Luận văn Tìm kiếm và mở rộng thị trường lao động ngoài nước nhằm đẩy mạnh công tác xuất khẩu lao động giai đoạn 2006-2010

hu vùc lµ Sa m¹c nªn c¸c n­íc nµy ph¶i nhËn lao ®éng n­íc ngoµi ®Ó x©y dùng ®Êt n­íc vµ ph¸t triÓn kinh tÕ, vµ thùc tÕ hä ®· trë thµnh mét khu vùc nhËn lao ®éng n­íc ngoµi nhiÒu nhÊt trªn thÕ giíi. Nh×n trªn gãc ®é XKL§, khu vùc nµy cã c¸c n­íc cã kh¶ n¨ng nhËn lao ®éng víi sè l­îng lín, ®Æc biÖt lµ c¸c n­íc trong Héi ®ång Hîp t¸c Vïng vÞnh (Gulf Co-operation Council – GCC : Kuwait, C¸c tiÓu v­¬ng quèc ArËp thèng nhÊt – UAE, ArËp Xª ót, Oman, Qatar, Bahrain), trong ®ã ®¸ng kÓ nhÊt lµ 2 thÞ tr­êng ArËp Xª ót vµ UAE. Theo sè liÖu thèng kª n¨m 2001, tû lÖ lao ®éng n­íc ngoµi t¹i ArËp Xª ót chiÕm 50% d©n sè n­íc nµy (kho¶ng 6 triÖu ng­êi), trong khi ®ã sè l­îng lao ®éng n­íc ngoµi t¹i UAE chiÕm 89% tæng d©n sè c¶ n­íc nµy (kho¶ng 2,5 triÖu ng­êi). Lao ®éng n­íc ngoµi lµm viÖc t¹i khu vùc vïng vÞnh nµy gåm lao ®éng c¸c n­íc trong vïng vµ lao ®éng c¸c n­íc ë nhiÒu khu vùc kh¸c, nhÊt lµ khu vùc Nam vµ §«ng Nam ¸ nh­ Ên §é, Bangladesh, Sri Lanka, Th¸i Lan, Philippin, Indonesia vµ Trung Quèc. Thêi kú tr­íc ®©y, lao ®éng c¸c n­íc A rËp ( Ai cËp, Yªmen, Jordan, Sirya) chiÕm ®a sè do c¸c mèi quan hÖ gÇn gòi víi c¸c n­íc nhËn lao ®éng, nh­ng tõ h¬n m­êi n¨m trë l¹i ®©y (sau chiÕn tranh vïng vÞnh) th× lao ®éng tõ Nam vµ §«ng Nam ¸ ®· dÇn chiÕm lÜnh thÞ tr­êng nµy. C¸c n­íc GCC nµy ®· ®Çu t­ hµng chôc tû ®«la Mü nh»m duy tr× vµ gia t¨ng kh¶ n¨ng s¶n xuÊt dÇu ho¶, ®Èy m¹nh x©y dùng c¬ së h¹ tÇng, ph¸t triÓn c¸c ngµnh kinh tÕ míi. V× vËy nhu cÇu lao ®éng ë khu vùc nµy sÏ æn ®Þnh ë møc cao trong nh÷ng n¨m tíi. Nhu cÇu ë ®©y rÊt ®a d¹ng, gåm nhiÒu lo¹i ngµnh nghÒ : x©y dùng, c«ng nghiÖp, dÞch vô…vµ ®ßi hái lao ®éng ph¶i cã tr×nh ®é lµnh nghÒ nhÊt ®Þnh. Ngoµi ra, lao ®éng cßn ®ßi hái cã tr×nh ®é tiÕng Anh tèt trong nh÷ng ngµnh dÞch vô. Trung §«ng nãi chung vµ khu vùc GCC nãi riªng lµ thÞ tr­êng nhËn lao ®éng quen thuéc cña nhiÒu n­íc ®«ng Nam ¸. Sù c¹nh tranh vÒ gi¸ nh©n c«ng sÏ trë nªn gay g¾t h¬n khi mµ c¸c n­íc XKL§ trong khu vùc Ch©u ¸ ®Òu tËp trung h­íng vÒ ®©y. Møc l­¬ng cña lao ®éng n­íc ngoµi ë GCC kh«ng qu¸ cao nh­ t¹i c¸c n­íc khu vùc §«ng B¾c ¸, song lµm viÖc t¹i ®©y sÏ æn ®Þnh h¬n cho mét sè l­îng lín lao ®éng ViÖt Nam chóng ta còng ®· cã lao ®éng lµm viÖc t¹i nhiÒu n­íc khu vùc Trung §«ng nh­ Libya, LiB¨ng,…nh­ng cã rÊt Ýt lao ®éng lµm viÖc t¹i khu vùc GCC nãi trªn, vµ c¬ b¶n lµ ch­a cã (tõ n¨m 1996 cã mét vµi c«ng ty ®· ký vµ thùc hiÖn hîp ®ång nhËn thÇu phÇn nh©n c«ng x©y dùng c¸c c«ng tr×nh nhµ ë-biÖt thù 2 tÇng t¹i Kwait, ®ã lµ Vinaconex- Bé X©y dùng, Constrexim- Bé x©y dùng, Oleco- Bé NN& PTNT. Tuy nhiªn, sau ®ã v× nhiÒu lý do mµ 2 c«ng ty Vinaconex vµ Constrexim ®· kh«ng ®­a hÕt sè lao ®éng dù kiÕn vµ kh«ng hoµn thµnh c«ng viÖc nh­ hîp ®ång ®· ký ®Ó ph¶i thanh lý hîp ®ång trwãc thêi h¹n). Víi c¸c ph©n tÝch trªn, chóng ta cã thÓ tin t­ëng vµo viÖc tiÕp cËn thµnh c«ng thÞ tr­êng GCC trong giai ®o¹n tíi, tÊt nhiªn ®ßi hái sù nç lùc rÊt lín cña chóng ta. 5. ThÞ tr­êng c¸c n­íc thuéc khèi EU 5.1 ThÞ tr­êng Anh Thêi gian qua, nh»m gi¶i quyÕt nhu cÇu tuyÓn dông lao ®éng cho nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp – dÞch vô kh«ng t×m ®­îc nguån lao ®éng t¹i chç, Bé Néi vô Anh ®· ®­a ra ch­¬ng tr×nh tuyÓn dông lao ®éng n­íc ngoµi dùa trªn ngµnh nghÒ, cã hiÖu lùc tõ ngµy 30/5/2003. Ch­¬ng tr×nh dµnh mét tû lÖ nhÊt ®Þnh ®Ó nhËn lao ®éng tõ c¸c n­íc kh«ng thuéc nh¸m c¸c n­íc s¾p gia nhËp khèi EU. Theo ch­¬ng tr×nh nµy, ®· cã 3 Doanh nghiÖp ViÖt Nam ký hîp ®ång cung øng lao ®éng víi mét sè ®èi t¸c Anh ®Ó cung cÊp lao ®éng gi¶n ®¬n (nÊu ¨n, phôc vô buång, bµn), cho c¸c kh¸ch s¹n t¹i Anh. KÓ tõ khi b¾t ®Çu triÓn khai hîp ®ång (th¸ng 10/2003) cho ®Õn nay, tæng sè 418 lao ®éng ViÖt Nam ®· sang Anh lµm viÖc. ViÖc më ra thÞ tr­êng lao ®éng t¹i Anh, mét n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn ë T©y ¢u, t¹o ra h­íng ®i míi trong ho¹t ®éng XKL§, t¹o ®iÒu kiÖn cho ng­êi lao ®éng häc hái thªm kinh nghiÖm, n©ng cao tay nghÒ phôc vô, më ra kh¶ n¨ng ®­a lao ®éng víi sè l­îng nhiÒu h¬n bëi v× Anh ®ang cã nhu cÇu lín vÒ tuyÓn dông lao ®éng cho mét sè ngµnh nghÒ nhÊt ®Þnh. Theo ®Ò nghÞ cña §¹i sø qu¸n ta t¹i Anh, cÇn cã kÕ ho¹ch cö ®oµn c«ng t¸c sang th¨m vµ t×m hiÓu thùc tÕ t×nh h×nh t¹i Anh, tiÕp xóc víi c¸c c¬ quan cã thÈm quyÒn vµ c¸c ®èi t¸c cã nhu cÇu sö dông lao ®éng ViÖt Nam, tõng b­íc më réng viÖc ®­a lao ®éng ta sang thÞ tr­êng nµy. Tuy vËy, hiÖn c«ng t¸c ®­a lao ®éng sang Anh lµm viÖc gÆp mét sè khã kh¨n nh­ sau: (1) Bé Néi vô Anh ®ang t¹m dõng viÖc cÊp giÊp phÐp lao ®éng cho lao ®éng n­íc ngoµi lµm viÖc trong lÜnh vùc phôc vô kh¸ch s¹n, nhµ hµng, nªn cuèi th¸ng 7/2005, §¹i sø qu¸n Anh t¹i ViÖt Nam ®· th«ng b¸o t¹m dõng cÊp visa cho lao ®éng sang Anh lµm viÖc; (2) c¸c doanh nghiÖp XKL§ cña chóng ta hiÖn ®ang ph¶i ®­¬ng ®Çu víi t×nh tr¹ng lao ®éng bá trèn. §Ó cã thÓ khai th«ng l¹i thÞ tr­êng nµy, hiÖn Bé Lao ®éng – Th­¬ng binh vµ X· héi ®ang t¸c ®éng tíi §¹i sø qu¸n Anh t¹i ViÖt Nam ®Ó cÊp visa trë l¹i cho lao ®éng sang Anh; kiÕn nghÞ ®­a vµo néi dung ch­¬ng tr×nh lµm viÖc víi phÝa Anh vÒ viÖc qu¶ng b¸ ho¹t ®éng XKL§ cña ViÖt Nam, ®Ò nghÞ ChÝnh phñ Anh t¹o ®iÒu kiÖn cho ng­êi lao ®éng ViÖt Nam vµo lµm viÖc t¹i Anh theo ch­¬ng tr×nh tuyÓn dông lao ®éng n­íc ngoµi dùa trªn ngµnh nghÒ nãi trªn. 5.2 ThÞ tr­êng Italy N¨m 2005 võa qua, Bé Lao ®éng – Th­¬ng binh vµ X· héi còng ®· ký B¶n ghi nhí víi chÝnh quyÕn vïng Sicilia (thuéc céng hoµ Italy) vÒ hîp t¸c tuyÓn dông lao ®éng ViÖt Nam sang lµm viÖc t¹i Sicilia. Dù kiÕn trong n¨m tíi ®©y, ChÝnh phñ ViÖt Nam cã thÓ ký kÕt tho¶ thuËn víi ChÝnh phñ Italy vÒ hîp t¸c lao ®éng, trong ®ã cã hîp t¸c vÒ ®­a lao ®éng ViÖt Nam sang tu nghiÖp, lµm viÖc t¹i Italy. Hy väng víi ®Êt n­íc vµ con ng­êi t­¬i ®Ñp Italy, chóng ta cã thÓ tiÕp cËn ®­îc thÞ tr­êng ®Çy tiÒm n¨ng nµy, trong nhiÒu lÜnh vùc, nhiÒu ngµnh nghÒ vµ nhiÒu vïng cña ®Êt n­íc nµy. ThÞ tr­êng Anh, Italy nãi riªng vµ thÞ tr­êng c¸c n­íc ch©u ¢u nãi chung lµ thÞ tr­êng tiÒm n¨ng ®èi víi nh÷ng ngµnh nghÒ ®ßi hái tay nghÒ kü thuËt cao. ViÖc më thÞ tr­êng lao ®éng t¹i Anh, Italy, nh÷ng n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn vµ T©y ¢u, t¹o ra h­íng ®i míi trong ho¹t ®éng xuÊt khÈu lao ®éng, t¹o ®iÒu kiÖn cho ng­êi lao ®éng häc hái thªm kinh nghiÖm, n©ng cao tay nghÒ, cã tr×nh ®é kü thuËt cao, m«i trwongf lµm viÖc chuyªn nghiÖp vµ hiÖn ®¹i. Cã thÓ coi ®©y lµ thÞ tr­êng hÊp dÉn ®èi víi c¸c doanh nghiÖp XKL§ vµ ng­êi lao ®éng ViÖt Nam; nh­ng ®Ó vµo ®­îc thÞ tr­êng nµy, chóng ta cÇn cã sù chuÈn bÞ kü l­ìng vÒ ngo¹i ng÷ vµ tay nghÒ cho ng­êi lao ®éng. 6. ThÞ tr­êng Hoa Kú 6.1 Mét sè ®iÒu cÇn biÕt vÒ thÞ tr­êng lao ®éng Mü a. Kh¸i qu¸t vÒ thÞ tr­êng Hoa Kú Mü lµ n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn hµng ®Çu trªn thÕ giíi. VÒ chÝnh s¸ch kinh tÕ, môc tiªu bao trïm hiÖn nay lµ kh«i phôc søc m¹nh kinh tÕ lµm nÒn t¶ng ®Ó duy tr× vµ cñng cè ®Þa vÞ siªu c­êng duy nhÊt cña Mü. VÒ ®èi néi, Mü tiÕp tôc chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ, ph¸t triÓn mét nÒn kinh tÕ míi trªn c¬ së cuéc c¸ch m¹ng th«ng tin vµ thÞ tr­êng toµn cÇu, c¶i c¸ch c¸c ch­¬ng tr×nh x· héi. VÒ ®èi ngo¹i, Mü coi träng vai trß kinh tÕ ®èi ngo¹i vµ h­íng m¹nh nÒn kinh tÕ vµo xuÊt khÈu; thóc ®Èy tù do ho¸ ®Çu t­ vµ th­¬ng m¹i toµn cÇu, nhÊt lµ trong khu vùc dÞch vô; coi träng vai trß c¸c tæ chøc tµi chÝnh vµ quèc tÕ th­¬ng m¹i nh­ WTO, OECD, IMF, WB vµ c¸c tæ chøc kinh tÕ trong khu vùc NAFTA, APEC. Chó träng khu vùc Ch©u ¸- Th¸i B×nh D­¬ng vµ Mü La-tinh. T×nh h×nh lao ®éng n­íc ngoµi vµ mét sè quy ®Þnh t¹i Mü ¨ Di c­ lao ®éng vµo Mü : LuËt ph¸p Mü cho phÐp lao ®éng n­íc ngoµi vµo lµm viÖc t¹i Mü trong nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh. Sè l­îng n­íc ngoµi lµm viÖc t¹i Mü còng nh­ sè l­îng loa ®éng vµo hµng n¨m rÊt lín : Trong tæng sè lùc l­îng lao ®éng 140 triÖu ng­êi kho¶ng 12% lµ lao ®éng cã nguån gèc n­íc ngoµi. Víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ nhanh chãng kÐo theo tû lÖ thÊt nghiÖp rÊt thÊp trong nh÷ng n¨m qua, c¸c chñ sö dông lao ®éng Mü vÉn lu«n cã yªu cÇu nhËn ®­îc lao ®éng. Cã thÓ tham kh¶o mét sè quy ®Þnh cña Mü trong viÖc nhËp khÈu lao ®éng n­íc ngoµi : LuËt nhËp c­ vµ Quèc tÞch cña Hoa Kú (Immigration and Nationality Act – INA) cho phÐp ng­êi n­íc ngoµi vµo lµm viÖc víi quy chÕ ®Þnh c­ (employment based immigration) vµ vµo lµm viÖc cã thêi h¹n (temporary). Ng­êi vµo lµm viÖc cã thêi h¹n cã thÓ ®­îc xin chuyÓn sang quy chÕ ®Þnh c­ nÕu ®ñ ®iÒu kiÖn theo luËt ®Þnh ¨ Mét sè quy ®Þnh vÒ visa lao ®éng n­íc ngoµi vµo Hoa Kú : LuËt nhËp c¶nh vµ quèc tÞch Hoa Kú quy ®Þnh nhiÒu chñng lo¹i visa cÊp cho ng­êi n­íc ngoµi vµo lµm viÖc t¹i Hoa Kú, cã thÓ ph©n ra 2 nhãm sau; - Visa nhËp c­ (immigration visa) cho phÐp ng­êi n­íc ngoµi vµo Hoa Kú. - Visa kh«ng nhËp c­ (non-immigration visa) chØ cho phÐp ng­êi n­íc ngoµi vµo Hoa Kú víi thêi h¹n nhÊt ®Þnh. Lo¹i nµy cã thÓ ®­îc ®æi quy chÕ sang lo¹i immigration visa nÕu ®ñ mét sè ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh. Cã nhiÒu lo¹i visa kh«ng nhËp c­, nh­ng ®èi víi nh÷ng nhµ chiÕn l­îc trong viÖc t×m kiÕm vµ më réng thÞ tr­êng lao ®éng sang Mü cÇn quan t©m tíi mét sè lo¹i nh­ : Chuyªn gia ( Temporary Specialty Workers- Visa ký hiÖu H1B), Lao ®éng n«ng nghiÖp thêi vô (Temporary Agricultural Workers- Visa H2A), lao ®éng phi n«ng nghiÖp cã thêi h¹n (Temporary Nonagricultural Workers- Visa H2B), y t¸ (registered Nurses- Visa HIC) Bé Lao ®éng Mü chØ cÊp giÊy phÐp lao ®éng cho lao ®éng n­íc ngoµi nhËp c¶nh nÕu c«ng viÖc ®ã nh©n c«ng b¶n xø kh«ng lµm hoÆc kh«ng ®ñ tr×nh ®é ®Ó lµm. ViÖc nhËn lao ®éng n­íc ngoµi vµo Mü lµm viÖc hoµn toµn kh«ng ¶nh h­ëng xÊu ®Õn vÊn ®Ò l­¬ng bæng vµ ®iÒu kiÖn cña lao ®éng b¶n xø víi c¸c c«ng viÖc t­¬ng tù. §iÒu ®ã cho thÊy, lao ®éng ViÖt Nam hoµn toµn cã thÓ tham gia vµo thÞ tr­êng lao ®éng Mü, ë c¸c ngµnh nghÒ cÇn søc b¾p hay thÓ lùc, hoÆc c¸c c«ng viÖc ng­êi Mü ng¹i lµm nh­ : gióp viÖc, quÐt dän vÖ sinh, lao c«ng…Bªn c¹nh ®ã ViÖt Nam còng cã thÓ xuÊt khÈu sang ®©y ®éi ngò chuyªn gia, cã tr×nh ®é chuyªn m«n cao ®Æc biÖt trong c¸c lÜnh vùc CNTT, viÔn th«ng mµ hoµn toµn kh«ng chÞu ¸p lùc tõ phÝa lao ®éng b¶n xø cña hä, tøc lµ m«i tr­êng lµm viÖc kh«ng qu¸ kh¾t khe vÒ c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn con ng­êi- nh÷ng ng­êi lao ®éng trong vµ ngoµi n­íc Mü. Tuy nhiªn ®èi víi nh÷ng lao ®éng cã tr×nh ®é chuyªn m«n cao th× chóng ta còng ph¶i cã c¸c quy chÕ, rµng buéc nhÊt ®Þnh ®Ó sau khi kh«ng lµm viÖc ë Mü, hä cã thÓ vÒ ®Êt n­íc phôc vô ®Êt n­íc chø kh«ng nªn ë l¹i nhËp c­ lu«n t¹i Mü, tr¸nh hiÖn t­îng “ch¶y m¸y chÊt x¸m”. ¨ Ngoµi ra, c¸c nhµ chuyªn m«n vµ nhµ qu¶n lý khi nghiªn cøu vÒ thÞ tr­êng Mü còng cÇn ph¶i xem xÐt vÒ c¸c quy ®Þnh vÒ møc l­¬ng tèi thiÓu vµ tiÒn l­¬ng lµm thªm giê cña n­íc b¹n. C¸c quy ®Þnh nãi trªn ®­îc thùc hiÖn theo Fair Labour Standard Act 1938 ®· ®­îc söa ®æi viÕt t¾t lµ FLSA (t¹m dÞch lµ luËt tiªu chuÈn lao ®éng c«ng b»ng). Mét sè ®iÒu chó ý cña FLSA nh­ sau: - Tõ 1/9/1997, møc l­¬ng tèi thiÓu cña Hoa Kú ®wocj quy ®Þnh 5,15 USD/giê. §èi víi lao ®éng d­íi 20 tuæi cã thÓ tr¶ møc l­¬ng tèi thiÓu lµ 4,25 USD/giê ®èi víi 90 ngµy lµm viÖc ®Çu tiªn cho mçi chñ sö dông lao ®éng. §èi víi nh÷ng lao ®éng cã thu nhËp thªm b»ng tiÒn båi d­ìng cña kh¸ch hµng tõ 30 USD/th¸ng trë lªn th× cã thÓ coi kho¶n tiÒn nµy lµ mét phÇn cña tiÒn l­¬ng, nh­ng tiÒn l­¬ng do chñ sö dông lao ®éng tr¶ trùc tiÕp còng kh«ngn ®­îc thÊp h¬n 2,13 USD/giê. - LuËt FLSA kh«ng quy ®Þnh giíi h¹n sè giê lµm viÖc cña ng­êi lao ®éng nh­ng quy ®Þnh chñ sö dông lao ®éng ph¶i tr¶ l­¬ng ®èi víi nh÷ng giê lµm viÖc v­ît qu¸ 40 giê/tuÇn tèi thiÓu b»ng 1,5 lÇn giê lµm viÖc b×nh th­êng. Tuy nhiªn, LuËt FLSA còng quy ®Þnh mét sè ®èi t­îng lao ®éng kh«ng ¸p dông quy ®Þnh vÒ tiÒn l­¬ng tèi thiÓu hoÆc kh«ng ¸p dông quy ®Þnh vÒ tiÒn l­¬ng lµm thªm giê hoÆc kh«ng ¸p dông c¶ hai. Mét ®iÒu cÇn l­u ý n÷a lµ ngoµi luËt FLSA cña Liªn bang, mét sè bang cña Mü còng cã luËt riªng cña bang vÒ tiÒn l­¬ng tèi thiÓu vµ tiÒn l­¬ng lµm thªm giê. Trong khi ¸p dông, luËt Hoa Kú quy ®Þnh nguyªn t¾c lµ ph¶i ¸p dông møc cao h¬n, dï ®ã lµ theo luËt Liªn bang hay luËt riªng tõng bang. Tãm l¹i, Hoa Kú lµ mét quèc gia cã thu nhËp cho lao ®éng cao hµng ®Çu thÕ giíi, c¬ héi cho lao ®éng ViÖt Nam sang ®©y lµ cã thÓ. Tuy nhiªn nhu cÇu vÒ lao ®éng t¹i Mü sÏ chñ yÕu lµ lao ®éng tr×nh ®é chuyªn m«n vµ tay nghÒ cao vµ c¶ lao ®éng tr×nh ®é cao ( trong c«ng nghÖ IT, c«ng nghÖ ho¸ d­îc phÈm…), còng gièng thÞ tr­êng EU, Hoa Kú ®åi hái lao ®éng cã ngo¹i ng÷ (tiÕng Anh- Mü) kh¸. V× vËy ®Ó cã thÓ tiÕp cËn vµo thÞ trwongf rÊt tiÒm n¨ng nµy, c¸c nhµ qu¶n lý ViÖt Nam cÇn nghiªn cøu kü vÒ c¸c luËt cña Mü, ®Æc biÖt lµ c¸c quy ®Þnh liªn quan tíi nhËp c­ vµ tiÒn l­¬ng, bªn c¹nh ®ã ph¶i chuÈn bÞ ®µo t¹o nguån tèt, n©ng cao m¹nh mÏ vÒ chÊt l­îng lao ®éng ViÖt Nam. PhÇn III : Gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ nh»m tiÕp cËn vµ khai th¸c c¸c thÞ tr­êng lao ®éng tiÒm n¨ng I. C¸c ph­¬ng h­íng ®Ò ra X¸c ®Þnh c«ng t¸c t×m kiÕm vµ khai th¸c TTL§ míi ngoµi n­íc lµ mét trong nh÷ng nhiÖm vô träng t©m hµng ®Çu nh»m ®Èy m¹nh hiÖu qu¶ ho¹t ®éng XKL§ trong thêi gian tíi, ®Æc biÖt trong bèi c¶nh thÕ giíi ®ang ®Çy biÕn ®éng nh­ hiÖn nay vµ cuéc c¹nh tranh vÒ thÞ phÇn TTL§ quèc tÕ ®ang diÔn ra ngµy cµng gay g¾t. §Èy m¹nh c«ng t¸c t×m kiÕm TTL§ míi, tiÕp cËn c¸c thÞ tr­êng cã nhiÒu tiÒm n¨ng nh­ng ph¶i trªn c¬ së: Cñng cè c¸c thÞ tr­êng truyÒn thèng (Nga, mét sè n­íc SNG vµ Trung §«ng) vµ gi÷ v÷ng vµ ph¸t triÓn c¸c thÞ tr­êng hiÖn cã (Hµn Quèc, NhËt B¶n, Malaisia, §µi Loan, mét sè n­íc Ch©u Phi…). Thùc hiÖn ®a d¹ng ho¸ c¸c thÞ tr­êng (theo l·nh thæ vµ theo ngµnh nghÒ) vµ ®a d¹ng ho¸ c¸c thµnh phÇn tham gia trong c«ng t¸c XKL§: - §a d¹ng ho¸ c¸c TTL§ (theo l·nh thæ): Cung cÊp lao ®éng cho mäi thÞ tr­êng cã nhu cÇu lao ®éng vµ chuyªn gia ViÖt Nam, miÔn lµ phï hîp víi ®­êng lèi ®æi míi cña §¶ng vµ Nhµ n­íc. - §a d¹ng ho¸ ngµnh nghÒ, tr×nh ®é lao ®éng: Cung cÊp lao ®éng cho mäi ngµnh nghÒ víi tr×nh ®é tay nghÒ kh¸c nhau. Nh×n chung chØ cÊm XKL§ trong mét sè ngµnh nghÒ ®Æc biÖt nÆng nhäc, ®éc h¹i, nguy hiÓm hoÆc kh«ng phï hîp víi thuÇn phong mü tôc cña ViÖt Nam. - §a d¹ng ho¸ thµnh phÇn tham gia XKL§ vµ t×m kiÕm TTL§ míi: Bªn c¹nh viÖc cñng cè c¸c tæ chøc XKL§ vµ chuyªn gia, më réng c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc vµ c¸c lo¹i h×nh cã ®ñ ®iÒu kiÖn trùc tiÕp XKL§ d­íi c¸c h×nh thøc nh­ nhËn thÇu c«ng tr×nh…KhuyÕn khÝch c¸c tæ chøc vµ c¸ nh©n ®ang c«ng t¸c, häc tËp vµ nghiªn cøu, ng­êi ViÖt Nam sinh sèng vµ ®Þnh c­ ë n­íc ngoµi trong viÖc t×m kiÕm vµ thu hót thªm lao ®éng ë trong n­íc. ThÝ ®iÓm cÊp giÊp phÐp cho mét sè tæ chøc XKL§ ngoµi quèc doanh. Tr­íc hÕt lµ c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c §oµn thÓ Trung ­¬ng, nh­ TL§L§VN, T¦§TNCSHCM, Héi liªn hiÖp phô n÷ ViÖt Nam…®­îc ®¨ng ký ho¹t ®éng XKL§ nãi chung còng nh­ c«ng t¸c tù t×m kiÕm vµ më réng TTL§ míi nãi riªng. T¨ng c­êng tr¸ch nhiÖm cña c¸c bªn liªn quan trong c«ng t¸c t×m kiÕm vµ më réng TTL§ ngoµi n­íc: - Tr­íc hÕt ®ã lµ tr¸ch nhiÖm cña Nhµ n­íc, c¸c c¬ quan Qu¶n lý Nhµ n­íc tõ Trung ­¬ng ®Õn ®Þa ph­¬ng ph¶i cã sù phèi hîp ®ång bé trong viÖc ®Çu t­ më réng thÞ tr­êng, cô thÓ ho¸ chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch vµ chØ ®¹o ®Ó ®Èy m¹nh c«ng t¸c xóc tiÕn tiÕp cËn c¸c thÞ tr­êng míi. MÆt kh¸c cÇn cã nh÷ng quy ®Þnh cô thÓ ®Ó ng¨n ngõa, xö lý ®èi víi c¸c tæ chøc XKL§ kh«ng chÊp hµnh nghiªm tóc ph¸p luËt, ¶nh h­ëng xÊu tíi ho¹t ®éng XKL§. §èi víi ng­êi lao ®éng, kiªn quyÕt xö lý ®èi víi nh÷ng ng­êi ch¹y theo lîi Ých kinh tÕ tr­íc m¾t mµ vi ph¹m hîp ®ång lao ®éng, bá trèn ra ngoµi lµm, sinh ho¹t tr¸i víi c¸c phong tôc tËp qu¸n cña quèc gia së t¹i. - C¸c tæ chøc XKL§ cÇn n©ng cao tÝnh chñ ®éng vµ t¨ng c­êng ®Çu t­ ®Ó më réng ho¹t ®éng XKL§, nghiªn cøu khai th¸c thÞ tr­êng míi. TÊt nhiªn, c¸c doanh nghiÖp XKL§ vÉn ph¶i tu©n thñ nghiªm kh¾c mäi quy ®Þnh vÒ XKL§ cña Nhµ n­íc. - Ng­êi lao ®éng cÇn nghiªm chØnh chÊp hµnh mäi quy ®Þnh trong H§L§, ph¸p luËt còng nh­ c¸c phong tôc tËp qu¸n cña c¶ hai bªn, ®Æc biÖt lµ t¹i n­íc nhËn L§XK trong thêi gian ng­êi lao ®éng lµm viÖc t¹i ®ã ®Ó kh«ng lµm ¶nh h­ëng xÊu tíi uy tÝn cña lao ®éng ViÖt Nam trªn TTL§ quèc tÕ. Môc tiªu : Tõ n¨m 2010 trë ®i, n­íc ta cã kho¶ng 0,8 ®Õn 1 triÖu lao ®éng vµ chuyªn gia th­êng xuyªn lµm viÖc ë n­íc ngoµi theo h­íng n©ng dÇn tû träng lao ®éng cã nghÒ vµ sau n¨m 2010 trë ®i, mçi n¨m ®­a ®­îc kho¶ng 100.000 lao ®éng vµ chuyªn gia ®i lµm viÖc cã thêi h¹n ë n­íc ngoµi, trong ®ã lao ®éng lµnh nghÒ chiÕm kho¶ng 35%. II. C¸c gi¶i ph¸p ®Ó tiÕp cËn vµ khai th¸c c¸c thÞ tr­êng tiÒm n¨ng Trªn c¬ së ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ c¸c thÞ tr­êng lao ®éng tiÒm n¨ng trong phÇn II ë trªn, chóng ta cÇn cã mét sè gi¶i ph¸p kh¸c nhau ®Ó tiÕp cËn víi mçi thÞ tr­êng cã ®Æc thï kh¸c nhau nhÊt ®Þnh nµy. Cô thÓ nh­ sau: 1. §èi víi khu vùc §«ng B¾c ¸ 1.1 Víi §µi Loan - Nhµ n­íc tËp trung ®Çu t­, hç trî c¸c doanh nghiÖp m¹nh, cã kinh nghiÖm tiÕp cËn c¸c c«ng tr×nh nhËn thÇu x©y dùng, dù ¸n lín ®Ó cung cÊp lao ®éng ta víi quy m« lín trong lÜnh vùc x©y dùng (thÞ tr­êng mµ lao ®éng Th¸i Lan ®ang cã nguy c¬ gi¶m ®¸ng kÓ) vµ h­íng tíi ngµnh ®iÖn tö vµ c¸c ngµnh c«ng nghÖ cao. §©y còng lµ h­íng ®Ó ViÖt Nam gi¶m dÇn sù phô thuéc vµo vµo viÖc cung cÊp lao ®éng gi¶n ®¬n, gióp viÖc gia ®×nh, thay vµo ®ã lµ lao ®éng cã tr×nh ®é h¬n víi chÊt l­îng cao h¬n. - Bªn c¹nh víi viÖc trªn, c¸c doanh nghiÖp XKL§ vµ cÊp ngµnh liªn quan ®Çu t­, nghiªn cøu thÞ tr­êng §µi Loan trong c¸c lÜnh vùc n«ng nghiÖp vµ ngµnh nghÒ 3D, ®Æc biÖt khi mµ c¬ héi ®ang tíi vµ phÝ §µi Loan ®ang cã nhiÒu chÝnh s¸ch ­u ®·i trong 2 ngµnh nghÒ trªn. - §Çu t­ hîp lý cho c«ng t¸c tuyÓn chän vµ ®µo t¹o nguån nh©n lùc nh»m n©ng cao chÊt l­îng ®éi ngò lao ®éng ®¸p øng cho thÞ tr­êng §µi Loan. Gi¸o dôc ng­êi lao ®éng vÒ tr¸ch nhiÖm vµ quyÒn h¹n cña hä khi ®i lµm viÖc ë n­íc ngoµi. Chó träng c«ng t¸c gi¸o dôc t«n gi¸o tr­íc khi ®i. Kiªn quyÕt xö lý nh÷ng lao ®éng bá hîp ®ång ra ngoµi lµm ¨n bÊt hîp ph¸p hoÆc vi ph¹m luËt ph¸p n­íc së t¹i. ChØ khi lµm ®­îc nh÷ng ®iÒu nµy chóng ta míi cã c¬ héi tiÕp cËn víi thÞ tr­êng §µi Loan theo h­íng ®· nãi ë trªn. - §Èy m¹nh c«ng t¸c th«ng tin hai chiÒu, phèi hîp ®ång bé trong trong chØ ®¹o vµ tæ chøc thùc hiÖn, tr¸nh ®­a th«ng tin sai lÖch lµm ¶nh h­ëng ®Õn viÖc ph¸t triÓn vµ tiÕp cËn thÞ tr­êng. - Nghiªn cøu vµ triÓn khai thùc hiÖn h×nh thøc hîp t¸c trùc tiÕp kh«ng th«ng qua C«ng ty m«i giíi theo ®Ò nghÞ cña Uû ban lao ®éng §µi Loan. - §µi Loan lµ thÞ tr­êng ®ang ph¸t triÓn m¹nh, v× vËy cÇn t¨ng c­êng n¨ng lùc ho¹t ®éng cho Ban Qu¶n lý lao ®éng thuéc V¨n phßng Kinh tÕ - V¨n hãa ViÖt Nam t¹i §µi B¾c. §iÒu nµy kh«ng nh÷ng gióp chóng ta ®éi ngò c¸n bé khai th¸c nguån hiÖu qu¶ h¬n mµ cßn gióp mèi liªn hÖ gi÷a c¬ quan qu¶n lý vÒ lao ®éng cña ta vµ ng­êi lao ®éng ta kh¨ng khÝt vµ tin twongr l·n nhau h¬n, gi¶m ®­îc t×nh tr¹ng lao ®éng bá trèn, ph¸ vì hîp ®ång g©y ¶nh h­ëng xÊu tíi viÖc ph¸t triÓn thÞ tr­êng cña ta (kh«ng Ýt c¸c tr­êng hîp lao ®éng ph¸ ví hîp ®ång tr­íc thêi h¹n v× lý do nguyÖn väng vµ kiÕn nghÞ cña hä kh«ng ®­îc quan t©m vµ l¾ng nghe). 