Luận văn Thiết kế một số bài học đọc – hiểu văn bản văn học Việt Nam hiện đại theo thể loại (ngữ văn 11 nâng cao)

n trích. Từ dàn ý có được hãy đánh giá mạch lập luận của đoạn trích? - Học sinh ghi dàn ý vào bảng Wordsheet do giáo viên soạn và phát. Sau đó trình bày cách chia bố cục của mình và phát biểu ý kiến về kết cấu của mạch lập luận. * Giáo viên ghi nhận và nhận xét, kết luận bằng sơ đồ. Bảng sơ đồ dàn ý đoạn trích\ Xã hội luân lí ở nước ta tuyệt nhiên không ai biết đến  Hiện trạng và nguyên nhân Bên châu Âu, Pháp Ơ nước ta -Xã hội chủ nghĩa rất thịnh hành. -Biểu hiện : “Mỗi khi … mới nghe”. -Nguyên nhân : vì -Không hiểu nghĩa vụ của loài người, nghĩa vụ của mỗi người trong nước. -Biểu hiện : “Người mình … Bố cục : đoạn trích có cấu trúc chặt chẽ theo hướng : - Đặt vấn đề bằng một phủ định mạnh mẽ. - Trình bày hiện trạng, lí giải nguyên nhân trong sự so sánh với châu Âu và Pháp. - Phần cuối rút ra kết luận, cũng là giải pháp thiết thực. người ta có đoàn thể, công ít. đến mình”. -Nguyên nhân : bọn vua quan muốn giữ túi tham của mình được đầy mãi nên thiết pháp luật, phá tan tành đoàn thể của quốc dân.  Cần phải xây dựng đoàn thể, truyền bá chủ nghĩa xã hội để tiến đến giành độc lập, tự do cho đất nước. - Giáo viên dùng hình thức hỏi – đáp ngắn để kiểm tra hoạt động đọc của học sinh. * Hãy chỉ ra những cụm từ nói về việc dân tộc ta tuyệt nhiên không có luân lí xã hội? * Đối tượng mà tác giả hướng mũi dùi đã kích là ai? * Loại câu nào được tác giả sử dụng nhiều trong bài diễn thuyết? * Học sinh dựa vào sự chuẩn bị bài ở nhà để trả lời từng câu hỏi. * Giáo viên đặt vấn đề : Giả sử em là người diễn thuyết, em sẽ trình bày bài nói chuyện của mình bằng những giọng điệu nào? - Học sinh trình bày cách đọc đọan trích. - Giáo viên ghi nhận và bổ sung : + Cần đọc với giọng khúc chiết, hùng hồn, tự tin, giàu sức thuyết phục. + Cần chú ý nhấn giọng vào các cụm từ : tuyệt nhiên không ai biết đến, không cần cắt nghĩa làm gì, mất đi đã từ lâu rồi, không biết gì là gì, chưa hiểu gì cả …; các câu hỏi, câu cảm thán... + Cần đọc với giọng đanh thép, thể hiện thái độ quyết liệt khi đọc đoạn viết về sự thối nát của bọn Nam triều. 2. Đọc – hiểu hình tượng nghệ thuật Hoạt động của giáo viên và học sinh Nội dung dạy học * Giáo viên gợi dẫn và nêu câu hỏi : Một trong những luận điểm cơ bản của bài diễn thuyết là “xã hội … đến”. Để làm sáng tỏ luận điểm này tác giả đã dùng những luận cứ nào? Em có nhận xét gì về cách trình bày luận cứ? - Học sinh dựa vào những ý nói về nước ta tuyệt nhiên không có luân lí để trả lời. Điều quan trọng ở phần này là giáo viên giúp học sinh phát hiện ra tác giả đã thuyết phục người đọc bằng hàng loạt những phản chứng. * Giáo viên gợi dẫn : Đoạn trích không chỉ nêu lên nhận định mà còn thể hiện thái độ của tác giả trước các hiện tượng. Em thấy thái độ của tác giả ra sao? - Học sinh phân tích, lí giải để tìm ra thái độ của tác giả. * Giáo viên hỏi : Từ những điều tác giả trình bày có giúp em hiểu được thế nào là luân lí xã hội ? * Học sinh dựa vào những câu nói của tác giả trong đoạn trích, diễn đạt lại theo ý mình và sắp xếp theo trật tự a. Lập trường thái độ của Phan Châu Trinh * Đối với hiện tượng không có luân lí xã hội ở nước ta - Bằng hàng loạt các phản chứng tác giả chứng minh một cách thuyết phục cho người nghe hiểu được nước ta tuyệt nhiên không có luân lí xã hội + Dân ta “phải ai tai nấy, ai chết mặc ai”, sợ sệt, ù lì, trơ tráo. + Dân “không biết đoàn thể, không trọng công ích”. + Người này đối với kẻ kia đều “ngó theo sức mạnh”, thấy quyền thế thì chạy theo, dựa dẫm. + Vua quan mặc sức bóp nặn dân chúng, chỉ biết vơ vét, coi việc ngu dân giống như một điều kiện tốt để củng cố quyền lực và lòng tham của mình. Vừa tỏ thái độ phê phán nghiêm khắc, vừa đau lòng chỉ ra sự hèn kém của dân mình, nước mình hành động can đảm nói ra sự thật nhạy cảm.  - Luân lí xã hội mà tác giả nêu trong đoạn trích chứa đựng một nội dung phong phú : + Trước hết đó là ý thức tương trợ lẫn nhau giữa các cá nhân trong xã hội. phù hợp và trả lời. * Giáo viên gợi dẫn và nêu vấn đề : “Luân lí của bọn thượng lưu – tôi không gọi bọn ấy là thượng lưu, tôi chỉ mượn hai chữ thượng lưu nói cho anh em dễ hiểu mà thôi – ở nước ta là thế đấy”. Không gọi chúng là thượng lưu tác giả gọi chúng là gì? Và đâu là luân lí của chúng? Thứ luân lí ấy gây ra những hậu quả gì? - Học sinh tìm và chỉ ra tác giả đã gọi bọn vua quan bằng nhiều tên khác nhau, mỗi tên gọi gợi lên những hình ảnh, cách ví von đầy châm biếm. + Tiếp đó, luân lí xã hội là “cái nghĩa vụ của mỗi người trong nước”, tức là ý thức công dân mà mỗi người phải có. + Cao hơn, luân lí xã hội là “cái nghĩa vụ loài người ăn ở với loài người”, tức là tinh thần hợp tác của con người vượt lên các ranh giới dân tộc và lãnh thổ. Nói giản dị và cũng thiết thực hơn, theo Phan Châu Trinh, luân lí xã hội gắn liền với ý thức sẵn sàng làm việc chung, sẵn sàng giúp đỡ nhau và tôn trọng quyền lợi của người khác. * Đối với chế độ vua quan chuyên chế - Tác giả không muốn gọi chúng là thượng lưu, bởi hai chữ này chưa thể hiện bản chất thực của bọn vua quan chuyên chế ở nước ta thời bấy giờ, đồng thời cũng chưa nói hết thái độ căm giận sôi trào của Phan Châu Trinh. Ông đã gọi tên chúng bằng nhiều cách khác nhau để thể hiện hết những cung bậc của lòng căm ghét. - Thực ra trong hệ thống “thuật ngữ” của bài viết không có khái niệm “luân lí của bọn thượng lưu”. Tác giả chỉ nói đến luân lí gia đình, luân lí quốc gia, luân lí xã hội. Nhưng ở đây lại hạ bút : “Luân lí của bọn thượng * Giáo viên gợi dẫn : “Một dân tộc như thế thì tư tưởng cách mạng nảy nở trong óc chúng làm sao được!”