Luận văn Thực trạng chi trả các chế độ bảo hiểm xã hội tại bảo hiểm xã hội thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ

h÷ng ng­êi lµm viÖc trong khu vùc Nhµ n­íc vµ c¸c lùc l­îng vò trang, v× vËy sè ng­êi tham gia b¶o hiÓm x· héi thÊp vµ t¨ng chËm. Mét mÆt nã ¶nh h­ëng ®Õn nguån thu cña quü b¶o hiÓm x· héi, kh«ng ®¶m b¶o cho quü ho¹t ®éng trªn nguyªn t¾c “sè ®«ng bï sè Ýt”. MÆt kh¸c, cßn g©y nªn sù bÊt b×nh ®¼ng gi÷a nh÷ng ng­êi lao ®éng trong x· héi. Ng­êi lao ®éng trong khu vùc Nhµ n­íc th× ®­îc bao cÊp toµn bé tõ chi phÝ sinh ho¹t, ¨n ë, èm ®au, bÖnh tËt... cho tíi lóc qua ®êi. Cßn ng­êi lao ®éng ë c¸c khu vùc kh¸c mÆc dï vÉn ph¶i lao ®éng, kiÕm sèng trªn chÝnh søc lao ®éng cña m×nh, cã ®ãng gãp cho x· héi vµ thùc hiÖn c¸c nghÜa vô ®èi víi Nhµ n­íc nh­ng l¹i kh«ng ®­îc h­ëng quyÒn lîi g× vÒ b¶o hiÓm x· héi. V× thÕ, ng­êi lao ®éng n¶y sinh t©m lý ph¶i vµo lµm viÖc trong c¸c c¬ quan, xÝ nghiÖp cña Nhµ n­íc ®Ó ®­îc h­ëng c¸c chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi, ®Æc biÖt lµ chÕ ®é h­u trÝ khi hÕt tuæi lao ®éng. ViÖc ban hµnh c¸c chÕ ®é, chÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi cßn nhiÒu bÊt hîp lý nhÊt lµ trong viÖc tÝnh to¸n møc h­ëng b¶o hiÓm x· héi. NghÞ ®Þnh 236/H§BT cña Héi ®ång Bé tr­ëng cho phÐp quy ®æi thêi gian c«ng t¸c theo hÖ sè: 1 n¨m c«ng t¸c ®­îc tÝnh thµnh 1 n¨m 2 th¸ng, 1 n¨m 4 th¸ng hoÆc 1 n¨m 6 th¸ng. V× vËy, thêi gian tÝnh møc h­ëng b¶o hiÓm x· héi ®· t¨ng lªn so víi thêi gian c«ng t¸c thùc tÕ tõ 1,17 ®Õn 1,5 lÇn. Trong gi¶i quyÕt chÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi ®· tån t¹i hai kh¸i niÖm: thêi gian c«ng t¸c thùc tÕ vµ thêi gian c«ng t¸c quy ®æi, nªn ®· cã c¸c tr­êng hîp ng­êi lao ®éng chØ cÇn 8 n¨m c«ng t¸c ë chiÕn tr­êng, nh÷ng n¬i cã ®iÒu kiÖn khã kh¨n, gian khæ lµ ®­îc nghØ mÊt søc víi møc trî cÊp 40% møc tiÒn l­¬ng vµ phô cÊp th©m niªn trong khi vÉn cßn ®ñ søc ®Ó lµm viÖc tiÕp. Nam giíi chØ cÇn 30 n¨m c«ng t¸c quy ®æi, n÷ giíi chØ cÇn 25 n¨m c«ng t¸c quy ®æi lµ ®­îc nghØ h­u vµ h­ëng 75% møc l­¬ng tr­íc khi nghØ h­u... Vµ còng tõ vÊn ®Ò nµy mµ ng­êi nghØ h­u ®­îc h­ëng tíi møc tèi ®a lµ 95% møc l­¬ng ®ang c«ng t¸c n¨m cuèi cïng. Quy ®Þnh nµy lµ kh«ng hîp lý ®èi víi quü b¶o hiÓm x· héi do viÖc tÝnh to¸n dùa vµo mét kho¶ng thêi gian kh«ng cã thùc (®ã lµ kho¶ng thêi gian mµ thùc chÊt ®èi t­îng kh«ng cã ®ãng gãp vµo quü b¶o hiÓm x· héi nh­ng l¹i ®­îc coi lµ cã). Do vËy, viÖc chi tr¶ c¸c chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi lµ g¸nh nÆng cho ng©n s¸ch Nhµ n­íc. - ViÖc qu¶n lý quü b¶o hiÓm x· héi lu«n ®­îc 2 c¬ quan qu¶n lý (Tæng Liªn ®oµn lao ®éng vµ Bé Lao ®éng th­¬ng binh vµ x· héi) thiÕu sù ®iÒu hµnh chung dÉn ®Õn sù mÊt c©n ®èi thu- chi khi cã sù thõa thiÕu ë mçi ngµnh. Do vËy Nhµ n­íc ®· chñ tr­¬ng t¨ng møc ®ãng gãp vµo quü b¶o hiÓm x· héi ®Ó bï ®¾p thªm cho chi, gi¶m bít g¸nh nÆng cho ng©n s¸ch Nhµ n­íc, ®ång thêi thay ®æi hÖ thèng qu¶n lý quü b¶o hiÓm x· héi. b/ Giai ®o¹n sau NghÞ ®Þnh 12/CP vµ 19/CP ®Õn nay. Tr­íc yªu cÇu ph¶i ®æi míi c¸c chÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi cho phï hîp víi t×nh h×nh kinh tÕ- x· héi trong ®iÒu kiÖn míi, ChÝnh phñ ®· ban hµnh NghÞ ®Þnh 43/CP ngµy 22- 6- 1993 quy ®Þnh t¹m thêi c¸c chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi vµ cã quy ®Þnh: ChÝnh phñ thµnh lËp hÖ thèng b¶o hiÓm x· héi ViÖt Nam ®Ó qu¶n lý thèng nhÊt quü vµ sù nghiÖp b¶o hiÓm x· héi trªn c¬ së thèng nhÊt tæ chøc b¶o hiÓm x· héi thuéc Bé Lao ®éng th­¬ng binh vµ x· héi vµ Tæng Liªn ®oµn lao ®éng ViÖt Nam. Nh­ng trong suèt thêi kú 1993- 1995, qu¶n lý quü b¶o hiÓm x· héi vÉn do 2 c¬ quan (Tæng Liªn ®oµn lao ®éng ViÖt Nam vµ Bé Lao ®éng th­¬ng binh vµ x· héi) thùc hiÖn cho nªn mäi tån t¹i nh­ ®· nªu trªn hÇu nh­ ch­a cã g× thay ®æi. Cã ch¨ng sù thay ®æi chØ lµ sù thay ®æi vÒ chÕ ®éi h­ëng b¶o hiÓm x· héi cña ng­êi lao ®éng. Mét sè ®¸nh gi¸ s¬ bé vÒ thu nép vµ qu¶n lý quü b¶o hiÓm x· héi Nguån h×nh thµnh quü b¶o hiÓm x· héi trong giai ®o¹n nµy cã c¸c ®Æc tr­ng sau: Nguån h×nh thµnh quü b¶o hiÓm x· héi vÉn chñ yÕu tõ ba nguån tiÒn ®ãng gãp cña ng­êi lao ®éng (5% tiÒn l­¬ng), ®ãng gãp cña chñ sö dông lao ®éng (15% tæng quü l­¬ng) vµ nguån ®ãng, hç trî cña ng©n s¸ch Nhµ n­íc. Ngoµi ra, quü cßn cã nguån bæ sung lµ lîi nhuËn tõ viÖc sö dông mét phÇn vèn t¹m thêi nhµn rçi ®­îc ®Çu t­ vµo ho¹t ®éng kinh doanh sinh lêi nh»m b¶o toµn vµ ph¸t triÓn gi¸ trÞ cña quü. Trªn c¬ së cña NghÞ ®Þnh 19/CP ngµy 16- 02- 1995, b¶o hiÓm x· héi ViÖt Nam ®­îc thµnh lËp. C¬ quan nµy cã c¸c quyÒn h¹n vµ nhiÖm vô c¬ b¶n nh­ sau: - Tæ chøc thu quü b¶o hiÓm x· héi theo quy ®Þnh cña ChÝnh phñ. - Qu¶n lý quü b¶o hiÓm x· héi vµ tæ chøc chi tr¶ c¸c kho¶n trî cÊp vÒ b¶o hiÓm x· héi. - B¶o tån vµ t¨ng gi¸ trÞ quü b¶o hiÓm x· héi theo quy ®Þnh cña ChÝnh phñ. - Qu¶n lý vÒ mÆt tµi chÝnh vµ hµnh chÝnh b¶o hiÓm x· héi. - KiÕn nghÞ chÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi. - Thùc hiÖn hîp t¸c quèc tÕ vÒ nghiÖp vô b¶o hiÓm x· héi… Nh­ vËy, kÓ tõ 01- 10- 1995, quü b¶o hiÓm x· héi ViÖt Nam ®· chÝnh thøc lµ mét quü tµi chÝnh ®éc lËp n»m ngoµi ng©n s¸ch Nhµ n­íc vµ nã ®­îc qu¶n lý theo mét hÖ thèng riªng, ®ã lµ hÖ thèng b¶o hiÓm x· héi ViÖt Nam ®­îc tæ chøc theo hÖ thèng däc tõ Trung ­¬ng ®Õn ®Þa ph­¬ng víi c¬ cÊu sau: - ë Trung ­¬ng lµ B¶o hiÓm x· héi ViÖt Nam - B¶o hiÓm x· héi tØnh, thµnh phè trùc thuéc Trung ­¬ng. - B¶o hiÓm x· héi huyÖn, quËn, thÞ x·, thµnh phè trùc thuéc tØnh. B¶ng 4: S¬ ®å tæ chøc bé m¸y b¶o hiÓm x· héi viÖt nam (Giai ®o¹n sau nghÞ ®Þnh 12/CP vµ 19/CP) Héi ®ång qu¶n lý b¶o hiÓm x· héi viÖt nam b¶o hiÓm x· héi quËn, huyÖn, thÞ x·, thµnh phè thuéc tØnh b¶o hiÓm x· héi tØnh, thµnh phè trùc thuéc trung ­¬ng b¶o hiÓm x· héi viÖt nam Dùa trªn c¸c kÕt qu¶ ®¹t ®­îc trong viÖc thùc hiÖn NghÞ ®Þnh 43/CP vµ c¨n cø theo Bé luËt Lao ®éng ®· ®­îc Quèc héi n­íc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam th«ng qua ngµy 23- 06- 1994. ChÝnh phñ ®· ban hµnh NghÞ ®Þnh 12/CP vµo ngµy 26 th¸ng 01 n¨m 1995 vµ §iÒu lÖ b¶o hiÓm x· héi kÌm theo. TiÕp ®ã, ChÝnh phñ ban hµnh NghÞ ®Þnh 19/CP ngµy 16- 02- 1995 vÒ viÖc thµnh lËp B¶o hiÓm x· héi ViÖt Nam trªn c¬ së thèng nhÊt c¸c tæ chøc B¶o hiÓm x· héi hiÖn cã ë Trung ­¬ng vµ ®Þa ph­¬ng thuéc hÖ thèng Lao ®éng th­¬ng binh vµ x· héi vµ Tæng Liªn ®oµn lao ®éng ViÖt Nam. Tuy nhiªn, do t¸c ®éng cña mét sè yÕu tè kh¸ch quan nh­ nh©n sù, tæ chøc, hµnh chÝnh... cho nªn toµn bé hÖ thèng b¶o hiÓm x· héi ViÖt Nam míi chÝnh thøc ®i vµo ho¹t ®éng tõ ngµy 01- 10- 1995. Nh­ng viÖc thu b¶o hiÓm x· héi ®· ®­îc