1.2 Víi Hµn Quèc - ChØ ®¹o thùc hiÖn nghiªm ho¹t ®éng tuyÓn chän lao ®éng sang Hµn Quèc theo LuËt cÊp phÐp cho lao ®éng n­íc ngoµi cña Hµn Quèc. - §Ó t¨ng c­êng c«ng t¸c qu¶n lý lao ®éng, æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng kÕt hîp qu¶n lý sè lao ®éng lµm viÖc theo LuËt míi cña Hµn Quèc, bé m¸y Ban Qu¶n lý lao ®éng cÇn ®­îc t¨ng c­êng. - VÊn ®Ò TNS ta bá hîp ®ång ra ngoµi lµm ¨n bÊt hîp ph¸p lµ vÊn ®Ò cÇn quan t©m. ViÖt Nam thuéc nhãm c¸c n­íc cã tû lÖ TNS bá trèn cao. §Ó cã thÓ gi÷ vµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng Hµn Quèc, yªu cÇu c¸c doanh nghiÖp ¸p dông quyÕt ®Þnh 68/Q§-TTg cña Thñ t­íng ChÝnh phñ, ¸p dông nh÷ng biÖn ph¸p m¹nh mÏ nh»m h¹n chÕ tíi møc thÊp nhÊt sè TNS bá trèn. Sau ®©y lµ mét sè gi¶i ph¸p nh»m h¹n chÕ sè lao ®éng bá trèn ra ngoµi lµm bÊt hîp ph¸p, nh÷ng gi¶i ph¸p nµy cã thÓ ¸p dông cho c¸c thÞ tr­êng kh¸c mµ tû lÖ lao ®éng ViÖt Nam bá trèn cao (NhËt B¶n, Malaisia, §µi Loan…): Thø nhÊt, cÇn coi viÖc ®µo t¹o ngo¹i ng÷ vµ gi¸o dôc ®Þnh h­íng cho ng­êi lao ®éng lµ mét trong nh÷ng nhiÖm vô träng t©m nhÊt, quan träng nhÊt trong ho¹t ®éng xuÊt khÈu. Ng­êi lao ®éng tr­íc khi lµm viÖc ë n­íc ngoµi nhÊt thiÕt ph¶i tr¶i qua mét kho¸ häc tËp trung víi thêi gian thêi gian t­¬ng øng do c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc ban hµnh. Th¼ng th¾n nh×n nhËn vµo vÊn ®Ò chóng ta thÊy, viÖc ®µo t¹o lao ®éng tr­íc khi ®i hiÖn nay phÇn nhiÒu chØ mang tÝnh h×nh thøc, hoÆc lµ ®Ó ®èi phã víi c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc, hoÆc lµ nh»m “ph« tr­¬ng” víi ®èi t¸c khi cÇn, trong khi ®éi ngò gi¸o viªn l¹i võa thiÕu vÒ sè l­îng, võa yÕu vÒ tr×nh ®é vµ kinh nghiÖm thùc tÕ…V× thÕ, viÖc chÊn chØnh t×nh tr¹ng nµy nh»m n©ng cao n¨ng lùc vÒ ngo¹i ng÷, ý thøc kû luËt vµ t¸c phong c«ng nghiÖp còng nh­ tr¸ch nhiÖm c«ng d©n cho ng­êi lao ®éng ®i lµm viÖc ë n­íc ngoµi la viÖc lµm cÇn thiÕt. Thø hai, cÇn chuyªn m«n ho¸ vµ n©ng cao n¨ng lùc cho ®éi ngò c¸n bé QLL§ ë n­íc ngoµi. Nªn nhí r»ng cã tíi 30% lao ®éng bá trèn lµ do kh«ng ®­îc gi¶i quyÕt c¸c vÉn ®Ò ph¸t sinh, râ rµng tr¸ch nhiÖm còng nh­ n¨ng lùc cña c¸n bé QLL§ cÇn ph¶i ®­îc t¨ng c­êng. Thø ba, cÇn thèng nhÊt viÖc thu phÝ dÞch vô, phÝ ph¸i cö ng­êi lao ®éng ®èi víi c¸c doanh nghiÖp. Kh«ng nªn xem viÖc thu tiÒn ®Æt cäc cao lµ gi¶i ph¸p chèng trèn. C«ng b»ng mµ nãi, ngoµi phÝ dÞch vô ®­îc thu theo quy ®Þnh cña Nhµ n­íc, nÕu doanh nghiÖp XKL§ kh«ng thu tiÒn ®Æt cäc cao ®Ó ®Ò phßng ng­êi lao ®éng bá trèn th× khi sù viÖc x¶y ra hä sÏ v« cïng khèn ®èn do viÖc ph¶i ph¶i båi th­êng phÝa ®èi t¸c. ThÕ nh­ng, tæng chi phÝ ph¶i nép ®Ó ®­îc ®i lµm viÖc ë n­íc ngoµi lªn ®Õn c¶ 100 triÖu ®ång, thËm chÝ lµ m­êi ngµn ®«la Mü lµ ®iÒu kh«ng thÓ ®èi víi ®¹i bé phËn ng­êi lao ®éng hiÖn nay. ThÕ nªn kh«ng Ýt ý kiÕn cho r»ng, viÖc thu phÝ dÞch vô cao lµ ¸p lùc buéc ng­êi lao ®éng ph¶i g¾ng lµm viÖc, mong muèn cã thu nhËp cao ®Ó göi vÒ tr¶ nî, khiÕn hä nhanh chãng muèn bá trèn khái n¬i lµm viÖc, ®i t×m n¬i kh¸c cã thu nhËp cao h¬n. Do vËy viÖc ®­a ra ®Þnh h­íng vÒ phÝ ®Æt cäc vµ giíi h¹n tæng thu cho tõng thÞ tr­êng nh»m t¹o c¬ héi vµ sù yªn t©m cho ng­êi lao ®éng tr­íc khi ®i lµm viÖc ë n­íc ngoµi lµ viÖc lµm cÇn thiÕt giai ®o¹n hiÖn nay. Víi NhËt B¶n §Ó æn ®Þnh, gi÷ v÷ng thÞ tr­êng nµy còng nh­ t×m thªm nhiÒu thÞ tr­êng míi, ngµnh nghÒ míi ®Ó ®­a lao ®éng ViÖt Nam sang ®©y lµm viÖc, chóng ta cÇn phèi hîp gi÷a c¸c c¬ quan liªn quan (Bé Ngo¹i giao, Bé C«ng an, Bé T­ ph¸p, c¸c cÊp chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng n¬i qu¶n lý vÒ nh©n khÈu ®èi víi TNS bá trèn) ®Ò ra nh÷ng biÖn ph¸p m¹nh mÏ, triÖt ®Ó nh»m ng¨n chÆn vµ chÊm døt hoµn toµn hiÖn t­îng nµy. Bªn c¹nh ®ã, nh÷ng doanh nghiÖp cã nhiÒu tu nghiÖp sinh (trªn 50) ®ang lµm viÖc t¹i NhËt B¶n ph¶i cö ®¹i diÖn ®Ó phèi hîp víi Ban Qu¶n lý lao ®éng vµ chuyªn gia t¹i NhËt B¶n qu¶n lý sè TNS hiÖn cã cña C«ng ty m×nh còng nh­ gi¶i quyÕt nhanh chãng, kÞp thêi nh÷ng vÊn ®Ò ph¸t sinh, kh«ng ®Ó nh÷ng hiÖn t­îng tiªu cùc x¶y ra th­êng xuyªn vµ trµn lan. Còng cÇn ph¶i ®­a ra nh÷ng chÕ tµi vµ quy ®Þnh chÆt chÏ rµng buéc tr¸ch nhiÖm cña nh÷ng doanh nghiÖp cã tû lÖ TNS bá trèn cao. Ngoµi ra, cßn cã biÖn ph¸p ®Æc thï, hiÖn mét sè doanh nghiÖp ¸p dông nh­: chØ tuyÓn øng viªn ®ang lµm viÖc ë c¸c c«ng ty thµnh viªn cña doanh nghiÖp; kiÓm tra nh©n th©n tr­íc khi tuyÓn chän; gi÷ mét phÇn trî cÊp tu nghiÖp vµ l­¬ng (gi¶i ph¸p t×nh thÕ)… Bªn c¹nh viÖc ng¨n chÆn nh÷ng hiÖn t­îng tiªu cùc lµm ¶nh h­ëng xÊu tíi chÊt l­îng vµ uy tÝn cña lao ®éng ViÖt Nam, chóng ta ph¶i n©ng cao chÊt l­îng lao ®éng, t¨ng ®Çu t­ vµo trang thiÕt bÞ, c¬ së gi¶ng d¹y, ®éi ngò gi¸o viªn nh»m lµm tèt s«ng t¸c t¹o nguån tr­íc khi ®i XKL§, tiÕn tíi ®Èy m¹nh ho¹t ®éng ®­a lao ®éng kü thuËt sang NhËt trong c¸c lÜnh vùc c«ng nghÖ IT, kü s­ c¬ khÝ, ®Çu bÕp, nghÖ nh©n…còng lµ c¸c lÜnh vùc ta ®· cã lao ®éng t¹i NhËt, b­íc ®Çu ®· kh¼ng ®Þnh lao ®éng th­¬ng hiÖu ViÖt Nam. Cuèi cïng, c¸c nhµ qu¶n lý ph¶i nhanh chãng tranh thñ c¬ héi vµ chíp thêi c¬ khi mµ quan hÖ NhËt – Trung ®ang c¨ng th¼ng vµ cã nhiÒu r¹n nøt ®Ó t¨ng c­êng quan hÖ víi NhËt, kªu gäi thªm ®Çu t­ cña NhËt vµo ViÖt Nam, ®iÒu ®ã còng sÏ t¸c ®éng kh«ng nhá tíi viÖc t¨ng sè l­îng lao ®éng sang NhËt B¶n trong thêi gian tíi. 2. §èi víi ThÞ tr­êng khu vùc §«ng Nam ¸- Th¸i B×nh D­¬ng 2.1 Víi Malaisia - C¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ lao ®éng tiÕp tôc chØ ®¹o c¸c doanh nghiÖp ®­îc phÐp ®­a lao ®éng sang lµm viÖc t¹i Malaysia tiÕp cËn thÞ tr­êng míi, khai th¸c ®­îc nh÷ng hîp ®ång ®¶m b¶o c¸c ®iÒu kiÖn cho ng­êi lao ®éng, ®ång thêi tiÕn hµnh tuyÓn chän chÆt chÏ, ®óng ®èi t­îng vµ ®¶m b¶o chÊt l­îng. - ChuÈn bÞ ®Çy ®ñ vµ n©ng cao chÊt l­îng nguån lao ®éng, trªn c¬ së më réng viÖc triÓn khai t¹i c¸c tØnh, thµnh phè trong c¶ n­íc m« h×nh vÒ viÖc c¸c cÊp uû §¶ng vµ chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng chØ ®¹o ®Þa ph­¬ng m×nh phèi hîp víi c¸c doanh nghiÖp XKL§ ®Ó triÓn khai tuyÓn chän, ®µo t¹o nguån lao ®éng phôc vô xuÊt khÈu lao ®éng sang Malaysia. - T¨ng c­êng c«ng t¸c qu¶n lý, b¶o vÖ quyÒn lîi cña ng­êi lao ®éng trªn c¬ së t¨ng c­êng n¨ng lùc ho¹t ®éng còng nh­ c¸n bé cho Ban Qu¶n lý lao ®éng ViÖt Nam t¹i Malaysia vµ yªu cÇu c¸c doanh nghiÖp ph¶i cö c¸n bé sang qu¶n lý sè lao ®éng cña m×nh t¹i Malaysia. - Lao ®éng ch­a nhËn thøc ®Çy ®ñ vÒ tr¸ch nhiÖm vµ quyÒn lîi cña m×nh khi ®i lµm viÖc ë n­íc ngoµi. Do vËy, dï chØ míi sau 2-3 n¨m thÝ ®iÓm ®­a lao ®éng sang Malaysia ®· ph¸t sinh nhiÒu vÊn ®Ò phøc t¹p. Ngoµi ra, c¸c tæ chøc ph¶n ®éng, c¸c tæ chøc t«n gi¸o ®· lîi dông mét sè khã kh¨n cña lao ®éng ta trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång ®Ó khÝch ®éng, xuyªn t¹c chÝnh s¸ch XKL§ cña ta. Do ®ã ph¶i t¨ng c­êng c«ng t¸c tuyªn truyÒn d­íi nhiÒu kªnh th«ng tin, nhiÒu h×nh thøc (nh­ th«ng qua B¸o chÝ, §µi ph¸t thanh- truyÒn h×nh…) ®Ó ng­êi lao ®éng hiÓu ®­îc quyÒn lîi vµ nghÜa vô cña chÝnh m×nh khi hä chuÈn bÞ sang Malaisia lµm viÖc. MÆt kh¸c còng nghiªm trÞ ®èi víi nh÷ng kÎ tuyªn truyÒn sai sù thËt, xuyªn t¹c theo h­íng tiªu cùc g©y nhiÔu th«ng tin vµ hiÓu sai lÖch vÒ chñ tr­¬ng chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ta vÒ XKL§. 