Luận văn Thiết kế bài giảng hóa học vô cơ ở trường trung học phổ thông (ban cơ bản) theo hướng dạy học tích cực

HS tìm mối quan hệ giữa các đỉnh của grap. GV cũng có thể cho đại diện các nhóm lên trình bày phần chuẩn bị của nhóm theo Hoạt động của GV Hoạt động của HS sự phân công của GV, GV hướng dẫn HS cùng thảo luận và cho trình chiếu đáp án để HS so sánh, đánh giá đúng sự chuẩn bị của các nhóm. Hoạt động 3. Cho HS làm bài tập - GV phát cho HS phiếu số 3. Cho HS thảo luận nhóm mỗi bài trong 5 phút, cho các đại diện nhóm lên bảng làm, các nhóm khác nhận xét, GV chỉnh sửa, chấm điểm. Hoạt động 4. Hướng dẫn tự học GV dặn dò HS về nhà: - HS học lại những kiến thức chính đã hệ thống trong bài. - Làm bài tập 1,2,3,4,5 SGK tr. 146, 147. - Ôn tập, hệ thống lại các kiến thức, các dạng bài tập đã học trong chương, chuẩn bị làm bài kiểm tra. - Chuẩn bị cho bài thực hành số 5, đọc SGK tr. 148 nắm vững nội dung và cách tiến hành các thí nghiệm. 2.4.7. Bài “Luyện tập: Axit, bazơ và muối. Phản ứng trao đổi ion trong dd các chất điện li“ I. NỘI DUNG BÀI HỌC 1) Kiến thức cần nắm vững - Định nghĩa axit, bazơ, hiđroxit lưỡng tính, muối. - Điều kiện xảy ra phản ứng trao đổi ion trong dd các chất điện li. - Công thức tính pH. - Màu quỳ tím, phenolphtalein và chất chỉ thị vạn năng trong dd ở các giá trị pH khác nhau. 2) Bài tập vận dụng II. MỤC TIÊU BÀI HỌC 1. Kiến thức: Củng cố các kiến thức về axit, bazơ, hiđroxit lưỡng tính, muối trên cơ sở thuyết A-rê-ni-ut. 2. Kĩ năng - Rèn luyện kĩ năng vận dụng điều kiện xảy ra phản ứng giữa các ion trong dd chất điện li. - Rèn luyện kĩ năng viết phương trình ion đầy đủ và phương trình ion rút gọn. Giải các bài tập có liên quan đến pH và môi trường axit, trung tính hay kiềm. III. CHUẨN BỊ Các phiếu học tập và hệ thống bài tập luyện tập. Phiếu số 1. Grap thuyết A-rê-ni-ut Phiếu số 2. Bài tập vận dụng định nghĩa axit, bazơ, muối. Cho dãy chất sau: CH3COOH, HNO2, BaCl2, H2SO4, NaOH, NaHCO3, Mg(NO3)2, H3PO4. Theo thuyết A-rê-ni-ut, chất nào là axit, chất nào là bazơ, chất nào là muối? Viết phương trình điện li các chất trên. Thuyết A-rê-ni-ut Axit Bazơ Hiđroxit lưỡng tính Muối -OH Cation ( 4NH , kim loại) +H -OH + H2O + H2O Anion (gốc axit) + H2O + H2O +H Phiếu số 3. Bài tập vận dụng điều kiện xảy ra phản ứng trao đổi ion. Nêu hiện tượng, viết các phương trình phân tử và ion rút gọn của các phản ứng (nếu có) xảy ra trong dd giữa các cặp chất sau: a) K2S + HCl b) BaCl2 + K2SO4 c) Ba(OH)2 + HCl d) MgCl2 + Na2SO4 Phiếu số 4. Bài tập tính pH và xét sự đổi màu của các chất chỉ thị. 1) Một dd có pH = 9,0. Tính nồng độ mol của các ion H+ và OH- trong dung dịch. Hãy cho biết màu của phenolphthalein trong dung dịch này. 2) Tính thể tích dd HCl pH = 2 cần để trung hòa dd chứa 0,4 g NaOH. IV. CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Hoạt động của GV Hoạt động của HS Hoạt động 1. Vào bài Để củng cố các kiến thức về axit, bazơ và điều kiện xảy ra phản ứng trao đổi ion trong dung dịch các chất điện li, cũng như rèn luyện kĩ năng viết phương trình ion rút gọn của các phản ứng, ta tiến hành ôn tập, hệ thống lại các kiến thức quan trọng này. Hoạt động 2. Ôn tập các định nghĩa và rèn luyện kĩ năng viết phương trình điện li GV yêu cầu HS nhắc lại định nghĩa về: - Axit - Bazơ - Hiđroxit lưỡng tính - Muối GV chiếu (in ra giấy A0 treo bảng) phiếu số 1 lên bảng, dẫn dắt HS hệ thống lại thuyết A-rê-ni-ut theo sơ đồ trên. GV phát, yêu cầu HS làm bài tập trong phiếu số 2. GV cho lần lượt HS thảo luận theo nhóm. 1. Axit là tan trong nước phân li ra ion +H . 2. Bazơ khi tan trong nước phân li ra ion -OH 3. Hiđroxit lưỡng tính khi tan trong nước vừa có phân li như axit vừa có thể phân li như bazơ. 4. Hầu hết các muối khi tan trong nước phân li hoàn toàn ra cation kim loại (hoặc cation 4NH ) và anion gốc axit. Hoạt động của GV Hoạt động của HS từng HS lên làm từng chất trong phiếu số 2. HS lên sau sẽ sửa bài của bạn liền trước. GV nhận xét, đánh giá và cho điểm các bài làm. HS làm bài tập, lên bảng sửa bài. Hoạt động 3. Ôn tập về điều kiện xảy ra phản ứng trao đổi ion trong dd các chất điện li GV yêu cầu HS nhắc lại về điều kiện để phản ứng trao đổi ion xảy ra trong dd. Lấy ví dụ. GV yêu cầu HS làm và chữa bài tập trong phiếu số 3. GV cho HS đáp án, yêu cầu các em đổi bài, sửa và chấm điểm lẫn nhau. HS thảo luận: Phản ứng trao đổi ion trong dd các chất điện li chỉ xảy ra khi có ít nhất một trong các điều kiện sau: - Tạo thành kết tủa: Na2CO3 + BaCl2 BaCO3 + 2NaCl 2+Ba + 23CO  BaCO3 - Tạo thành chất điện li yếu: Ca(OH)2 + 2HCl CaCl2 + 2H2O -OH + +H H2O - Tạo thành chất khí: Na2CO3 + 2HCl 2NaCl + CO2 + H2O 2 3CO  + 2 +H CO2 + H2O HS làm bài tập. Hoạt động 4. Hệ thống công thức tính pH GV yêu cầu HS hệ thống lại các công thức về tích số tan của nước và pH của dd. +H   . -OH   =1,0.10-14 pH = - lg +H    +H   = 10-pH mol/l Hoạt động của GV Hoạt động của HS GV có thể hướng dẫn HS xây dựng một số công thức liên quan đến pH để giải bài tập. GV đề nghị HS cho biết mối quan hệ giữa +H   , pH và môi trường. GV yêu cầu HS làm và chữa bài tập trong phiếu số 4. Lần này, GV cho HS làm bài theo nhóm, cho HS thảo luận từ 1 – 3 phút, sau đó gọi đại diện các nhóm HS lên bảng trình bày và đề nghị các nhóm nhận xét. Cuối cùng, GV bổ sung và hoàn thiện bài giải, nhận xét, cho điểm. pOH = - lg -OH    -OH   = 10-pOH mol/l pH + pOH = 14 HS thảo luận nhóm và kết luận: ở 250C nếu một dd có: +H   > 1,0.10-7 pH < 7 môi trường axit. +H   = 1,0.10-7 pH =7 môi trường trung tính. +H   7 môi trường kiềm. HS làm bài tập. Hoạt động 5. Hướng dẫn tự học GV dặn dò: - HS học lại những kiến thức chính đã hệ thống trong bài. - Làm bài tập 1,2,3,4,5 SGK tr. 22, 23. Đây là những bài tập tương tự với bài trên lớp, các em có thể dựa vào đó để làm. - Ôn tập, hệ thống lại các kiến thức, các dạng bài tập đã học trong chương, chuẩn bị làm bài kiểm tra. - Chuẩn bị cho bài thực hành số 1, đọc SGK tr. 24 nắm vững nội dung và cách tiến hành các thí nghiệm. 