Luận văn Tổ chức kiểm toán nội bộ trong doanh nghiệp nhà nước về xây dựng

quyÒn h¹n cña bé phËn nµy tu©n theo c¸c yªu cÇu chung nªu trªn, cã thÓ thªm mét sè quyÒn h¹n sau ®Ó bé phËn nµy ph¸t huy hÕt vai trß cña m×nh trong c«ng viÖc kiÓm to¸n néi bé, ®ã lµ: Bé phËn kiÓm to¸n néi bé doanh nghiÖp nhµ n­íc vÒ x©y dùng ®­îc quyÒn yªu cÇu cung cÊp th«ng tin, tµi liÖu vÒ t×nh h×nh ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp vµ c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn ®Ó phôc vô cho c«ng t¸c kiÓm to¸n. §­îc ®éc lËp vÒ chuyªn m«n nghiÖp vô. Tr­êng hîp cÇn thiÕt cã quyÒn yªu cÇu sù hç trî vÒ chuyªn m«n vµ nh©n sù cña c¸c bé phËn chøc n¨ng kh¸c. §­îc kiÕn nghÞ mang tÝnh chÊt x©y dùng ®èi víi c¸c cÊp l·nh ®¹o, c¸c bé phËn trong Doanh nghiÖp vµ c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ c¸c mÆt ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh vµ c«ng t¸c qu¶n lý, ®iÒu hµnh cña Doanh nghiÖp vµ c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn. Cã quyÒn b¶o l­u ý kiÕn cã liªn quan ®Õn kÕt qu¶ kiÓm to¸n. Víi nh÷ng quyÒn h¹n nªu trªn th× hÖ thèng kiÓm to¸n néi bé sÏ cã ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn ®Ó thùc hiÖn c«ng viÖc kiÓm to¸n néi bé cña m×nh, ®ång thêi trong quy chÕ vÒ quyÒn h¹n nªu trªn còng phÇn nµo h¹n chÕ sù h¸ch dÞch cã thÓ cã ®èi víi bé phËn nµy, ®ã lµ viÖc giíi h¹n kiÕn nghÞ cña kiÓm to¸n néi bé chØ ë gãc ®é x©y dùng, mäi quyÕt ®Þnh vÉn lµ ë ng­êi l·nh ®¹o ®¬n vÞ. Trong tæ chøc kiÓm to¸n néi bé t¹i doanh nghiÖp nhµ n­íc vÒ x©y dùng, cÇn thiÕt ph¶i cã ®Çy ®ñ nh÷ng yÕu tè trªn trong Quy chÕ ho¹t ®éng cña bé phËn kiÓm to¸n néi bé. 3.3.3.3 NhiÖm vô cña bé phËn kiÓm to¸n néi bé. Theo ®Æc ®iÓm ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh vµ tÝnh chÊt c«ng viÖc kiÓm to¸n cÇn thùc hiÖn t¹i doanh nghiÖp nhµ n­íc vÒ x©y dùng, bé m¸y kiÓm to¸n néi bé ph¶i ®¶m b¶o hoµn thµnh c¸c nhiÖm vô sau: KiÓm tra tÝnh phï hîp, hiÖu lùc vµ hiÖu qu¶ cña hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé cña doanh nghiÖp vµ c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn. KiÓm tra vµ x¸c nhËn chÊt l­îng, ®é tin cËy cña th«ng tin kinh tÕ, tµi chÝnh cña b¸o c¸o tµi chÝnh, b¸o c¸o qu¶n trÞ tr­íc khi tr×nh ký duyÖt. KiÓm tra sù tu©n thñ c¸c nguyªn t¾c ho¹t ®éng, qu¶n lý kinh doanh, ®Æc biÖt lµ sù tu©n thñ luËt ph¸p, chÝnh s¸ch, chÕ ®é tµi chÝnh kÕ to¸n, chÝnh s¸ch, nghÞ quyÕt, quyÕt ®Þnh cña Héi ®ång qu¶n trÞ, Ban (Tæng) gi¸m ®èc ë doanh nghiÖp vµ c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn. Ph¸t hiÖn nh÷ng tån t¹i, s¬ hë, yÕu kÐm, gian lËn trong qu¶n lý, trong b¶o vÖ tµi s¶n cña doanh nghiÖp vµ c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn; ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p nh»m c¶i tiÕn, hoµn thiÖn hÖ thèng qu¶n lý, ®iÒu hµnh kinh doanh cña doanh nghiÖp vµ c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn. T­ vÊn vÒ c«ng t¸c tµi chÝnh, kÕ to¸n; tham gia h­íng dÉn vÒ nghiÖp vô tµi chÝnh, kÕ to¸n. Nh­ vËy, víi nh÷ng nhiÖm vô trªn ®· ®¶m b¶o cho hÖ thèng kiÓm to¸n néi bé thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc chuyªn tr¸ch cña m×nh mét c¸ch hîp lý vµ kÞp thêi, tr­íc khi c¸c b¸o c¸o ®­îc tr×nh ký, ®ång thêi nhiÖm vô còng bao hµm c¶ c¸c vÊn ®Ò vÒ kiÓm to¸n tµi chÝnh vµ kiÓm to¸n nghiÖp vô. Thùc hiÖn ®Çy ®ñ c¸c nhiÖm vô ®ã nghÜa lµ hÖ thèng kiÓm to¸n néi bé ®· hoµn thµnh toµn diÖn c¸c môc tiªu ®Ò ra ®èi víi mét hÖ thèng kiÓm to¸n néi bé. §èi víi ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh cña doanh nghiÖp nhµ n­íc vÒ x©y dùng hiÖn nay, c¸c nhiÖm vô ®Æt ra nh­ trªn ®èi víi bé m¸y kiÓm to¸n néi bé lµ t­¬ng ®èi hoµn thiÖn nh­ng còng kh«ng Ýt nÆng nÒ, ®ßi hái bé m¸y kiÓm to¸n néi bé ph¶i nç lùc hÕt søc míi cã thÓ hoµn thµnh c¸c nhiÖm vô ®Ò ra nµy. Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, theo tõng tr­êng hîp ph¸t triÓn vµ thay ®æi cô thÓ mµ cã thÓ bæ sung hoÆc gi¶m bít nhiÖm vô cho bé phËn nµy, hoµn thiÖn nhiÖm vô cho bé phËn nµy lµ mét thuéc tÝnh më trong tæ chøc kiÓm to¸n néi bé t¹i doanh nghiÖp nhµ n­íc vÒ x©y dùng. 3.3.3.4 Ph¹m vi ho¹t ®éng cña kiÓm to¸n néi bé. §Ó thùc hiÖn chøc n¨ng chuyªn tr¸ch cña m×nh, hÖ thèng kiÓm to¸n néi bé ®ßi hái ph¶i cã mét hµnh lang ho¹t ®éng, hay nãi mét c¸ch kh¸c ®ã chÝnh lµ ph¹m vi ho¹t ®éng cña kiÓm to¸n néi bé. Ph¹m vi ho¹t ®éng cña kiÓm to¸n néi bé cã liªn quan ®Õn chøc n¨ng vµ nhiÖm vô cña kiÓm to¸n néi bé, chóng lµ c¸c mÆt cña mét vÊn ®Ò, cã quan hÖ mËt thiÕt víi nhau vµ hç trî t­¬ng ®èi víi nhau, bæ sung cho nhau, ph¸t huy cho nhau vµ hoµn toµn kh«ng xung ®ét víi nhau. KiÓm to¸n néi bé ph¶i thùc hiÖn c«ng viÖc kiÓm to¸n cña m×nh trong ph¹m vi sau: KiÓm to¸n c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh, b¸o c¸o kÕ to¸n qu¶n trÞ cña Doanh nghiÖp. KiÓm to¸n ho¹t ®éng. KiÓm to¸n tu©n thñ. Víi ph¹m vi ho¹t ®éng ®ã, kiÓm to¸n néi bé ®· bao qu¸t toµn bé c«ng viÖc kiÓm to¸n cña mét hÖ thèng kiÓm to¸n néi bé, c«ng viÖc ®ã kh«ng ph¶i lµ Ýt. Víi mét ®éi