tiÕn hµnh tõ ngµy 01- 7- 1995 (quy ®Þnh t¹i Th«ng t­ 58/TC HCSN ngµy 24- 7- 1995 cña Bé Tµi chÝnh vÒ viÖc h­íng dÉn t¹m thêi ph­¬ng thøc thu nép b¶o hiÓm x· héi). ViÖc b¶o hiÓm x· héi ViÖt Nam ra ®êi ®· ®¸nh dÊu mét trang míi trong lÞch sö ph¸t triÓn B¶o hiÓm x· héi ë ViÖt Nam. Ch­¬ng II Thùc tr¹ng chi tr¶ c¸c chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi t¹i b¶o hiÓm x· héi thµnh phè viÖt tr× tØnh phó thä I- vµi nÐt vÒ b¶o hiÓm x· héi thµnh phè viÖt tr×. ViÖt Tr× lµ mét thµnh phè c«ng nghiÖp ®­îc thµnh lËp ngµy 04- 6- 1962. Cho ®Õn nay, ViÖt Tr× cã diÖn tÝch 65,12 km2 vµ d©n sè 132.697 ng­êi, trong ®ã 2/3 lµ d©n c­ thµnh thÞ; gåm 17 ph­êng, x· lµ ®¬n vÞ hµnh chÝnh cÊp c¬ së trùc thuéc. Ngoµi ra, ViÖt Tr× con lµ Trung t©m kinh tÕ- chÝnh trÞ- v¨n ho¸ cña tØnh VÜnh Phó tr­íc ®©y vµ tØnh Phó Thä hiÖn nay. Do vËy, ViÖt Tr× lu«n lµ n¬i tËp trung sè l­îng lín c¸c ®èi t­îng h­ëng c¸c chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi hµng th¸ng. TÝnh ®Õn ngµy 31- 12- 2002, cã 14.385 ®èi t­îng h­ëng c¸c chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi. Trong ®ã: H­u qu©n ®éi 857 cã ®èi t­îng; h­u viªn chøc cã 9.228 ®èi t­îng; h­ëng trî cÊp mÊt søc lao ®éng cã 3.018 ®èi t­îng; h­ëng trî cÊp tai n¹n lao ®éng- bÖnh nghÒ nghiÖp cã 372 ®èi t­îng; h­ëng trî cÊp tuÊt viªn chøc cã 910 ®èi t­îng. ViÖt Tr× còng lµ n¬i tËp trung ®«ng c¸c c¬ quan, doanh nghiÖp Nhµ n­íc vµ doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh. ChÝnh v× vËy, thµnh phè ViÖt Tr× cã rÊt ®«ng ®èi t­îng tham gia vµ ®­îc h­ëng b¶o hiÓm x· héi b¾t buéc. Cïng víi viÖc thùc hiÖn Bé luËt Lao ®éng vµ NghÞ ®Þnh 12/CP vµ 19/CP, b¶o hiÓm x· héi thµnh phè ViÖt Tr× ®­îc thµnh lËp theo quyÕt ®Þnh sè 07a/Q§- TCCB ngµy 15- 6- 1995 cña Tæng gi¸m ®èc B¶o hiÓm x· héi ViÖt Nam vµ chÝnh thøc ®i vµo ho¹t ®éng tõ ngµy 1- 10- 1995 dùa trªn c¬ së s¸t nhËp c¸c tæ chøc b¶o hiÓm x· héi cña 2 ngµnh Th­¬ng binh vµ x· héi vµ Liªn ®oµn lao ®éng thµnh phè ViÖt Tr× ®Ó thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng b¶o hiÓm x· héi trªn ®Þa bµn thµnh phè ViÖt Tr× theo ph©n cÊp cña b¶o hiÓm x· héi tØnh VÜnh Phó tr­íc ®©y vµ b¶o hiÓm x· héi tØnh Phó Thä hiÖn nay. Sau h¬n 7 n¨m ®i vµo ho¹t ®éng, b¶o hiÓm x· héi thµnh phè ViÖt Tr× thùc hiÖn hai chøc n¨ng chÝnh lµ thu b¶o hiÓm x· héi vµ chi tr¶ c¸c chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi cho c¸c ®èi t­îng h­ëng b¶o hiÓm x· héi trªn ®Þa bµn theo ph©n cÊp cña B¶o hiÓm x· héi tØnh Phó Thä. §Õn ngµy 31- 12- 2002, B¶o hiÓm x· héi thµnh phè ViÖt Tr× qu¶n lý vµ thu b¶o hiÓm x· héi cña 308 ®Çu mèi víi 16.520 lao ®éng, trong ®ã cã 202 ®Çu mèi lµ c¬ quan hµnh chÝnh sù nghiÖp víi 7.048 lao ®éng; 89 ®Çu mèi lµ c¸c doanh nghiÖp víi 9.249 lao ®éng ; 17 ®Çu mèi x· ph­êng víi 223 lao ®éng. Víi kÕ ho¹ch thu b¶o hiÓm x· héi n¨m 2002 ®­îc B¶o hiÓm x· héi thµnh phè tØnh Phó Thä giao lµ 20.492.000.000,® ®¹t: 101,21%. Song song víi c«ng t¸c qu¶n lý ®èi t­îng tham gia b¶o hiÓm x· héi vµ thu phÝ b¶o hiÓm x· héi. B¶o hiÓm x· héi thµnh phè ViÖt Tr× th­êng xuyªn chi tr¶ cho 14.385 ®èi t­îng. Víi sè tiÒn chi tr¶ hµng th¸ng trªn 5 tû 200 triÖu ®ång, tÝnh ®Õn ngµy 31 th¸ng 12 n¨m 2002 tæng sè tiÒn chi tr¶ n¨m 2002 cho 6 chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi lµ 64.760.713.000,® trong ®ã: Nguån kinh phÝ chi tr¶ do ng©n s¸ch cÊp lµ: 54.060.965.000,® Nguån kinh phÝ chi tr¶ do quü b¶o hiÓm x· héi ®¶m b¶o lµ:10.699.748.000,® II- T×nh h×nh chi b¶o hiÓm x· héi. 1- T×nh h×nh chi b¶o hiÓm x· héi giai ®o¹n tr­íc1995. Tõ c¬ chÕ qu¶n lý chi b¶o hiÓm x· héi thêi kú tr­íc NghÞ ®Þnh 12/CP vµ 19/CP, tøc lµ tõ khi thµnh lËp quü b¶o hiÓm x· héi theo ®iÒu lÖ t¹m thêi vÒ c¸c chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi (NghÞ ®Þnh 218/CP ngµy 27 th¸ng 11 n¨m 1961) ®Õn th¸ng 9 n¨m 1995 viÖc chi b¶o hiÓm x· héi do hai c¬ quan thùc hiÖn ®ã lµ: - Tæng Liªn ®oµn lao ®éng ViÖt Nam thùc hiÖn chi c¸c chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi ng¾n h¹n nh­: èm ®au, thai s¶n, tai n¹n lao ®éng vµ bÖnh nghÒ nghiÖp. - Bé Lao ®éng th­¬ng binh vµ x· héi qu¶n lý vµ chi tr¶ c¸c chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi dµi h¹n nh­: H­u trÝ, mÊt søc lao ®éng, tö tuÊt... Do vËy viÖc qu¶n lý vµ chi tr¶ c¸c chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi thêi kú nµy còng ®­îc ph©n cÊp cho cÊp c¬ së nh­ Liªn ®oµn lao ®éng vµ Phßng Th­¬ng binh vµ x· héi huyÖn, thµnh phè, thÞ x· theo hÖ thèng ngµnh däc cña hai c¬ quan qu¶n lý trªn ®©y: a- Chi b¶o hiÓm x· héi do Liªn ®oµn lao ®éng thµnh phè ViÖt Tr× ®¶m nhiÖm. Do c¬ chÕ qu¶n lý thu vµ chi quü b¶o hiÓm x· héi thêi kú tr­íc NghÞ ®Þnh 12/CP vµ 19/CP lu«n lµ g¸nh nÆng t­ t­ëng bao cÊp cña nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch tËp trung nªn ë c¸c liªn ®oµn lao ®éng cÊp c¬ së lµ huyÖn, thµnh phè, thÞ x· theo ph©n cÊp cña hÖ thèng Liªn ®oµn lao ®éng thùc hiÖn qu¶n lý thu vµ chi tr¶ trùc tiÕp c¸c chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi ng¾n h¹n víi ph­¬ng thøc g¾n thu bï chi t¹i c¸c ®¬n vÞ, c¬ quan vµ doanh nghiÖp tham gia b¶o hiÓm x· héi b¾t buéc theo møc kho¸n chi ë mét tû lÖ % nhÊt ®Þnh nµo ®ã trªn c¬ së tû lÖ % ph¶i thu theo quy ®Þnh dùa trªn tæng quü l­¬ng thùc hiÖn. Thay b¶ng 8 Nh×n chung tæng gi¸ trÞ c¸c kho¶n chi t¨ng nhanh, nguyªn nh©n mét phÇn do c¬ chÕ kho¸n chi theo tû lÖ % nhÊt ®Þnh, mét phÇn do thay ®æi chÕ ®é tiÒn l­¬ng cÊp bËc. Qua sè liÖu mét sè n¨m nªu trªn cã thÓ thÊy ®­îc viÖc chi sö dông quü b¶o hiÓm x· héi cã xu thÕ ®i xa khái môc tiªu vµ nã lµm gi¶m ý nghÜa cña b¶o hiÓm x· héi. VÝ dô nh­ tû träng c¸c chÕ ®é chi trùc tiÕp b¶o hiÓm x· héi gi¶m dÇn trong khi ®ã chi kh¸c (nh­ viÖc nghØ d­ìng søc, tham quan, nghØ m¸t) chiÕm tû träng cao (cã n¨m chiÕm tõ 30,6% ®Õn 48,53% tæng sè chi trong n¨m). ViÖc chi sai môc ®Ých vÒ b¶o hiÓm x· héi trong nh÷ng n¨m cuèi (!994- 1995) lµ nh÷ng nguyªn nh©n ¶nh h­ëng xÊu vÒ chi b¶o hiÓm x· héi cña Liªn ®oµn lao ®éng qu¶n lý, vÒ sau nµy khi hÖ thèng b¶o hiÓm x· héi ViÖt Nam ra ®êi c¸c chÕ ®é nghØ ng¬i, d­ìng søc vµ tham quan, nghØ m¸t bÞ c¾t bá. Tõ c¬ cÊu chi cho thÊy nÕu kh«ng cã nh÷ng kho¶n chi sai môc ®Ých cña b¶o hiÓm x· héi th× quü b¶o hiÓm x· héi do Tæng Liªn ®oµn lao ®éng qu¶n lý ®· cã béi thu vµ phÇn béi thu ®ã cã thÓ ®­îc sö dông cho môc tiªu ph¸t triÓn quü hoÆc ®­îc ®iÒu chØnh ®Ó hç trî dµnh ®Ó tr¶ c¸c chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi dµi h¹n nh­ h­u trÝ, tö tuÊt... ®ang bÞ béi chi mµ hµng n¨m ng©n s¸ch Nhµ n­íc ph¶i hç trî rÊt lín. b- Chi b¶o hiÓm x· héi do ngµnh Lao ®éng th­¬ng