2.4.8. Bài thực hành “Tính axit – bazơ. Phản ứng trao đổi ion trong dd các chất điện li” I. MỤC TIÊU BÀI HỌC 1. Kiến thức - HS nắm vững các quy tắc an toàn trong phòng thí nghiệm hóa học. - Củng cố các kiến thức về axit – bazơ, điều kiện xảy ra phản ứng trao đổi ion trong dd các chất điện li. 2. Kĩ năng - Biết sử dụng các dụng cụ, hóa chất và tiến hành thí nghiệm lượng nhỏ trong ống nghiệm. - Bảo đảm an toàn và thành công các thí nghiệm. - Quan sát hiện tượng thí nghiệm, giải thích, viết phương trình phản ứng. 3. Tình cảm, thái độ - Thông qua thí nghiệm tạo sự say mê, hứng thú học tập hóa học. - Rèn luyện đức tính nghiêm túc, cẩn thận, trung thực, tiết kiệm hóa chất trong thực hành hóa học. II. CHUẨN BỊ - Dụng cụ thí nghiệm: ống nghiệm, ống hút nhỏ giọt, thìa xúc hóa chất, mặt kính đồng hồ, bộ giá thí nghiệm. - Hóa chất: chứa trong lọ thủy tinh có nút kèm ống hút nhỏ giọt: dd HCl 0,1M; NH4Cl 0,1M; CH3COONa 0,1M; NaOH 0,1M; NaOH đặc; Na2CO3 đặc; CaCl2 đặc; ZnSO4; phenolphtalein; giấy chỉ thị pH. - Các phiếu học tập Phiếu học tập số 1. a) Đặt một mẩu giấy chỉ thị pH lên mặt kính đồng hồ. Nhỏ lên mẩu giấy đó một giọt dd HCl 0,10M. So sánh mẩu giấy với mẩu chuẩn để biết giá trị pH. b) Làm tương tự trên, nhưng thay dd HCl lần lượt bằng từng dd sau: CH3COOH 0,10M; NaOH 0,10M; NH3 0,10M. Giải thích. Phiếu số học tập số2. a) Cho khoảng 2ml dd Na2CO3 đặc vào ống nghiệm đựng 2ml dd CaCl2 đặc. Nhận xét hiện tượng xảy ra. b) Hòa tan kết tủa thu được ở TN a) bằng dd HCl loãng. Nhận xét các hiện tượng xảy ra. c) Một ống nghiệm đựng khoảng 2ml dd NaOH loãng. Nhỏ vào đó vài giọt dd phenolphtalein. Nhận xét màu dd. Nhỏ từ từ dd HCl loãng vào ống nghiệm trên, vừa nhỏ vừa lắc cho đến khi mất màu. Giải thích hiện tượng xảy ra. III. CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Hoạt động của GV Hoạt động của HS Hoạt động 1. Mở đầu tiết thực hành GV: Nêu mục tiêu tiết thực hành. Những yêu cầu cần thực hiện. GV: Sử dụng phiếu học tập kiểm tra sự chuẩn bị bài của HS và hướng dẫn HS thực hiện các thí nghiệm. Hoạt động 2. Tổ chức thực hiện Thí nghiệm 1: Tính axit - bazơ - GV hướng dẫn các nhóm HS tiến hành thí nghiệm theo nội dung phiếu số 1. Yêu cầu HS quan sát hiện tượng và giải thích thí nghiệm. - Các nhóm HS thảo luận cách làm và thực hiện theo các bước: + Đặt mẫu giấy chỉ thị pH lên mặt kính đồng hồ. Nhỏ lên mẫu giấy đó một dd HCl 0,10M. + So sánh màu của mẫu giấy với mẫu chuẩn để biết giá trị pH. HS quan sát rút ra hiện tượng: So sánh với mẫu chuẩn pH 1 môi trường axit mạnh. Hoạt động của GV Hoạt động của HS GV yêu cầu HS tiến hành tương tự như trên với dd NH4Cl 0,10M; CH3COONa 0,10M. - GV hướng dẫn HS giải thích tính axit yếu của NH4Cl và tính bazơ yếu của CH3COONa (ôn lại sự thủy phân của muối). - GV yêu cầu HS tiến hành tương tự với dd NaOH 0,10M và yêu cầu HS giải thích kết quả. GV đánh giá, nhận xét kết quả các nhóm làm thí nghiệm và có thể yêu cầu một số em trình bày lại kết quả nếu chưa chính xác. Giải thích: HCl có tính axit mạnh HCl +H + Cl- - Với NH4Cl pH  5 NH4Cl có tính axit yếu. - Với CH3COONa pH 9 CH3COONa có tính bazơ yếu. HS viết phương trình thủy phân của muối 4NH có tính axit, -3CH COO có tính bazơ. - Với NaOH pH  13 NaOH là bazơ mạnh. NaOH Na+ + -OH Hoạt động 3. Tổ chức thực hiện Thí nghiệm 2: Phản ứng trao đổi ion trong dd các chất điện li GV hướng dẫn HS làm các thí nghiệm a,b,c trong phiếu số 2 rồi quan sát hiện tượng và giải thích. Các nhóm HS tiến hành làm các thí nghiệm và báo cáo kết quả với GV. a) xuất hiện kết tủa trắng 2+Ca + 23CO  CaCO3  b) xuất hiện bọt khí CO2 trong dd 2 3CO  + 2 +H CO2  + H2O c) nhỏ vài giọt dd phenolphtalein vào dd NaOH loãng chứa trong ống Hoạt động của GV Hoạt động của HS nghiệm dd có màu hồng. Nhỏ từ từ từng giọt dd HCl loãng vào, vừa nhỏ vừa lắc, dd sẽ mất màu. Phản ứng trung hòa xảy ra: +H + -OH H2O Hoạt động 4. Công việc sau buổi thực hành - GV nhận xét buổi thực hành (chỉ rõ những HS chưa nghiêm túc trong quá trình làm thí nghiệm và biểu dương các bạn có làm nghiêm túc), hướng dẫn HS thu dọn hóa chất, vệ sinh phòng thí nghiệm. - Yêu cầu HS làm tường trình theo mẫu sau: Ngày …… tháng ……. năm….. Họ và tên: …………………….. Lớp:……………… Tổ thí nghiệm:…………… Bài thực hành:………………………. Tên thí nghiệm Phương pháp tiến hành Hiện tượng quan sát Giải thích – Viết phương trình hóa học 2.4.9. Đề kiểm tra 1 tiết chương “Nhóm Halogen” A) Mục tiêu, nội dung kiến thức, kỹ năng cần kiểm tra  Mục tiêu: nhằm đánh giá kết quả học tập hóa học của HS sau khi học xong chương halogen.  Nội dung cần kiểm tra: HS cần nắm được những yêu cầu về kiến thức và kỹ năng sau:  Về kiến thức: - HS biết: những tính chất vật lí, tính chất hóa học cơ bản và một số ứng dụng, cách điều chế của các đơn chất halogen và các hợp chất quan trọng của chúng. - HS hiểu, giải thích được tính oxi hóa mạnh của các halogen và nguyên nhân làm cho các halogen có sự giống nhau về tính chất hóa học cũng như sự biến đổi có quy luật tính chất của đơn chất và hợp chất của chúng trên cơ sở cấu tạo nguyên tử, liên kết hóa học, độ âm điện và số oxi hóa. - HS vận dụng được các kiến thức đã học để làm các bài tập ở cuối mỗi bài học và các bài tập ôn tập chương.  Về kỹ năng: - Suy luận từ cấu tạo nguyên tử, cấu tạo phân tử suy ra tính chất hóa học của chất. - Quan sát, giải thích các hiện tượng ở một số thí nghiệm hóa học về các halogen và hợp chất. - Xác định chất khử, chất oxi hóa và cân bằng phương trình hóa học của phản ứng oxi hóa khử thuộc chương halogen. - Giải các bài tập định tính và định lượng có liên quan đến kiến thức trong chương. B) Nội dung đề kiểm tra ĐỀ KIỂM TRA CHƯƠNG 5 (Thời gian 45 phút) A. Trắc nghiệm 1. Dãy axit nào sau đây sắp xếp đúng theo thứ tự tăng dần tính axit? A. HF > HCl > HBr > HI. B. HF < HCl < HBr < HI. C. HCl > HBr > HI > HF. D. HI < HBr < HCl < HF. 2. Phản ứng nào sau đây chứng tỏ HCl có tính oxi hóa? A. 2HCl + CaCO3  CaCl2 + CO2 + H2O B. 16HCl + 2KMnO4  2MnCl2 + 2KCl + 5Cl2 + 8H2O C. 2HCl + Mg  MgCl2 + H2 D. 6HCl + Fe2O3  2FeCl3 + 3H2O 3. Brom bị lẫn tạp chất là Clo, để thu được Brom tinh khiết cần làm cách nào sau đây? A. Dẫn hỗn hợp đi qua dung dịch NaOH. B. Dẫn hỗn hợp đi qua nước. C. Dẫn hỗn hợp đi qua dung dịch NaBr D. Dẫn hỗn hợp đi qua dung dịch NaI. 4. Phản ứng nào dưới đây có thể xảy ra? A. Br2 + 2NaCl  2NaBr + Cl2 B. Cl2 + 2NaI  2NaCl + I2 C. I2 + 2NaBr  2NaI + Br2 D. I2 + 2NaCl  2NaI + Cl2 5. Dung dịch HCl có những tính chất hóa học sau A. tính axit mạnh, tính oxi hóa, tính khử. B. vừa mang tính axit vừa mang tính oxi hóa. C. vừa mang tính axit vừa mang tính khử. D. chỉ có tính axit mạnh. 6. Nước Javel là A. dung dịch muối natri hipoclorit . B. dung dịch chứa hỗn hợp natri clorua và natri hipoclorit. C. hỗn hợp hai muối natri clorua và natri hipoclorit. D. dung dịch natri clorua và axit hipoclorơ. 