ngò kiÓm to¸n viªn nh­ thiÕt lËp th× bé m¸y kiÓm to¸n néi bé ch¾c ch¾n sÏ ph¶i cè g¾ng rÊt nhiÒu míi cã thÓ hoµn thµnh ®­îc mét khèi l­îng c«ng viÖc nh­ v©y. §ång thêi, ®Ó t¹o tÝnh më trong hÖ thèng, cã thÓ Quy chÕ kiÓm to¸n néi bé nªn quy ®Þnh thªm vÒ viÖc doanh nghiÖp vµ c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn h¹ch to¸n ®éc lËp cã thÓ thuª c¸c Doanh nghiÖp kiÓm to¸n ®éc lËp cña ViÖt Nam hoÆc c¸c Doanh nghiÖp kiÓm to¸n ®éc lËp kh¸c ho¹t ®éng hîp ph¸p t¹i ViÖt Nam thùc hiÖn toµn bé hay tõng phÇn cuéc kiÓm to¸n. 3.3.3.5 X©y dùng c¸c mèi liªn hÖ trong hÖ thèng kiÓm to¸n néi bé t¹i Doanh nghiÖp nhµ n­íc vÒ x©y dùng ViÖt Nam. Yªu cÇu ®èi víi viÖc tæ chøc hÖ thèng kiÓm to¸n néi bé kh«ng chØ dõng l¹i ë x©y dùng m« h×nh vµ quy chÕ ho¹t ®éng cho bé phËn mµ cßn ph¶i x©y dùng mèi liªn hÖ trong hÖ thèng chung cña toµn tæ chøc. Mèi quan hÖ nµy cã liªn quan mËt thiÕt tíi m«i tr­êng ho¹t ®éng cña bé phËn kiÓm to¸n néi bé. X©y dùng mèi liªn hÖ gi÷a c¸c yÕu tè c¬ b¶n cÊu thµnh nªn hÖ thèng kiÓm to¸n néi bé vµ víi c¸c yÕu tè xung quanh hÖ thèng lµ nhiÖm vô trong tæ chøc kiÓm to¸n néi bé. C¸c mèi liªn hÖ gi÷a kiÓm to¸n néi bé vµ hÖ thèng chung C¸C MèI LI£N HÖ TRONG hÖ thèng ktnb Víi c¸c ho¹t ®éng kh¸c trong tæ chøc Víi c¸c nhµ qu¶n lý Mèi quan hÖ gi÷a néi kiÓm vµ ngo¹i kiÓm * Mèi quan hÖ gi÷a kiÓm to¸n néi bé víi c¸c ho¹t ®éng kh¸c trong tæ chøc. Mét c¨n cø quan träng ®Ó hiÓu vÒ c¬ chÕ ho¹t ®éng cña kiÓm to¸n néi bé lµ xem xÐt mèi quan hÖ gi÷a kiÓm to¸n néi bé víi c¸c ho¹t ®éng kh¸c cña tæ chøc. Tr­íc hÕt, c«ng viÖc kiÓm to¸n néi bé ph¶i t¸ch ra khái c¸c nghiÖp vô hµng ngµy cña tæ chøc. Thùc tÕ râ rµng lµ nÕu kiÓm to¸n néi bé ngõng ho¹t ®éng hay kh«ng cã kiÓm to¸n néi bé th× c«ng viÖc b×nh th­êng trong tæ chøc vÉn ®­îc duy tr× æn ®Þnh. MÆt quan träng thø hai cña mèi quan hÖ gi÷a kiÓm to¸n néi bé víi c¸c ho¹t ®éng kh¸c lµ: kiÓm to¸n viªn néi bé lµ ng­êi cã quyÒn h¹n nh­ng kh«ng lÊn ¸t tr¸ch nhiÖm cña ng­êi kh¸c. §iÒu nµy thÓ hiÖn qua hai khÝa c¹nh: Mét lµ: KiÓm to¸n viªn néi bé kh«ng chÞu thay tr¸ch nhiÖm cho c¸c nh©n viªn ®iÒu hµnh. C¸c nh©n viªn ®iÒu hµnh vÉn chÞu tr¸ch nhiÖm chÝnh trong lÜnh vùc c¸c nghiÖp vô cña hä. Hai lµ: Nh÷ng ph¸t hiÖn hay kiÕn nghÞ cña kiÓm to¸n néi bé bao giê còng mang tÝnh chÊt x©y dùng hoÆc mang tÝnh chÊt th«ng tin hay tham vÊn chø kiÓm to¸n viªn néi bé kh«ng dïng quyÒn h¹n g× ®Ó chØ huy mét c«ng viÖc nµo ®ã. ChØ huy c«ng viÖc lµ nhiÖm vô cña nh©n viªn ®iÒu hµnh, c¨n cø vµo sù ®óng ®¾n vµ tÝnh