binh vµ x· héi thùc hiÖn. Ngµnh Lao ®éng th­¬ng binh vµ x· héi chñ yÕu qu¶n lý vµ chi tr¶ c¸c chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi dµi h¹n nh­: H­u trÝ, mÊt søc lao ®éng, tö tuÊt... nguån kinh phÝ ®Ó chi tr¶ c¸c chÕ ®é b¶o hiÓm nµy lµ do ng©n s¸ch cÊp tõ Trung ­¬ng ( Bé Lao ®éng th­¬ng binh vµ x· héi ) vÒ cÊp tØnh (Së Lao ®éng th­¬ng binh vµ x· héi) sau ®ã chuyÓn vÒ c¸c huyÖn, thµnh phè thÞ x· trùc thuéc (Phßng Lao ®éng th­¬ng binh vµ x· héi) ®Ó chi tr¶ b¶o hiÓm x· héi ®Õn ®èi t­îng ®­îc h­ëng nhanh gän, thuËn lîi vµ chÝnh x¸c. Phßng Lao ®éng th­¬ng binh vµ x· héi cÊp huyÖn, thµnh, thÞ cßn sö dông m¹ng l­íi c¸c Ban B¶o hiÓm x· héi t¹i c¸c x·, ph­êng ®Ó chi tr¶ trî cÊp vµ theo dâi t×nh h×nh t¨ng, gi¶m ®èi t­îng h­ëng b¶o hiÓm x· héi. - C¬ quan thø hai cïng phèi hîp qu¶n lý vµ cÊp ph¸t kinh phÝ chi b¶o hiÓm x· héi dµi h¹n lµ c¬ quan Tµi chÝnh c¸c cÊp. C¬ quan nµy cã vai trß hÕt søc quan träng trong ho¹t ®éng cña viÖc thu- chi quü b¶o hiÓm x· héi v× c¬ quan Tµi chÝnh cã nhiÖm vô thu b¶o hiÓm x· héi vµ cung cÊp ®Çy ®ñ, kÞp thêi nguån kinh phÝ ®Ó ngµnh Lao ®éng th­¬ng binh vµ x· héi ph©n phèi vµ chi tíi ®èi t­îng ®­îc h­ëng. C¬ quan Tµi chÝnh còng ®­îc chia thµnh ba cÊp t­¬ng øng víi ba cÊp cña ngµnh Lao ®éng th­¬ng binh vµ x· héi. Cô thÓ lµ: + ë Trung ­¬ng cã Bé Tµi chÝnh + ë tØnh lµ Së Tµi chÝnh + ë quËn, huyÖn, thÞ x· lµ Phßng Tµi chÝnh §Æc biÖt lµ ë Trung ­¬ng vµ cÊp tØnh lu«n cã mèi quan hÖ chÆt chÏ víi nhau cïng phèi hîp ho¹t ®éng ®Ó chi tr¶ ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c tíi tõng ®èi t­îng h­ëng b¶o hiÓm x· héi. Ngoµi hai ngµnh cã liªn quan chÝnh tíi ho¹t ®éng chi b¶o hiÓm x· héi thêi kú tr­íc NghÞ ®Þnh 12/CP vµ 19/CP chóng ta thÊy vai trß rÊt quan träng cña c¸c cÊp chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng. §ã lµ uû ban nh©n d©n tØnh, huyÖn hay uû ban nh©n d©n ph­êng, x·. Ngµnh Lao ®éng th­¬ng binh vµ x· héi muèn qu¶n lý tèt ®èi t­îng b¶o hiÓm x· héi th× ph¶i th«ng qua c¸c uû ban nh©n d©n ë tõng ®Þa ph­¬ng vµ chØ cã hä míi cã thÓ n¾m râ ®­îc c¸c ®èi t­îng h­ëng b¶o hiÓm x· héi trªn ®Þa bµn hä qu¶n lý cña tõng th¸ng, tõng n¨m lµ bao nhiªu. §Ó qu¶n lý nguån kinh phÝ do ng©n s¸ch Nhµ n­íc cÊp vµ chi tr¶ c¸c chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi cho ®èi t­îng ®­îc h­ëng. Ngµnh Lao ®éng th­¬ng binh vµ x· héi c¸c cÊp thùc hiÖn Th«ng t­ sè 29/TTLB ngµy 25- 7- 1990 cña ChÝnh phñ vÒ viÖc lËp dù to¸n chi b¶o hiÓm x· héi. Cô thÓ lµ Phßng lao ®éng th­¬ng binh vµ x· héi cÊp huyÖn, thµnh thÞ ph¶i lËp dù to¸n chi tr¶ c¸c chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi hµng th¸ng cho c¸c ®èi t­îng göi vÒ Së Lao ®éng th­¬ng binh vµ x· héi xem xÐt. Së Lao ®éng th­¬ng binh vµ x· héi tæng hîp göi Së Tµi chÝnh cïng xem xÐt ®i ®Õn thèng nhÊt ý kiÕn, tr×nh uû ban nh©n d©n tØnh xÐt duyÖt. Sau ®ã dù to¸n cña tØnh ®­îc göi vÒ Bé Lao ®éng th­¬ng binh vµ x· héi vµ Bé Tµi chÝnh trªn c¬ së ®ã Bé Tµi chÝnh sÏ ph©n phèi vµ th«ng b¸o chØ tiªu ng©n s¸ch Nhµ n­íc cÊp cho tØnh, thµnh phè trùc thuéc Trung ­¬ng. * CÊp ph¸t kinh phÝ chi b¶o hiÓm x· héi. Trªn c¬ së dù to¸n ®· ®­îc duyÖt vµ th«ng b¸o hµng quý, Bé Tµi chÝnh cïng phèi hîp víi Bé Lao ®éng th­¬ng binh vµ x· héi x¸c ®Þnh kÕ ho¹ch thu chi b¶o hiÓm x· héi cña ®Þa ph­¬ng (tØnh). Tõ ®ã x¸c ®Þnh phÇn kinh phÝ ng©n s¸ch Trung ­¬ng chuyÓn vÒ c¸c ®Þa ph­¬ng (tØnh) ®Ó ®¶m b¶o nguån chi tr¶ cho b¶o hiÓm x· héi. Nguån kinh phÝ nµy do Bé Tµi chÝnh chuyÓn qua tõ hÖ thèng Kho b¹c Nhµ n­íc trùc tiÕp b»ng h×nh thøc “Kinh phÝ uû quyÒn thuéc ng©n s¸ch Trung ­¬ng” cho c¸c Së Tµi chÝnh, c¸c Së Tµi chÝnh qu¶n lý vµ cÊp ph¸t cho c¸c Së Lao ®éng th­¬ng binh vµ x· héi ®Ó cïng cÊp ph¸t cho c¸c Phßng Lao ®éng th­¬ng binh vµ x· héi tæ chøc chi tr¶ cho ®èi t­îng h­ëng b¶o hiÓm x· héi. Qu¸ tr×nh cÊp ph¸t kinh phÝ b¶o hiÓm x· héi ®­îc thÓ hiÖn qua m« h×nh sau: B¶ng 9: lËp kÕ ho¹ch Bé tµI chÝnh Bé lao ®éng th­¬ng binh vµ x· héi §èi t­îng h­ëng b¶o hiÓm x· héi Phßng lao ®éng th­¬ng binh vµ x· héi Së tµI chÝnh Së lao ®éng th­¬ng binh vµ x· héi CÊp ph¸t kinh phÝ ( ) Thèng nhÊt dù to¸n ( ) Dù to¸n ( ) * QuyÕt to¸n kinh phÝ chi b¶o hiÓm x· héi. C«ng t¸c quyÕt to¸n dùa theo nguyªn t¾c lµ c¬ së chÕ ®é chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc, cÊp ph¸t nh­ thÕ nµo th× viÖc quyÕt to¸n trë l¹i còng nh­ vËy. C¸c c¬ quan, ®¬n vÞ nhËn kinh phÝ ph¶i tiÕn hµnh quyÕt to¸n trùc tiÕp víi ®¬n vÞ cÊp ph¸t. T×nh h×nh chi tr¶ b¶o hiÓm x· héi tr­íc NghÞ ®Þnh 12/CP vµ 19/CP ®· ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ ®¸ng khÝch lÖ, ®Æc biÖt lµ ngµnh Lao ®éng th­¬ng binh vµ x· héi ë cÊp huyÖn, thµnh thÞ nãi chung vµ ngµnh Lao ®éng th­¬ng binh vµ x· héi cña thµnh phè ViÖt Tr× nãi riªng, chóng ta cã thÓ thÊy ®­îc qua sè liÖu vÒ chi tr¶ c¸c chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi mét sè n¨m sau ®©y: B¶ng 10: Chi b¶o hiÓm x· héi do phßng lao ®éng th­¬ng binh vµ x· héi thµnh phè viÖt tr× thùc hiÖn tõ 1992- 9/1995 §¬n vÞ tÝnh: 1.000® N¨m H­u viªn chøc H­u qu©n ®éi MÊt søc lao ®éng Tai n¹n lao ®éng TuÊt viªn chøc Chi kh¸c 1992 6.032.353 984.535 1.377.109 14.855 231.294 8.640.046 1993 12.316.709 1.647.440 2.795.816 24.451 366.179 17.150.595 1994 23.677.274 4.279.549 5.783.371 101.605 542.608 34.384.407 9/1995 17.233.216 3.108.016 4.149.818 76.416 465.582 35.033.048 (Nguån quyÕt to¸n Phßng Lao ®éng th­¬ng binh vµ x· héi ViÖt Tr×) B¶ng 11 : §èi t­îng h­ëng c¸c chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi dµi h¹n t¹i thµnh phè viÖt tr× tõ 1992- 9/1995. §¬n vÞ tÝnh: ng­êi Lo¹i ®èi t­îng 1992 1993 1994 9/1995 H­u qu©n ®éi 743 768 800 804 H­u viªn chøc 6.871 8.182 9.119 9.089 MÊt søc lao ®éng 2.530 2.824 3.286 3.293 Tai n¹n lao ®éng 57 80 94 98 TuÊt viªn chøc 526 1.030 986 920 (Nguån quyÕt to¸n Phßng Lao ®éng th­¬ng binh vµ x· héi ViÖt Tr×) Th«ng qua 2 b¶ng sè liÖu (6 vµ 7) ®Æc ®iÓm næi bËt cña chi b¶o hiÓm x· héi thêi kú nµy lµ nhu cÇu chi t¨ng rÊt nhanh kh«ng chØ do thay ®æi vÒ chÕ ®é chÝnh s¸ch mµ cßn do sè ng­êi h­ëng chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi t¨ng nhanh ®Æc biÖt lµ ®èi t­îng h­ëng h­u vµ h­ëng chÕ ®é mÊt søc lao ®éng. BiÕn ®éng cña c¸c lo¹i chi nµy kh«ng t¨ng tuÇn tù mµ cã mét sè thêi ®iÓm t¨ng nhanh do thùc hiÖn chÝnh s¸ch lao ®éng, viÖc lµm cña ChÝnh phñ vµ thêi kú giao thêi ®Ó thay ®æi chÕ ®é h­ëng b¶o hiÓm x· héi (®Æc biÖt lµ n¨m 1992 chuyÓn sang n¨m 1993 chuÈn bÞ ra ®êi NghÞ ®Þnh 43/CP thay cho NghÞ ®Þnh 236/H§BT) do vËy nhu cÇu chi b¶o hiÓm x· héi t¨ng ®ét biÕn vµ t¨ng nhanh, ®ßi hái ng©n s¸ch Nhµ n­íc ph¶i hç trî