7. Khi hòa tan clo vào nước ta được nước clo có màu vàng nhạt. Biết clo tác dụng một phần với nước. Vậy thành phần nước clo gồm các chất sau đây: A. H2O, Cl2. B. H2O, Cl2, HCl. C. H2O, HCl, HClO. D. H2O, HCl, HClO, Cl2. 8. Đổ dung dịch chứa 2 gam axit HCl vào dung dịch chứa 2 gam KOH. Nhúng giấy quỳ tím vào dung dịch thu được thì giấy quỳ tím chuyển sang màu nào? (K = 39, H = 1, O = 16, Cl = 35,5) A. Màu xanh. B. Màu đỏ. C. Không đổi màu. D. Không xác định được. 9. Dãy đơn chất nào sau đây được sắp xếp đúng theo thứ tự tính oxi hoá tăng dần? A. Cl2, Br2, F2, I2. B. I2, Br2, Cl2, F2. C. F2, Cl2, Br2, I2. D. Cl2, F2, Br2, I2. 10. Kim loại nào sau đây tác dụng được cả với axit HCl loãng và khí clo cho hai loại muối clorua kim loại? A. Fe. B. Zn. C. Cu. D. Ag. 11. Nhận ra gốc clorua trong dung dịch bằng A. Cu(NO3)2. B. Ba(NO3)2. C.AgNO3. D. Na2SO4. 12.Cho lượng dư dung dịch AgNO3 tác dụng với hỗn hợp gồm 0,1 mol NaF và 0,1 mol NaCl. Khối lượng kết tủa tạo thành là A. 10,8 gam. B. 14,35 gam. C.21,6 gam. D. 27,05 gam. B. Tự luận 1. (2 điểm) Nêu phương pháp hóa học nhận biết các lọ mất nhãn chứa các chất sau: HCl, NaCl, HBr, NaBr. 2. (2 điểm) Viết các phương trình phản ứng thực hiện dãy biến hóa sau (ghi rõ điều kiện nếu có): Cl2 FeCl3 NaCl Cl2 HCl Cl2 Br2 I2 3. (3 điểm ) Có 26,6 (g) hỗn hợp gồm hai muối KCl và NaCl. Hòa tan hỗn hợp vào nước thành 50(g) dung dịch. Cho dung dịch tác dụng với AgNO3 vừa đủ thì tạo thành 57,4 (g) kết tủa. Tính nồng độ % mỗi muối trong dung dịch đầu. 2.4.10. Đề kiểm tra 1 tiết chương “Oxi - Lưu huỳnh” A) Mục tiêu, nội dung kiến thức, kỹ năng cần kiểm tra  Mục tiêu: nhằm đánh giá kết quả học tập hóa học của HS sau khi học xong chương Oxi – lưu huỳnh.  Nội dung cần kiểm tra: HS cần nắm được những yêu cầu về kiến thức và kỹ năng sau:  Về kiến thức: - HS biết: những tính chất vật lí, tính chất hóa học cơ bản và một số ứng dụng, cách điều chế của các đơn chất oxi, ozon, lưu huỳnh và các hợp chất quan trọng của lưu huỳnh như H2S, SO2, SO3, H2SO4 - HS hiểu, giải thích được tính chất của các đơn chất oxi, lưu huỳnh và các hợp chất của oxi, lưu huỳnh trên cơ sở cấu tạo nguyên tử, liên kết hóa học, độ âm điện và số oxi hóa. - HS vận dụng được các kiến thức đã học để làm các bài tập ở cuối mỗi bài học và các bài tập ôn tập chương.  Về kỹ năng: - Quan sát, giải thích các hiện tượng ở một số thí nghiệm hóa học về oxi, lưu huỳnh. - Xác định chất khử, chất oxi hóa và cân bằng phương trình hóa học của phản ứng oxi hóa khử thuộc chương Oxi – lưu huỳnh. - Giải các bài tập định tính và định lượng có liên quan đến kiến thức trong chương. B) Nội dung đề kiểm tra ĐỀ KIỂM TRA CHƯƠNG 6 (Thời gian 45 phút) A. Trắc nghiệm (3 điểm) 1. Sục khí SO2 vào dung dịch brom thì xảy ra hiện tượng nào? A. Dung dịch bị vẩn đục do có kết tủa S tạo thành. B. Dung dịch vẫn có màu vàng. C. Dung dịch có sủi bọt khí do SO2 không tan trong sung dịch brom. D. Dung dịch bị mất màu. 2. O2 và O3 là 2 dạng thù hình vì A. O2 và O3 tạo ra từ cùng một nguyên tố và cùng là đơn chất. B. O2 và O3 có công thức phân tử khác nhau. C. O2 và O3 có cấu tạo khác nhau. D. O3 có phân tử khối lớn hơn O2 và đều là chất khí. 3. Nhóm các chất nào sau đây vừa có tính oxi hoá, vừa có tính khử? A. SO2, S. B. SO3, O2. C. H2S, S. D. H2SO4, SO2. 4. Axit sunfuric loãng phản ứng được với tất cả các chất trong nhóm chất nào sau đây? A. Zn, Fe, NaCl. B. CuO, Ag, K2CO3. C. Al, FeS, Ba(NO3)2. D. MgCl2, Fe2O3, Na. 5. Dẫn 12,8 g khí SO2 vào 100 ml dung dịch NaOH 3M. Hỏi dung dịch sau phản ứng chứa chất tan nào? A. Na2SO3 và NaOH còn dư. B. NaHSO3 và SO2 còn dư. C. Na2SO4 và Na2SO3. D. NaHSO3 và Na2SO3. 6. Cho phản ứng hoá học sau : H2SO4 đặc, nóng + Fe  Fe2(SO4)3 + H2O + SO2 Số phân tử H2SO4 bị khử và tổng số phân tử H2SO4 tham gia phản ứng hóa học là: A. 6 và 3. B. 3 và 6. C. 6 và 6. D. 3 và 3. 7. Cặp dung dịch nào sau đây có thể tồn tại đồng thời trong một bình chứa? A. H2SO4, BaCl2. B. H2SO4, Na2CO3. C. H2SO4, NaCl. D. H2SO4, Ba(OH)2. 8. Hidro có lẫn tạp chất là hidrosunfua. Có thể sử dụng dung dịch nào trong những dung dịch cho dưới đây để loại hidrosunfua ra khỏi hidro? A. HCl. B. NaOH. C. H2SO4. D. BaCl2. 9. Không được pha loãng H2SO4 đặc bằng cách rót nước vào H2SO4 đặc vì: A. H2SO4 có tính oxi hóa mạnh sẽ oxi hóa nước tạo ra oxi nên không thu được dung dịch H2SO4 loãng. B. H2SO4 đặc rất dễ bay hơi nên khi rót nước, hơi axit dính vào tay rất nguy hiểm. C. H2SO4 đặc nặng hơn nước nên nước sẽ nổi lên trên, do đó không thu được dung dịch H2SO4 loãng. D. H2SO4 đặc khi tan trong nước tỏa ra một lượng nhiệt lớn gây ra hiện tượng nước sôi bắn ra ngoài, rất nguy hiểm. 10. Nhận ra gốc sunfat trong dung dịch bằng A. Cu(NO3)2. B. BaCl2. C. NaCl. D. Na2SO4. 11. Có 4 dung dịch mất nhãn sau: Ba(OH)2, H2SO4, Na2SO4, NaCl. Chỉ cần dùng một thuốc thử nào sau đây có thể nhận biết được cả 4 dung dịch trên? A. Dung dịch BaCl2. B. Dung dịch AgNO3. C. Dung dịch Na2CO3. D. Phenolphtalein. 12. Cho dung dịch chứa 1g H2SO4 tác dụng với dung dịch chứa 1g Ba(OH)2. Nhúng giấy quỳ tím vào dung dịch thu được sau phản ứng. Giấy quỳ tím chuyển sang màu gì? A. Quỳ tím hoá đỏ. B. Quỳ tím hoá xanh. C. Quỳ tím không đổi màu. D.Quỳ tím mất màu. B. Tự luận 1. ( 2 điểm) Nêu phương pháp hóa học nhận biết các lọ mất nhãn chứa các chất sau: NaBr, NaCl, NaNO3, Na2SO4. 