. Phải chăng đó là thái độ bi quan của tác giả. - Học sinh dựa vào những câu nói trong phần ba để tìm hiểu thái độ tác giả. * Giáo viên hỏi : Tác giả đã đề xuất những giải pháp nào để xây dựng luân lí xã hội? lưu … ở nước ta là thế đấy”. Đó là cách diễn đạt mỉa mai, châm biếm, đả kích “bọn học trò”, “kẻ mang đai đội mũ”, “kẻ áo rộng khăn đen”, “đám quan trường” … - Đanh thép kết tội thứ luân lí của bọn vua quan chuyên chế từ 300 400 năm trở lại đây. Đó thứ luân lí trái đạo. Bởi thứ luân lí ấy chỉ để phục vụ cho việc hưởng vinh hoa phú quý của bọn vua quan; để củng cố quyền lực của kẻ thống trị, tạo ra những “giấy phép” hợp lệ để “lũ ăn cướp” có thể “dầu tham dầu nhũng, dầu vơ vét, dầu rút tỉa của dân thế nào cũng không ai bình phẩm”. Thứ luân lí ấy cũng là thủ phạm “phá tan tành đoàn thể của quốc dân” nô lệ hóa người dân, làm cho họ từ chỗ biết bênh vực nhau, biết ý thức về nghĩa vụ giữa người với người, với nghĩa vụ chung, trở thành “trơ trọi, lơ lào, sợ sệt, ù lì” không còn biết đến “khen chê”, “khinh bỉ” là gì nữa. * Đề nghị cấp thiết phải xây dựng luân lí xã hội ở nước ta - Tác giả nhìn thấu tình hình đen tối của đất nước song ông không có thái độ bi quan mà tin tưởng rồi đây nước ta sẽ có luân lí xã hội và sẽ có một tương lai tươi sáng. Muốn vậy, * Học sinh thảo luận theo nhóm và trả lời. Giáo viên ghi nhận, rút ra kết luận. * Giáo viên nêu vấn đề : Có ý kiến cho rằng Phan Châu Trinh thuộc số không nhiều lắm những nhà cách mạng nhìn ra chỗ yếu cốt tử của nước ta trong cuộc tranh cường cùng thiên hạ. Em có nhận thấy như vậy không? - Học sinh sâu chuỗi các nội dung đã phân tích ở những phần trước để tìm ra sự thẳng thắn, tầm nhìn xa và tấm lòng của Phan Châu Trinh đối với đất nước, nhân dân. * Giáo viên yêu cầu học sinh nhắc lại khái niệm luân lí xã hội theo quan niệm của Phan Châu Trinh. Sau đó đặt câu hỏi : Đối tượng của bài diễn thuyết gồm những ai? - Học sinh căn cứ vào văn bản, hoàn cảnh ra đời của tác phẩm để trả lời. theo tác giả cần phải : + Biết gầy dựng đoàn thể để hỗ trợ nhau trong cuộc sống và để tự bảo vệ chính quyền lợi của mình. + Bỏ thói dựa dẫm vào quyền thế, chấm dứt tệ mua danh bán tước hòng có được vị trí “ngồi trên, ăn trước”. + Đánh đổ chế độ vua quan thối nát làm bại hoại luân lí xã hội, khiến tư tưởng cách mạng không thể nảy sinh và nước ta không thể có được độc lập, tự do. Phan Châu Trinh dám nhìn thẳng và can đảm chỉ ra thực trạng nhức nhối là dân trí nước ta quá thấp và ý thức đoàn thể của người dân rất kém. Đó cũng là cách “hát cho đồng bào mình nghe bài hát lạc điệu của chính họ”, cảnh báo họ, lay tỉnh họ, thúc giục họ hãy vượt qua cái vòng u mê tâm tối đó, xây dựng đoàn thể, mưu cầu sự nghiệp chung, hướng đến mục tiêu giành độc lập tự do. b. Đối tượng tiếp nhận - Những người có mặt tại Hội Thanh niên Sài Gòn. - Rộng hơn, tác giả còn muốn tác động đến tất cả nhân dân, đồng bào, - Giáo viên nêu câu hỏi hướng dẫn học sinh đánh giá thành công về nghệ thuật của đoạn trích. Theo em, điều gì làm nên sức hấp dẫn của bài diễn thuyết? -Học sinh dựa vào cách lập luận, những câu cảm thán, cách đề xuất kế hoạch … để tìm ra những thành công về nghệ thuật của đoạn trích. những người yêu nước, đau xót trước thực trạng đất nước, trăn trở muốn tìm con đường đi cho cả xã hội. Họ là “người mình”, “người bên ta”, “người nước ta”, “ông cha mình”, “dân Việt Nam”. c. Nghệ thuật : - Tình cảm tràn đầy, thường được biểu lộ qua những lời cảm thán thống thiết. - Lập luận sáng sủa, khúc chiết. Lập trường đánh đổ chế độ quân chủ luôn được tuyên bố công khai, dứt khoát. - Kế hoạch hành động được vạch ra rõ ràng cụ thể. - Phong cách chính luận độc đáo : thay đổi linh hoạt tùy vào đối tượng được nói đến. Lúc từ tốn, lúc kiên quyết, đanh thép, khi nhẹ nhàng, khi mạnh mẽ đầy sức thuyết phục. 3. Đọc – hiểu tư tưởng tình cảm tác giả Hoạt động của giáo viên và học sinh Nội dung dạy học * Giáo viên hỏi : Em hãy sâu chuỗi lại xem trong đoạn trích tác giả đã bộc lộ những cung bậc tình cảm gì? - Học sinh dựa vào thá độ của tác giả đối với những đối tượng được nói đến trong đoạn trích để phát hiện tư tưởng tình cảm tác giả. - Sự xuất hiện những câu cảm thán cho thấy tác giả không chỉ phát biểu chính kiến bằng lí trí tỉnh táo mà còn bằng trái tim tràn trề cảm xúc, chan chứa niềm xót xa cùng với nỗi đau về tình trạng đình truệ thê thảm của xã hội Việt Nam. Qua trạng thái cảm xúc ấy, ta nhận rõ phẩm chất trung thực, cứng cỏi, quyết liệt của một nhà cách mạng toàn tâm toàn ý đấu tranh vì dân chủ, vì tiến bộ xã hội. IV. Liên hệ - Ghi nhớ Hoạt động của giáo viên và học sinh Nội dung dạy học * Giáo viên nêu vấn đề : Là tuổi trẻ trong thế kỷ XXI, em nghĩ gì về những vấn đề mà tác giả đã đặt ra? - Học sinh phát biểu suy nghĩ. Có thể có những cách nghĩ khác nhau, nhưng giáo viên cần hướng các em về tính thời sự của những vấn đề Phan Chu Trinh đặt ra. 1. Liên hệ - Phan Châu Trinh là một trong những người có tầm nhìn vượt thời đại. Những vấn đề ông đặt ra trong cách diễn thiết vẫn rất cần thiết với chúng ta hôm nay : + Nhắc nhở chúng ta về tầm quan trọng của việc xây dựng đoàn thể nhằm tạo nên ý thức trách nhiệm của các nhân đối với cộng đồng. + Cảnh báo nguy cơ tiêu vong các quan hệ xã hội tốt đẹp do những kẻ “ham tước quyền, ham bả vinh hoa đem đến”. + Khơi dậy niềm âu lo về sự chậm tiến của một xã hội mà ở đó tinh thần dân chủ còn chưa được ý thức như một nhân tố thức đẩy a. Hướng dẫn học bài : - Giáo viên giúp học sinh hệ thống lại nội dung bài học bằng những câu hỏi – đáp ngắn. + Những luận điểm chính trong đoạn trích vừa học? + Tư tưởng tình cảm của tác giả nói gọn lại là gì? + Điều gì làm cho đoạn trích trở nên hấp dẫn? - Học sinh nhớ lại (hoặc nhìn bảng) để trả lời. b. Hướng dẫn soạn bài : - Giáo viên nêu yêu cầu : Từ những kinh khi đọc – hiểu đoạn trích Vấn đề luân lí xã hội ở nước ta em hãy : + Xác định những luận điểm chính trong đoạn trích Một thời đại trong thi ca – Hoài Thanh. + Lập dàn ý đoạn trích. + Chỉ ra con đường, cách thức Hoài Thanh vạch ra để đi tìm “tinh thần thơ mới”. + “Tinh thần thơ mới ” theo quan niệm của Hoài Thanh là gì? Hành trình xuất hiện và đến với bạn đọc của nó ra sao? sự phát triển. 