2.2 §èi víi Lµo HiÖn cã gÇn 2 v¹n lao ®éng ViÖt Nam lµm viÖc t¹i Lµo theo h×nh thøc dµi h¹n vµ vô viÖc. Tuy vËy, hiÖn t¹i ch­a cã ®¹i diÖn cña ngµnh lao ®éng t¹i C¬ quan ®¹i diÖn ViÖt nam t¹i Lµo. §Ò nghÞ bè trÝ mét c¸n bé chuyªn tr¸ch lao ®éng t¹i §¹i sø qu¸n ViÖt Nam t¹i Lµo. KhuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp cã giÊy phÐp XKL§, c¸c Tæ chøc vµ c¸ nh©n sang lµm viÖc t¹i Lµo, ®Æc biÖt lµ t¹i c¸c tØnh cã chung biªn giíi víi n­íc b¹n. Tuy nhiªn, cÇn cã c¬ chÕ b¾t buéc ®èi víi c¸c tæ chøc ®­a lao ®éng sang Lµo lµm viÖc trong viÖc b¸o c¸o ®Þnh kú vµ th­êng xuyªn víi c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc theo quy ®Þnh hiÖn hµnh vÒ sè l­îng lao ®éng do ®¬n vÞ ®­a sang Lµo. Lµo lµ quèc gia còng ®ang trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn vµ cã mèi quan hÖ rÊt th©n thiÕt víi ViÖt Nam, ®éi ngò chuyªn gia vµ c¸c nhµ qu¶n lý tÇm trung cña hä ®ang rÊt thiÕu do ®ã chóng ta nªn tæ chøc vµ chØ ®¹o c¸c doanh nghiÖp XKL§ khai th¸c theo khÝa c¹nh nµy, nÕu lµm tèt theo h­íng nµy th× c¶ ®«i bªn cïng cã lîi, thªm vµo ®ã mèi quan hÖ gi÷a ta vµ Lµo ngµy cµng kh¨ng khÝt h¬n. 3. §èi víi thÞ tr­êng lao ®éng trªn biÓn - T¨ng c­êng vµ khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu thuyÒn viªn trong viÖc ®Çu t­ (kÓ c¶ liªn doanh víi n­íc ngoµi) vµo c«ng t¸c ®µo t¹o vµ t¸i ®µo t¹o sü quan, thuyÒn viªn, ®¸p øng ®­îc yªu cÇu hiÖn ®¹i ho¸ c¸c ®éi tµu th­¬ng m¹i trªn thÕ giíi. - T¨ng c­êng hiÖu qu¶ c«ng t¸c qu¶n lý Nhµ n­íc trong lÜnh vùc xuÊt khÈu thuyÒn viªn. - §æi míi ph­¬ng thøc tuyÓn chän thuyÒn viªn tµu c¸, thùc hiÖn nghiªm tóc m« h×nh g¾n kÕt tr¸ch nhiÖm gi÷a chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng, c¸c c¬ quan chøc n¨ng vµ doanh nghiÖp xuÊt khÈu lao ®éng. §èi víi c¸c n­íc khu vùc Vïng VÞnh (Trung §«ng) C¨n cø vµo c¸c ph©n tÝch vÒ thÞ tr­êng lao ®éng thÕ giíi vµ t×nh h×nh XKL§ cña n­íc ta hiÖn nay, ph¶i coi thÞ tr­êng khu vùc vïng vÞnh lµ mét trong nh÷ng thÞ tr­êng XKL§ chÝnh cña n­íc ta trong thêi gian tíi. CÇn ph¸t triÓn thÞ tr­êng khu vùc GCC theo tõng b­íc thÝch hîp, phï hîp víi thÕ m¹nh c¹nh tranh cña lao ®éng ViÖt Nam, ®ã lµ sù cÇn cï, chÞu khã, khÐo tay vµ th«ng minh. B­íc ®Çu sÏ ®­a c¸c lo¹i lao ®éng mµ n­íc ta cã thÕ m¹nh, sau ®ã dÇn ph¸t triÓn sang c¸c lo¹i lao ®éng kh¸c. Nhu cÇu lao ®éng dÞch vô ë c¸c n­íc nµy mÆc dï rÊt cao, nh­ng l¹i ®ßi hái tr×nh ®é tiÕng Anh nhÊt ®Þnh mµ lao ®éng ta cßn yÕu. Do ®ã trong thêi gian ®Çu, chóng ta ph¶i ®­a lao ®éng sang lµm viÖc trong c¸c nhµ m¸y ngµnh c«ng nghiÖp nhÑ, c¸c nghÒ b¶o d­ìng, vËn hµnh m¸y mãc c«ng nghiÖp vµ lao ®éng x©y dùng, cßn lao ®éng dÞch vô sÏ dÇn dÇn ®­a sang, sau khi chóng ta ®· cã mèi quan hÖ tèt víi GCC còng nh­ ®· tæ chøc ®µo t¹o ®­îc tèt nguån nh©n lùc. Qua nghiªn cøu vµ tham kh¶o, cã thÓ thÊy kh¶ n¨ng cung øng lao ®éng cô thÓ víi tõng thÞ tr­êng nh­ sau : C¸c tiÓu v­¬ng quèc A rËp thèng nhÊt- UAE : Nhu cÇu lao ®éng ë ®©y rÊt ®a d¹ng, nh­ng tr­íc m¾t ta cã thÓ t¨ng c­êng cung øng lao ®éng trong c¸c ngµnh nghÒ c«ng nghiÖp, lµm viÖc trong c¸c xÝ nghiÖp t¹i khu chÕ xuÊt nh­ lao ®éng dÖt, c¬ khÝ, b¶o d­ìng vµ vËn hµnh m¸y, x©y dùng. Kuwait : HiÖn nay chÝnh phñ Kuwait vÉn ®ang thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh x©y dùng nhµ ë cho d©n vµ nhiÒu c¬ së h¹ tÇng quan träng kh¸c. §©y lµ mét ch­¬ng tr×nh lín, nªn nhu cÇu vÒ lao ®éng x©y dùng ë n­íc ngoµi lµ rÊt cao, chñ yÕu theo h×nh thøc giao thÇu phÇn nh©n c«ng. Lao ®éng x©y dùng ViÖt Nam ®· b¾t ®Çu ®­îc biÕt ®Õn vµ ®ang t¹o lËp uy tÝn t¹i Trung §«ng, qua mét sè c¸c thÞ tr­êng nh­ LiB¨ng, Libya, Ai CËp…ViÖt Nam còng cã thÓ ®¸p øng ®­îc nhu cÇu lao ®éng cña Kuwait trong lÜnh vùc vËn hµnh vµ b¶o d­ìng thiÕt bÞ cho c¸c ngµnh c«ng nghiÖp vµ ngµnh dÇu khÝ. Ngoµi ra, chóng ta còng cã thÓ t×m hiÓu yªu cÇu cña b¹n vÒ tr×nh ®é ®Ó cung øng y t¸ lµm viÖc trong c¸c c¬ së y tÕ. Libi: - KhÈn tr­¬ng xóc tiÕn ®µm ph¸n cÊp ChÝnh phñ, Bé víi Libi ®Ó cã thÓ ký ®­îc Tho¶ thuËn vÒ hîp t¸c lao ®éng lµm c¬ së ®­a lao ®éng sang lµm viÖc t¹i Libi. - ChØ ®¹o c¸c doanh nghiÖp chñ ®éng nghiªn cøu, t×m hiÓu thÞ tr­êng lao ®éng Libi, tËp trung vµo c¸c lÜnh vùc y tÕ, n«ng nghiÖp, x©y dùng vµ c«ng nghiÖp. Xu thÕ hiÖn nay cña Libi lµ h­íng vÒ Ch©u Phi, do vËy, c¸c c«ng ty cña ta cÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p h÷u hiÖu ®Ó n©ng cao chÊt l­îng lao ®éng ®ñ søc c¹nh tranh t¹i thÞ tr­êng ®Çy tiÒm n¨ng nµy. - C¬ quan ®¹i diÖn ViÖt Nam t¹i Libi cÇn cã c¸n bé chuyªn tr¸ch lao ®éng ®Ó qu¶n lý lao ®éng hiÖn cã, kÕt hîp t×m hiÓu kh¶ n¨ng nhËn lao ®éng cña phÝa Libi ®Ó gióp c¸c doanh nghiÖp th©m nhËp thÞ tr­êng nµy. V× vËy, cÇn thiÕt ph¶i cã 1 biªn chÕ chuyªn tr¸ch lao ®éng t¹i §¹i sø qu¸n ViÖt Nam t¹i Libi. §èi víi c¸c n­íc cßn l¹i trong khu vùc GCC ( A rËp Xª ót, Bahrain, Qatar vµ Oman) lµ nhãm c¸c n­íc cã tiÒm n¨ng nhËn lao ®éng n­íc ngoµi, tuy nhiªn, vÒ mÆt gi¸ c¶ nh©n c«ng cÇn ph¶i nghiªn cøu cho phï hîp. §Ó cã thÓ th©m nhËp thÞ tr­êng khu vùc nµy, cÇn cã h­íng dÉn vµ ®Þnh h­íng c¸c c«ng ty XKL§ ký kÕt hîp ®ång ®­a lao ®éng vµo Trung §«ng cã nhu cÇu nhËn lao ®éng n­íc ngoµi. ViÖc tuyÓn chän lao ®éng ph¶i c¨n cø vµo yªu cÇu cô thÓ cña c¸c hîp ®ång vÒ chñng lo¹i ngµnh nghÒ. H­íng c¸c c«ng ty tuyÓn lao ®éng t¹i c¸c khu vùc mµ ng­êi lao ®éng chÊp nhËn ®i lµm viÖc t¹i nh÷ng n­íc cã ®iÒu kiÖn khÝ hËu kh¾c nghiÖt vµ møc l­¬ng tèi thiÓu tõ 120-150 U$D/ th¸ng/ng­êi ( vÝ dô: lao ®éng thuéc c¸c tØnh ë miÒn Trung, lao ®éng thuéc khu vùc cã khã kh¨n vv…) Riªng ®èi víi A rËp Xª ót, vèn lµ n­íc xuÊt khÈu dÇu má lín nhÊt thÕ giíi nªn chóng ta cã thÓ ®Èy m¹nh lao ®éng sang ®©y trong lÜnh vùc ho¸ dÇu, tÊt nhiªn ®ßi hái chÊt l­îng lao ®éng cña chóng ta ph¶i t­¬ng xøng víi nh÷ng yªu cÇu cña c«ng viÖc ®ã, do ®ã ph¶i t¨ng c­êng c«ng t¸c ®µo t¹o, ®Þnh h­íng nghÒ cho ng­êi lao ®éng. ThÞ tr­êng c¸c n­íc thuéc khèi EU §©y lµ thÞ tr­êng