2. (2 điểm) Viết các phương trình phản ứng thực hiện dãy biến hóa sau (ghi rõ điều kiện nếu có) S (1)FeS (2)H2S (3)S (4)SO2 (5)SO3 (6)H2SO4 (7)CuSO4 (8)BaSO4 3. (3 điểm) Cho 12g hỗn hợp gồm Fe, Cu tác dụng vừa đủ với 50g dd H2SO4 98% thu được dd X và V lít khí ở (đkc). a) Tính % khối lượng mỗi kim loại trong hỗn hợp. b) Tính V lít khí (đkc). KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 Trong chương 2, chúng tôi đã trình bày những vấn đề sau: 1) Hệ thống các nội dung chính của chương hóa học vô cơ ở trường THPT ban cơ bản theo SGK hiện hành. 2) Hệ thống 5 nguyên tắc thiết kế bài giảng theo hướng dạy học tích cực. 3) Đưa ra quy trình thiết kế bài giảng theo hướng dạy học tích cực gồm 9 bước như sau: - Bước 1. Xác định mục tiêu của bài học. - Bước 2. Chọn ra kiến thức cơ bản, trọng tâm. - Bước 3. Phân chia bài học ra thành từng phần ứng với mỗi hoạt động dạy học. - Bước 4. Xác định phương pháp và hình thức tổ chức dạy học ứng với từng hoạt động. - Bước 5. Lựa chọn và chuẩn bị phương tiện dạy học. - Bước 6. Thiết kế các hoạt động của GV và HS. - Bước 7. Dự kiến nội dung kiến thức được ghi trên bảng. - Bước 8. Xác định bài tập để HS tự đánh giá và vận dụng kiến thức, hướng dẫn học tập ở nhà. - Bước 9. Hoàn thiện giáo án. 4) Vận dụng 5 nguyên tắc và 9 bước trong quy trình thiết kế bài giảng theo hoạt động cùng với 11 phương pháp dạy học tích cực và 8 kỹ thuật dạy học tích cực chúng tôi đã thiết kế 10 bài giảng hóa học vô cơ theo hướng dạy học tích cực, cụ thể: - Dạng bài hình thành các khái niệm hóa học, định luật, học thuyết: 2 bài. - Dạng bài nghiên cứu tính chất các đơn chất, hợp chất: 2 bài - Dạng bài ôn tập, luyện tập: 3 bài - Dạng bài thực hành: 1 bài - 2 bài kiểm tra 1 tiết. Chương 3 THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM 3.1. Mục đích thực nghiệm Đánh giá hiệu quả và tính khả thi của các bài giảng được thiết kế ở chương 2. 3.2. Nhiệm vụ thực nghiệm Chúng tôi tiến hành thực nghiệm sư phạm với các nội dung: - Thực hiện các bài dạy ở các lớp thực nghiệm theo hướng dạy học tích cực và ở các lớp đối chứng theo phương pháp truyền thống một số bài giảng được nêu trong chương 2. - Xây dựng các bài kiểm tra để đánh giá sự lĩnh hội kiến thức của HS qua mỗi bài dạy. - Tiến hành kiểm tra và thống kê kết quả để so sánh hiệu quả giảng dạy giữa các cặp lớp đối chứng – thực nghiệm. - Tiếp thu góp ý của các GV về nội dung và phương pháp dạy học để rút kinh nghiệm. 3.3. Đối tượng thực nghiệm Chúng tôi đã chọn đối tượng thực nghiệm theo các tiêu chí sau: - Là HS lớp có sức học trung bình học ban cơ bản ở 3 trường THPT trên địa bàn tp.HCM. - Tại mỗi trường chọn những lớp 10, 11 có trình độ tương đương, cặp lớp đối chứng (ĐC) và thực nghiệm (TN) cùng do 1 GV dạy. - Thực hiện cùng một bài dạy theo 2 giáo án khác nhau: lớp đối chứng dạy theo giáo án sử dụng các phương pháp dạy học truyền thống như thuyết trình, đàm thoại, bài tập..; lớp thực nghiệm dạy theo giáo án có sử dụng các phương pháp dạy học tích cực, được thiết kế theo hướng dạy học tích cực. Trên cơ sở đó, chúng tôi đã chọn các trường thực nghiệm: - Trường THPT dân lập Hồng Hà, quận Phú Nhuận, tp.HCM Có 3 cặp lớp thực nghiệm – đối chứng là 10A2 – 10A3, 10A4 – 10A5, 11A1 – 11A2. GV thực nghiệm chính là tác giả luận văn này. - Trường THPT Tây Thạnh, quận Tân Phú, tp.HCM Có 2 cặp lớp thực nghiệm – đối chứng là 10A3 -10A4, và 11A2 -11A3 do GV Nguyễn Thị Thanh Hà giảng dạy. - Trường THPT dân lập An Đông, quận 5, tp.HCM Có 1 cặp lớp thực nghiệm – đối chứng là 11A1 – 11A2 do GV Nguyễn Chí Linh tiến hành giảng dạy. Bảng 3.1. Danh sách các lớp tham gia thực nghiệm sư phạm Trường THPT GV thực nghiệm Cặp lớp TN – ĐC Sĩ số 10A2 – 10A3 45 – 45 10A4 – 10A5 46 – 47 Hồng Hà Nguyễn Cẩm Thạch 11A1 – 11A2 45 – 45 10A3 -10A4 44 – 44 Tây Thạnh Nguyễn Thị Thanh Hà 11A2 -11A3 49 – 50 An Đông Nguyễn Chí Linh 11A1 – 11A2 49 – 48 3.4. Tiến trình thực nghiệm 3.4.1. Chuẩn bị cho tiết lên lớp Trước khi tiến hành thực nghiệm, chúng tôi đã trao đổi với GV tham gia thực nghiệm các vấn đề sau: - Thống nhất nội dung kiến thức bài lên lớp và bài kiểm tra ở lớp TN và ĐC là như nhau. - Giáo án ở các lớp TN là các bài giảng soạn theo hướng dạy học tích cực, còn ở các lớp ĐC là các bài giảng thông thường. - Cung cấp giáo án, phiếu học tập, một số đồ dùng dạy học, bài kiểm tra cuối tiết cho GV. 3.4.2. Tiến hành giảng dạy Trên cơ sở thống nhất nội dung và phương pháp dạy học, chuẩn bị đầy đử phương tiện, đồ dùng dạy học, chúng tôi đã tiến hành dạy các bài dạy ở các lớp TN và ĐC đã chọn. - Thời gian thực nghiệm: năm học 2008 – 2009. - Chúng tôi đã tiến hành thực nghiệm 10 bài giảng. 3.4.3. Tổ chức kiểm tra Sau khi kết thúc bài dạy, chúng tôi tiến hành kiểm tra để đánh giá chất lượng, khả năng tiếp thu, vận dụng kiến thức của HS các lớp TN và ĐC. Có 5 bài kiểm tra 5 phút – 10 phút ứng với 4 bài dạy kiến thức mới, riêng với 1 bài thực hành chúng tôi cho HS viết báo cáo, 2 bài luyện tập HS làm 2 bài kiểm tra 15 – 20 phút vào cuối giờ, với chương 5 và chương 6 chúng tôi sử dụng bài kiểm tra 1 tiết. 3.4.4. Xử lí kết quả thực nghiệm Chúng tôi tiến hành xử lí số liệu thực nghiệm thu được theo các bước sau: 1) Lập bảng phân phối kết quả kiểm tra (là một bảng liệt kê tất cả các đơn vị điểm số trên một hàng và số HS có mỗi đơn vị điểm ấy được liệt kê ở hảng thứ 2, gọi là tần số). 2) Lập bảng phân phối tần suất lũy tích. 3) Vẽ đồ thị đường lũy tích. 4) Tính các đại lượng thống kê: điểm trung bình cộng, độ lệch tiêu chuẩn (S), hệ số biến thiên (V),sai số tiêu chuẩn (m).  Độ lệch tiêu chuẩn: phản ánh sự dao động của số liệu quanh giá trị trung bình cộng. Độ lệch tiêu chuẩn càng nhỏ bao nhiêu thì số liệu càng ít phân tán bấy nhiêu.  Hệ số biến thiên: Lớp nào có V nhỏ hơn thì có chất lượng đều hơn.  Sai số tiêu chuẩn: là khoảng sai số của điểm trung bình. Sai số càng nhỏ thì giá trị điểm trung bình càng đáng tin cậy. 5) Tính đại lượng kiểm định student t. So sánh với giá trị tới hạn t. Nếu t > t thì sự khác nhau giữa 2 giá trị trung bình là có ý nghĩa, và điều này có được là do hiệu quả của phương pháp mới chứ không phảo do ngẫu nhiên. 