2. Ghi nhớ : 3.2. Mô tả thực nghiệm 3.2.1 Mục đích thực nghiệm : thực nghiệm là quá trình vận dụng mô hình dạy học đọc – hiểu văn bản theo thể loại vào thực tế dạy học để quan sát, kiểm tra, đánh giá khả năng ứng dụng của mô hình mà luận văn đã đề xuất. 3.2.2 Đối tượng thực nghiệm : * Địa bàn thực nghiệm : chọn 2 trường trong địa bàn Tỉnh Tiền Giang Trường trung học phổ thông Chợ Gạo Trường trung học phổ thông Long Bình Trường trung học phổ thông Chợ Gạo là trường loại A. Trường được thành lập nhiều năm, có đội ngũ giáo viên lâu năm, có nhiều kinh nhiệm giảng dạy. Trường được trang bị đầy đủ các phương tiện dạy và học. Học sinh của trường đa phần là học sinh khá giỏi, mỗi kỳ thi học sinh giỏi trường đều có học sinh đạt giải, tỉ lệ tốt nghiệp trung học phổ thông hàng năm đứng nhất nhì tỉnh. Học sinh của trường rất có ý thức về việc học tập, phụ huynh luôn phối hợp chặt chẽ cùng nhà trường để quản lí và tạo điều kiện thuận lợi cho con em mình học tập. Trường trung học phổ thông Long Bình là trường thuộc nhóm C. Trường được thành lập nhiều năm, có đội ngũ giáo viên lâu năm, có nhiều kinh nhiệm giảng dạy. Trang thiết bị dạy học tương đối đủ. Tuy nhiên do hàng năm trường tuyển học sinh vào lớp 10 với điểm khá thấp (điểm chuẩn : 10), tỉ lệ tốt nghiệp hàng năm không cao. Phần đông học sinh của trường có cha mẹ làm nghề nông, hoặc những nghề lao động tự do khác, nên mọi việc học tập của con em mình phụ huynh hầu như giao phó cho trường. Vì ít được tạo điều kiện và quan tâm trong việc học nên ý thức học tập của một bộ phận học sinh còn thấp. Việc chọn học sinh ở hai trường trên làm đối tượng thực nghiệm sẽ đánh giá được năng lực cảm thụ của những đối tượng khác nhau trước một vấn đề và cũng là cơ sở để đánh giá khách quan tính khả thi của mô hình mà luận văn đề xuất. 3.2.3 Kế hoạch thực nghiệm * Dự kiến thời gian thực nghiệm : chúng tôi tiến hành thực nghiệm trong hai học kỳ (học kỳ II năm học 2007-2008 dạy 2 bài Vội vàng – Xuân Diệu, Về luân lí xã hội ở nước ta (Trích Đạo đức và luân lí Đông Tây - Phan Châu Trinh); học kỳ I năm học 2008-2009 dạy bài Chữ người tử tù – Nguyễn Tuân và bài Vĩnh biệt cửu trùng đài (trích Vũ Như To – Nguyễn Huy Tưởng). * Quy trình tiến hành thực nghiệm : Bước 1 : Liên hệ với Ban giám hiệu 2 trường, trình bày lí do và xin ý kiến. Bước 2 : Xác định giáo viên thực nghiệm, gồm :người trực tiếp dạy, Tổ trưởng chuyên môn, một giáo viên lâu năm, một giáo viên trẻ; lớp thực nghiệm (chúng tôi chọn 4 lớp Nâng cao của Trường trung học phổ thông Chợ Gạo, gồm 11c/8, 11c/13, 11c/14, 11A/15 và 3 lớp Nâng cao của Trường trung học phổ thông Long Bình, gồm : 11c/1, 11c/2, 11c/4). Bước 3 : Gặp gỡ giáo viên, lớp tham gia thực nghiệm. Đối với giáo viên, chúng tôi thống nhất thời gian thực nghệm, nhiệm vụ thực nghiệm và giao tài liệu thực nghiệm cho họ. Đối với học sinh : yêu cầu các em chuẩn bị bài ở nhà bằng hệ thống câu hỏi mà chúng tôi đã chuẩn bị. Bước 4 : Tiến hành dạy thực nghiệm. Bước 5 : Kiểm tra kết quả học tập của học sinh (bằng trắc nghiệm khách quan) sau mỗi tiết thực nghiệm. Bước 6 : Hợp nhóm thực nghiệm và lắng nghe ý kiến của giáo viên. Sau khi đã tiến hành dạy thực nghiệm, chúng tôi đã tiến hành họp và ghi nhận những ý kiến đóng góp của các giáo viên trong nhóm. Các giáo viên đã đóng góp khá thẳng thắn, chân thành về phương pháp dạy học, mô hình đọc – hiểu, cử chỉ, hành động của giáo viên dạy thực nghiệm… Tựu trung lại chúng tôi ghi nhận được những ý kiến sau : Ưu điểm : các tiết dạy đã đảm bảo tốt yêu cầu về nội dung, phương pháp, tổ chức. Về nội dung : người dạy đã kiến thức chính xác, khoa học, hợp logic, đảm bảo tính hệ thống, làm nổi bật được những vấn đề trọng tâm của bài học, có liên hệ thực tế, giáo dục được ở học sinh đạo đức tư tưởng. Sử dụng và kết hợp hợp lí các phương pháp phù hợp với đặc trưng bộ môn, với nội dung bài học. Về phương pháp : người dạy có ý thức cao trong việc lựa chọn và kết hợp các phương pháp dạy học nhằm phát huy hoạt động tích cực và phát triển năng lực của học sinh; lựa chọn và kết hợp tốt các biện pháp nhằm củng cố, đào sâu và kiểm tra kiến thức của học sinh. Mô hình dạy học tương đối phù hợp với mục tiêu dạy học văn hiện nay. Mô hình này vừa giúp học sinh hiểu rõ bài học, vừa trang bị cho các em kĩ năng đọc – hiểu văn bản văn học theo thể loại. Về tổ chức : - Người dạy có sự chuẩn bị chu đáo cho bài dạy từ phưong tiện dạy học đến cách soạn giáo án. Các phương tiên dạy học phong phú, đa dạng, giáo án đảm bảo được vai trò của chủ thể học sinh trong mối quan hệ giữa nhà văn – giáo viên – học sinh. - Căn cứ vào muc tiêu đã xác định, người dạy có sự tính toán kỹ lưỡng trong phân phối thời gian, vì thế đã tạo ra được sự cân đối, hợp lí về thời gian giữa các phần, các khâu và đã hoàn thành kế hoạch bài giảng đúng như dự kiến. - Mối quan hệ giữa thầy và trò, gữa học sinh với nhau được giáo viên xây dựng khá tốt. Từ những ý kiến trên, nhóm thực nghiệm đã thống nhất cách xếp loại như sau : - Tiết giỏi : 3 bài (Chữ người tử tù – Nguyễn Tuân, Vội vàng – Xuân Diệu, Vấn đề luân lí xã hội ở nước ta – Phan Châu Trinh). - Tiết khá : bài Vĩnh biệt Cửu trùng đài – Nguyễn Huy Tưởng. Nhược điểm : các tiết dạy còn bộc lộ những sai sót nhất định. - Giáo viên ghi bảng hơi nhiều, trong khi chỉ cần ghi một vài từ then chốt của từng ý lên bảng là đủ. - Giáo viên còn vội vã trong một vài trường hợp phát vấn. Khi phát vấn giáo viên không đưa ra nhận xét về câu trả lời của học sinh mà vội cho các em ngồi xuống. - Có một số câu hỏi còn dài, hỏi về nhiều vấn đề, cần xem xét rút ngắn lại. Chẳng hạn như câu hỏi trong bài Vấn đề luân lí xã hội ở nước ta : Một trong những luận điểm cơ bản của bài diễn thuyết là “xã hội … đến”. Để làm sáng tỏ luận điểm này tác giả đã dùng những luận cứ nào? Em có nhận xét gì về cách trình bày luận cứ? “Luân lí của bọn thượng lưu – tôi không gọi bọn ấy là thượng lưu, tôi chỉ mượn hai chữ thượng lưu nói cho anh em dễ hiểu mà thôi – ở nước ta là thế đấy”. Không gọi chúng là thượng lưu tác giả gọi chúng là gì? Và đâu là luân lí của chúng? Thứ luân lí ấy gây ra những hậu quả gì? Ý kiến đề xuất : Có giáo viên đề xuất nên bỏ hoạt động đọc – hiểu ngôn từ, vì họ cho rằng trong hoạt động đọc và tìm hiểu chú thích đã hàm chứa hoạt động đọc – hiểu ngôn từ. Tiến hành hoạt động này vừa mất