rÊt lín. Tãm l¹i: T×nh h×nh chi vµ qu¶n lý chi b¶o hiÓm x· héi thêi kú tr­íc NghÞ ®Þnh 12/CP vµ 19/CP do c¬ chÕ qu¶n lý cßn ph©n t¸n giao cho nhiÒu ngµnh, nhiÒu cÊp, ch­a cã sù ®iÒu hµnh thèng nhÊt theo ngµnh däc tõ Trung ­¬ng ®Õn ®Þa ph­¬ng. Do vËy c«ng t¸c chi vµ qu¶n lý chi b¶o hiÓm x· héi nãi chung ch­a cã hiÖu qu¶ dÉn ®Õn t×nh tr¹ng cÊp ph¸t vµ chi tr¶ cho c¸c ®èi t­îng b¶o hiÓm x· héi ch­a kÞp thêi, thiÕu chÝnh x¸c... MÆt kh¸c kinh phÝ dÔ bÞ thÊt tho¸t do ph¶i qua nhiÒu kh©u, nhiÒu thñ tôc. Ngoµi ra viÖc ban hµnh söa ®æi c¸c chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc ®èi víi lÜnh vùc b¶o hiÓm x· héi kh«ng ®­îc kÞp thêi dÉn ®Õn viÖc kiÓm tra, gi¸m s¸t vµ thanh quyÕt to¸n cña c¸c c¬ quan chøc n¨ng rÊt khã kh¨n. §Ó kh¾c phôc ®­îc nh÷ng nh­îc ®iÓm nªu trªn §¶ng vµ Nhµ n­íc ph¶i lu«n quan t©m nghiªn cøu qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña ngµnh b¶o hiÓm x· héi ®Ó ®­a ra chÝnh s¸ch phï hîp víi c¬ chÕ qu¶n lý míi, ngµy cµng hoµn thiÖn chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi. §Ó hiÓu râ chÝnh s¸ch míi nh­ thÕ nµo chóng ta ®i vµo nghiªn cøu c«ng t¸c chi vµ qu¶n lý chi quü b¶o hiÓm x· héi sau n¨m 1995 tøc lµ t×nh h×nh chi b¶o hiÓm x· héi sau khi NghÞ ®Þnh 12/CP vµ 19/CP ®­îc thùc hiÖn. 2- T×nh h×nh chi b¶o hiÓm x· héi tõ n¨m 1995 ®Õn nay: 2.1- C¸c kho¶n chi b¶o hiÓm x· héi. Qu¸ tr×nh chi tr¶ b¶o hiÓm x· héi cho ng­êi lao ®éng lµ mét vÊn ®Ò quan träng vµ ho¹t ®éng nµy t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn quyÒn lîi cña ng­êi tham gia b¶o hiÓm x· héi sau khi ®· hoµn thµnh nghÜa vô nép b¶o hiÓm x· héi theo quy ®Þnh trong ®iÒu lÖ vÒ b¶o hiÓm x· héi tøc lµ ph¶i ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn vÒ tuæi ®êi, thêi gian c«ng t¸c, tÝnh chÊt c«ng viÖc... ®Ó h­ëng b¶o hiÓm x· héi. V× vËy viÖc chi tr¶ b¶o hiÓm x· héi ph¶i tu©n thñ theo nguyªn t¾c: Chi tr¶ ®ñ, kÞp thêi, chÝnh x¸c tíi tõng ®èi t­îng tham gia b¶o hiÓm x· héi. C¸c kho¶n chi tr¶ vÒ b¶o hiÓm x· héi thùc hiÖn nh­ sau: - Tr¶ trî cÊp ®èi víi ng­êi tham gia c¸c chÕ ®é B¶o hiÓm x· héi bao gåm: + Trî cÊp B¶o hiÓm x· héi ng¾n h¹n: èm ®au, thai s¶n, tai n¹n lao ®éng, bÖnh nghÒ nghiÖp... + Trî cÊp B¶o hiÓm x· héi dµi h¹n: H­u trÝ, tö tuÊt + C¸c lo¹i chi tr¶ kh¸c nh­: Nép b¶o hiÓm y tÕ cho ®èi t­îng, chi tr¶ hoa hång cho ®¹i lý chi tr¶. MÆc dï B¶o hiÓm x· héi thèng nhÊt qu¶n lý chi toµn bé c¸c lo¹i chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi nh­ng vÉn cßn cã hai phÇn riªng biÖt lµ mét phÇn chi cho B¶o hiÓm x· héi do ng©n s¸ch Nhµ n­íc cÊp bao gåm: Chi cho c¸c lo¹i ®èi t­îng h­ëng B¶o hiÓm x· héi thêi kú tr­íc ngµy 01- 01- 1995 gåm: H­u trÝ, mÊt søc lao ®éng, tai n¹n lao ®éng- bÖnh nghÒ nghiÖp, tö tuÊt vµ mét phÇn chi b¶o hiÓm tõ quü b¶o hiÓm x· héi míi ®­îc h×nh thµnh bao gåm: - Chi tr¶ c¸c chÕ ®é B¶o hiÓm x· héi ng¾n h¹n nh­: èm ®au, thai s¶n - Chi tr¶ c¸c chÕ ®é B¶o hiÓm x· héi dµi h¹n nh­: H­u trÝ, tai n¹n lao ®éng- BÖnh nghÒ nghiÖp, tö tuÊt... 2.2 -C¸c m« h×nh chi tr¶ c¸c chÕ ®é B¶o hiÓm x· héi : ViÖc chi tr¶ c¸c chÕ ®é cho ng­êi tham gia B¶o hiÓm x· héi cã thÓ theo c¸ch thøc hay m« h×nh kh¸c nhau , tuú thuéc vµo ®iÒu kiÖn cô thÓ tõng n¬i. Cã hai m« h×nh thùc hiÖn chi tr¶ hiÖn nay ®ang ®­îc thùc hiÖn lµ chi tr¶ trùc tiÕp vµ chi tr¶ gi¸n tiÕp . -Chi tr¶ trùc tiÕp : Chi tr¶ gi¸n tiÕp lµ h×nh thøc tr¶ l­¬ng cho ng­êi vÒ h­u th«ng qua c¸c ®¹i lý chi tr¶ trªn ®Þa bµn ph­êng , thÞ x· , thÞ trÊn .Theo h×nh thøc nµy ,c¬ quan BHXH ký hîp ®ång tr¸ch nhiÖm víi mét sè ng­êi lµm ®¹i lý chi tr¶ . C¸c ®¹i lý nµy th­êng ®­îc c¸c c¬ quan chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng giíi thiÖu ,cã tr­êng hîp lµ c¸n bé ®­¬ng chøc t¹i ®Þa ph­¬ng. Cã ng­êi lµ c¸n bé ®· nghØ chÕ ®é . Hµng th¸ng c¸c ®¹i lý nhËn danh s¸ch chi tr¶ c¸c chÕ ®é cña c¸c ®èi t­îng vµ sè tiÒn t¹i c¬ quan BHXH quËn , huyÖn ,thÞ x· hoÆc giao nhËn tiÒn tay ba t¹i kho b¹c ®Ó chi tr¶ cho ng­êi vÒ h­u .Sau ®ã thùc hiÖn thanh to¸n víi c¬ quan BHXH . M« h×nh chi tr¶ nµy cã nh÷ng ­u ®iÓm rÊt c¬ b¶n nh­:ViÖc chi tr¶ ®­îc tiÕn hµnh nhanh chãng , gi¶i phãng nhanh l­îng tiÒn khi lÊy vÒ ,mÆt kh¸c tÊt c¶ c¸c ®èi t­îng h­ëng chÕ ®é chÝnh s¸ch trªn ®Þa bµn ®Òu d­îc nhËn tiÒn trong cïng mét ngµy vµ nÕu qu¶n lý cã liªn hÖ tèt víi c¸c c¬ së ®¹i lý th× n¾m ch¾c ®­îc nh÷ng biÕn ®éng cña ng­êi h­ëng chÕ ®é h­u trÝ .Chi tr¶ gi¸n tiÕp kh«ng chØ tËn dông ®­îc lao ®éng t¹i chç , mµ cßn cã thuËn lîi lµ dÔ nhËn ®­îc sù gióp ®ì trong c«ng t¸c chi tr¶ vµ qu¶n lý ®èi t­îng cña c¸c c¬ quan , chÝnh quyÒn ®oµn thÓ t¹i ®Þa ph­¬ng ; vµ tiÕt kiÖm ®­îc biªn chÕ cho c¬ quan BHXH. Tuy nhiªn ,h×nh thøc chi tr¶ nµy còng mang nhiÒu nh­îc ®iÓm h¹n chÕ ch¼ng h¹n nh­: mèi liªn hÖ gi÷a c¬ quan BHXH víi ng­êi lao ®éng kh«ng trùc tiÕp nªn kh«ng n¾m b¾t hÕt ®­îc c¸c vÊn ®Ò ph¸t sinh trong khi trong khi thùc hiÖn chi tr¶ l­¬ng h­u , khã qu¶n lý ®­îc nÒ nÕp vµ tr¸ch nhiÖm cña ng­êi lµm ®¹i lý ; tr×nh ®é nghiÖp vô vÒ tµi chÝnh cña nh÷ng ng­êi lµm ®¹i lý kh«ng cao; vµ kh«ng ph¶i lóc nµo còng cã ®­îc ng­êi lµm ®¹i lý vµ th­êng xuyªn ph¶i thay ®æi ng­êi lµm ®¹i lý chi tr¶ ; viÖc thanh quyÕt to¸n dÔ bÞ chËm trÔ vµ mét ®iÓm cÇn nhËn thÊy ®ã lµ khã ®¶m b¶o an toµn vÒ tiÒn l­¬ng trong qu¸ tr×nh chi tr¶ .MÆt kh¸c viÖc qu¶n lý ®èi t­îng v¾ng mÆt trªn ®Þa bµn thiÕu chÆt chÏ ,bëi lÏ c¸n bé uû th¸c vµ tæ tr­ëng chi tr¶ th­êng hay nÓ nang khi ng­êi ®Õn nhËn tiÒn kh«ng cã giÊy uû quyÒn theo quy ®Þnh mµ vÉn cÊp tiÒn .§iÒu ®ã cã thÓ g©y thÊt tho¸t tiÒn cña nhµ n­íc khi ®èi t­îng ®· chÕt ë n¬i t¹m tró . -M« h×nh chi tr¶ trùc tiÕp §ã lµ h×nh thøc chi tr¶ trùc tiÕp cho ®èi t­îng h­ëng tõ c¬ quan BHXH kh«ng qua c¸c ®¹i lý trung gian . C«ng viÖc nµy trùc tiÕp do c¸n bé , nh©n viªn cña ngµnh BHXH thùc hiÖn .Th«ng th­êng mét c¸n bé phô tr¸ch chi tr¶ cho mét hay mét sè x· ph­êng trong khu vùc .H×nh thøc chi tr¶ nµy ®­îc thùc hiÖn chñ yÕu tõ khi cã sù ra ®êi cña BHXH ViÖt Nam . Tuy nhiªn c«ng viÖc nµy kh«ng chØ tiÕn hµnh mét c¸ch ®éc lËp mµ trong qu¸ tr×nh chi tr¶, c¸n bé chi tr¶ cña BHXH vÉn ph¶i cã sù gióp ®ì hay phèi hîp cña c¸c c¬ quan , chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng . ¦u ®iÓm râ nÐt nhÊt cña m« h×nh chi tr¶ nµy lµ x¸c lËp ®­îc mèi liªn hÖ trùc tiÕp gi÷a c¸c c¬ quan BHXH víi c¸c ®èi t­îng ®ang ®­îc h­ëng chÕ ®é BHXH , qua ®ã n¾m d­îc t×nh h×nh vµ cã thÓ cã nh÷ng sö lý kÞp thêi ®Ó ®¸p øng nguyÖn väng cña ng­êi h­ëng chÕ ®é BHXH ; ng­êi lµm c«ng t¸c chi tr¶ th­êng cã nghiÖp vô vÒ BHXH vµ vÒ tµi chÝnh nªn c«ng t¸c thanh quyÕt to¸n th­êng ®­îc thùc hiÖn tèt vµ theo ®óng yªu cÇu cña c¸c c¬ quan qu¶n lý, ®ång thêi chi tr¶ trùc tiÕp qu¶n lý ch¾c ®­îc c¸c ®èi t­îng, c¸c ®èi t­îng khi ®Õn nhËn tiÒn ®Æc biÖt lµ c¸c ®èi t­îng t¹m v¾ng , ®¶m b¶o an toµn tiÒn mÆt khi chi tr¶ . Tuy nhiªn ¸p dông h×nh thøc chi tr¶ nµy ®ßi hái ®éi ngò c¸n bé BHXH t¨ng lªn nhiÒu ; v× mét ng­êi chi tr¶ nhiÒu n¬i nªn ph¶i ho¹t ®éng theo kiÓu cuèn chiÕu , nªn ®ßi hái ph¶i chuyÓn bÞ tèt vµ cã ch­¬ng tr×nh chÆt chÏ ,®iÒu nµy kh«ng ph¶i lóc nµo còng lµm ®­îc . ë nh÷ng vïng khã kh¨n vÒ giao th«ng vÒ giao th«ng ®i l¹i th× c«ng viÖc cña ng­êi lµm c«ng t¸c chi tr¶ sÏ gÆp nhiÒu khã kh¨n. Ngoµi hai m« h×nh trªn , c¬ quan BHXH cßn cã thÓ ¸p dông h×nh thøc chi tr¶ trùc tiÕp t¹i c¬ quan BHXH cho ng­êi h­ëng ba chÕ ®é (h­u trÝ , mÊt søc , TNL§- BNN), mµ ng­êi nhËn cã thÓ lµ ®¹i diÖn cho mét nhãm nh÷ng ng­êi ®­îc h­ëng c¸c chÕ ®é BHXH . 