3.5. Kết quả thực nghiệm 3.5.1. Kết quả bài kiểm tra 20 phút Bảng 3.2. Bảng phân phối điểm bài kiểm tra 20 phút Bảng phân phối điểm xi Lớp 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Tổng số HS TN1 0 0 0 0 2 10 18 36 42 18 10 136 ĐC1 0 0 0 7 8 21 27 26 32 12 4 137 TN2 0 0 0 0 3 4 17 22 25 15 7 93 ĐC2 0 0 0 0 14 15 22 18 20 3 2 94 TN3 0 0 0 0 0 4 8 14 13 7 3 49 ĐC3 0 0 0 3 3 9 8 10 11 3 1 48 Bảng 3.3. Bảng phân phối tần suất lũy tích bài kiểm tra 20 phút Phân phối tần số lũy tích Lớp 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Tổng TN1 0 0 0 0 1 9 22 49 79 93 100 100 ĐC1 0 0 0 5 11 26 46 65 88 97 100 100 TN2 0 0 0 0 3 8 26 49 76 92 100 100 ĐC2 0 0 0 0 15 31 54 73 95 98 100 100 TN3 0 0 0 0 0 8 24 53 80 94 100 100 ĐC3 0 0 0 6 13 31 48 69 92 98 100 100 Đồ thị đường lũy tích 0 20 40 60 80 100 120 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 11 Đi ểm s ố TN1 ĐC1 Hình 3.1 Đồ thị đường lũy tích bài kiểm tra 20 phút trường Hồng Hà Đồ thị đường lũy tích 0 20 40 60 80 100 120 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 11 Đi ểm s ố TN2 ĐC2 Hình 3.2 Đồ thị đường lũy tích bài kiểm tra 20 phút trường Tây Thạnh Đồ thị đường lũy tích 0 20 40 60 80 100 120 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Điểm số % H S đạ t đ iểm x tr ở x uố ng TN3 ĐC3 Hình 3.3. Đồ thị đường lũy tích bài kiểm tra 20 phút trường An Đông Bảng 3.4. Bảng tổng hợp các tham số đặc trưng của kiểm tra 15 phút Lớp X S V(%) m t t0,05 TN1 7.47 1.36 18.21 0.12 ĐC1 6.61 1.69 25.62 0.14 4.61 1,97 TN2 7.45 1.43 19.24 0.15 ĐC2 6.34 1.53 24.10 0.16 5.13 1,66 TN3 7.41 1.32 17.84 0.19 ĐC3 6.44 1.70 26.41 0.25 3.14 2,02 3.5.2. Kết quả bài kiểm tra 1 tiết Bảng 3.5. Bảng phân phối điểm bài kiểm tra 1 tiết Bảng phân phối điểm xi Lớp 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Tổng số HS TN1 0 0 0 2 7 18 27 30 25 16 11 136 ĐC1 0 0 2 5 17 28 25 26 18 10 6 137 TN2 0 0 0 2 7 13 21 20 16 7 7 93 ĐC2 0 1 2 6 15 21 17 15 12 3 2 94 TN3 0 0 0 1 5 7 7 10 9 8 2 49 ĐC3 0 0 2 3 9 11 10 5 4 3 1 48 Bảng 3.6. Bảng phân phối tần số lũy tích bài kiểm tra 1 tiết Phân phối tần số lũy tích Lớp 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Tổng TN1 0 0 0 1 7 20 40 62 80 92 100 100 ĐC1 0 0 1 5 18 38 56 75 88 96 100 100 TN2 0 0 0 2 10 24 46 68 85 92 100 100 ĐC2 0 1 3 10 26 48 66 82 95 98 100 100 TN3 0 0 0 2 12 27 41 61 80 96 100 100 ĐC3 0 0 4 10 29 52 73 83 92 98 100 100 Đồ thị đường lũy tích 0 20 40 60 80 100 120 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 11 Điểm số TN1 ĐC1 Hình 3.4 Đồ thị đường lũy tích kiểm tra 1 tiết trường Hồng Hà Đồ thị đường lũy tích 0 20 40 60 80 100 120 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 11 Điểm số TN2 ĐC2 Hình 3.5.. Đồ thị đường lũy tích kiểm tra 1 tiết trường Tây Thạnh Đồ thị đường lũy tích 0 20 40 60 80 100 120 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Điểm số % H S đạ t đ iểm x tr ở xu ốn g TN3 ĐC3 Hình 3.6. Đồ thị đường lũy tích kiểm tra 1 tiết trường An Đông Bảng 3.7. Bảng tổng hợp các tham số đặc trưng của kiểm tra 1 tiết Lớp X S V(%) m t t0,05 TN1 6.99 1.68 24.08 0.14 ĐC1 6.23 1.82 29.21 0.16 3.58 1,97 TN2 6.73 1.71 25.37 0.18 ĐC2 5.72 1.82 31.73 0.19 3.91 1,66 TN3 6.82 1.79 26.22 0.26 ĐC3 5.58 1.85 33.22 0.27 3.33 2,02 3.6. Nhận xét về thực nghiệm sư phạm 3.6.1. Nhận xét định tính - HS tỏ ra hứng thú, hào hứng, tích cực tham gia các hoạt động của GV thiết kế để chiếm lĩnh kiến thức. - HS tự tin, nhanh nhẹn hơn, khả năng diễn đạt, trình bày vấn đề liên quan đến bài học rõ ràng, mạch lạc hơn. - Các GV hóa học rất quan tâm, hứng thú với các giáo án thiết kế theo hướng phát huy tính tích cực của HS mặc dù việc thực hiện các giáo án này cần GV đầu tư khá nhiều thời gian và công sức chuẩn bị hơn. 3.6.2. Nhận xét định lượng Từ kết quả xử lí số liệu thực nghiệm chúng tôi thấy: - Điểm trung bình cộng của các lớp thực nghiệm luôn cao hơn các lớp đối chứng. - Hệ số biến thiên V ở các lớp thực nghiệm luôn nhỏ hơn các lớp đối chứng nghĩa là mức độ phân tán kiến thức quanh điểm trung bình cộng của các lớp thực nghiệm nhỏ hơn. - Đồ thị đường lũy tích của các lớp thực nghiệm luôn nằm bên phải và phía bên dưới đường lũy tích của các lớp đối chứng nghĩa là các HS lớp thực nghiệm luôn có kết quả học tập cao hơn lớp đối chứng. - Hệ số kiểm định cho t > t suy ra sự khác nhau giữa X TBTN và X TBĐC là có ý nghĩa với  = 0,05. Các kết quả trên chứng tỏ HS được dạy theo hướng tích cực hoàn thành bài kiểm tra tốt hơn, điều này chứng minh tính khả thi của đề tài. KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 Ở chương này, chúng tôi đã trình bày về quá trình thực nghiệm và kết quả thu được. Tổng cộng: + Số bài tiến hành thực nghiệm : 10. + Số trường tham gia thực nghiệm : 3. + Số lớp tham gia thực nghiệm : 12. + Số GV tham gia dạy thực nghiệm : 3. + Số HS tham gia thực nghiệm : 557. Việc phân tích các kết quả thu được về mặt định lượng cho thấy kết quả học tập của HS ở lớp thực ngiệm cao hơn lớp đối chứng và kết quả này có được là do hiệu quả của việc sử dụng các bài giảng thiết kế theo hướng dạy học tích cực chứ không phải do ngẫu nhiên. Việc phân tích kết quả định tính cũng cho thấy HS lớp TN học tập tích cực và hứng thú hơn các lớp ĐC. HS lớp TN trả lời tốt những câu hỏi khó hơn, nắm kiến thức chắc chắn hơn, ít nhầm lẫn. Các GV tham gia thực nghiệm cũng công nhận hiệu quả và tính khả thi của các giáo án này. Tuy nhiên, các GV cũng cho biết khi dạy theo các giáo án này GV cần nhiều thời gian hơn để chuẩn bị, cũng như phải tiến hành trong khoảng thời gian hơn so với các tiết dạy thông thường. KẾT LUẬN 1. Kết luận Đối chiếu với mục đích và nhiệm vụ mà đề tài đề ra ban đầu, trong quá trình thực hiện luận văn chúng tôi đã giải quyết được những vấn đề sau: 1) Chúng tôi đã nghiên cứu cơ sở lí luận về các phương pháp dạy học tích cực. Việc nghiên cứu đã trả lời cho các câu hỏi “Tại sao hiện nay phải thực hiện dạy và học theo hướng tích cực?” “Dạy học tích cực là như thế nào?” “Thế nào là phương pháp dạy học tích cực?” “Có mấy phương pháp dạy học tích cực?” “Mỗi phương pháp dạy học tích cực có những ưu, nhược điểm gì?” “Có những kỹ thuật dạy học tích cực nào? Đâu là ưu, nhược điểm của chúng, cũng như các thực hiện vận dụng chúng như thế nào?”