thời gian vừa không phục vụ gì nhiều cho hoạt động đọc – hiểu hình tượng. Thực ra đọc – hiểu ngôn từ đọc và tìm hiểu chú thích có những nét tương đồng nhưng cũng có những điểm khác nhau. Vì thế không nên đồng nhất hai hoạt động này. So với đọc và tìm hiểu chú thích, đọc – hiểu ngôn từ có yêu cầu cao hơn. Trong hoạt động này, giáo viên không chỉ hướng dẫn học sinh tìm hiểu nghĩa của từng từ riêng lẻ mà còn dẫn dắt các em tìm hiểu cách diễn đạt, nắm bắt mạch văn xuyên suốt từ câu trước đến câu sau, từ ý này sang ý khác để hiểu được những nét đặc sắc, khác thường, thú vị trong nghệ huật sử dụng ngôn từ của tác giả. Đây còn là hoạt động tri giác, trích dẫn chính xác các chi tiết, sự vật, hiện tượng được văn bản miêu tả. Tất cả đều có ý nghĩa quan trọng khi giáo viên phân tích văn bản cho học sinh. Có ý kiến đề xuất nên xây dựng mô hình đọc – hiểu riêng cho từng thể loại. Bởi loại văn học thì có nhiều, mỗi thể loại có những đặc điểm riêng cho nên nó qui định cách tiếp cận, cách cảm thụ, cách phân tích riêng. Vì thế khó có thể có một mô hình đọc – hiểu duy nhất đạt hiệu quả cao để áp dụng chung cho tất cả các thể loại văn học. Đúng là khó có thể có mô hình đọc – hiểu duy nhất đạt hiệu quả cao để áp dụng chung cho tất cả các thể loại văn học, nhưng cũng không nên và không thể xây dựng mô hình đọc – hiểu cho từng thể loại. Văn học có nhiều thể loại, mỗi thể loại lại có nhiều tiểu thể loại. Nếu xây dựng mô hình đọc – hiểu riêng sẽ khiến học sinh không những khó nhớ và khó nắm bắt các bước của quá trình đọc – hiểu văn bản mà còn làm cho các em rơi vào ma trận mô hình. Mục đích của mô hình là định hình cho học sinh nắm được các bước khi tìm hiểu một tác phẩm cụ thể và ứng dụng vào việc đọc – hiểu các văn bản khác cùng thể loại, cùng tác giả. Điều cần đặc biệt lưu ý là không nên cứng nhắc, máy móc trong việc sử dụng mô hình này mà phải có sự thay đổi linh hoạt. Cũng là đọc – hiểu hình tượng nghệ thuật nhưng hình tượng nghệ thuật trong thơ trữ tình là trạng thái tâm hồn của cái tôi trữ tình, là những biểu tượng, hình ảnh, nhạc điệu … hình tượng nghệ thuật trong truyện là nhân vật, cốt truyện, tình huống truyện… trong văn nghị luận là các tư tưởng, các luận điểm của người viết … Tùy vào đặc trưng của từng thể loại chúng ta sẽ triển các bước đọc hiểu hợp lí mà không cần thiết phải xây dựng nhiều kiểu mô hình, - Kết quả kiểm tra các bài dạy thực nghiệm CHỮ NGƯỜI TỬ TÙ – Nguyễn Tuân Xếp loại Giỏi (9-10) Khá (7-8) Trung bình (5-6) Yếu (3-4) Kém (0-2) Trường Lớp Số bài kiểm tra SB % SB % SB % SB % SB % THPT Chợ Gạo 11c/14 45 10 22,2 18 40 16 35,5 1 2,2 0 0 THPT Long Bình 11c/2 41 6 14,6 13 31,7 21 51,2 1 2,2 0 0 VỘI VÀNG – Xuân Diệu Xếp loại Giỏi (9-10) Khá (7-8) Trung bình (5-6) Yếu (3-4) Kém (0-2) Trường Lớp Số bài kiểm tra SB % SB % SB % SB % SB % THPT Chợ Gạo 11c/15 44 5 11,3 20 45,5 17 38,6 2 4,5 0 0 THPT Long Bình 11c/1 45 5 11,1 10 22,2 27 60 3 6,7 0 0 VĨNH BIỆT CỬU TRÙNG ĐÀI – Vũ Như Tô Xếp loại Trường Lớp Số bài Giỏi Khá Trung Yếu Kém (9-10) (7-8) bình (5-6) (3-4) (0-2) kiểm tra SB % SB % SB % SB % SB % THPT Chợ Gạo 11c/13 45 11 24,4 15 33,3 18 40 1 2,2 0 0 THPT Long Bình 11c/4 43 4 9,3 12 27,9 21 48,8 6 14 0 0 VỀ LUÂN LÍ XÃ HỘI Ở NƯỚC TA – Phan Châu Trinh Xếp loại Giỏi (9-10) Khá (7-8) Trung bình (5-6) Yếu (3-4) Kém (0-2) Trường Lớp Số bài kiểm tra SB % SB % SB % SB % SB % THPT Chợ Gạo 11c/8 45 6 13,3 18 40 20 44,4 1 2,2 0 0 THPT Long Bình 11c/1 45 2 4,4 14 31,1 25 55,6 4 8,9 0 0 - Bảng tổng hợp kết quả dạy thực nghiệm Xếp loại Giỏi (9-10) Khá (7-8) Trung bình (5-6) Yếu (3-4) Kém (0-2) Trường Tổng số bài SB % SB % SB % SB % SB % THPT Chợ 179 32 17,9 81 54,3 71 39,7 5 2,8 0 0 Gạo THPT Long Bình 174 17 9,8 49 28,2 89 51,4 14 8 0 0 KẾT LUẬN Những năm gần đây, thành tựu nghiên cứu của ngành khoa học xã hội và nhân văn; của lí luận dạy học bộ môn trong nhà trường đã có nhiều thay đổi. Những quan điểm và phương pháp nghiên cứu, phương pháp tiếp cận mới đã đem đến cho ngành nghiên cứu văn học, phê bình văn học, lịch sử văn học … những sức sống mới. Những thành tựu mới được khẳng định, những giá trị cũ được xem xét và đánh giá lại, không ít điều đã trở nên bất cập, không còn phù hợp. Nhìn ra các nước trong khu vực và thế giới, chương trình và sách giáo khoa phổ thông các nước rất coi trọng thực hành vận dụng, nội dung thiết thực, tinh giản, tập trung vào kiến thức, kĩ năng cơ bản, tích hợp được nhiều mặt, nhiều nội dung giáo dục. Sách giáo khoa trở thành tài liệu định hướng cho học sinh tự tìm hiểu, tự học, tự phát hiện, tự chiếm lĩnh tri thức mới. Vì những lí do trên, trong tờ trình Chính phủ do Bộ Giáo dục và Đào tạo chuẩn bị, đọc tại kì học thứ 8, Quốc hội khóa X đã nêu ra sự cần thiết phải soạn thảo chương trình và sách giáo khoa mới của giáo dục phổ thông. Cùng với việc đổi mới nội dung, mục tiêu, phương pháp dạy học cũng có sự đổi mới. Mục tiêu trực tiếp, chủ yếu của môn Ngữ văn hiện nay là hình thành và rèn luyện cho học sinh năng lực đọc – hiểu cũng như tạo lập các loại văn bản. Phương pháp dạy học cũng có sự thay đổi phù hợp với đặc trưng, tính chất tính bộ môn Văn. Dạy học văn hiện nay là dạy học sinh đọc văn. Nghĩa là giáo viên tổ chức cho học sinh làm việc với văn bản ngôn từ và hệ thống luận điểm, lập luận hay thâm nhập vào thế giới nghệ thuật của tác phẩm. Hướng dẫn học sinh đọc – hiểu, phát biểu trình bày, trao đổi ý kiến của mình trong quá trình đọc văn. Một vài năm trở lại đây, phương pháp dạy học này trở nên quen thuộc với giáo viên Ngữ văn ở trường phổ thông. Tuy nhiên, không phải giáo viên nào cũng hiểu một cách thấu đáo về đọc – hiểu và nhất là khi vận dụng phươpng pháp này vào việc dạy học văn. Vì thế, trong luận văn này, thông qua việc tìm hiểu những cơ sở lí luận về phương pháp đọc – hiểu, chúng tôi đã tổng hợp và khái quát nên mô hình đọc – hiểu. Từ mô hình này, chúng tôi đã ứng dụng thiết kế một số giáo án và tiến hành dạy thực nghiệm ở 02 trường trong tỉnh Tiền Giang. Qua các tiết thực nghiệm, kết quả kiểm tra, đánh giá, qua nhận xét của giáo viên trong nhóm thực