thuyÕt phôc cña th«ng tin hay kiÕn nghÞ cña kiÓm to¸n néi bé ®èi víi tõng c«ng viÖc mµ nhµ qu¶n trÞ cã thÈm quyÒn ra c¸c quyÕt ®Þnh cña m×nh. §iÓm sau cïng lµ trong mèi liªn hÖ gi÷a kiÓm to¸n viªn néi bé vµ c¸c ho¹t ®éng kh¸c cña tæ chøc lµ tr¸nh chång chÐo gi÷a vai trß cña kiÓm to¸n néi bé víi c¸c c«ng viÖc kh¸c ®­îc thùc hiÖn bëi c¸c nh©n viªn chøc n¨ng. Nh­ vËy, trong thùc hiÖn kiÓm to¸n, bé phËn kiÓm to¸n néi bé bªn c¹nh viÖc thùc hiÖn nh÷ng nhiÖm vô vµ quyÒn h¹n cña m×nh cßn ph¶i ®¶m b¶o mét “hµnh lang quan hÖ” ®óng møc, kh«ng ®­îc lÊn ¸t sang tr¸ch nhiÖm cña bé phËn kh¸c còng nh­ kh«ng cã c¸c ho¹t ®éng v­ît qu¸ thÈm quyÒn cho phÐp cña m×nh, b¶o ®¶m ®­îc ®iÒu nµy lµ mét yÕu tè quan träng ®Ó kh¾c phôc hiÖn t­îng quan liªu, h¸ch dÞch vèn cã cña hÖ thèng kiÓm to¸n néi bé. * Mèi quan hÖ gi÷a kiÓm to¸n néi bé víi c¸c nhµ qu¶n lý. HÖ thèng kiÓm to¸n néi bé ®­îc thiÕt lËp ®Ó t¨ng c­êng quyÒn lùc cho c¸c nhµ qu¶n lý, phôc vô môc ®Ých qu¶n trÞ néi bé vµ n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña ®¬n vÞ m×nh. Theo quan hÖ ®ã, c¸c kiÓm to¸n viªn néi bé chØ ®éc lËp t­¬ng ®èi víi c¸c nhµ qu¶n lý trong ho¹t ®éng chuyªn m«n cña m×nh. VÒ phÇn m×nh, Ban Gi¸m ®èc doanh nghiÖp cã tr¸ch nhiÖm ®Ò ra c¸c quy ®Þnh, chÝnh s¸ch vµ thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p ®Ó ®¶m b¶o r»ng bé m¸y kiÓm to¸n néi bé cã nh÷ng quyÒn h¹n cÇn thiÕt; c¸c nguån nh©n lùc kiÓm to¸n néi bé ®­îc sö dông mét c¸ch hiÖu qu¶; c¸c cuéc kiÓm to¸n ®­îc tiÕn hµnh theo c¸c chuÈn mùc, quy t¾c nghÒ nghiÖp cña kiÓm to¸n néi bé. Cô thÓ, Phßng kiÓm to¸n néi bé chØ chÞu sù chØ ®¹o trùc tiÕp cña Tæng Gi¸m ®èc, hµng th¸ng Ban gi¸m ®èc vµ Tr­ëng Phßng kiÓm to¸n néi bé nªn tæ chøc cuéc häp nh»m: Trao ®æi vÒ kÕ ho¹ch kiÓm to¸n vµ nh÷ng c«ng viÖc kiÓm to¸n ®ang ®­îc thùc hiÖn. KiÓm to¸n viªn néi bé lËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n, kÕ ho¹ch nµy ®­îc Ban Gi¸m ®èc phª duyÖt vµ th«ng qua trªn nh÷ng nÐt lín. Tõ ch­¬ng tr×nh nµy vµ nh÷ng nhËn xÐt cña Ban Gi¸m ®èc, kiÓm to¸n viªn lËp kÕ ho¹ch cho n¨m vµ cho quý. Trong cuéc häp, kÕ ho¹ch kiÓm to¸n cã thÓ ®­îc th«ng qua hoÆc sÏ ®­îc bæ sung, söa ®æi. KiÓm to¸n viªn sÏ tr×nh bµy mét tµi liÖu tæng kÕt râ rµng vÒ cuéc kiÓm to¸n ®· ®­îc thùc hiÖn hoÆc vÒ mét kÕ ho¹ch kiÓm to¸n ®· ®­îc th«ng qua. Trao ®æi vÒ kÕt qu¶ cña c¸c cuéc kiÓm to¸n ®· lµm còng nh­ tÊt c¶ c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn ho¹t ®éng kiÓm to¸n ®ã. Nh÷ng ng­êi th­êng cã mÆt trong buæi tr×nh bµy