi goøn: Ngaøy Söï kieän Soá löôïng coå phieáu (coå phieáu) (A) Heä soá ñieàu chænh (B) Troïng soá thôøi gian (C = soá ngaøy) Soá coå phieáu ñieàu chænh (D = A x B x C) 01/01 Ñaàu kyø 3.300.000 178 587.400.000 28/06 Giao dòch khoâng höôûng quyeàn mua coå phieáu phaùt haønh theâm cho coå ñoâng hieän höõu, tyû leä 10:3, giaù phaùt haønh 20.000ñ/cp. Giaù ñoùng cöûa tröôùc ngaøy XR 33.900ñ/cp. Giaù tham chieáu vaøo ngaøy XR laø 30.692ñ/cp => heä soá ñieàu chænh: 33.900/ 30.692 = 1,1045 3.300.000 1,1045 73 266.076.767 09/09 Giao dòch coå phieáu phaùt haønh theâm cho coå ñoâng hieän höõu 4.290.000 114 489.060.000 31/12 Cuoái kyø 4.290.000 Toång coäng 365 1.342.536.767 - 73 - Soá coå phieáu bình quaân trong naêm 3.678.183 Lôïi nhuaän sau thueá naêm 2005: 17.453.764.030 ñ - Soá coå phieáu bình quaân trong naêm: 3.678.183 - EPS = 17.453.764.030 / 3.678.183 = 4.745 ñ/cp - • Coâng ty REE - Lôïi nhuaän sau thueá naêm 2005: 67.849.835.000 ñ - Coå töùc öu ñaõi cho coå phieáu ESOP: 112.922.600 ñ - Soá coå phieáu bình quaân trong naêm: 24.088.287 cp Ngaøy Söï kieän Soá löôïng coå phieáu (A) Heä soá ñieàu chænh (B) Troïng soá thôøi gian (C = soá ngaøy) Soá CP ñieàu chænh (D = A x B x C) 01/01 Ñaàu kyø 22.500.000 54 1.215.000.000 Giao dòch khoâng höôûng quyeàn nhaän coå töùc baèng tieàn maët laø 150ñ/cp vaø baèng coå phieáu töông öùng vôùi tyû leä gaàn ñuùng laø 100:3. Giaù ñoùng cöûa tröôùc ngaøy XR 24.100ñ/cp, giaù tham chieáu 23.252. Heä soá ñieàu chænh (24.100-150)/ 23.252 = 1,03 24/02 22.500.000 1,03 35 811.125.000 Giao dòch 674.274 cp traû coå töùc 31/03 23.174.274 202 4.681.203.348 Giao dòch 5.000.000 coå phieáu phaùt haønh cho coå ñoâng chieán löôïc 19/10 28.174.274 74 2.084.896.276 31/12 Cuoái kyø 28.174.274 Toång coäng 365 8.792.224.624 Soá CP bình quaân trong naêm 24.088.287 - 74 - - EPS = (67.849.835.000 - 112.922.600)/ 24.088.287 = 2.812 ñ/cp Treân ñaây laø caùc ví duï ñieån hình töø thöïc teá cuûa caùc coâng ty nieâm yeát treân TTGDCK TP.HCM. Ñeå taïo thuaän lôïi cho nhaø ñaàu tö trong vieäc caäp nhaät caùc chæ soá lieân quan ñeán chæ tieâu laõi treân coå phieáu (EPS), Baûn tin Thò tröôøng Chöùng khoaùn seõ thöïc hieän tính toaùn chæ tieâu EPS cho 4 quyù gaàn nhaát theo ñuùng caùc qui öôùc neâu treân. Raát mong nhaän ñöôïc söï quan taâm theo doõi vaø goùp yù cuûa Quyù vò ñoäc giaû. Phuï luïc 2: HUY ÑOÄNG VOÁN QUA HÌNH THÖÙC PHAÙT HAØNH HAÏN CHEÁ CUÛA COÂNG TY SPT Böôùc coâng vieäc Noäi dung coâng vieäc Nghò quyeát cuûa Ñaïi hoäi ñoàng coå ñoâng Ñaïi hoäi ñoàng coå ñoâng thoâng qua phöông aùn huy ñoäng voán hoaëc giao cho Hoäi ñoàng quaûn trò xaây döïng Phöông aùn huy ñoäng voán. Xaây döïng phöông aùn phaùt haønh coå phieáu vaø baûng coâng boá thoâng tin Treân cô sôû thoâng tin taøi chính, kyù hôïp ñoàng vôùi coâng ty chöùng khoaùn cung caáp dòch vuï tö vaán vaø phaùt haønh coå phieáu: - Phaân tích caùc tyû soá taøi chính, doøng tieàn, caáu truùc voán… - Xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp. - Tö vaán choïn phöông aùn phaùt haønh: ñònh giaù khôûi ñieåm, soá löôïng coå phaàn chaøo baùn. - Xaây döïng phöông aùn phaùt haønh coå phieáu. - Xaây döïng baûng coâng boá thoâng