nghiệm chúng tôi rút ra được một số kết luận sau : - Các thiết kế thử nghiệm của chúng tôi được các bạn đồng nghiệp vận dụng vào thực tế dạy học của mình, và trong quá trình vận dụng, các đồng nghiệp đã bổ sung, thao tác linh hoạt tùy theo điều kiện cụ thể của họ. - Hiệu quả của một thiết kế bài học không phải ở chỗ nó bao gồm bao nhiêu bước, bao nhiêu câu hỏi, hình ảnh, sơ đồ … mà là ở chỗ nó tác động đến quá trình tiếp nhận văn học của học sinh như thế nào. - Điều thiết thực và phù hợp của phương pháp đọc – hiểu chính là đáp ứng được những yêu cầu, nguyên tắc của việc dạy học văn hiện nay. Đó là dạy học văn theo đặc trưng thể loại, theo nguyên tắc tích hợp và đặc biệt là phù hợp với yêu cầu đào tạo con người mới. - Đọc – hiểu đã từng bước đưa giờ học văn ra ngoài quỹ đạo của dạy học giáo điều. - Đọc – hiểu đưa học sinh rở thành chủ thể cảm thụ và giáo viên là người hướng dẫn, tổ chức. Trong quá trình nghiên cứu thực hiện đề tài, chúng tôi thấy việc dạy học văn trong nhà trường phổ thông vẫn còn nhiều vấn đề bất cập, cần được giải quyết. Ngay đối với đề tài nay, khi đã kết thúc, chúng tôi vẫn còn nhiều băn khoăn. Để tiếp tục đổi mới phương pháp dạy học văn, biến những ý tưởng đẹp đẽ thành hiện thực, chúng tôi đề xuất một vài vấn đề sau : - Đọc – hiều văn bản văn học là vấn đề thời sự hiện nay. Nhưng chúng ta chưa có những giáo trình hoặc tài liệu chính thức về phương pháp này. Thiết nghĩ các nhà sư phạm, các giáo sư, nhà nghiên cứu cần quan tâm nghiên cứu vấn đề này (hoặc là dịch, hoặc là kết hợp các tài liệu bằng tiếng nước ngoài với kinh nghiệm, kiến thức của mình… viết thành một giáo trình) để anh chị em giáo viên văn có được những hướng dẫn cụ thể nhất, tốt nhất về vấn đề này. - Cần có những công trình đi sâu vào nghiên cứu hay phát triển vấn đề giảng dạy tác phẩm văn học theo thể loại đề giải tỏa sự băn khoăn, suy nghĩ, tìm tòi của người giáo viên và đặc biệt để cho vấn đề thể loại không còn ra rời thực tiễn dạy học. - Việc triển khai mô hình đọc – hiểu như đã đề xuất cần tự nhiên, linh hoạt, thích hợp. Tuy nhiên không phải vì thế mà giáo viên cho phép mình làm việc tùy tiện theo cảm hứng chủ quan. Một phương pháp mới ra đời bao giờ cũng có những khó khăn nhất định trên con đường vận dụng nó vào thực tiễn, bao giờ cũng trải qua một thời gian dài để khẳng định mình nhất là trong việc tạo ra sự đồng tình của đông đảo giáo viên. Hi vọng rằng, trong thời gian ngắn nhất phương pháp đọc – hiểu văn bản sớm trở thành một phương pháp ổn định về nhận thức, về hoạt động sư phạm của đông đảo đồng nghiệp giáo viên văn học. Mặc dù đã cố gắng, nỗ lực rất nhiều trong quá trình thực hiện, nhưng do điều kiện nghiên cứu, kiến thức hạn hẹp, lại là người mới bắt đầu tập sự nghiên cứu nên luận văn không tránh khỏi những thiếu xót, hạn chế. Vì thế chúng tôi mong rằng sẽ nhận được ý kiến đóng góp của quí thầy cô, các anh chị động nghiệp gần xa để chúng tôi hoàn thiện kiến thức và luận văn này. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Vũ Tuấn Anh (2002), Đời sống thể loại văn học Việt Nam nửa đầu thế kỷ XX (Trích từ Nhìn lại văn học Việt Nam thế kỷ XX, NXB Chính trị Quốc gia, HN. 2. Nguyễn Đức Ân (1997), Dạy học giảng văn ở trường phổ thông trung học, NXB Đồng Tháp. 3. Carl Rogers (2001), Phương pháp dạy và học hiệu quả (Cao Đình Quát dịch), NXB Trẻ. 4. Nguyễn Sĩ Cẩn (1984), Mấy vấn đề phương pháp dạy thơ văn cổ Việt Nam, NXB Giáo dục. 5. Nguyễn Hải Châu và một số tác giả (2006), Một số vấn đề đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá môn Ngữ văn 10, NXB Hà Nội. 6. Đỗ Thị Châu (2004), Về khái niệm đọc hiểu ngôn ngữ, Tạp chí Giáo dục, số 80, tháng 3- 2004. 7. Nguyễn Viết Chữ (2001), Phương pháp dạy học tác phẩm văn chương theo loại thể, NXB Đại học Quốc gia Hà Nội. 8. Trần Thanh Đạm và một số tác giả (1971), Vấn đề giảng dạy tác phẩm văn học theo loại thể, NXB Giáo dục. 9. Nguyễn Văn Đường (2004), Những điểm mới đáng ghi nhận của bộ sách giáo khoa Ngữ văn phổ thông, Tạp chí Giáo dục, số 100, tháng 11. 10. Hoàng Ngọc Hiến (2003), Nhập môn văn học và phân tích thể loại, NXB Đà Nẵng. 11. Hoàng Ngọc Hiến (2003), Văn học … Gần và xa, NXB Giáo dục. 12. Nguyễn Trọng Hoàn, Lê Hồng Mai (2007), Đọc – hiểu văn bản Ngữ văn 10, NXB Giáo dục. 13. Nguyễn Trọng Hoàn, Đọc – hiểu văn bản văn học, Thế giới trong ta CĐ– PB4. 14. Trần Thị Thu Hồng (2007), Mô hình đọc hiểu theo đặc trưng thể loại với việc hình thành và bồi dưỡng kĩ năng đọc hiểu văn bản văn chương cho học sinh trung học phổ thông, Tạp chí Giáo dục số 126-kì 1- 5. 15. Nguyễn Thanh Hùng (2002), Đọc và tiếp nhận văn chương, NXB Giáo dục. 16. Nguyễn Thanh Hùng (2004), Đọc hiểu văn chương, Tạp chí Giáo dục, số 92, tháng 7. 17. Nguyễn Thanh Hùng (2004), Những khái niệm then chốt của vấn đề đọc – hiểu văn chương, Tạp chí Giáo dục, số 100, tháng 11. 18. Nguyễn Thanh Hùng (2007), Hội chứng phương pháp dạy học, Khoa học Giáo dục, số 23, tháng 8. 19. Nguyễn Thị Thanh Hương (2001), Dạy học văn ở trường phổ thông, NXBĐHQGHN. 20. Nguyễn Thị Bích Hường (2007), Thực trạng tiếp nhận tác phẩm văn học dân gian theo thể loại của học sinh lớp 6 ở một số trường mầm non khu vực phía Bắc, Tạp chí Giáo dục số 179 kì 2 – 12. 21. I.F.Khalamôp (1978), Phát huy tính tích cực học tập của học sinh như thế nào (Đỗ Thị Trang, Nguyễn Ngọc Quang dịch), NXB Giáo dục. 22. Phan Trọng Luận và một số tác giả (1996), Phương pháp dạy học văn (in lần thứ 2), NXB Đại học Quốc gia Hà Nội. 23. Phan Trọng Luận và một số tác giả (1998), Thiết kế bài học tác phẩm văn chương ở nhà trường phổ thông (2 tập), NXB Giáo dục. 24. Phan Trọng Luận (1999), Đổi giờ học tác phẩm văn ở trường trung học phổ thông, NXB Giáo dục. 25. Phan Trọng Luận (2003), Văn chương bạn đọc sáng tạo, NXB Đại học Quốc gia Hà Nội. 26. Phương Lựu và một số tác giả, Lí luận văn học, NXB Giáo dục. 27. Nguyễn Đăng Mạnh và một số tác giả, 217 đề và bài văn, NXB Đại học Quốc gia Hà Nội. 28. Vũ Dương Quỹ – Lê Bảo (2006), Văn bản Ngữ văn 10 – Gợi ý đọc – hiểu và lời bình, NXB Giáo dục. 29. Vũ Dương Quỹ – Lê Bảo (2007), Văn bản Ngữ văn 11 – Gợi ý đọc – hiểu và lời bình, NXB Giáo dục. 30. Z. Ia. Rez và một số tác giả (1983), Phương pháp luận dạy học văn (Phan Thiều dịch), NXB Giáo dục. 31. Trần Đình Sử (2003), Đọc văn học văn, NXB Giáo dục. 32. Trần Đình Sử (2004), Đọc – hiểu văn bản – một khâu đột phá trong nội dung và phương pháp dạy học hiện nay, Tạp chí Giáo dục, số 102, quý IV. 33. Trần Đình Sử (Tổng chủ biên) (2006), Sách giáo khoa, Sách giáo viên Ngữ văn 10 (Nâng cao) tập 1, 2, NXB Giáo dục. 34. Trần Đình Sử, (Tổng chủ biên) (2006), Sách giáo khoa, Sách giáo viên Ngữ văn 11 (Nâng cao) tập 1, 2, NXB Giáo dục. 35. Trần Đình Sử (2007), Dạy học văn là dạy học sinh đọc – hiểu văn bản, Văn học và Tuổi trẻ, tháng 9. 