…. Trong phần nghiên cứu này, chúng tôi đã tìm hiểu được nhu cầu cấp bách của giáo dục Việt Nam hiện nay là phải đổi mới và dạy học tích cực là định hướng cơ bản, quan trọng của công cuộc đổi mới giáo dục hiện nay. Chúng tôi cũng đã làm rõ, tìm hiểu cụ thể về định hướng dạy học tích cực, về khái niệm phương pháp dạy học tích cực, chúng tôi cũng đã hệ thống, tổng kết được: - 4 đặc trưng của các phương pháp dạy học tích cực; - 11 phương pháp dạy học tích cực; - 8 kỹ thuật dạy học tích cực; có thể vận dụng vào dạy học ở trường THPT, đặc biệt vào thời điểm toàn ngành giáo dục đang ra sức phấn đấu “học tích cực, dạy tích cực”. 2) Chúng tôi đã tổng hợp các điều tra về thực trạng sử dụng các phương pháp dạy học tích cực trong thiết kế bài giảng ở trường THPT của các công trình nghiên cứu có uy tín trong những năm gần đây. Kết quả cho thấy GV gặp nhiều khó khăn trong việc thiết kế bài giảng có vận dụng các phương pháp dạy học tích cực. HS ít được hoạt động trên lớp, HS vẫn còn học bài một cách máy móc, nặng về học thuộc long, việc sử dụng các phương tiện dạy học mới cũng chủ yếu ở các tiết thao giảng và việc thiết kế bài giảng cẩn thận, có đầu tư cũng chỉ khi có thao giảng hoặc thi GV giỏi. Và như vậy, thực tiễn dạy học đang cần có những công trình nghiên cứu về vấn đề này, làm sao cho lí luận dạy học nói chung và lí luận về dạy học, thiết kế bài giảng hóa học nói riêng trở nên sát thực, gần gũi với thực tế giảng dạy của nhà trường THPT Việt Nam hiện nay. 3) Tiếp theo, chúng tôi cũng đã hệ thống các nội dung chính của chương trình hóa học vô cơ ban cơ bản trường THPT. Chương trình hóa học vô cơ ban cơ bản được trải đều ở chương trình của cả 3 năm phổ thông. Phần phi kim được đưa vào giảng dạy ở chương trình hóa học 10 và 11, còn phần kim loại ở chương trình hóa học 12. 4) Chúng tôi đi sâu vào tìm hiểu cơ sở lí luận về thiết kế bài giảng theo hướng dạy học tích cực. Việc nghiên cứu đã tìm ra 5 nguyên tắc và quy trình gồm 9 bước để thiết kế nên một bài giảng theo hướng dạy học tích cực. 5) Chúng tôi đã tiến hành thiết kế một số bài giảng tiêu biểu trong chương trình hóa vô cơ ban cơ bản ở trường THPT theo hướng dạy học tích cực. Để thiết kế các bài giảng này, chúng tôi dựa vào 5 nguyên tắc, quy trình 9 bước ở chương 2 và vận dụng linh hoạt 11 phương pháp, 8 kỹ thuật dạy học tích cực được hệ thống được ở chương 1. Do độ dài luận văn có giới hạn nên chúng tôi chỉ trình bày 10 giáo án tiêu biểu cho các dạng bài lên lớp khác nhau. 6) Cuối cùng, chúng tôi tiến hành thực nghiệm sư phạm đối với 10 bài ở chương 2 ở 6 lớp đối chứng và 6 lớp thực nghiệm thuộc 3 trường THPT thuộc Tp.HCM với 557 HS tham gia thực nghiệm. Đây là các trường có chất lượng HS trung bình, chủ yếu các HS đều theo học ban cơ bản. Kết quả thực nghiệm khá khả quan, kết quả học tập, rèn luyện, và cả hứng thú học tập của HS lớp thực nghiệm đều cao hơn lớp đối chứng. Kết quả đó đã xác nhận tính hiệu quả và tính khả thi của các bài giảng này. Tóm lại, chúng tôi đã hoàn thành những nhiệm vụ đề tài đưa ra. Những bài giảng được thiết kế đã đóng góp thêm vào ngân hàng tư liệu dạy học của mỗi GV, giúp các GV nâng cao hơn nữa hiệu quả giảng dạy. Đề tài này cũng là cơ sở góp phần giúp các GV khác tiếp tục thiết kế nhiều bài giảng theo hướng dạy học tích cực hơn nữa, với mục tiêu cuối cùng là nâng cao chất lượng và hiệu quả của việc dạy và học. 2. Kiến nghị Để tạo điều kiện thuận lợi cho GV trong việc nâng cao kỹ năng thiết kế bài học hóa học theo hướng phát huy tính tích cực của HS chúng tôi có một số kiến nghị sau: 1) Về việc cung cấp trang thiết bị, đồ dùng dạy học Một số trường dân lập hiện nay vẫn chưa có phòng thí nghiệm bộ môn hoàn chỉnh riêng biệt, dụng cụ hóa chất còn hạn chế. Mong Bộ, Sở giáo dục có những quy định chặt chẽ, biện pháp kiểm tra thường xuyên để các trường này quan tâm đầu tư nhiều hơn đến việc mua sắm, trang thiết bị dạy học, đảm bảo quyền lợi cho các HS. 2) Về công tác bồi dưỡng GV Nhà trường nên có sự đánh giá cao và bồi dưỡng xứng đáng cho những GV đã tích cực đổi mới phương pháp dạy học. Rõ ràng, GV phải tốn rất nhiều công sức để thiết kế bài giảng theo hướng dạy học tích cực, và còn tốn thêm nhiều thời gian cho việc chuẩn bị phương tiện dạy học, cho việc giao nhiệm vụ cho HS và hướng dẫn, theo dõi HS thực hiện các nhiệm vụ đó… Và nếu những điều này được nhà trường ghi nhận, khích lệ thì họ sẽ có thêm động lực và niềm vui để tiếp tục phấn đấu, phát huy, cống hiến hết khả năng của mình. Và rồi họ sẽ trở thành tấm gương cho các đồng nghiệp, và như thế sự đổi mới phương pháp dạy học sẽ ngày càng lan rộng như mong muốn của toàn ngành giáo dục và xã hội hiện nay. Các trường THPT nên tạo điều kiện, khuyến khích cho GV tham gia các khóa huấn luyện, bồi dưỡng về “Nâng cao kỹ năng thiết kế bài giảng theo hướng dạy học tích cực” do Sở Giáo dục và Đào tạo tổ chức hoặc các khóa học thạc sỹ nâng cao trình độ. Đồng thời, cần tăng cường tổ chức hoạt động dự giờ để các GV có thể học hỏi, trao đổi kinh nghiệm cho nhau. Khi các GV có cơ hội nâng cao năng lực, cũng như học được nhiều phương pháp mới hay thì họ mới có thể vận dụng vào thực tiễn dạy học. 3) Về công tác đánh giá, thi cử đối với HS Để khuyến khích HS phát huy tính tích cực trong học tập, mỗi GV nên có thêm một cột điểm đánh giá sự đóng góp của HS cho các tiết học nói chung, có những hình thức khen ngợi, tặng phần thưởng, khuyến khích các em tham gia phát biểu trong giờ học, tự giác làm bài tập ở nhà, cho điểm cao hơn với các cách giải bài tập sáng tạo, thông minh. Đồng thời, đề thi nên tăng cường những câu hỏi yêu cầu HS phải suy nghĩ độc lập, tranh hiện tượng “học vẹt, học tủ” như hiện nay. Thông qua việc thực hiện đề tài nghiên cứu, chúng tôi nhận thấy rằng việc thiết kế các bài giảng theo hướng dạy học tích cực đối với môn Hóa học ở trường THPT nói chung và phần hóa học vô cơ ban cơ bản nói riêng góp phần nâng cao hiệu quả của quá trình dạy học. Những kết quả thu được của luận văn là hết sức nhỏ bé so với yêu cầu thực tế đặt ra. Trong thời gian có hạn và trong khuôn khổ luận văn, đề tài không tránh khỏi thiếu sót. Mong nhận được nhiều ý kiến của quí Thầy, Cô và các anh chị em đồng nghiệp. Chúng tôi xin chân thành cảm ơn! TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Đặng Thị Thuận An (2006), Thiết kế bài dạy học và trắc nghiệm khách quan môn hóa học THPT, Giáo trình bồi dưỡng thường xuyên GV THPT chu kì III, ĐH Huế, Trường ĐHSP. 2. Cao Thị Thiên An (2008), Phân dạng và phương pháp giải bài tập Hóa học 10, NXB Đại học Quốc Gia Hà Nội. 3. Cao Thị Thiên An (2007), Phân dạng và phương pháp giải bài tập Hóa học 11 phần Vô Cơ, NXB Đại học Quốc Gia Hà Nội. 4. Đào Thị Việt Anh, Vận dụng lí thuyết kiến tạo trong đổi mới phương pháp dạy học hoá học ở trường phổ thông, Tạp chí Giáo dục số 112 tháng 4 năm 2005. 