2.3 Quy tr×nh chi tr¶ c¸c chÕ ®é BHXH t¹i BHXH thµnh phè ViÖt Tr× . Quy tr×nh chi tr¶ 3 chÕ ®é : h­u trÝ , mÊt søc , TNL§- BNN B¶o hiÓm x· héi tØnh Phó Thä B¶o hiÓm x· héi huyÖn , thµnh thÞ §èi t­îng h­ëng chÕ ®é C¸n bé uû th¸c chi tr¶ §èi t­îng h­ëng chÕ ®é Tæ tr­ëng chi tr¶ §èi t­îng h­ëng chÕ ®é BHXH tØnh sau khi ®· tÝnh to¸n, göi danh s¸ch chi tr¶ vÒ BHXH thµnh phè gåm danh s¸ch chi tr¶ lÇn ®Çu vµ danh s¸ch chi tr¶ hµng th¸ng ®ång thêi chuyÓn nguån tiÒn vÒ BHXH thµnh phè qua tµi kho¶n t¹i ng©n hµng n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n .BHXH Thµnh phè ViÖt trÝut toµn bé sè tiÒn vÒ chi trùc tiÕp cho c¸c ®èi t­îng h­ëng trî cÊp lÇn ®©ï vµ chÕ ®é mét lÇn t¹i c¬ quan BHXH thµnh phè VT, vµ chi cho c¸c ®èi t­îng th«ng qua c¸c ®¹i lý chi tr¶ t¹i c¸c x· ph­êng. C¸c ®¹i lý vÒ BHXH Thµnh phè ViÖt tr× nhËn tiÒn theo danh s¸ch chi tr¶ hµng th¸ng ,sau ®ã c¸c c¸n bé uû th¸c chi tr¶ sè tiÒn theo danh s¸ch cho t­êng tæ tr­ëng vµ chi trùc tiÕp cho c¸c ®èi t­îng kh«ng n»m ë tæ nµo. C¸c ®èi t­îng nhËn ë tæ lµ do sù sù tho¶ thuËn gi÷a c¸c ®èi t­îng vµ c¸n bé uû th¸c , tæ tr­ëng chi tr¶ trùc tiÕp cho c¸c ®èi t­îng . BHXH Thµnh phè vÖt tr× quy ®Þnh cho c¸c ®¹i lý chi tr¶ c¸c chÕ ®éi cho c¸c ®èi t­îng trong vßng bÈy ngµy kÓ tõ ngµy nhËn tiÒn ,c¸c ®¹i lý ph¶I quyÕt to¸n trë l¹i víi c¬ quan BHXH thµnh phè VT. Sau khi kiÓm tra quyÕt to¸n cña c¸c ®¹i lý nÕu cån thõa th× sÏ thu håi l¹i ngay sè tiÒn ®ã kh«ng ®Ó tån l¹i ë c¸c ®¹i lý . Hµng th¸ng BHXH thµnh phè viÖt tr× chi tr¶ thï lao cho c¸c ®¹i lý ngay sau khi c¸c ®¹i lý quyÕt to¸n víi BHXH thµnh phè viÖt tr× theo quy ®Þnh cña BHXH ViÖt Nam ,lµ ph¶I chi cho c¸c ®èi t­îng vµ ng­êi chi tr¶ trùc tiÕp lµ 70% sè kinh phÝ trÝc tõ lÖ phÝ chi c¨n cø vµo sè chi tr¶ hµng th¸ng trªn ®¹i bµn m×nh qu¶n lý. Cßn l¹i 30% BHXH thµng phè viÖt tr× ®Ó l¹i chi cho c¸c ho¹t ®éng nh­ chi cho c¸c héi nghÞ giao ban c¸c ®¹i lý , chi mua v¨n phßng phÈm phôc vô cho c«ng t¸c chi vµ chi båi d­ìng cho CBVC c¬ quan thùc hiÖn c«ng t¸c chi tr¶ c¸c chÕ ®é . 2.2- Qu¶n lý chi b¶o hiÓm x· héi: Qu¶n lý chi vµ chi b¶o hiÓm x· héi ®­îc ph©n thµnh tõng cÊp: - B¶o hiÓm x· héi tØnh chi b¶o hiÓm x· héi cho ®èi t­îng h­ëng chÕ ®é èm ®au, thai s¶n cña c¸c ®¬n vÞ do b¶o hiÓm x· héi tØnh trùc tiÕp thu b¶o hiÓm x· héi. - B¶o hiÓm x· héi huyÖn, thµnh thÞ chi tr¶ cho c¸c ®èi t­îng h­ëng c¸c chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi gåm cã: + Trî cÊp èm ®au, thai s¶n cña c¸c ®¬n vÞ do b¶o hiÓm x· héi huyÖn, thµnh thÞ trùc tiÕp thu b¶o hiÓm x· héi theo ph©n cÊp cña b¶o hiÓm x· héi tØnh. + Trî cÊp h­u trÝ, tai n¹n lao ®éng, bÖnh nghÒ nghiÖp, trî cÊp mÊt søc lao ®éng, tö tuÊt... Nh­ vËy so víi thêi kú tr­íc ®©y sù ra ®êi cña b¶o hiÓm x· héi ViÖt Nam ®¸nh dÊu mét b­íc ngoÆt lín trong c«ng t¸c thu- chi b¶o hiÓm x· héi vµ qu¶n lý thu- chi quü b¶o hiÓm x· héi nãi chung vµ t¹i b¶o hiÓm x· héi thµnh phè ViÖt Tr× - tØnh Phó Thä lµ cÊp c¬ së vÒ b¶o hiÓm x· héi thuéc hÖ thèng B¶o hiÓm x· héi ViÖt Nam nãi riªng. Cô thÓ cã sè liÖu vÒ tæng sè chi b¶o hiÓm x· héi theo nguån kinh phÝ ®¶m b¶o nh­ sau (xem b¶ng 12) B¶ng 13: CHi c¸c chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi do ng©n s¸ch ®¶m b¶o t¹i b¶o hiÓm x· héi thµnh phè viÖt tr×. §¬n vÞ tÝnh: 1000® Néi dung chi Quý 4/1995 N¨m 1996 N¨m 1997 N¨m 1998 N¨m 1999 N¨m 2000 N¨m 2001 N¨m 2002 H­u trÝ 6.807.509 26.653.433 31.344.255 30.887.192 30.525.257 38.200467 43.336.972 43.253.711 MÊt søc L§ 1.393.507 5.787.804 6.847.764 6.758.109 6.696.060 8.244.438 9.431.517 9.096.348 TNL§- BNN 195.693 206.306 286.519 258.342 301.151 292.054 Tö tuÊt 220.087 729.832 723.957 799.569 1.157.933 1.036.610 1.142.108 1.097.737 Chi kh¸c 18.785 111.972 145.265 250.075 259.962 274.435 292.208 321.115 Tæng céng 8.349.888 33.283.644 39.257.907 38.901.254 38.925.731 47.864.293 55.103.956 54.060.965 (Nguån quyÕt to¸n b¶o hiÓm x· héi thµnh phè ViÖt Tr×) B¶ng 14: Chi c¸c chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi tõ quü b¶o hiÓm x· héi t¹i b¶o hiÓm x· héi thµnh phè viÖt Tr× §¬n vÞ tÝnh: 1000® Néi dung chi Quý 4/1995 N¨m 1996 N¨m 1997 N¨m 1998 N¨m 1999 N¨m 2000 N¨m 2001 N¨m 2002 èm ®au 16.739 348.353 261.314 349.517 363.556 349.930 383.601 522.222 Thai s¶n 78.629 303.707 340.568 496.266 443.060 581.221 723.023 856.550 D­ìng søc 73.150 684.450 H­u trÝ 700.773 1.039.518 1.491.510 2.504.280 4.334.355 5.893.526 8.027.426 TNL§- BNN 48.324 69.875 141.887 160.600 194.943 357.366 308.959 Tö tuÊt 65.560 77.627 117.470 165.094 236.708 242.916 277.120 Chi kh¸c 23.232 42.687 44.928 10.824 15.912 23.021 Tæng céng 95.368 1.366.719 1.812.136 2.639.339 3.681.518 5.707.985 7.689.494 10.699.748 (Nguån quyÕt to¸n b¶o hiÓm x· héi thµnh phè ViÖt Tr×) Th«ng qua sè liÖu t¹i c¸c b¶ng (8, 9, 10) chóng ta thÊy thùc tr¹ng chi quü b¶o hiÓm x· héi theo c¸c chÕ ®é cho thÊy chi tr¶ trî cÊp h­u trÝ trong nguånng©n s¸ch Nhµ n­íc ®¶m b¶o vµ nguån quü B¶o hÓm x· héi vÉn chiÕm mét tû träng lín nhÊt (kho¶ng 80%). Cßn c¸c chÕ ®é trî cÊp kh¸c nh­ èm ®au, thai s¶n , tö tuÊt chØ chiÕm mét tû träng nhá .Trong tæng sè chi b¶o hiÓm x· héi do 2 nguån kinh phÝ ®¶m b¶o th× tû träng kinh phÝ do nguån ng©n s¸ch ®¶m b¶o chiÓm tû träng cao trong khi chi tõ quü b¶o hiÓm x· héi l¹i thÊp h¬n, do nguån quü B¶o hiÓm x· héi míi ®­îc h×nh thµnh tõ n¨m 1995 nªn chØ ®¶m b¶o cho c¸c chÕ ®é tõ thêi gian ®ã ®Õn nay VÝ dô: N¨m 1997 tæng chi b¶o hiÓm x· héi do ng©n s¸ch Nhµ n­íc ®¶m b¶o lµ: 39.358 triÖu ®ång cßn chi tõ quü b¶o hiÓm x· héi chØ cã: 1.812 triÖu ®ång. Qua ®ã chóng ta thÊy ®­îc viÖc chi cña chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi ®· dÇn ®i vµo quü ®¹o, nh­ng ®· ®óng víi chøc n¨ng nhiÖm vô cña hÖ thèng B¶o hiÓm x· héi ViÖt Nam nãi chung vµ b¶o hiÓm x· héi thµnh phè