rÊt hÊp dÉn ®èi víi c¶ doanh nghiÖp XKL§ vµ ng­êi lao ®éng ViÖt Nam, do ®ã yªu cÇu vÒ lao ®éng cã tr×nh ®é chuyªn m«n cao lµ tÊt yÕu. §Ó cã thÓ tiÕp cËn c¸c thÞ tr­êng nµy, chóng ta ph¶i quan t©m mét sè vÊn ®Ò sau: - T¨ng c­êng hîp t¸c kinh tÕ vµ ph¸t triÓn ngo¹i giao gi÷a chÝnh phñ ViÖt Nam víi c¸c quèc gia nµy, x©y dùng quan hÖ tèt ®Ñp vµ thùc sù tin t­ëng nhau. Trªn c¬ së ®ã, sÏ ®­a c¸c ®oµn kh¶o s¸t thÞ tr­êng sang c¸c quèc gai nµy (tÊt nhiªn d­íi sù cho phÐp cña c¸c chÝnh phñ n­íc b¹n), nghiªn cøu vµ ®¸nh gi¸ kü l­ìng thÞ tr­êng c¶ vÒ nhu cÇu lao ®éng còng nh­ c¸c ®iÒu kiÖn lao ®éng, møc l­¬ng… - T¨ng c­êng ®µo t¹o chÊt l­îng lao ®éng, ®Æc biÖt lµ lao ®éng trong c¸c ngµnh c«ng nghiÖp, phôc vô kh¸ch s¹n. Muèn vËy, ph¶i cã ®éi ngò gi¸o viªn gi¶ng d¹y kh«ng nh÷ng giái vÒ chuyªn m«n mµ c¶ kinh nhiÖm vµ thùc tiÕn. - §Æc biÖt quan t©m tíi vÊn ®Ò ®µo t¹o ngo¹i ng÷ cho ng­êi lao ®éng, nhÊt lµ tiÕng Anh. ViÖc cã ®­îc tr×nh ®é ngo¹i ng÷ ë møc ®é nhÊt ®Þnh sÏ gióp lao ®éng ViÖt Nam dÔ dµng tiÕp cËn víi c¸c thÞ tr­êng nµy h¬n, còng nh­ vÖc hiÓu biÕt h¬n n÷ vÒ v¨n ho¸ vµ c¸ch thøc lµm viÖc, kinh nghiÖm qu¶n lý…cña nh÷ng quèc gia ph¸t triÓn nµy. Do ®ã, khi trë vÒ n­íc, ch¾c ch¾n ®éi ngò lao ®éng nµy sÏ cã nhiÒu lîi Ých cho n­íc nhµ. ThÞ tr­êng Hoa Kú vµ mét sè khu vùc kh¸c §©y lµ nh÷ng thÞ tr­êng míi ta ch­a cã kinh trong viÖc ®­a lao ®éng ®Õn khu vùc nµy, do vËy, ta cÇn phèi hîp víi Bé Ngo¹i giao (th«ng qua c¸c c¬ quan ®¹i diÖn) t×m hiÓu kh¶ n¨ng nhËn lao ®éng n­íc ngoµi cña c¸c n­íc còng nh­ c¸c chÝnh s¸ch nhËn lao ®éng cña hä ®Ó cã kÕ ho¹ch vµ ch­¬ng tr×nh ®­a lao ®éng ta ®Õn lµm viÖc trong thêi gian tíi. CÇn tranh thñ cö c¸n bé qu¶n lý hay c¸n bé doanh nghiÖp xuÊt khÈu lao ®éng tham gia c¸c ®oµn chÝnh thøc cña Nhµ n­íc hay c¸c ®oµn cña doanh nghiÖp sang c¸c n­íc nµy t×m hiÓu, nghiªn cøu nh»m khai th«ng thÞ tr­êng, tiÕn tíi ký kÕt hîp ®ång ®­a lao ®éng ta ®Õn lµm viÖc Phèi hîp víi Bé ngo¹i giao, Ban Tæ chøc c¸n bé ChÝnh phñ tæ chøc hÖ thèng qu¶n lý lao ®éng ViÖt Nam ë nh÷ng n­íc, ®Þa bµn cã nhiÒu lao ®éng ViÖt Nam lµm viÖc, cã tiÒm n¨ng tiÕp nhËn nhiÒu lao ®éng ViÖt Nam ®Ó qu¶n lý vµ b¶o vÖ ng­êi lao ®éng, xö lý vµ gi¶i quyÕt kÞp thêi, døt ®iÓm c¸c vô viÖc ph¸t sinh, thu thËp th«ng tin, ®Ò xuÊt vµ thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p æn ®Þnh vµ më réng thÞ tr­êng. III. C¸c kiÕn nghÞ 1.Tr¸ch nhiÖm cña Nhµ n­íc vµ c¸c Bé, Ngµnh liªn quan ChÝnh phñ tËn dông c¸c quan hÖ ngo¹i giao, chÝnh trÞ xóc tiÕn t×m kiÕm nhiÒu thÞ tr­êng lao ®éng míi, th«ng qua ®¹i sø qu¸n ViÖt Nam ®Æt t¹i c¸c quèc gia mµ ViÖt Nam ®· thiÕt lËp quan hÖ ngo¹i giao vµ c¶ m¹ng l­íi h¬n ba triÖu ViÖt KiÒu sèng trªn ®Êt b¹n. Hç trî cho c¸c doanh nghiÖp trong viÖc t×m kiÕm thÞ tr­êng míi nh­: th«ng tin vÒ c¸c thÞ tr­êng míi, thu nhËp b×nh qu©n c¸c n­íc, c¸c c«ng viÖc vµ nh÷ng ®ßi hßi cña c«ng viÖc mµ quèc gia ®ã ®ang thiÕu hôt lao ®éng…Lµm ®­îc viÖc nµy chóng ta sÏ ph¸t huy ®­îc søc m¹nh tæng hîp vµ kªnh cung cÊp th«ng tin vÒ c¸c thÞ tr­êng sÏ chi tiÕt, chÝnh x¸c vµ ®Æc biÖt nhanh vµ kÞp thêi, ®ã lµ c¬ héi vµ ®iÒu kiÖn tèt cho c¸c doanh nghiÖp trong n­íc ph¸t huy ®­îc c¸c lîi thÕ s½n cã cña m×nh ®Ó kÕt luËn thÞ tr­êng. Trong ®ã cÇn sù phèi hîp chÆt chÏ gi÷a hai bé lµ Bé Ngo¹i giao vµ Bé Lao ®éng, Th­¬ng binh- X· héi. Hoµn thiÖn c¬ chÕ chÝnh s¸ch vÒ v¨n b¶n ph¸p luËt quy ®Þnh vÒ ho¹t ®éng XKL§ vµ c«ng t¸c t×m kiÕm thÞ tr­êng lao ®éng quèc tÕ míi nh­ LuËt XKL§, NghÞ ®Þnh vÒ xö lý lao ®éng vi ph¹m hîp ®ång, vi ph¹m ph¸p luËt nh»m ng¨ng ngõa t×nh tr¹ng lao ®éng bá trèn ra ngoµi lµm bÊt hîp ph¸p, x©y dùng h×nh ¶nh ®Ñp vÒ lao ®éng ViÖt Nam trªn tr­êng quèc tÕ. Cã nh­ vËy, viÖc më réng thÞ tr­êng cña chóng ta míi cã kÕt qu¶ tèt. Nghiªn cøu, ban hµnh c¸c chÝnh s¸ch hç trî ®Çu t­, tËp trung vµo mét sè doanh nghiÖp m¹nh cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh cao trªn thÞ tr­êng quèc tÕ, lµm bµn ®¹p cho c¸c doanh nghiÖp trong n­íc cïng ph¸t triÓn theo. CÇn sö dông quü hç trî XKL§ mét c¸ch linh ho¹t h¬n nh»m n©ng cao chÊt l­îng lao ®éng vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña lao ®éng còng nh­ kh¶ n¨ng c¹nh tranh doanh nghiÖp ViÖt Nam. Tr­íc hÕt ph¶i t¨ng møc ®Çu t­ cho quü, víi møc ®Çu t­ hiÖn nay 15 tû ®ång ch­a t­¬ng xøng víi sù nghiÖp XKL§ (nh­ ®· ph©n tÝch trong phÇn H¹n chÕ vµ th¸ch thøc). Víi tèc ®é t¨ng sè l­îng lao ®éng xuÊt khÈu hµng n¨m nh­ hiÖn nay, theo ng­êi nghiªn cøu Nhµ n­íc nªn dµnh kho¶ng 100-150 tû ®ång ®Ó t¹o lËp vèn cho quü. §Æc biÖt ph¶i t¨ng c­êng vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn thÞ tr­êng hµng n¨m, møc ®Çu t­ 2 tû ®ång/n¨m lµ qu¸ Ýt, møc ®Çu t­ nµy còng nªn t¨ng t­¬ng øng víi víi t¨ng cña quü hç trî XKL§ ®· kiÕn nghÞ ë trªn, tøc lµ Nhµ n­íc nªn dµnh kho¶ng 15-20 tû ®ång/n¨m cho viÖc xóc tiÕn ph¸t triÓn thÞ tr­êng. §µo t¹o n©ng cao chÊt l­îng lao ®éng ViÖt Nam, chó träng kh©u ®µo t¹o nghÒ tr­íc khi ®i. §iÒu ®ã sÏ lµm t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña lao ®éng ViÖt Nam trªn tr­êng quèc tÕ vµ còng lµ t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ViÖt Nam trong viÖc tiÕp cËn víi c¸c thÞ tr­êng vµ hîp ®ång lao ®éng ngoµi n­íc cã nhiÒu gi¸ trÞ kinh tÕ. Theo ®ã cÇn lµm mét sè viÖc sau: Mét lµ, ®Çu t­ c¬ së vËt chÊt cho c«ng t¸c gi¸o dôc ®µo t¹o nghÒ. VÊn ®Ò chÊt l­îng ®µo t¹o ph¶i ®­îc ®¹t ra nh­ mét yªu cÇu lín. C¸c doanh nghiÖp XKL§ ph¶i g¾n víi c¸c tr­êng d¹y nghÒ, c¸c tr­êng ®µo t¹o cña chóng ta. TiÕp n÷a lµ viÖc ®µo t¹o ngo¹i ng÷ cho ng­êi lao ®éng còng nh­ v¨n ho¸, phong tôc tËp qu¸n cña n­íc së t¹i. Hai lµ, khuyÕn khÝch c¸c c¬ së ®µo t¹o, doanh nghiÖp vµ ng­êi lao ®éng cïng ®Çu t­ ®µo t¹o, chuÈn bÞ nguån phôc vô cho XKL§ vµ ®Þnh h­íng sö dông cña thÞ tr­êng lao ®éng ngoµi n­íc. Ba lµ, kÕ ho¹ch vÒ ®µo t¹o nguån lao ®éng xuÊt khÈu còng kh«ng thÓ t¸ch rêi kÕ ho¹ch ®µo t¹o trong ch­¬ng tr×nh tæng thÓ vÒ ®µo t¹o nghÒ cña Nhµ n­íc. Sù g¾n bã h÷u c¬ gi÷a ch­¬ng tr×nh viÖc lµm trong n­íc vµ ch­¬ng tr×nh viÖc lµm ngoµi n­íc sÏ cho phÐp tËn dông lîi thÕ vÒ nguån vèn, c¬ së vËt chÊt vµ ®éi ngò gi¶ng viªn trong chiÕn l­îc ®µo chung cña quèc gia nh»m n©ng cao tri thøc vµ kü n¨ng nghÒ cho ng­êi lao ®éng. Bèn lµ, ®Çu t­ x©y dùng vµ ph¸t triÓn mét sè tr­êng, trung t©m ®µo t¹o träng ®iÓm nguån lao ®éng xuÊt khÈu cña Nhµ n­íc t¹i c¸c khu vùc, vïng trong n­íc nh»m n©ng cao chÊt l­îng xuÊt khÈu lao ®éng víi c¬ chÕ cïng ®Çu t­ tõ Nhµ n­íc, doanh nghiÖp vµ ng­êi lao ®éng. Qu¶ng b¸ h×nh ¶nh lao ®éng ViÖt Nam trªn nhiÒu