5. Trịnh Văn Biều (2000), Giảng dạy hóa học ở trường phổ thông, NXB Đại học Sư phạm Tp.HCM. 6. Trịnh Văn Biều (2002), Lí luận dạy học Hóa học, NXB Đại học Sư phạm Tp.HCM. 7. Trịnh Văn Biều (2000), Trang Thị Lân, Phạm Ngọc Thủy, Tư liệu dạy học về bảng tuần hoàn và các nguyên tố hóa học. NXB Đại học Sư phạm Tp.HCM. 8. Bộ Giáo dục và Đào Tạo (2006), Dự án Việt Bỉ, Tập huấn giảng viên Trung ương về dạy và học tích cực, Hà Nội 9. Bộ Giáo dục và Đào Tạo (2006), Tài liệu bồi dưỡng GV thực hiện chương trình, sách giáo khoa lớp 10 trung học phổ thông môn Hóa học, NXB Giáo dục. 10. Nguyễn Cương (2007), Phương pháp dạy học Hóa học ở trường phổ thông và đại học. Một số vấn đề cơ bản, NXB Giáo dục. 11. Nguyễn Văn Cường (2006), Đổi mới phương pháp dạy học trung học phổ thông, Một số vấn đề chung, Dự án phát triển giáo dục trung học phổ thông, Bộ Giáo dục và Đào tạo. 12. Cao Cự Giác (Chủ biên), Tạ Thị Kiều Anh (2006), Thiết kế bài giảng Hóa học 10, tập II, NXB Hà Nội. 13. Cao Cự Giác (Chủ biên), Nguyễn Xuân Dũng, Cao Thị Văn Giang, Hoàng Thanh Phong (2007), Thiết kế bài giảng Hóa học 11, tập I, NXB Hà Nội. 14. Geoffrey Petty (2000), Dạy học ngày nay, NXB Stanley Thomes. 15. Nguyễn Thị Hà (2005), Xây dựng hệ thống bài tập nâng cao về hợp chất hữu cơ có nhóm chức nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của HS trong dạy học hóa học ở trường THPT, Luận văn thạc sĩ, ĐHSPHN. 16. Thái Hải Hà (2008), Đổi mới phương pháp dạy học hóa học lớp 10 theo định hướng tích cực hóa hoạt động của HS, Luận văn thạc sĩ, ĐHSP TP.HCM. 17. Nguyễn Thị Hoa (2003), Sử dụng thí nghiệm và các phương tiện kỹ thuật dạy học để nâng cao tính tích cực, chủ động của HS trong học tập hóa học lớp 10, lớp 11 trường THPT ở Hà Nội, Luận văn thạc sĩ, ĐHSPHN. 18. Phó Đức Hòa, Ngô Quan Sơn (2008), Ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học tích cực, NXB Giáo dục. 19. Đỗ Đình Hoan (2006), “Chuẩn kiến thức và kỹ năng các môn học trong chương trình giáo dục phổ thông”, Tạp chí giáo dục, (150), tr.28 – 30. 20. Trần Bá Hoành (2003), Lí luận cơ bản về dạy và học tích cực (Những vấn đề chung), Tạp chí thông tin khoa học giáo dục,tr.1. 21. Nguyễn Phương Hồng, Tiếp cận kiến tạo trong dạy học khoa học theo mô hình tương tác, Tạp chí nghiên cứu Giáo dục, số 10-1997. 22. Đặng Thành Hưng, “Kĩ thuật thiết kế bài học theo nguyên tắc hoạt động”, Tạp chí Phát triển giáo dục, Số 10/2004, tr.6. 23. Trần Thị Thu Huệ (2002), Sử dụng phương pháp dạy học tích cực và các phương tiện kỹ thuật dạy học để nâng cao chất lượng bài lên lớp hóa học ở trường THPT Hà Nội, Luận văn thạc sĩ , ĐHSPHN. 24. Cao Tiến Khoa (2007), “Quan hệ giữa câu hỏi tự luận và câu hỏi trắc nghiệm khách quan”, Tạp chí Giáo dục,(152), tr.33 – 34. 25. Trần Kiều (2003), Chuyên đề về đổi mới giáo dục trung học phổ thông, Ban chỉ đạo xây dựng chương trình và biên soạn sách giáo khoa trung học phổ thông, Bộ Giáo dục và Đào tạo. 26. Nguyễn Kì (Chủ biên), Phương pháp dạy học tích cực lấy người học làm trung tâm, NXB Giáo dục, Hà Nội 1995. 27. Hoàng Nhâm (2001), Hóa học vô vơ tập 2, NXB Giáo dục. 28. Hoàng Thị Tuyết Mai, Tích cực hóa hoạt động nhận thức cho HS dân tộc các trường dự bị đại học dân tộc trung ương Việt Trì – Phú Thọ qua giảng dạy phần kim loại trong chương trình hóa học phổ thông trung học, ĐHSPHN, 2003 - Luận văn thạc sĩ. 29. Lê Văn Năm, “Sử dụng dạy học nêu vấn đề Ơrixtic để nâng cao hiệu quả dạy học chương trình hóa đại cương và hóa vô cơ ở trường trung học phổ thông”, Luận án tiến sĩ giáo dục học, 2001. 30. Đặng Thị Oanh, Vũ Hồng Nhung, Trần Trung Ninh, Đặng Xuân Thư, Nguyễn Phú Tuấn (2006), Thiết kế bài soạn Hóa học 10, các phương án cơ bản và nâng cao, NXB Giáo dục. 31. Nguyễn Ngọc Quang, Lí luận dạy học hoá học tập 1, NXB Giáo dục, Hà Nội, 1994. 32. Robert J.Marzand, DebraJ.Pickering, Jane E.Pollock (2005), Các phương pháp dạy học hiệu quả, NXB Giáo dục. 33. Nguyễn Thị Sửu (2007), Tổ chức quá trình dạy học hóa học phổ thông, khoa Hóa, ĐHSP Hà Nội. 34. Nguyễn Thị Sửu – Lê Văn Năm, Sử dụng thực nghiệm nêu vấn đề trong việc tích cực hoá hoạt động dạy học hoá học ở trường phổ thông, Thông báo khoa học ĐHSP - ĐHQGHN, số 7 – 1995. 35. Lê Quán Tần, Vũ Anh Tuấn (2006), Giới thiệu giáo án Hóa học 10, NXB Hà Nội. 36. Dương Diệu Tống (1995), Trắc nghiệm và đo lường thành quả học tập, (Phương pháp thực hành), Bộ giáo dục và Đào tạo. 37. Vũ Anh Tuấn (2008), Hướng dẫn thực hiện chương trình sách giáo khoa 12, NXB Giáo dục. 38. Nguyễn Phú Tuấn (2007), “Đánh giá bước đầu sau một năm dạy học theo SGK Hóa học 10 THPT phân ban”, Dạy và học ngày nay, (số tháng 12 - 2007), tr.17 – 18. 39. Nguyễn Phú Tuấn (2006), “Một số vấn đề đổi mới phương pháp dạy học ở trường THPT”, Tạp chí Thế giới trong ta, Hà Nội. 40. Nguyễn Trọng Thọ (2002), Ứng dụng tin học trong giảng dạy hoá học, NXB Giáo dục. 41. Lê Trọng Tín, Những phương pháp dạy học tích cực trong dạy học hóa học, Tài liệu bồi dưỡng thường xuyên GV THPT chu kì III, 2004 – 2007. 42. Lê Trọng Tín (2002), Nghiên cứu các biện pháp nâng cao chất lượng bài lên lớp hóa học ở trường THPT, Luận án tiến sĩ , ĐHSPHN. 