ViÖt Tr× nãi riªng. Ch­¬ng III Mét sè kiÕn nghÞ vµ gi¶I ph¸p nh»m duy tr× vµ n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng thu – chi quü b¶o hiÓm x· héi I- Mét sè kiÕn nghÞ. XuÊt ph¸t tõ thùc tr¹ng trªn, viÖc quan t©m x©y dùng quü b¶o hiÓm x· héi cña n­íc ta lµ mét ®ßi hái bøc b¸ch. Tuy ch­a cã ®iÒu kiÖn nghiªn cøu vµ t×m hiÓu réng h¬n, ®Çy ®ñ h¬n vµ s©u s¾c h¬n nh­ng trªn c­¬ng vÞ lµ nh÷ng ng­êi lµm c«ng t¸c b¶o hiÓm x· héi ë cÊp c¬ së trong chuyªn ®Ò nµy t«i m¹nh d¹n nªu lªn mét sè kiÕn nghÞ sau ®©y: 1- TiÕp tôc bæ xung, hoµn thiÖn thÓ chÕ vÒ b¶o hiÓm x· héi ®Ó x©y dùng hµnh lang ph¸p lý cho ho¹t ®éng b¶o hiÓm x· h«Þ ®­îc æn ®Þnh. Cho ®Õn nay mÆc dï ChÝnh phñ ®· cã NghÞ ®Þnh sè 19/CP ngµy 16 th¸ng 2 n¨m 1995 vµ QuyÕt ®Þnh sè 666/TTg ngµy 26 th¸ng 9 n¨m 1995 ChÝnh phñ ban hµnh quy chÕ tæ chøc ho¹t ®éng cña B¶o hiÓm x· héi ViÖt Nam vµ c¸c v¨n b¶n ph¸p quy kh¸c vÒ b¶o hiÓm x· héi, nh­ng viÖc thùc hiÖn c¸c v¨n b¶n ph¸p quy ®ã trªn thùc tÕ cßn cã nhiÒu khã kh¨n. §èi t­îng b¶o hiÓm x· héi kh¸ réng l¹i tr¶i dµi trªn ph¹m vi c¶ n­íc, t×nh h×nh gian lËn lµm c¸c thñ tôc b¶o hiÓm x· héi x¶y ra kh«ng Ýt ®· lµm ¶nh h­ëng ®Õn viÖc chi tr¶ b¶o hiÓm x· héi. §Ó lµm tèt h¬n viÖc ®ã cÇn tiÕp tôc hoµn thiÖn khung ph¸p lý tøc lµ sím hoµn thiÖn LuËt B¶o hiÓm x· héi. §ång thêi tæ chøc chÆt chÏ hÖ thèng thanh tra b¶o hiÓm x· héi nh»m lo¹i trõ nh÷ng tiªu cùc, sai ph¹m trong lÜnh vùc nµy. Tãm l¹i: §Ó t¹o mét hµnh lang ph¸p lý v÷ng ch¾c, x¸c ®Þnh râ quyÒn vµ nghÜa vô cña ng­êi tham gia b¶o hiÓm x· héi Nhµ n­íc nªn sím ban hµnh LuËt B¶o hiÓm x· héi. 2- Më réng ®èi t­îng tham gia b¶o hiÓm x· héi. §©y lµ vÊn ®Ò ®¶m b¶o x· héi ®èi víi ng­êi lao ®éng. HiÖn nay ng­êi lao ®éng tham gia b¶o hiÓm x· héi chñ yÕu tËp trung vµo c¸c ®èi t­îng thuéc biªn chÕ trong c¸c ®¬n vÞ, c¬ quan hµnh chÝnh sù nghiÖp vµ c¸c tæ chøc x· héi, c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc. C¸c ®èi t­îng thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c tham gia cßn qu¸ Ýt. Nh­ng nh×n vÒ t­¬ng lai l©u dµi th× mäi ng­êi ®Òu cÇn sù ®¶m b¶o x· héi khi cã khã kh¨n hoÆc lóc tuæi giµ. Bëi vËy Nhµ n­íc cÇn cã mét c¬ chÕ dµng buéc c¸c doanh nghiÖp, c¸c tæ chøc sö dông lao ®éng cã nghÜa vô gióp ®ì vµ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ng­êi lao ®éng tham gia ®ãng b¶o hiÓm x· héi. §©y kh«ng thÓ chØ xem nh­ mét ho¹t ®éng tù nguyÖn thuÇn tuý mµ ph¶i ®­îc xem nh­ lµ mét nghÜa vô ®èi víi b¶n th©n vµ x· héi. II- Gi¶I ph¸p nh»m duy tr× vµ n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng thu- chi quü b¶o hiÓm x· héi. Nh­ ®· nªu ë trªn trong c©n ®èi thu- chi b¶o hiÓm x· héi hiÖn t¹i cã vÊn ®Ò kh¸ phøc t¹p lµ nhu cÇu ®¶m b¶o tõ ng©n s¸ch Nhµ n­íc rÊt lín (trong khi ng©n s¸ch Nhµ n­íc gÆp nhiÒu khã kh¨n). Nhu cÇu chi tõ quü b¶o hiÓm x· héi cßn thÊp dÉn ®Õn béi thu kh¸ lín trong quü b¶o hiÓm x· héi (nÕu t¸ch riªng phÇn thu- chi cña quü b¶o hiÓm x· héi). Nhu cÇu chi b¶o hiÓm x· héi do ng©n s¸ch Nhµ n­íc ®¶m b¶o sÏ cßn tiÕp tôc tån t¹i trong nhiÒu n¨m n÷a (kho¶ng 30 n¨m). Tuy nhiªn v× môc tiªu duy tr× quü b¶o hiÓm x· héi ®éc lËp vµ ph¶i b¶o tån, ph¸t triÓn quü nªn kh«ng thÓ dïng phÇn quü nµy ®Ó bï ®¾p cho kho¶n hç trî tõ ng©n s¸ch Nhµ n­íc. Do ®ã cÇn tiÕp tôc tÝnh to¸n vµ cÇn t¸ch riªng nhu cÇu chi b¶o hiÓm x· héi hµng n¨m do ng©n s¸ch ®¶m b¶o víi phÇn thu míi cña quü b¶o hiÓm x· héi. Trong khi nhu cÇu chi tõ quü b¶o hiÓm x· héi cßn thÊp th× viÖc b¶o tån vµ ph¸t triÓn quü b¶o hiÓm x· héi ph¶i ®­îc h­íng vµo phÇn nµy ®Ó gãp phÇn c©n ®èi quü b¶o hiÓm x· héi. - Më réng ®èi t­îng tham gia b¶o hiÓm x· héi mét mÆt t¨ng ®­îc phÇn ®ãng gãp cña ng­êi lao ®éng vµo quü b¶o hiÓm x· héi, lµm cho quü lín m¹nh h¬n, ®ñ kh¶ n¨ng ho¹t ®éng trªn nguyªn t¾c “sè ®«ng bï sè Ýt”, mÆt kh¸c nã cßn thÓ hiÖn ®¹o lý gi÷a thÕ hÖ trÎ víi ng­êi giµ hÕt tuæi lao ®éng, gãp phÇn ®¹t ®­îc môc tiªu mµ Nhµ n­íc ®Æt ra lµ “thùc hiÖn c«ng b»ng b×nh ®¼ng” gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ tham gia vµo nÒn kinh tÕ. §Ó më réng ®èi t­îng thùc tÕ tham gia b¶o hiÓm x· héi, Nhµ n­íc cÇn më réng c¸c h×nh thøc b¶o hiÓm x· héi cho ng­êi lao ®éng. Do nhiÒu yÕu tè t¸c ®éng nªn kh«ng ph¶i ng­êi lao ®éng nµo còng muèn tham gia mäi chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi. V× vËy Nhµ n­íc nªn ®Ò ra nhiÒu lo¹i h×nh b¶o hiÓm x· héi tù nguyÖn ®Ó ng­êi lao ®éng tù m×nh lùa chän cho phï hîp víi nhu cÇu vµ kh¶ n¨ng cña hä. Nh­ vËy sÏ cã t¸c ®éng më réng ®èi t­îng b¶o hiÓm, t¨ng nguån thu cho quü b¶o hiÓm x· héi, khi ®· t¨ng ®­îc nguån thu sÏ lµ c¬ së ®Ó ph¸t triÓn vµ t¨ng tr­ëng quü b¶o hiÓm x· héi. §©y chÝnh lµ vÊn ®Ò quan träng gãp phÇn æn ®Þnh vµ c©n ®èi gi÷a thu- chi quü b¶o hiÓm x· héi. - Mét yÕu tè quan träng quyÕt ®Þnh tíi sù c©n ®èi gi÷a thu vµ chi cña quü tµi chÝnh b¶o hiÓm x· héi lµ qu¶n lý chÆt chÏ c¸c kho¶n chi b¶o hiÓm x· héi trªn c¬ së hoµn thiÖn tõng b­íc c¬ chÕ xÐt h­ëng c¸c chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi vµ thùc hiÖn ®óng h­íng dÉn cña Bé Tµi chÝnh trong th«ng t­ sè 58/TC- HCSN ngµy 24 th¸ng 07- 1995, ®¶m b¶o cã sù t¸c ®éng gi÷a thu vµ chi. §ång thêi t¨ng c­êng c«ng t¸c kiÓm tra viÖc thùc hiÖn c¸c chÕ ®é, chÝnh s¸ch vÒ b¶o hiÓm x· héi ®èi víi c¸c ®èi t­îng h­ëng b¶o hiÓm x· héi, ®¶m b¶o chi tr¶ ®Çy ®ñ, kÞp thêi, chÝnh x¸c ®Õn ®èi t­îng. - HiÖn nay n­íc ta ®ang thùc hiÖn ®æi míi nÒn kinh tÕ, kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ®ang h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cïng víi sù ®æi míi cÊu tróc kinh tÕ- x· héi, c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ- x· héi. V× vËy chÝnh s¸ch, chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi còng ph¶i ®æi míi cho ®ång bé vµ phï hîp, ®Æc biÖt lµ c¸c chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi dµi h¹n, c¸c quy chÕ vÒ ho¹t ®éng cña hÖ thèng B¶o hiÓm x· héi ViÖt Nam ®Ó b¶o hiÓm x· héi thùc sù lµ mét bé phËn quan träng cña b¶o ®¶m x· héi. B¶o hiÓm x· héi lµ tæng thÓ c¸c ho¹t ®éng phøc t¹p vµ nh÷ng ho¹t ®éng vÒ b¶o hiÓm x· héi l¹i cµng phøc t¹p h¬n trong giai ®o¹n chuyÓn ®æi c¸ch thøc tæ chøc b¶o hiÓm x· héi, rÊt nhiÒu vÊn ®Ò ®Æt ra cÇn gi¶i quyÕt mµ vÊn ®Ò nµo còng bøc xóc. V× vËy chÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi chØ cã hiÖu qu¶ cao khi mäi ng­êi nhËn thøc râ môc ®Ých cña b¶o hiÓm x· héi. Tuy nhiªn ®iÒu lÖ vÒ b¶o hiÓm x· héi còng nh­ c¸c v¨n b¶n ph¸p quy kh¸c vÒ chÕ ®é, chÝnh s¸ch vµ tæ chøc trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn còng cã thÓ ph¶i cã sù bæ xung kÞp thêi ®Ó phï hîp víi sù ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc vµ ®¶m b¶o sù tån t¹i, ph¸t triÓn cña b¶o hiÓm x· héi. 1- Hoµn thiÖn hÖ thèng c¸c chÕ ®é vÒ b¶o hiÓm x· héi: X¸c ®Þnh chÝnh x¸c møc ®ãng gãp vµ møc h­ëng chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi cho phï hîp dùa trªn c¬ së møc l­¬ng tèi thiÓu ®­îc Nhµ n­íc quy ®Þnh víi tõng thêi kú. 2- N©ng cao biÖn ph¸p qu¶n lý thu- chi b¶o hiÓm x· héi. NghiÖp vô thu b¶o hiÓm x· héi mang ý nghÜa sèng cßn ®èi víi sù tån t¹i cña hÖ thèng b¶o hiÓm x· héi ViÖt Nam. B¶o hiÓm x· héi ViÖt Nam ra ®êi vµ thµnh lËp ch­a l©u nªn viÖc rêi sù trî gióp cña ng©n s¸ch Nhµ n­íc qu¸ sím lµ kh«ng thÓ cã, nh­ng cø tån t¹i víi l­îng thu kh«ng ®ñ sè ph¶i thu th× qu¶ lµ g¸nh nÆng cho ng©n s¸ch Nhµ n­íc. HiÖn nay b¶o hiÓm x· héi th­êng thÊt thu hoÆc thu kh«ng ®ñ ë c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh vµ c¸c c¬ quan ®¬n vÞ Nhµ n­íc. §èi víi nh÷ng ®¬n vÞ vµ c¬ quan, doanh nghiÖp kh«ng nép ®óng thêi h¹n phÝ b¶o hiÓm x· héi v× lý do kh«ng chÝnh ®¸ng (dïng tiÒn b¶o hiÓm x· héi ®Çu t­ vµo c¸c c«ng viÖc kh¸c kiÕm lîi nhuËn), b¶o hiÓm x· héi ph¶i cã h×nh thøc ph¹t thÝch ®¸ng víi kho¶n tiÒn cao h¬n møc ph¹t cò (2 triÖu ®ång quy ®Þnh trong NghÞ ®Þnh sè 38/CP ngµy 25 th¸ng 6 n¨m 1996 cña ChÝnh phñ) nÕu cÇn thiÕt ph¶i truy tè tr­íc ph¸p luËt. Trong c«ng t¸c chi tr¶ b¶o hiÓm x· héi, nhiÒu c¬ quan, ®¬n vÞ ®· quen víi c¬ chÕ cò nªn ch­a cã ý thøc chuÈn bÞ ®Çy ®ñ c¸c chøng tõ hîp lÖ cho c¸c chÕ ®é (èm ®au, thai s¶n) do ®ã qu¸ tr×nh thanh to¸n ph¶I mÊt nhiÒu thêi gian. §Æc biÖt lµ c¸c ®èi t­îng do ng©n s¸ch Nhµ n­íc ®¶m b¶o cÇn ph¶I ®­îc c©n ®èi nguån kinh phÝ ®Ó gi¶I quyÕt tr¸nh d­ luËn kh«ng tèt vÒ tæ chøc b¶o hiÓm x· héi. §Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng nµy b¶n th©n tæ chøc b¶o hiÓm x· héi tõ Trung ­¬ng ®Õn c¬ së cÇn nªu cao tinh thÇn tr¸ch nhiÖm ®èi víi c«ng viÖc còng nh­ viÖc n©ng cao tr×nh ®é nghiÖp vô cña ®éi ngò c¸n bé c«ng nh©n viªn chøc b¶o hiÓm x· héi. 3- B¶o hiÓm x· héi lµ mét chÝnh s¸ch lín trong chÝnh s¸ch x· héi. Do vËy hiÖn nay khi ®æi míi nÒn kinh tÕ tõ tËp trung bao cÊp sang nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc. Mét tÊt yÕu thùc tÕ x¶y ra hiÖn nay lµ thiÕu viÖc lµm vµ kh«ng Ýt lao ®éng bÞ thÊt nghiÖp. Tõ vÊn ®Ò thiÕu viÖc lµm vµ thÊt nghiÖp sÏ n¶y sinh nhiÒu tÖ n¹n x· héi. §Ó gi¶i quyÕt ®­îc vÊn ®Ò nµy liªn quan ®Õn tr¸ch nhiÖm cña nhiÒu ngµnh, nhiÒu cÊp. Nh­ng hÖ thèng b¶o hiÓm x· héi còng cÇn cã nh÷ng ®Ò xuÊt kÞp thêi ®Ò nghÞ ChÝnh phñ cã thÓ quy ®Þnh t¨ng tû lÖ nép phÝ b¶o hiÓm x· héi tõ 20% lªn 30%. Trong ®ã chñ sö dông lao ®éng ph¶i nép 20% trªn tæng quü l­¬ng vµ ng­êi lao ®éng ph¶i nép 10% nh­ng còng cÇn söa ®æi chÝnh s¸ch h­ëng b¶o hiÓm x· héi dµi h¹n cho phï hîp. HiÖn nay nhiÒu ng­êi lao ®éng muèn nghØ viÖc ®Ó h­ëng b¶o hiÓm x· héi nh­ng l¹i bÞ rµng buéc vÒ tuæi ®êi. V× vËy ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò thiÕu viÖc lµm cã thÓ xem xÐt chØ cÇn ng­êi lao ®éng tham gia ®ãng b¶o hiÓm ®ñ 30 n¨m, kh«ng rµng buéc vÒ tuæi ®êi. Cã nh­ vËy sÏ gi¶i quyÕt ®­îc cho mét sè ®«ng ng­êi lao ®éng trùc tiÕp vÒ nghØ tõ ®ã t¹o ®­îc thªm nhiÒu chç lµm viÖc cho nh÷ng ng­êi lao ®éng trÎ ch­a cã viÖc lµm. Song vÊn ®Ò ®Æt ra lµ quü b¶o hiÓm x· héi cã ph¶i chÞu thªm mét g¸nh nÆng trong vÊn ®Ò chi tr¶ b¶o hiÓm x· héi hay kh«ng. Do vËy cÇn c©n nh¾c gi÷a mét bªn lµ x· héi gi¶i quyÕt ®­îc vÊn ®Ò viÖc lµm vµ thÊt nghiÖp gi¶m ®­äc c¸c tÖ n¹n x· héi víi mét bªn lµ quü b¶o hiÓm x· héi l¹i bÞ thiÕu hôt khi mét sè l­îng lín ng­êi lao ®éng vÒ nghØ h­u sím. V× vËy ®Ó c©n b»ng thu chi b¶o hiÓm x· héi Nhµ n­íc nªn t¨ng tû lÖ % phÝ b¶o hiÓm x· héi mét c¸ch phï hîp. Tuy nhiªn kh«ng ph¶i viÖc t¨ng tû lÖ % phÝ b¶o hiÓm x· héi l¹i ®­îc ng­êi lao ®éng, chñ sö dông lao ®éng, ®Æc biÖt lµ c¸c doanh nghiÖp dÔ dµng chÊp nhËn. V× khi t¨ng % b¶o hiÓm x· héi sÏ liªn quan trùc tiÕp ®Õn thu nhËp cña ng­êi lao ®éng vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm cña c¸c doanh nghiÖp. Nh­ng níi láng ®iÒu kiÖn ®Ó ®­îc nghØ h­u sím th× l¹i ®­îc ng­êi lao ®éng, chñ sö dông lao ®éng ñng hé hoµn toµn. V× ng­êi lao ®éng ®· lín tuæi th× l­¬ng cÊp bËc cao nh­ng n¨ng suÊt lao ®éng l¹i thÊp, phÝ b¶o hiÓm x· héi ph¶i ®ãng cao sÏ gi¶m ®i, lao ®éng trÎ míi l¹i nhËn vµo l­¬ng cÊp bËc thÊp, n¨ng suÊt lao ®éng gi¶n ®¬n cao, phÝ b¶o hiÓm x· héi ®ãng thÊp. Do vËy viÖc t¨ng % phÝ b¶o hiÓm x· héi ®Ó níi láng ®iÒu kiÖn nghØ h­u, ®Ó ng­êi lao ®éng ®­îc nghØ h­u sím h¬n khi ®· ®ñ 30 n¨m tham gia b¶o hiÓm x· héi cã lÏ hoµn toµn kh«ng cã g× m©u thuÉn lín trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ cña n­íc ta hiÖn nay. Khi vÊn ®Ò thiÕu viÖc lµm vµ thÊt nghiÖp ®i cïng víi tÖ n¹n x· héi ®ang lµ vÊn ®Ò lín mµ §¶ng vµ Nhµ n­íc quan t©m ®Õn th× viÖc t¨ng tû lÖ phÝ b¶o hiÓm x· héi vµ ®iÒu kiÖn nghØ h­u sím khi ®· ®ñ 30 n¨m tham gia ®ãng b¶o hiÓm x· héi lµ ®ñ vµ hoµn toµn hîp lý. KÕt luËn B¶o hiÓm x· héi lµ mét chÝnh s¸ch lín mµ Nhµ n­íc vµ x· héi ¸p dông ®Ó b¶o vÖ cuéc sèng cña c«ng d©n vµ ®¹t ®­îc sù hµi hoµ, sù yªn æn cña x· héi. Trªn gãc ®é tµi chÝnh, B¶o hiÓm x· héi lµ h×nh thøc chñ yÕu ®Ó tæ chøc x©y dùng vµ sö dông quü tiÒn tÖ tËp trung nh»m cung cÊp vµ ®¶m b¶o vËt chÊt cho nh÷ng ng­êi mÊt søc lao ®éng do tuæi giµ, èm ®au, bÖnh tËt, thai s¶n vµ nh÷ng ng­êi mÊt søc lao ®éng do tai n¹n lao ®éng... XuÊt ph¸t tõ thùc tiÔn vµ nh÷ng ®Æc thï cña n­íc ta, B¶o hiÓm x· héi võa lµ sù ®¶m b¶o cña Nhµ n­íc vµ x· héi cho ng­êi lao ®éng nãi chung, võa lµ viÖc thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ®èi víi nh÷ng ng­êi ®· cèng hiÕn cho nh©n d©n trong cuéc c¸ch m¹ng gi¶i phãng d©n téc vµ trong chiÕn tranh b¶o vÖ Tæ quèc. §¶ng vµ Nhµ n­íc ta ®· cã chÝnh s¸ch vµ tæ chøc ho¹t ®éng b¶o hiÓm x· héi tõ l©u, nh­ng trong ®iÒu kiÖn vµ hoµn c¶nh cô thÓ viÖc chØ ®¹o, ®iÒu hµnh ho¹t ®éng nµy ®· tr¶i qua nhiÒu giai ®o¹n víi nh÷ng h×nh thøc kh¸c nhau. Tõ sau khi cã NghÞ ®Þnh 19/CP ngµy 16 th¸ng 2 n¨m 1995, ho¹t ®éng b¶o hiÓm x· héi ®· ®­îc ®iÒu chØnh theo mét tæ chøc thèng nhÊt víi nh÷ng quy chÕ râ rµng vµ ®ang ®i vµo ho¹t ®éng ngµy cµng cã nÒ nÕp, hiÖu qu¶. VÒ mÆt tæ chøc qu¶n lý, b¶o hiÓm x· héi ®· h×nh thµnh mét hÖ thèng thèng nhÊt trong c¶ n­íc, cã sù chØ ®¹o chung vµ cã nh÷ng quy ®Þnh ph¸p lý râ rµng. VÒ mÆt tµi chÝnh, B¶o hiÓm x· héi cã nguån thu vµ chÕ ®é chi theo chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc. VÒ c¬ së vËt chÊt kü thuËt ho¹t ®éng b¶o hiÓm x· héi cña n­íc ta còng ®ang tõng b­íc ®­îc n©ng cao theo h­íng hiÖn ®¹i ho¸. Tuy nhiªn ho¹t ®éng b¶o hiÓm x· héi cßn ®øng tr­íc nhiÒu khã kh¨n nh­: VÒ hµnh lang ph¸p lý, ®iÒu kiÖn kinh tÕ, c«ng t¸c c¸n bé vµ chÝnh s¸ch ®·i ngé, kh¶ n¨ng hiÖn ®¹i ho¸ ho¹t ®éng b¶o hiÓm x· héi. Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, ho¹t ®éng b¶o hiÓm x· héi cÇn ®­îc cñng cè vµ hoµn thiÖn vÒ mäi lÜnh vùc ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi cña nã, mét mÆt nã ph¶i ®¶m b¶o tÝnh chÊt ho¹t ®éng cña mét kh©u trong hÖ thèng tµi chÝnh thèng nhÊt. MÆt kh¸c nã ph¶i thùc hiÖn ®­îc nhiÖm vô ®¶m b¶o x· héi ®Ó thùc hiÖn c«ng b»ng x· héi nh­ ®­êng lèi cña §¶ng céng s¶n ViÖt Nam ®· ®Ò ra. Do ®ã b¶o hiÓm x· héi kh«ng thuÇn tuý lµ mét ho¹t ®éng mang tÝnh chÊt x· héi réng r·i. Hoµn thiÖn ho¹t ®éng b¶o hiÓm x· héi lµ mét qu¸ tr×nh l©u dµi kh«ng Ýt khã kh¨n, võa ®ßi hái c«ng søc cña ngµnh, võa rÊt cÇn thiÕt cã sù chØ ®¹o trùc tiÕp vµ hç trî cña Nhµ n­íc. MÆc dï víi sù cè g¾ng cña b¶n th©n vµ ®­îc sù gióp ®ì tËn t×nh cña c¸c thÇy gi¸o, c« gi¸o, anh chÞ em c¬ quan B¶o hiÓm x· héi thµnh phè ViÖt Tr× nh­ng do h¹n chÕ vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn nªn trong chuyªn ®Ò nµy kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt, rÊt mong ®­îc sù ®ãng gãp ý kiÕn cña c¸c thÇy, c« gi¸o ®Ó t«i tiÕp tôc hoµn chØnh ®Ò tµi nµy tèt h¬n. T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n./. ViÖt Tr×, ngµy 05 th¸ng 08 n¨m 2001 Tµi liÖu tham kh¶o 1- Kinh tÕ b¶o hiÓm: Phã gi¸o s­- Phã tiÕn sü- Hå Sü Sµ. §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n Hµ Néi. 2- HÖ thèng v¨n b¶n ph¸p quy vÒ b¶o hiÓm x· héi- B¶o hiÓm x· héi ViÖt Nam. 3- Quy ho¹ch ph¸t triÓn quü b¶o hiÓm x· héi vµ hÖ thèng c¬ së vËt chÊt kü thuËt cña ngµnh b¶o hiÓm x· héi ViÖt Nam ®Õn n¨m 2010- B¶o hiÓm x· héi ViÖt Nam. 4- Thùc tr¹ng qu¶n lý thu b¶o hiÓm x· héi vµ c¸c biÖn ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ c«ng t¸c thu (®Ò tµi nghiªn cøu khoa häc cña b¶o hiÓm x· héi ViÖt Nam- Chñ nhiÖm ®Ò tµi: NguyÔn V¨n Ch©u) 5- T¹p chÝ B¶o hiÓm x· héi hµng th¸ng qua c¸c n¨m: 1996- 2000 6- C¸c v¨n b¶n, Th«ng t­ Nhµ n­íc vµ Bé Lao ®éng th­¬ng binh vµ x· héi ban hµnh tõ n¨m 1960 ®Õn nay. Môc lôc Néi dung Lêi më ®Çu Ch­¬ng I Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ b¶o hiÓm x· héi I- Sù cÇn thiÕt kh¸ch quan vµ vai trß cña B¶o hiÓm x· héi. 1. Sù cÇn thiÕt kh¸ch quan cña B¶o hiÓm x· héi. 2. Vai trß cña B¶o hiÓm x· héi. II- Sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña b¶o hiÓm x· héi 1. B¶o hiÓm x· héi trªn thÕ giíi 1.1- Ph¹m vi ®èi t­îng 1.2- HÖ thèng c¸c chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi 1.3- §iÒu kiÖn h­ëng, chÕ ®é h­ëng b¶o hiÓm x· héi 1.4- Quü b¶o hiÓm x· héi 1.5- Qu¶n lý quü b¶o hiÓm x· héi 2. S¬ l­îc qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña B¶o hiÓm x· héi ViÖt Nam 2.1- Nguån h×nh thµnh quü b¶o hiÓm x· héi ë ViÖt Nam 2.2- HÖ thèng tæ chøc qu¶n lý quü b¶o hiÓm x· héi qua c¸c thêi kú Ch­¬ng II Thùc tr¹ng c«ng t¸c thu- chi quü b¶o hiÓm x· héi t¹I thµnh phè viÖt tr×- tØnh phó thä. I- Vµi nÐt vÒ B¶o hiÓm x· héi thµnh phè ViÖt Tr× II- T×nh h×nh thu B¶o hiÓm x· héi 1. Giai ®o¹n tr­íc 1995 2. Giai ®o¹n tõ 1995 ®Õn nay III- T×nh h×nh chi b¶o hiÓm x· héi 1.T×nh h×nh chi B¶o hiÓm x· héi giai ®o¹n tr­íc 1995 2.T×nh h×nh chi B¶o hiÓm x· héi giai ®o¹n tõ 1995 ®Õn nay 2.1- C¸c kho¶n chi b¶o hiÓm x· héi 2.2- Qu¶n lý chi b¶o hiÓm x· héi IV- C©n ®èi thu- chi quü b¶o hiÓm x· héi 1.Thùc tr¹ng thu- chi quü b¶o hiÓm x· héi 2.NhËn xÐt vµ ®¸nh gi¸ chung vÒ quü b¶o hiÓm x· héi Ch­¬ng III Mét sè kiÕn nghÞ vµ gi¶I ph¸p nh»m duy tr× n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng thu chi quü b¶o hiÓm x· héi. I- Mét sè kiÕn nghÞ 1. TiÕp tôc bæ xung, hoµn thiÖn thÓ chÕ vÒ b¶o hiÓm x· héi ®Ó x©y dùng hµnh lang ph¸p lý cho ho¹t ®éng b¶o hiÓm x· h«Þ ®­îc æn ®Þnh 2. Më réng ®èi t­îng tham gia b¶o hiÓm x· héi II- Gi¶I ph¸p nh»m duy tr× n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng thu chi quü b¶o hiÓm x· héi. Hoµn thiÖn hÖ thèng c¸c chÕ ®é vÒ b¶o hiÓm x· héi. N©ng cao c¸c biÖn ph¸p qu¶n lý thu- chi quü b¶o hiÓm x· héi. B¶o hiÓm x· héi lµ mét chÝnh s¸ch lín trong chÝnh s¸ch B¶o hiÓm x· héi. KÕt luËn chung Tµi liÖu tham kh¶o B¶ng 8: chi b¶o hiÓm x· héi do liªn ®oµn lao ®éng thµnh phè viÖt tr× qu¶n lý tõ n¨m 1990 ®Õn th¸ng 9 n¨m 1995 N¨m Tæng sè èm ®au Thai s¶n Tai n¹n L§- BNN Qu¶n lý Chi kh¸c Sè tiÒn (1000®) So víi tæng sè (%) Sè tiÒn (1000®) So víi tæng sè (%) Sè tiÒn (1000®) So víi tæng sè (%) Sè tiÒn (1000®) So víi tæng sè (%) Sè tiÒn (1000®) So víi tæng sè (%) 1990 366.918 125.225 34,0 182.479 50,0 4.066 1,0 11.576 3,0 43.572 11,9 1991 391.948 173.848 44,0 152.789 39,0 3.840 1,0 10.140 3,0 51.278 13,0 1992 696.914 401.135 57,0 193.128 28,0 11.072 2,0 19.155 3,0 72.423 10,0 1993 934.504 501.312 54,0 249.250 27,0 15.289 2,0 19.916 2,0 138.320 14,0 1994 1.209.822 435.765 36,0 349.559 29,0 24.004 2,0 24.512 2,0 370.197 31,0 ®Õn 9/1995 908.342 179.420 20,0 219.294 24,0 30.574 3,0 35.471 4,0 440.860 49,0 Nguån: QuyÕt to¸n Liªn ®oµn lao ®éng thµnh phè ViÖt Tr× B¶ng 12: tæng hîp chi b¶o hiÓm x· héi ë b¶o hiÓm x· héi thµnh phè viÖt tr× (Tõ n¨m 1996 ®Õn n¨m 2002) §¬n vÞ tÝnh: 1.000 ®ång Néi dung chi N¨m 1996 N¨m 1997 N¨m 1998 N¨m 1999 N¨m 2000 N¨m 2001 N¨m 2002 BHXH Tæng sè Tû lÖ Tæng sè Tû lÖ Tæng sè Tû lÖ Tæng sè Tû lÖ Tæng sè Tû lÖ Tæng sè Tû lÖ Tæng sè T lÖ TS chi BHXH 34.649.764 100 40.150.392 100 41.540.593 100 42.607.249 100 53.572.278 100 63.950.179 100 64.625.081 100 Trong ®ã chi 1-H­u trÝ 27.354.207 78,94 32.383.744 80,65 32.378.702 77,94 33.029.555 77,52 42.534.822 79,39 49.825.982 77.91 51.247.127 79.30 2-MÊt søc L§ 5.836.128 16,84 6.848.764 17,05 6.758.109 16,27 6.696.060 15,72 8.244.438 15,38 9.434.804 14.75 9.105.850 14.09 3-TNL§-BNN 48.324 0,14 265.569 0,66 348.193 0,84 363.496 0,85 453.285 0,85 599.142 0.62 590.723 0.91 4-Tö tuÊt 795.393 2,29 801.585 1,99 917.040 2,21 906.847 2,13 1.273.219 2,37 1.445.401 2.26 1.473.239 2.28 5-èm ®au 248.353 0,716 261.314 0,65 349.517 0,84 363.556 1,17 349.930 0,82 383.601 0.60 522.222 0.81 6-Thai s¶n 303.707 0,88 340.568 0,85 496.266 1,195 443.060 1,04 581.221 1,08 723.023 0.66 856.550 1.33 7- D­ìng søc 73.150 0.11 684.450 1.06 8-C¸c lo¹I kh¸c 111.972 0,32 168.497 0,42 292.762 0,705 804.890 1,91 135.260 0,25 1.465.073 2.29 144.917 0.22 *Theo nguån TC 1-NS ®¶m b¶o 33.283.044 96,05 39.257.907 97,78 38.901.254 93,65 38.925.731 91,36 47.864.293 89,34 56.199.407 87.88 53.838.045 83.31 2-Chi tõ quü BH 1.366.719 3,95 1.812.136 2,22 2.639.339 6,35 3.681.518 8,64 5.707.985 10,65 7.750.771 12.12 10.787.035 16.69 Nguån: QuyÕt to¸n B¶o hiÓm x· héi thµnh phè ViÖt Tr×