kªnh th«ng tin, nhÊn m¹nh vµo c¸c yÕu tè mµ ®èi t¸c kú väng nh­ : Kû luËt, sù ch¨m chØ, cÇn cï vµ kh¶ n¨ng s¸ng t¹o… Chóng ta còng kh«ng ngÇn ng¹i ®Çu t­ qu¶ng c¸o lao ®éng mang “th­¬ng hiÖu ViÖt Nam” cña chóng ta trªn c¸c kªnh uy tÝn n­íc ngoµi, bëi chóng ta ®· vµ ®ang chÊp nhËn SL§ cña ng­êi lao ®éng lµ mét mÆt hµng xuÊt khÈu vµ ®· lµ hµng ho¸ th× cÇn qu¶ng b¸, giíi thiÖu s¶n phÈm mét c¸ch hîp lý. 2. §èi víi c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu lao ®éng N©ng cao tÝnh chñ ®éng, n¨ng ®éng trong vÊn ®Ò t×m kiÕm c¸c thÞ tr­êng lao ®éng míi ngoµi n­íc. T¨ng c­êng mèi quan hÖ gi÷a doanh nghiÖp víi c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc vÒ lao ®éng vµ víi c¸c ®èi t¸c quèc tÕ. X©y dùng c¸c chiÕn l­îc, kÕ ho¹ch cô thÓ, khoa häc c¶ vÒ tæ chøc, ho¹t ®éng còng nh­ tµi chÝnh ®Ó cã thÓ c¹nh tranh ®­îc víi c¸c doanh nghiÖp kh¸c c¶ trong n­íc còng nh­ trong khu vùc. - N©ng cao hiÖu qu¶ tõ qu¸ tr×nh tuyÓn dông lao ®éng, tuyÓn theo chÊt l­îng chø kh«ng ch¹y theo sè l­îng, n©ng cao uy tÝn lao ®éng ViÖt Nam trªn tr­êng quèc tÕ, nhÊt lµ trong vÊn ®Ò kû luËt. VÒ häc vÊn, ®©y lµ chuÈn mùc x¸c ®Þnh kh¶ n¨ng tiÕp thu cña ng­êi lao ®éng. Th«ng th­êng th× ng­êi cã tr×nh ®é häc vÊn hÕt bËc phæ th«ng kh¶ n¨ng tiÕp thu cao h¬n ng­êi cã tr×nh ®é trung häc c¬ së; VÒ søc khoÎ, ph¶i ®¶m b¶o c¸c tiªu chuÈn vÒ chiÒu cao, c©n nÆng, thÓ tr¹ng…(ch¼ng h¹n, thuyÒn viªn th× ph¶i chÞu ®­îc sang giã, ng­êi lµm nghÒ ®iÖn tö kh«ng bÞ m¾t bÖnh vÒ m¾t); VÒ nghÒ nghiÖp, ph¶i ®¶m b¶o c¸c chuÈn mùc vÒ tr×nh ®é tay nghÒ (bËc thî), th©m niªn nghÒ nghiÖp); vÒ phÈm chÊt ®¹o ®øc, ®©y lµ tiªu chuÈn nh»m x¸c ®Þnh râ nh©n th©n ng­êi lao ®éng. Ng­êi lao ®éng cÇn cã phÈm chÊt ®¹o ®øc tèt, cã ý thøc tæ chøc kû luËt vµ tÝnh céng ®ång cao. TÊt nhiªn viÖc x¸c ®Þnh nµy chØ mang tÝnh chÊt t­¬ng ®èi, tuy nhiªn chóng ta cã thÓ lo¹i bá ngay tõ b­íc ®Çu ®èi víi nh÷ng ng­êi cã “hå s¬ ®en”, tøc lµ ®· cã tiÒn ¸n tiÒn sù hay nh©n th©n kh«ng trong s¸ng, ch¾c ch¾n nh÷ng thµnh phÇn nµy chØ lµm xÊu ®i h×nh ¶nh lao ®éng ViÖt Nam nÕu hä ®­îc XKL§. 3. §èi víi ng­êi lao ®éng - Ng­êi lao ®éng ph¶i tù ý thøc viÖc m×nh tham gia vµo ho¹t ®éng XKL§ cã ý nghÜa nh­ thÕ nµo, kh«ng chØ cho b¶n th©n vµ gia ®×nh m×nh mµ cßn cho c¶ uy tÝn cña lao ®éng ViÖt Nam nãi chung trªn thÞ tr­êng lao ®éng quèc tÕ. - Tu©n thñ mäi quy ®Þnh trong hîp ®ång lao ®éng vµ luËt ph¸p cña ViÖt Nam còng nh­ n­íc së t¹i. - Ph¶i båi d­ìng kiÕn thøc, kü n¨ng vµ chuyªn m«n khi ®· x¸c ®Þnh tham gia vµo ho¹t ®éng XKL§. - X©y dùng quan hÖ tèt ®Ñp víi giíi chñ, kh«ng ngõng qu¶ng b¸ vÒ v¨n ho¸ vµ con ng­êi ViÖt Nam bªn n­íc b¹n, còng nh­ víi c¸c ®ång nghiÖp n­íc ngoµi kh¸c. 4. C¸c c¬ quan th«ng tin-tuyÒn truyÒn - T¨ng c­êng c«ng t¸c th«ng tin, tuyªn truyÒn phæ biÕn c¸c chñ tr­¬ng chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n­íc, c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt vÒ xuÊt khÈu lao ®éng vµ chuyªn gia nh»m t¹o ra sù nhËn thøc ®óng ®¾n tõ c¸c cÊp, c¸c ngµnh ®Õn ng­êi d©n vµ x· héi. - Qu¶n lý tèt c¸c tin, bµi liªn quan ®Õn ho¹t ®éng xuÊt khÈu lao ®éng t¹o ®iÒu kiÖn cho c«ng t¸c æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng lao ®éng ngoµi n­íc, t¹o ra lîi thÕ c¹nh tranh cña doanh nghiÖp vµ lao ®éng ta trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. Kiªn quyÕt ®Êu tranh víi c¸c hiÖn t­îng tiªu cùc, nh÷ng vi ph¹m trong xuÊt khÈu lao ®éng nh­ng ph¶i ®¶m b¶o quan hÖ hîp t¸c víi n­íc ngoµi. KÕt luËn Ho¹t ®éng XKL§ nãi chung vµ c«ng t¸c t×m kiÕm, ph¸t triÓn thÞ thÞ tr­êng lao ®éng ngoµi n­íc nãi riªng ®· vµ ®ang mang l¹i rÊt nhiÒu lîi Ých cho c¸c bªn tham gia, tõ Nhµ n­íc, doanh nghiÖp XKL§ cho tíi b¶n th©n ng­êi lao ®éng- chñ thÓ cña qu¸ tr×nh XKL§. Trong thêi gian qua, chóng ta ®· ®­a ®­îc h¬n 40 v¹n lao ®éng sang lµm viÖc t¹i trªn 40 quèc gia vµ vïng l·nh thæ trªn thÕ giíi. C¸c ngµnh nghÒ mµ lao ®éng ViÖt Nam lµm viÖc chñ yÕu lµ trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp, phôc vô c¸ nh©n vµ x· héi hoÆc x©y dùng, c¸c thÞ tr­êng chñ yÕu cã thÓ kÓ tíi nh­ 4 thÞ tr­êng XKL§ chÝnh: NhËt B¶n, Hµn Quèc, Malaisia, §µi Loan vµ mét sè thÞ tr­êng cßn l¹i kh¸c. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ­íc tÝnh l­îng ngo¹i tÖ do lao ®éng chuyÓn vÒ n­íc b×nh qu©n tõ 1,2- 1,5 tû USD, trong ®ã n¨m 2004 kho¶ng gÇn 1,6 tû USD. §ång thêi Nhµ n­íc còng tiÕt kiÖm hµng tû §«la Mü mçi n¨m do kh«ng ph¶i ®Çu t­ t¹o viÖc lµm míi trong n­íc cho sè lao ®éng t­¬ng ®­¬ng víi sè lao ®éng xuÊt khÈu mçi n¨m. Tuy nhiªn bªn c¹nh nh÷ng thµnh tùu ®¹t ®­îc ®ã, chóng ta còng béc lé kh«ng Ýt h¹n chÕ trong ho¹t ®éng XKL§, ®Æc biÖt trong bèi c¶nh sù c¹nh tranh gay g¾t ®ang diÔn ra trªn kh¾p c¸c lÜnh vùc, kh«ng ngo¹i trõ XKL§ th× chiÕc b¸nh kinh tÕ- lîi Ých tõ ho¹t ®éng XKL§ ®ang cã nguy c¬ ngµy cµng bÞ “x©u xД vµ nguy c¬ thu hÑp. H¬n bao giê hÕt, c«ng t¸c t×m kiÕm vµ më réng thÞ tr­êng lao ®éng ngoµi n­íc ®ang ®Æc biÖt nhËn ®­îc sù quan t©m vµ ®Çu t­ cÇn thiÕt, víi sù nç lùc cña mäi cÊp ngµnh tõ Nhµ n­íc, c¸c Bé ngµnh liªn quan, c¸c doanh nghiÖp cho tíi c¸c ®Þa ph­¬ng trong c¶ n­íc. MÆc dï vËy, ViÖt Nam cßn béc lé mét sè khiÕm khuyÕt còng nh­ khã kh¨n trong c«ng t¸c ph¸t triÓn thÞ tr­êng nãi trªn, ®Æc biÖt lµ nh÷ng kiÕn thøc vÒ thÞ tr­êng nãi chung còng nh­ tÝnh chuyªn nghiÖp, chñ ®éng trong viÖc tiÕp cËn c¸c thÞ tr­êng míi nhiÒu tiÒm n¨ng nµy. Râ rµng ®Ó cã thÓ ®¹t ®­îc môc tiªu cã 1 triÖu lao ®éng ViÖt Nam lµm viÖc ë n­íc ngoµi vµo n¨m 2010 chóng ta cÇn ph¶i nç lùc hÕt søc vµ ph¶i cã nh÷ng gi¶i ph¸p ®óng ®¾n, phï hîp nh»m ®Èy m¹nh c«ng t¸c khai th¸c c¸c thÞ tr­êng tiÒm n¨ng ®ã. MÆt kh¸c t×m míi vµ më réng thÞ tr­êng chØ thùc sù cã ý nghÜa khi chóng ta duy tr× vµ gi÷ v÷ng c¸c thÞ tr­êng truyÒn thèng vµ thÞ tr­êng ®ang cã, do ®ã hai c«ng viÖc lµ t×m míi vµ gi÷a v÷ng thÞ tr­êng ®· cã ph¶i tiÕn hµnh ®ång bé vµ ®ång thêi. Mçi khu vùc, quèc gia hay mét ngµnh nghÒ nµo ®ã cã tiÒm n¨ng trong viÖc XKL§ ®Òu cã nh÷ng ®Æc thï riªng nhÊt ®Þnh, c¸c gi¶i ph¸p ®Ó khai th¸c c¸c thÞ tr­êng nµy theo ®ã còng ph¶i linh ho¹t vµ kh¸c nhau sao cho phï hîp víi tõng lo¹i thÞ tr­êng. ThÞ tr­êng §«ng B¾c ¸ lµ thÞ tr­êng mµ ta d· cã ho¹t ®éng XKL§ tõ l©u, tuy nhiªn tiÒm n¨ng cña thÞ tr­êng nµy th× vÉn cßn më réng cho ViÖt Nam. §Ó tiÕp tôc duy tr× vµ khai th¸c thªm nhiÒu thÞ tr­êng míi ë ®©y cã rÊt nhiÒu c¸c biÖn ph¸p ®­îc ®­a ra, song cÇn tËp trung vµo hai vÊn ®Ò chÝnh. Thø nhÊt, ph¶i triÖt ®Ó ng¨n chÆn t×nh tr¹ng lao ®éng bá trèn, ph¸ vì hîp ®ång tr­íc thêi