36. Nguyễn Thành Thi (1999), Đặc trưng truyện ngắn Thạch Lam, NXB Giáo dục. 37. Nguyễn Thành Thi và một số tác giả (2006), Tài liệu bồi dưỡng giáo viên cốt cán trường phổ thông – Môn Văn, Tp Hồ Chí Minh. 38. Nguyễn Thành Thi, Lê Thu Yến, Trần Quỳnh Nga (2007), Tư liệu Ngữ văn 11 (Phần văn học), NXB Giáo dục. 39. Đỗ Ngọc Thống (2006), Tìm hiểu nội dung và chương trình sách giáo khoa Ngữ văn trung học phổ thông, NXB Giáo dục. 40. Hoàng Hương Thuỷ (2007), Suy nghĩ về dạy và học môn Ngữ văn trong nhà trường hiện nay, Dạy và học ngày nay, số 8. 41. Phạm Toàn (2000), Công nghệ dạy văn, NXB Đại học Quốc gia Hà Nội. 42. Đỗ Bình Trị (1999), Những đặc điểm thi pháp của các thể loại văn học dân gian, NXB Giáo dục. 43. Lê Hồng Văn (2004), Người đọc như một nhân tố tất yếu của tác phẩm văn học, Nghiên cứu Giáo dục số 11, tháng 11. PHỤ LỤC Giới thiệu 40 câu hỏi trắc nghiệm khách quan dùng để kiểm tra kết quả học của học sinh. CHỮ NGƯỜI TỬ TÙ (10 câu ) Câu 1: Lời tóm tắt nào sau đây đã nêu bật được tình huống truyện của Chữ người tử tù ? A. Truyện xoay quanh một cuộc gặp gỡ tình cờ giữa hai người thực chất là tri âm tri kỉ, nhưng lại ở vào vị thế đối nghịch, đối địch với nhau. B*. Truyện xoay quanh một cuộc gặp gỡ oái oăm giữa những người thực chất là tri âm tri kỉ, nhưng lại ở vào vị thế đối nghịch, đối địch với nhau. C. Truyện xoay quanh một cuộc gặp gỡ kì dị giữa hai người thực chất là tri âm tri kỉ, nhưng lại ở vào vị thế đối nghịch, đối địch với nhau. D. Truyện xoay quanh một cuộc gặp gỡ thú vị giữa những người thực chất là tri âm tri kỉ, nhưng lại ở vào vị thế đối nghịch, đối địch với nhau. Câu 2: Nhận định nào sau đây không chỉ ra sự đối lập, tương phản giữa hoàn cảnh và tính cách nhân vật trong Chữ người tử tù? Bóng tối, sự nhem nhuốc, độc ác, lọc lừa, thô bỉ, xấu xa ơi nhà ngục đối nghịch gay gắt với : A. cái đẹp uy nghi của nhân vật. B. cái thiên lương của nhân vật. C. cái thuần khiết của tâm hồn nhân vật. D*. cái dũng khí phi thường của nhân vật. Câu 3: Hành động, thái độ nào của ông Huấn Cao không được miêu tả, trần thuật trực tiếp trong Chữ người tử tù nhưng vẫn góp phần thể hiện khí phách phi thường của ông trong tác phẩm ? A*. Dám chống lại cả triều đình (cầm đầu một cuộc khởi nghĩa). B. Có cốt cách chọc trời quấy nước, bất chấp cả gông cùm, tù tội. C. Bình thản đón nhận án chém. D. Khoan thai, ung dung viết những dòng chữ cuối cùng. Câu 4: Lời giải thích nào sau đây về hai chữ thiên lương có thể xem là đúng nhất ? A. Bản tính đẹp, tự nhiên của con người được trời phú cho. B*. Bản tính tốt, tự nhiên của con người được trời phú cho. C. Bản tính thiện, tự nhiên của con người được trời phú cho. D. Bản tính lành, tự nhiên của con người được trời phú cho. Câu 5: Luận cứ nào sau đây tuy chỉ là biểu hiện gián tiếp của thiên lương ở Huấn Cao, nhưng không kém phần tập trung, sâu sắc ? A*. Huấn Cao luôn luôn có ý thức sử dụng cái tài của mình cũng như cái đẹp mà mình sáng tạo nên sao cho thật xứng đáng. B. Huấn Cao đã đem “tấm lòng” của mình mà đáp lại những “tấm lòng trong thiên hạ”. C. Huấn Cao hiện lên trong cảnh cho chữ như một biểu tượng của thiên lương lành vững, trong sáng. D. Huấn Cao đã ứng xử một cách thật độ lượng với người, thành khẩn với mình trước điều ngộ nhận về viên quản ngục. Câu 6: Trong những lí do sau đây, lí do nào là căn bản nhất khiến cảnh cho chữ trong Chữ người tử tù trở thành một “cảnh tượng xưa nay chưa từng có”? A. Vì việc cho chữ diễn ra trong một không gian đặc biệt, “chưa từng có”. B*. Vì người cho chữ và người xin chữ đều được đặt vào một tình huống oái oăm “chưa từng có”. C. Vì tư thế cho chữ (bất chấp xiềng xích) uy nghi, lẫm liệt “chưa từng có”. D. Vì thời điểm cho chữ (trước giờ xử trảm) khác thường khiến việc cho chữ thành một việc hệ trọng: kí thác, truyền ngôi. Câu 7: Lời giải nghĩa và cách chú thích nào sau đây là rõ và chính xác nhất về mấy chữ biệt nhỡn liên tài ? A. Biệt nhỡn : cái nhìn quý trọng đặc biệt ; liên tài : lòng quý mến người tài. B. Biệt nhỡn : con mắt tinh tường đặc biệt ; liên tài : quý mến người tài. C*. Biệt nhỡn liên tài : tấm lòng và con mắt quý trọng đặc biệt người có tài. D. Biệt nhỡn liên tài : con mắt đặc biệt, cái dây tình liên kết đặc biệt dành cho người tài. Câu 8: Trong Chữ người tử tù, sự mệnh danh nào sau đây dành cho viên quản ngục được Nguyễn Tuân tạo ra như một hình ảnh so sánh độc đáo ? A. Một “tấm lòng trong thiên hạ” . B. Một kẻ “biết mến khí phách”, “biết trọng người có tài”. C*. Một “thanh âm trong trẻo…”. D. Một người có “sở nguyện cao quý”, có “biệt nhỡn liên tài”. Câu 9: Dòng nào sau đây nêu đúng và rõ nhất những đóng góp có giá trị của Nguyễn Tuân về nghệ thuật viết truyện trong Chữ người tử tù ? A. Đậm không khí cổ xưa; thủ pháp đối lập, tương phản được sử dụng nhiều; ngôn ngữ giàu chất tạo hình. B*. Tình huống truyện độc đáo; đậm không khí cổ xưa; thủ pháp đối lập, tương phản được sử dụng nhiều; ngôn ngữ giàu chất tạo hình. C. Tình huống truyện độc đáo; đậm không khí cổ xưa; thủ pháp đối lập, tương phản được sử dụng nhiều. D. Tình huống truyện độc đáo; đậm không khí cổ xưa; thủ pháp đối lập, tương phản được sử dụng nhiều; ngôn ngữ giàu chất hội họa. Câu 10: Dòng nào sau đây nêu đúng và rõ nhất thành công của Nguyễn Tuân về khả năng tạo dựng không khí truyện phù hợp trong ? A. Tác phẩm mang