tin cho ñôït phaùt haønh. Choïn loïc danh saùch toå chöùc nhaø ñaàu tö ñeå göûi thö thaêm doø, tìm kieám nhaø ñaàu tö chieán löôïc - Coâng ty tö vaán seõ giôùi thieäu danh saùch caùc toå chöùc ñaàu tö lôùn. - Coâng ty seõ choïn danh saùch ngaén (short list) caùc toå chöùc ñaàu tö ñeå göûi thö thaêm doø, coù theå laø nhöõng coâng ty, ngaân haøng, quyõ ñaàu tö, nhaø cung caáp coù tieàm löïc veà taøi chính, trình ñoä kyõ thuaät coâng ngheä, kinh nghieäm trong quaûn lyù ñieàu haønh... ñeå thöïc hieän taøi trôï voán hoaëc cam keát hoã trôï cho coâng ty khi trôû thaønh coå ñoâng cuûa coâng ty. Xaây döïng caùc tieâu chí cho nhaø ñaàu tö chieán löôïc Caùc tieâu chí ñeå ñaùnh giaù, choïn löïa nhaø ñaàu tö chieán löôïc: - Muïc tieâu ñaàu tö: cam keát ñaàu tö taøi chính laâu daøi. - Naêng löïc cuûa toå chöùc ñaàu tö: quy moâ voán, trình ñoä naêng löïc quaûn lyù, coù thò tröôøng tieâu thuï saûn phaåm vaø hoaït ñoäng trong cuøng ngaønh ngheà, coù theå cöû ngöôøi tham gia ñieàu haønh coâng ty. - Ñoùng vai troø quan troïng trong vieäc tham gia thöïc hieän caùc chieán löôïc cuûa coâng ty. - 75 - Böôùc coâng vieäc Noäi dung coâng vieäc - Coù kinh nghieäm hoaït ñoäng vaø cam keát hoã trôï cho coâng ty trong nhöõng lónh vöïc hoaït ñoäng chính, coù khaû naêng cung caáp nguoàn taøi chính, coâng ngheä, thieát bò cho hoaït ñoäng cuûa coâng ty theo möùc ñoä öu tieân ñaùnh giaù nhö sau: • Hoã trôï veà phaùt trieån thò tröôøng. • Hoã trôï veà taøi chính. • Hoã trôï veà thieát bò: coù khaû naêng cung caáp thieát bò hoaëc coù taàm nhìn daøi haïn, giuùp coâng ty coù hôïp ñoàng lôùn vaø thuaän lôïi trong quaù trình ñaøm phaùn caùc thieát bò. • Hôïp taùc trong caùc döï aùn ñaàu tö. Ñaøm phaùn choïn nhaø ñaàu tö chieán löôïc - Göûi thö môøi ñaøm phaùn. - Coâng ty ngoài vaøo baøn ñaøm phaùn vôùi töøng nhaø ñaàu tö ñeå choïn ra caùc nhaø ñaàu tö chieán löôïc. Coâng ty seõ raøng buoäc vôùi nhaø ñaàu tö caùc cam keát vaø thoûa thuaän veà goùp voán, hoã trôï taøi chính, tö vaán ñieàu haønh, hoã trôï kyõ thuaät... ñeå caùc nhaø ñaàu tö chieán löôïc seõ ñoàng haønh vôùi coâng ty vì muïc tieâu phaùt trieån laâu daøi cuûa coâng ty. - Quaù trình ñaøm phaùn ñeå coù ñöôïc moät nhaø ñaàu tö chieán löôïc ñaëc bieät quan troïng. Tröôùc heát, coâng ty phaûi tìm hieåu kyõ löôõng veà naêng löïc, phaân tích vaø ñaùnh giaù ñöôïc noäi löïc cuûa caùc nhaø ñaàu tö tieàm naêng. Beân caïnh ñoù, xaùc ñònh ñöôïc naêng löïc baûn thaân cuûa coâng ty, chieán löôïc cuûa coâng ty trong töông lai ñeå tìm nhöõng nhaø ñaàu tö phuø hôïp nhaát. Sau ñoù töøng böôùc vaän ñoäng caùc nhaø ñaàu tö chuyeån töø quan heä ñoái taùc sang ñoùng vai troø laø caùc coå ñoâng, thaønh vieân chieán löôïc. Thoâng baùo phaùt haønh coå phieáu ra beân ngoaøi vaø nhaän ñaêng kyù mua coå phieáu - Thoâng baùo phaùt haønh coå phieáu ra beân ngoaøi - Giaûi ñaùp thaéc maéc cuûa caùc nhaø ñaàu tö - Nhaän ñaêng kyù mua coå phieáu cuûa caùc nhaø ñaàu tö Toå chöùc phaùt haønh Phaùt haønh coå phieáu theo caùc phöông thöùc: - Theo giaù thoaû thuaän - Theo hình thöùc ñaáu giaù Maãu thö thaêm doø (xem trang beân) Danh saùch caùc toå chöùc ñaàu tö lôùn taïi Vieät Nam (xem trang beân)