h¹n g©y ¶nh h­ëng kh«ng tèt tíi t©m lý c¸c nhµ tuyÓn dông ngoµi n­íc còng nh­ lµm xÊu ®i h×nh ¶nh lao ®éng ViÖt Nam. Thø hai, cÇn t¨ng c­êng ®Çu t­, hç trî cho c¸c doanh nghiÖp trong viÖc tiÕp cËn c¸c thÞ tr­êng míi, ®Æc biÖt lµ c¸c doanh nghiÖp m¹nh, thùc hiÖn ®ång thêi lµ viÖc t¨ng c­êng c«ng t¸c gi¸o dôc ®µo t¹o nghÒ cho ng­êi lao ®éng vµ c¸c hiÓu biÕt vÒ v¨n ho¸, t«n gi¸o…cña n­íc së t¹i. ThÞ tr­êng khu vùc §«ng Nam ¸- Th¸i B×nh D­¬ng còng lµ thÞ tr­êng mµ ta ®· cã ho¹t ®éng khai th¸c ë ®ã nh­ng quy m« thÞ tr­êng vÉn cßn rÊt nhiÒu, ®Æc biÖt ph¶i kÓ tíi lµ thÞ tr­êng Malaisia. §èi víi c¸c thÞ tr­êng trong khu vùc nµy, mét mÆt ta vÉn ph¶i triÖt ®Ó ng¨n chÆn t×nh tr¹ng lao ®éng bá trèn (ë Malaisia), mÆt kh¸c ph¶i t¨ng c­êng n¨ng lùc ho¹t ®éng cho Ban Qu¶n lý lao ®éng cña ta ë ®©y, thªm vµo ®ã chóng ta ph¶i dÇn chuyÓn h­íng sang xuÊt khÈu chuyªn gia sang thÞ tr­êng nµy, ®Æc biÖt t¹i c¸c n­íc ®ang rÊt cÇn ®éi ngò chuyªn gia trong c«ng cuéc ph¸t triÓn cña m×nh (nh­ Lµo). ThÞ tr­êng khu vùc Vïng VÞnh, ®©y lµ thÞ tr­êng mµ ta cßn kh¸ míi mÎ mÆc dï còng ®· cã mét sè ho¹t ®éng XKL§ quy m« nhá ë mét sè Ýt n­íc. Theo nhËn ®Þnh cña c¸c nhµ qu¶n lý, ®©y chÝnh lµ thÞ tr­êng nhiÒu tiÒm n¨ng cÇn h­íng tíi nhÊt cña ViÖt Nam trong ho¹t ®éng XKL§, nhÊt lµ trong bèi c¶nh gi¸ dÇu má trªn thÕ giíi cø ngµy mét leo thang mµ ®©y l¹i lµ vùa dÇu cña toµn thÕ giíi. Do ®ã c¸c gi¶i ph¸p tiÕp cËn ph¶i cã tÝnh l©u dµi vµ khoa häc, tr­íc hÕt chóng ta sÏ ®­a lao ®éng sang ®©y lµm viÖc trong c¸c ngµnh c«ng nghiÖp nhÑ, vËn hµnh m¸y mãc vµ trong lÜnh vùc x©y dùng v× nhu cÇu vÒ c¬ së h¹ tÇng cña c¸c quèc gia nµy lµ rÊt cao, sau ®ã chóng ta sÏ ®­a lao ®éng dÞch vô ®©y trªn c¬ së ®· tæ chøc ®µo t¹o tèt nguån nh©n lùc. C¸c thÞ tr­êng rÊt nhiÒu tiÒm n¨ng kh¸c mµ ViÖt Nam ph¶i nhanh chãng tiÕp cËn, ®ã lµ c¸c quèc gia thuéc khèi UE vµ Hoa Kú. Tuy vËy ®©y ®Òu lµ c¸c thÞ tr­êng hoµn toµn míi mÎ, do ®ã chóng ta cÇn sù ®Çu t­ thÝch ®¸ng vµ m¹nh d¹n, ®Æc biÖt ®©y ®Òu lµ c¸c n­íc cã quy chÕ tuyÓn chän lao ®éng nghiªm ngÆt vµ th­êng lµ tr×nh ®é cao, h¬n n÷a ph¸p luËt cña hä l¹i rÊt chÆt chÏ ®Æc biÖt trong vÊn ®Ò xuÊt nhËp c¶nh. V× vËy, bªn c¹nh viÖc ®µo t¹o mét ®éi ngò lao ®éng cã tr×nh ®é chuyªn m«n vµ kü n¨ng nghÒ cao, cã tr×nh ®é tiÕng Anh kh¸ th× viÖc tham gia cña ChÝnh phñ vµ c¸c Bé ngµnh liªn quan lµ hÕt søc cÇn thiÕt, ®Æc biÖt lµ Bé L§TB&XH vµ Bé Ngo¹i giao. C¸c thÞ tr­êng h­íng tíi cña chóng ta kh«ng chØ theo l·nh thæ mµ cÇn ph¶i tiÕp cËn theo c¶ ngµnh nghÒ, trong ®ã ph¶i kÓ tíi nh­ nghÒ ®i biÓn hay lao ®éng n«ng nghiÖp. HiÖn nhu cÇu vÒ lao ®éng cña c¸c ngµnh nghÒ nµy rÊt lín trªn thÕ giíi. Cuèi cïng cÇn kh¼ng ®Þnh, c«ng viÖc khai th¸c vµ më réng c¸c thÞ tr­êng lao ®éng ngoµi n­íc míi kh«ng thÓ thùc hiÖn ®­îc chØ víi sù nç lùc cè g¾ng cña mét phÝa nµo ®ã. §©y lµ c«ng viÖc cÇn sù phèi hîp cña nhiÒu cÊp ngµnh, nhiÒu ph¸i tõ Nhµ n­íc, c¸c bé ngµnh qu¶n lý Nhµ n­íc cho tíi c¸c doanh nghiÖp, c¸c c¬ quan truyÒn th«ng vµ b¶n th©n ng­êi lao ®éng. Ch¾c ch¾n víi nh÷ng nç lùc nµy, chóng ta sÏ cã niÒm tin vµo viÖc thùc hiÖn thµnh c«ng c¸c môc tiªu ®Æt ra trong ho¹t ®éng XKL§, nh»m c¶i thiÖn ®êi sèng cho ng­êi d©n- nh÷ng ng­êi ®i XKL§ vµ gia ®×nh hä, gi¶i quyÕt tèt bµi to¸n viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng vµ t¨ng thu ngo¹i tÖ cho ®Êt n­íc. Danh môc tµi liÖu tham kh¶o B¸o c¸o tæng hîp giai ®o¹n 2000-2005, Côc Qu¶n lý lao ®éng Ngoµi n­íc- Bé Lao ®éng- Th­¬ng binh vµ X· héi B¸o c¸o tæng hîp lao ®éng xuÊt khÈu hµng n¨m – Phßng thÞ tr­êng lao ®éng; Phßng chÝnh s¸ch lao ®éng – Côc Qu¶n lý Lao ®éng ngoµi n­íc. Tæng kÕt kinh nghiÖm 10 n¨m hîp t¸c quèc tÕ vÒ lao ®éng giai ®o¹n 1980-1990, NXB Lao ®éng X· héi, n¨m 1991. Gi¸o tr×nh Kinh tÕ Lao ®éng, t¸c gi¶ TS. Mai Quèc Ch¸nh, PGS.TS TrÇn Xu©n CÇu- §¹i häc Kinh tÕ Quèc d©n; NXB Lao ®éng X· héi. T¹p chÝ ViÖc lµm ngoµi n­íc, Côc QLL§NN- Bé L§TB&XH, c¸c sè 2,3, 4, 5, 6 n¨m 2005. T¹p chÝ B¶o hiÓm X· héi, sè th¸ng 2 & th¸ng 8 n¨m 2001 T¹p chÝ Lao ®éng vµ X· héi Sè 202/2002 C¸c sè 206, 207, 208, 210, 219, 226 n¨m 2003. C¸c sè 254, 255, 256 n¨m 2005 T¹p chÝ Kinh tÕ Ph¸t triÓn, c¸c sè th¸ng 6, th¸ng 8, th¸ng 12 n¨m 2004 & th¸ng 4, th¸ng 8, th¸ng 10 n¨m 2005. T¹p chÝ Kinh tÕ X· héi, sè 258/2004 T¹p chÝ Th«ng tin vÒ TTL§, th¸ng 8/2004 T¹p chÝ Kinh tÕ Ch©u ¸- TBD, sè 5/2005 & sè 33/2005 ChØ thÞ 41/CT-T¦ ngµy 22/9/1998 cña Bé chÝnh trÞ vÒ XKL§ vµ chuyªn gia. V¨n kiÖn §¹i héi §¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX §¶ng Céng S¶n ViÖt Nam. NXB ChÝnh trÞ quèc gia Hµ Néi, 2001. Ban chØ ®¹o ®iÒu tra lao ®éng vµ viÖc lµm Trung ­¬ng: B¸o c¸o kÕt qu¶ ®iÒu tra lao ®éng viÖc lµm 01/07/2004. Hµ Néi, th¸ng 10/2004 T¹p chÝ nghiªn cøu NhËt B¶n vµ c¸c n­íc §«ng B¾c ¸, sè 4(52) 8- n¨m 2004. C¸c Web site: www.vnexpress www.vneconomy www.thanhnien.com www.dafel.gov.vn www.vietnamnet C¸c Phô lôc Phô lôc 1: XuÊt khÈu lao ®éng cña Th¸i Lan 1992-2002 §¬n vÞ: ng­êi Thị trường nhận lao động 1992 1995 2002 Trung đông % 43,5 32,9 9,3 Số người 22.622 66.556 17.831 Đông ¸ % 47,4 66,5 64,6 Số người 29.009 134.530 123.861 Các nước Phương tây % 9,1 0,6 26,1 Số người 5.569 1.214 50.043 Tổng số: % 100,00 100,00 100,00 Số người 61.200 202.300 191.735 Nguån: Trung t©m th«ng tin-T­ vÊn, Côc QLL§NN, Bé L§TB&XH Phô lôc 2: XuÊt khÈu lao ®éng cña Indonesia 1992-2002 §¬n vÞ: ng­êi Thị trường lao động 1992 1995 2002 Trung Đông % 48,5 56,6 56,0 Số người 41.838 99.723 131.754 Malayxia, Sinhgapho % 44,8 32,5 30,5 Số người 38.646 57.260 71.759 Khác % 6,7 10,9 13,5 Số người 5.780 19.204 31.762 Tổng số % 100,00 100,00 100,00 Số người 86.264 176.187 235.275 Nguån: Trung t©m th«ng tin-T­ vÊn, Côc QLL§NN, Bé L§TB&XH Danh môc c¸c b¶ng biÓu B¶ng1 : Lao ®éng xuÊt khÈu qua c¸c n¨m (2000-2005) B¶ng 2 : Lao ®éng xuÊt khÈu qua c¸c thÞ tr­êng lao ®éng ngoµi n­íc chñ yÕu cña ViÖt Nam giai ®o¹n 1992-2005 B¶ng 3 : Lao ®éng xuÊt khÈu theo c¸c TTL§ ngoµi n­íc (1992-2005) B¶ng 4 : Lao ®éng xuÊt khÈu theo ngµnh nghÒ (1992- 8/2004) B¶ng 5 : Sè tiÒn tèi thiÓu thùc tÕ mét lao ®éng nhËn ®­îc trong mét n¨m theo mét sè nghÒ nhÊt ®Þnh B¶ng 6 : HÖ sè sinh lîi trong c¸c ngµnh nghÒ XKL§ (2000-2004) B¶ng 7 : HÖ sè XK rßng cña XKL§ so víi mét sè ngµnh nghÒ xuÊt khÈu kh¸c B¶ng 8 : Sè vèn ®Çu t­ ®Ó t¹o ra mét viÖc lµm B¶ng 9 : Sè vèn t¹o viÖc lµm do XKL§ qua c¸c n¨m B¶ng 10 : Lao ®éng Th¸i Lan xuÊt khÈu sang c¸c n­íc (1995- 6/2001) B¶ng 11 : XÕp h¹ng n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp cña mét sè quèc gia Môc lôc