đậm không khí một thời vang bóng. B. Tác phẩm mang đậm không khí buổi giao thời. C. Tác phẩm mang đậm không khí thời đại. D*. Tác phẩm mang đậm không khí cổ xưa. VĨNH BIỆT CỬU TRÙNG ĐÀI (10 câu ) Câu 1: Không gian làm nền cho hành động kịch ở hồi V vở Vũ Như Tô của Nguyễn Huy Tưởng là không gian nào ? A. Nơi ở của Đan Thiềm B*. Một cung cấm C. Nơi ở của Vũ Như Tô D. Một điện thờ trong cung vua Câu 2:Trong vở kịch, nhìn từ khát vọng của kiến trúc sư Vũ Như Tô, Cửu Trùng Đài hiện thân cho điều gì ? A*. Mộng lớn B. Món nợ mồ hôi xương máu C. Niềm kiêu hãnh nước nhà D. Quyền lực và ăn chơi Câu 3: Dòng nào sau đây diễn đạt đúng nhất ý nghĩa đối nghịch hàm chứa ngay trong công trình nghệ thuật Cửu Trùng Đài, tất yếu làm nảy sinh bi kịch của người trí thức- nghệ sĩ Vũ Như Tô ? A. Cửu Trùng Đài vừa là hình ảnh của một công trình kiến trúc bền vững, vĩnh cửu vừa là hiện thân cho cái đẹp xa hoa. B. Cửu Trùng Đài vừa là hình ảnh của một công trình kiến trúc tuyệt tác, kì vĩ vừa là hiện thân cho cái đẹp dở dang. C*.Cửu Trùng Đài vừa là hình ảnh một công trình kiến trúc tuyệt tác, kì vĩ, bền vững hoàn hảo vừa là hiện thân cho cái đẹp xa hoa, nhất thời, dang dở. D. Cửu Trùng Đài vừa là hình ảnh một công trình kiến trúc hoàn hảo vừa là hiện thân cho cái đẹp xa hoa. Câu 4: Tình tiết nào trong các tình tiết sau cho thấy nguyên nhân trực tiếp làm nảy sinh bi kịch (vỡ mộng) của Vũ Như Tô ? A*. Lợi dụng tình hình rối ren, Trịnh Duy Sản cầm đầu một phe cánh phản nghịch trong triều dấy binh nổi loạn, lôi kéo thợ thuyền làm phản. B. Có tin binh biến, bạo loạn trong cung vua đe dọa sinh mạng Vũ Như Tô và Cửu Trùng Đài, Đan Thiềm hết lòng khuyên Vũ Như Tô đi trốn, Vũ Như Tô một mực không nghe. C. Lê Tương Dực cùng hoàng hậu, đại thần bị giết hoặc tự tử; lũ cung nữ và bọn nội giám nháo nhào tìm cách thoát thân. D. Cửu Trùng Đài bị thiêu hủy, Đan Thiềm hết lời xin tha và xin được chết thay cho Vũ Như Tô không được, nàng bị bắt đem đi hành hình, còn Vũ Như Tô đau đớn vĩnh biệt Cửu Trùng Đài và bình thản ra pháp trường. Câu 5: Lời nào trong những lời sau đây của Đan Thiềm cho thấy niềm lo lắng đã pha lẫn chút tuyệt vọng trong lòng nàng ? A. Ông nghe tôi ! Ông trốn đi! Ông nghe tôi ! Ông phải trốn đi mới được ! B. Ông trốn đi, mau lên, khổ lắm. C*. Ông Cả ơi ! Có trốn cũng không được nữa. Ông nguy mất. D. Ông Cả ! Ông chạy đi ! Ông có nghe tiếng gì không ? Quân giặc đang tìm ông đấy: trốn đi ! Câu 6: Ở lớp I, theo lời Đan Thiềm, dân chúng nổi dậy không cần Cửu Trùng Đài, không hiểu Vũ Như Tô, thậm chí đã quy kết cho ông rất nhiều tội trạng to tát. Trong các tội trạng ấy, tội trạng nào được quy chụp vô lí nhất và thực sự đã gây nên bi kịch đau đớn nhất của Vũ Như Tô ? A. Tạo điều kiện cho “vua xa xỉ”. B. Làm cho “công khố hao hụt”. C*. Làm cho “dân gian lầm than”. D. Làm cho “man di oán giận”, “thần nhân trách móc”. Câu 7: Câu nói nào của Vũ Như Tô được ông lặp lại nhiều lần nhất trong các lời thoại của mình, chứng tỏ rằng ông vừa là người thiếu hiểu biết thực tế, rất ảo tưởng, vừa là người rất trong sáng, hồn nhiên, tuyệt đối tin vào giá trị của cái đẹp và của nghệ thuật ? A*. Vô lí ! B. Tôi làm gì nên tội ? C. Ta có thù oán gì với các người ? D. Tôi quyết ở đây ! Câu 8: Câu nói nào dưới đây của Vũ Như Tô vừa chứng tỏ sự ảo tưởng, cố chấp vừa thể hiện tấm lòng yêu quý hết sức sâu sắc, chân tình của ông dành cho người bạn tri âm tri kỉ (đồng bệnh) Đan Thiềm ? A. Bà ở đây. Vậy tôi cũng ở đây, nguy biến ta cùng chịu . (lớp V) B. Đa tạ bà. Tấm lòng của bà, chỉ có lòng cha mẹ tôi mới sánh kịp. Nhưng tôi đã quyết, không chịu rời Cửu Trùng Đài một bước. (lớp I) C*. Đan Thiềm, xin cùng bà vĩnh biệt ! Đời ta chưa tận, mệnh ta chưa cùng. Ta sẽ xây một đài vĩ đại để tạ lòng tri kỉ. (lớp VIII) D. Thợ theo quân phản nghịch ? Thế còn Cửu Trùng Đài ? (lớp IV) Câu 9: Bệnh Đan Thiềm mà Nguyễn Huy Tưởng nói đến trong lời đề tựa (“cầm bút chẳng qua cùng một bệnh với Đan Thiềm”) và thể hiện qua nhân vật chính của vở kịch, có thể hiểu thực chất là bệnh gì ? A. Bệnh đam mê, kính trọng người có tài cao, nghiệp lớn; người có khả năng sáng tạo những cái đẹp kì diệu, khác thường. B*.Bệnh ngưỡng mộ, tôn kính, thương cảm những người tài cao, mộng lớn; luôn mở lòng thao thức, chia sẻ buồn vui cùng với họ. C. Bệnh ưu tư, đau đớn không nguôi về số phận bi kịch của các bậc tài hoa. D. Bệnh đa mang, tự cho mình có bổn phận gìn giữ, bảo vệ người tài như những tài sản muôn đời muôn thuở của quốc gia. Câu 10: Nét tính cách nào sau đây của Đan Thiềm, đối lập với tính cách Vũ Như Tô, được thể hiện tập trung trong đoạn trích Vĩnh biệt Cửu Trùng Đài ? A. Đam mê cái tài, cái đẹp. B. Quên mình khích lệ, bảo vệ cái tài, người tài. C. Luôn mang trong lòng nỗi ưu tư, khổ lụy vì cái tài. D*. Khéo léo, uyển chuyển, dễ thích ứng với hoàn cảnh. VỘI VÀNG (10 câu ) Câu 1: Nếu cần chia bài thơ thành hai phần chính (phần bộc lộ cảm xúc, quan niệm, phần thực thi bằng hành động), thì ranh giới giữa hai phần ấy đặc ở câu thơ nào là hợp lí nhất? A. Của ong bướm này đây tuần tháng mật. B. Tôi không chờ nắng hạ mới hoài xuân. C. Nên bâng khuâng tôi tiếc cả đất trời. D*. Mau đi thôi! Câu 2: Ước muốn tắt nắng, buộc gió của “tôi”, nói một cách giản dị và thực chất là ước muốn điều gì? A. Muốn có được quyền uy của thượng đế. B. Muốn có được sức mạnh, quyền năng của tạo hóa. C. Muốn chặn bước đi của thời gian. D*. Muốn vĩnh viễn hóa hương sắc của tuổi trẻ. Câu 3: Cách dùng từ ngữ, hình ảnh “tuần tháng mật, hoa đồng nội xanh rì, lá cành tơ phơ phất, khúc tình si, ánh sáng chớp hàng mi, ngon như một cặp môi gần” có đặc điểm nào nổi bật? A. Từ ngữ gợi tả vẻ ngọt ngào tươi mới. B. Từ ngữ gợi tả vẻ nồng thắm quyến rũ. C*. Từ ngữ gợi tả vẻ đẹp đằm thắm kính đáo. D. Từ ngữ gợi tả sự căng tràn nhựa sống. Câu 4: Hình ảnh “Tháng giêng ngon như một cặp môi gần” là một so sánh rất Xuân Diệu. Căn cứ vào đâu là chủ yếu để có thể nói như vậy ? A*. Xuân Diệu thường lấy vẻ đẹp của con người, sự sống làm chuẩn mực cho mọi vẻ đẹp. B. Cảnh vật trong thơ Xuân Diệu luôn đầy sắc