43. Nguyễn Xuân Trường, Nguyễn Thị Sửu, Đặng Thị Oanh, Trần Trung Ninh, Tài liệu bồi dưỡng thường xuyên cho GV THPT chu kì III, 2004 – 2007, NXB Đại học Sư phạm. 44. Nguyễn Xuân Trường (Chủ biên), Trần Trung Ninh, Đào Đình Thức, Lê Xuân Trọng (2007), Bài tập Hóa học 10, NXB Giáo dục. 45. Nguyễn Xuân Trường (Tổng Chủ biên kiêm Chủ biên), Nguyễn Đức Chuy, Lê Mậu Quyền, Lê Xuân Trọng (2006), Hóa học 10, NXB Giáo dục. 46. Nguyễn Xuân Trường (Tổng Chủ biên kiêm Chủ biên), Lê Trọng Tín, Lê Xuân Trọng, Nguyễn Phú Tuấn (2006), Sách GV Hóa học 10, NXB Giáo dục. 47. Nguyễn Xuân Trường (Chủ biên), Từ Ngọc Ánh, Lê Chí Kiên, Lê Mậu Quyền (2007), Bài tập Hóa học 11, NXB Giáo dục. 48. Nguyễn Xuân Trường (Tổng chủ biên), Lê Mậu Quyền (Chủ biên), Phạm Văn Hoan, Lê Chí Kiên (2007), Hóa học 11, NXB Giáo dục. 49. Nguyễn Xuân Trường (Tổng Chủ biên kiêm Chủ biên), Phạm Văn Hoan, Phạm Tuấn Hùng, Trần Trung Ninh, Cao Thị Thặng, Lê Trọng Tín, Nguyễn Phú Tuấn (2007), Sách GV Hóa học 11, NXB Giáo dục. 50. Nguyễn Xuân Trường (Tổng Chủ biên kiêm Chủ biên), Phạm Văn Hoan, Từ Vọng Nghi, Đỗ Đình Ráng, Nguyễn Phú Tuấn (2008), Hóa học 12, NXB Giáo dục. 51. Nguyễn Xuân Trường (2007), Cách biên soạn và trả lời câu hỏi trắc nghiệm môn hóa học ở trường phổ thông, NXB Giáo dục. 52. Nguyễn Xuân Trường (2005), Phương pháp dạy học hóa học ở trường phổ thông, NXB Giáo dục. 53. Nguyễn Xuân Trường (2007), Những điều kì thú của hóa học, NXB Giáo dục. 54. Phùng Quốc Việt, Dương Thùy Linh (2006), “Tích cực hóa hoạt động nhận thức của HS thông qua dạy học các bài tập hóa học”, Tạp chí Giáo dục, (147), tr.33 – 34. 55. Hà Tú Vân (2008), “Thiết kế giáo án điện tử môn hóa học lớp 10 chương trình nâng cao theo hướng dạy học tích cực”, Luận văn thạc sĩ giáo dục học, ĐHSP TP.HCM. 56. Nguyễn Hoàng Uyên (2008), Thiết kế và thực hiện bài giảng hóa học lớp 10 ban cơ bản trường THPT theo hướng dạy học tích cực, Luận văn thạc sĩ, ĐHSP TP.HCM. 57. Lê Như Xuyên (1997), Tích cực hóa hoạt động nhận thức cho HS miền núi tỉnh Thanh Hóa qua giảng dạy hóa học, Luận văn thạc sĩ , ĐHSP. 58. Tài liệu các kỹ thuật dạy học tích cực, viet-ve-giao-duc/cac-ky-thuat-day-hoc-tich-cuc.html 59. Tài liệu “Nâng cao năng lực thiết kế bài giảng và phương pháp dạy học cho GV”, 60. 61. 62. 63. PHỤ LỤC Phụ lục 1. Đề kiểm tra 10 phút của các bài thực nghiệm 1,2,3,4 Bài 1: “Sự điện li” Cho dãy chất: nước cất; dd saccarozơ; dd NaCl; dd ancol etylic; glixerol; NaOHrắn, khan; NaCl rắn, khan; dd axit axetic, CaCl2 nóng chảy, dd H2SO4. Trong các chất trên, chất nào là chất không điện li, chất nào là chất điện li mạnh, chất nào là chất điện li yếu. Viết phương trình điện li của các chất điện li. Bài2: “Phản ứng trao đổi ion trong dung dịch các chất điện li” Nêu hiện tượng, viết phương trình hóa học dạng phân tử, ion đầy đủ và ion rút gọn của các phản ứng xảy ra trong dung dịch giữa các cặp chất sau (nếu có). BaCl2 + Na2SO4 CaCO3 + HCl NaOH + HNO3 KCl + Na2SO4 Bài 3:“Hiđro clorua – axit clohiđric và muối clorua” 1) Có 4 ống nghiệm đựng dd HCl, nêu hiện tượng và viết PTHH của phản ứng xảy ra (nếu có) khi cho mỗi chất sau vào từng ống: Al, Ag, AgNO3, BaCO3. 2) Trình bày phương pháp hóa học phân biệt các dung dịch sau: NaCl, NaNO3, NaOH, HCl. Bài 4: “Oxi – ozon” 1) Nêu phương pháp hóa học phân biệt O3 và O2? 2) O2 tác dụng được với những chất nào trong các chất sau: Cu, CuO, Cl2, H2, Fe, C2H5OH, C, P. Phụ lục 2. Đề kiểm tra 20 phút của các bài thực nghiệm 5,6,7 Bài 5: “Luyện tập: Nhóm Halogen” 1)Viết các phương trình hóa học thực hiện sơ đồ phản ứng sau (ghi rõ điều kiện nếu có): HCl  Cl2  FeCl3  NaCl  HCl  CuCl2  AgCl 2) Cho 300ml một dd có hòa tan 5,85g NaCl tác dụng với 200ml dd có hòa tan 34g AgNO3. Tìm khối lượng kết tủa thu được. Tính nồng độ mol của chất còn lại trong nước lọc, giả sử thể tích nước lọc thay đổi không đáng kể. (Na = 23; Cl =35,5; Ag = 108; N = 14; O = 16) Bài 6: “Luyện tập: Oxi và lưu huỳnh” 1) Viết các phương trình hóa học thực hiện sơ đồ phản ứng sau (ghi rõ điều kiện nếu có): S  FeS  H2S  S  SO2  SO3H2SO4.nSO3H2SO4Fe2(SO4)3  BaSO4 FeSO4 2) Cho 11,2 g đồng vào V ml dung dịch H2SO4 98% (D = 1,84g/ml), phản ứng xảy ra hoàn toàn. Tính thể tích khí thu được ở đktc. Tính thể tích dung dịch axit đã phản ứng. Bài 7: “Luyện tập: Axit, bazơ và muối. Phản ứng trao đổi ion trong dd các chất điện li“ 1) Nêu hiện tượng, viết phương trình phân tử, phương trình ion đầy đủ, phương trình ion rút gọn cho mỗi trường hợp sau: a) Cho dd AgNO3 vào dd NaCl. b) Cho dd HCl vào dd K2CO3. 2) Tính nồng độ ion H+, OH- và pH của dung dịch HCl 0,001M. Hãy cho biết môi trường của dung dịch và màu của quỳ tím thay đổi như thế nào trong dung dịch này. Để trung hòa dung dịch này thì cần phải dùng bao nhiêu ml dung dịch NaOH có pH = 10. Phụ lục 3. Đáp án, bảng điểm bài kiểm tra 1 tiết chương: “Nhóm Halogen” A. Trắc nghiệm: 0,25x12 = 3đ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 B C C B A B D B B A C B B. Tự luận Câu Đáp án Điểm 2 thuốc thử 3 hiện tượng 3 PTHH 0,25 x 2 0,25 x 3 0,25 x 3 1 Tổng điểm câu 1 2,0 điểm 8 PTHH 8 x 0,25 2 Tổng điểm câu 2 2,0 điểm 3 Gọi x, y lần lượt là số mol của Cu, Fe trong hỗn hợp 0,25 Câu Đáp án Điểm 2Fe + 6H2SO4 ot Fe2(SO4)3 + 3SO2 + 6H2O x 3x x 3/2x Cu + 2H2SO4 ot CuSO4 + SO2 + 2H2O y 2y y y Số mol H2SO4 = 0,5 mol 56x + 64y = 12 3x + 2y = 0,5 x = 0,1 mol y = 0,1 mol %mFe = 46,67% %mCu = 53,33% Số mol SO2 = 3/2x + y = 0,25 mol Thể tích SO2 = 0,25 x 22,4 = 5,6(l) 0,25 0,25 0,25 0,25 0,25 0,25 0,25 0,25 0,25 0,25 0,25 Tổng điểm câu 3 3 điểm Phụ lục 4. Đáp án, bảng điểm bài kiểm tra 1 tiết chương: “Oxi – Lưu huỳnh” A. Trắc nghiệm: 0,25x12 = 3đ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 D A A C D B C B D B C A B. Tự luận Câu Đáp án Điểm 2 thuốc thử 6 hiện tượng 4 PTHH 0,125 x 2 0,125 x 6 0,25 x 4 1 Tổng điểm câu 1 2,0 điểm 8 PTHH 8 x 0,25 2 Tổng điểm câu 2 2,0 điểm 3 Gọi x, y lần lượt là số mol của KCl, NaCl trong hỗn hợp KCl + AgNO3  AgCl + KNO3 0,25 0,25 Câu Đáp án Điểm x x NaCl + AgNO3  AgCl + NaNO3 y y Số mol AgCl = 0,5 mol 74,5x + 58,5y = 26,6 x + y = 0,4 x = 0,2 mol y = 0,2 mol mKCl = 0,2 x 74,5 = 14,9 g mNaCl = 0,2 x 58,5 = 11,7 g C%KCl = (14,9x100)/50 = 29,8 % %mNaCl = (11,7x100)/50 = 23,4% 0,25 0,25 0,25 0,25 0,25 0,25 0,25 0,25 0,25 0,25 Tổng điểm câu 3 3 điểm