dục, tình tứ. C. Xuân Diệu nhìn đâu cũng thấy niềm đam mê và hương vị của tình yêu. D. Xuân Diệu thường có những liên tưởng, so sánh rất táo bạo. Câu 5: Điệp từ này đây, phép liệt kê cùng với cách sử dụng từ ngữ, hình ảnh xôn xao hương sắc trong đoạn thơ từ dòng 5 đến dòng 11 không nhằm tạo ra hiệu quả biểu đạt nào sau đây? A. Làm cho bức tranh mùa xuân tươi đẹp, kì thú cứ bày biện, mở rộng ra mãi đến vô cùng. B*. Làm cho vẻ đẹp kì thú của mùa xuân trở nên bình dị, gần gũi hơn. C. Làm cho mọi đường nét, hình ảnh, vẻ đẹp của mùa xuân trở nên hiện hữu, gần kề trong tầm tay với. D. Làm cho bức tranh mùa xuân hiện lên như một bữa tiệc hân hoan, thịnh soạn, đầy sức trêu nhử, mời mọc. Câu 6: Giữa dòng thơ 12, Xuân Diệu đặt một dấu chấm đột ngột (Tôi sung sướng. Nhưng vội vàng một nửa) nhằm chủ yếu tạo hiệu quả gì? A. Tạo sự đối lập giữa “sung sướng” với “vội vàng”. B*. Tạo cảm giác đứt gãy, hụt hẫng vì niềm vui không trọn vẹn. C. Nhấn mạnh nỗi buồn lo “vội vàng”. D. Tạo thêm sức ám ảnh cho thời gian. Câu 7: Trong đoạn thơ từ “Mùi tháng năm” đến “Chẳng bao giờ nữa …”, tác giả đã nhìn vào đâu để thấy những điềm báo về nguy cơ tất cả sẽ tàn phai? A. Nhìn vào thời gian. B. Nhìn vào không gian. C. Nhìn vào cảnh vật. D*. Nhìn vào cả ngoại cảnh lẫn tâm hồn. Câu 8: Các từ ngữ, hình ảnh : rớm vị chia phôi, than thầm tiễn biệt, hờn vì nỗi phải bay đi, đứt tiếng reo thi, sợ độ phai tàn sắp sửa … cho thấy rõ nhất thế giới ngoại cảnh phản chiếu điều gì trong tâm hồn nhà thơ? A*. Một niềm tiếc nuối đến đớn đau, xót xa. B. Một niềm lo âu, khắc khoải, da diết. C. Một niềm ân hận về những ngày đã qua. D. Một niềm băn khoăn cho những ngày sắp đến. Câu 9: Nhịp điệu gấp gáp trong cuộc chạy đua với thời gian, theo lời giục giã của Xuân Diệu trong đoạn cuối bài thơ được tạo ra không phải bằng chất liệu, phương tiện nào? A. Câu thơ vắt dòng, cảm xúc chảy tràn từ dòng trên xuống dòng dưới. B*. Những cấu trúc đăng đối, hoài hòa. C. Lối trùng điệp cấu trúc và nhịp điệu khẩn trương, hối hả. D. Các động từ chỉ động tác mạnh hay trạng thái cảm xúc nồng nhiệt. Câu 10: Ở phần đầu bài thơ, nhân vật trữ tình xưng “tôi”, phần cuối bài thơ lại xưng “ta”. Việc thay đổi cách xưng gọi như vậy, chủ yếu nhằm dụng ý gì? A*. Nhân vật trữ tình muốn tự nâng mình lên một tầm vóc lớn lao hơn để có thể chạy đua với thời gian và ôm riết lấy tất cả. B. Nhân vật trữ tình muốn nhân danh cả một lớp người trẻ trung để có thêm sự tiếp sức. C. Nhân vật trữ tình muốn tạo ra một giọng nói đầy quyền uy trước thời gian, cuộc đời. D. Nhân vật trữ tình muốn nhấn mạnh sự bé nhỏ, hữu hạn của “cái tôi” cá nhân trước thời gian, cuộc đời. VỀ LUÂN LÍ XÃ HỘI Ở NƯỚC TA (10 câu ) Câu 1: Lời giải thích nào sau đây về khái niệm luân lí không đúng với quan niệm của Phan Châu Trinh trong bài diễn thuyết Về luân lí xã hội ở nước ta ? A. Luân lí là luân thường đạo lí. B*. Luân lí đồng nghĩa với đạo đức. C. Luân lí là những quy tắc về quan hệ đạo đức giữa người với người trong xã hội. D. Luân lí là những quy tắc, chuẩn mực đạo đức được xây dựng trong suốt một quá trình lâu dài. Câu 2:Thời kì thấp nhất trong sự phát triển của luân lí được ông gọi tên là gì? A*. Gia đình luân lí B. Quốc gia luân lí C. Xã hội luân lí D. Thời kì không tên Câu 3: Trong phần 1 của đoạn trích (theo cách đánh số thứ tự của SGK), tác giả đã lựa chọn cách vào đề nào trong những cách sau đây nhằm đánh tan sự ngộ nhận của nhiều người về khái niệm luân lí xã hội ? A. Nói gián tiếp về tình trạng hiểu lầm khái niệm. B. Nói bóng gió, nhẹ nhàng về tình trạng hiểu lầm khái niệm. C*. Nói trực tiếp, thẳng thừng về tình trạng hiểu lầm khái niệm. D. Nói theo lối biểu tượng hai mặt về tình trạng hiểu lầm khái niệm. Câu 4: Việc đặc biệt nhấn mạnh vào sự dốt nát về xã hội luân lí của người mình như vậy không nhằm mục đích gì ? A. Rung lên một hồi chuông cảnh báo với toàn dân, kêu gọi đồng bào mau chóng thức tỉnh. B. Thôi thúc người dân Việt xây dựng cho mình một xã hội luân lí mới. C. Xây dựng một ý thức tự tôn dân tộc theo tinh thần phản tỉnh và hướng vào hành động thực tiễn. D*. Phê phán, đả kích cái “quốc dân tính” kém cỏi, dốt nát của dân chúng Việt Nam. Câu 5: Cụm từ nào không nhằm chỉ người nghe bài diễn thuyết ? A. Người nước ta B. Người bên ta C. Người mình, ông cha mình D*. Người ta, họ Câu 6: Nói về ý thức nghĩa vụ trong một đất nước có nền xã hội luân lí bền vững, tác giả đã nhắc đến loại nghĩa vụ nào ? A. Nghĩa vụ mỗi người trong nước. B. Nghĩa vụ của mỗi người trong nhà. C. Nghĩa vụ loài người ăn ở với nhau. D*. Cả A và C. Câu 7: Cách giải thích nào sau đây về diễn thuyết là đúng ? A. Trao đổi về một vấn đề nào đó với tập thể. B*. Nói trước công chúng về một vấn đề nào đó. C. Nói về một vấn đề nào đó trước những người cùng quan điểm. D. Trao đổi về một vấn đề nào đó ở nơi công cộng. Câu 8: Người diễn thuyết muốn thuyết phục công chúng, không nhất thiết phải đáp ứng yêu cầu nào sau đây ? A. Nắm chắc đối tượng. B. Xác định chủ đề, mục đích rõ ràng. C. Lập luận khúc chiết, lời lẽ giản dị, dễ hiểu. D*. Có tài hùng biện xuất chúng. Câu 9: Cách hiểu nào sau đây là đúng nhất về lối phản chứng trong nghị luận? A*. Sự chứng minh bằng cách đặt ra một giả thiết ngược lại với điều phải chứng minh và vạch rõ rằng giả thiết này dẫn đến điều vô lí. B. Sự chứng minh nhằm hướng đến việc phản bác một điều gì đó, trái ngược với điều cần chứng minh. C. Sự chứng minh theo lối bác bỏ ý kiến của đối phương để khẳng định tính đúng đắn trong ý kiến của mình. D. Chứng minh bằng cách đưa ra dẫn chứng không thể chối cãi để phản bác lại ý kiến của đối phương. Câu10: Trong khi lập luận theo lối phản chứng, đối tượng và hiện trạng nào sau đây bị Phan Châu Trinh phê phán gay gắt nhất ? A. Dân chúng ở ta “phải ai tai nấy, ai chết mặc ai”; “trơ trọi, lơ láo, sợ sệt, ù lì”… B. Xã hội ở nước ta là một xã hội “không biết đoàn thể, không trọng công ích”. C. Bọn thức giả ở ta phần đông hèn yếu, “ngó theo sức mạnh”, quỵ lụy quyền thế,… D*. Bọn quan trường ở nước ta phản động, thối nát, chỉ là một “lũ ăn cướp có giấy phép”.