vÒ b¸o c¸o kiÓm to¸n gåm: + §¹i diÖn cña Tæng Gi¸m ®èc; + §¹i diÖn cña c¸c bé phËn ho¹t ®éng kinh doanh lµ ®èi t­îng cña kiÓm to¸n néi bé; + KiÓm to¸n viªn néi bé; + TÊt c¶ nh÷ng ng­êi kh¸c ®­îc mêi ®Õn do nh÷ng vÊn ®Ò riªng. KÕt thóc cuéc häp, kiÓm to¸n viªn ph¶i lËp mét biªn b¶n trong ®ã Ýt nhÊt ph¶i nªu lªn c¸c kÕt luËn còng nh­ c¸c quyÕt ®Þnh vÒ b¸o c¸o kiÓm to¸n ®· hoµn thiÖn. ViÖc thiÕt lËp mèi quan hÖ cã tÝnh chÊt th­êng xuyªn vµ mang tÝnh thñ tôc nh­ trªn kh«ng nh÷ng n©ng cao vÞ trÝ cña kiÓm to¸n néi bé mµ cßn ph¸t huy t¸c dông cña hÖ thèng kiÓm to¸n néi bé. Th«ng qua ®ã, Ban Gi¸m ®èc n¾m v÷ng vµ kÞp thêi c¸c th«ng tin vÒ t×nh h×nh chung trong toµn doanh nghiÖp, ®ång thêi nã còng lµ c¬ së ph¸p lý ®Ó hÖ thèng kiÓm to¸n néi bé ho¹t ®éng liªn tôc vµ ®i vµo nÒ nÕp. * Mèi quan hÖ gi÷a néi kiÓm vµ ngo¹i kiÓm. Nh­ ®· x©y dùng ë phÇn trªn, thuéc tÝnh më cña hÖ thèng kiÓm to¸n néi bé t¹i doanh nghiÖp nhµ n­íc vÒ x©y dùng chÝnh lµ ë chç g¾n kÕt víi chøc n¨ng ngo¹i kiÓm, theo ®ã doanh nghiÖp hoÆc c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn cã thÓ thuª kiÓm to¸n bªn ngoµi ®èi víi toµn bé hay mét phÇn cuéc kiÓm to¸n nÕu thÊy cÇn thiÕt. §iÒu nµy kh«ng lµm mÊt ®i tÝnh hiÖn h÷u cña hÖ thèng kiÓm to¸n néi bé mµ lµm t¨ng kh¶ n¨ng ph¸t huy vai trß néi kiÓm cña kiÓm to¸n néi bé. §èi víi c¸c doanh nghiÖp kiÓm to¸n bªn ngoµi th× mèi quan t©m chñ yÕu cña hä lµ c¸c kh¸ch hµng trong nÒn kinh tÕ, cßn ®èi víi kiÓm to¸n néi bé th× mèi quan t©m chØ tËp trung ë ph¹m vi ®¬n vÞ kinh tÕ ®ã. Ngo¹i kiÓm ®Æc biÖt quan t©m tíi sù ®óng ®¾n cña b¸o c¸o tµi chÝnh, cßn néi kiÓm th× ®Æt mèi quan t©m hµng ®Çu vµo hiÖu qu¶ chung cña c¸c ho¹t ®éng vµ kh¶ n¨ng sinh lêi. §Ó thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô chñ yÕu nªu trªn, c¶ ngo¹i kiÓm vµ néi kiÓm ®Òu cã mèi quan t©m chung tíi hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé. ChÝnh nh÷ng mèi quan t©m nh­ vËy lµ c¬ së cho mét sù kÕt hîp t¸c dông réng r·i vµ cã hiÖu qu¶ gi÷a néi kiÓm vµ ngo¹i kiÓm. C«ng viÖc kiÓm to¸n néi bé hiÖu qu¶ sÏ cho phÐp thu hÑp ph¹m vi cña c¸c thñ tôc cÇn ¸p dông bëi ngo¹i kiÓm, tuy nhiªn kh«ng thÓ thay thÕ hoµn toµn. Nãi nh­ thÕ nghÜa lµ, gi÷a néi kiÓm vµ ngo¹i kiÓm ë ®©y cã mèi quan hÖ hai chiÒu: Khi kiÓm to¸n bªn ngoµi vµo kiÓm to¸n doanh nghiÖp (phôc vô cho mét môc ®Ých cô thÓ cña Nhµ n­íc) th× cã thÓ ¸p dông kÕt qu¶ cña kiÓm to¸n néi bé; vµ ng­îc l¹i, kiÓm to¸n néi bé cã thÓ nhËn ®­îc sù gióp ®ì cña kiÓm to¸n bªn ngoµi trong tr­êng hîp cÇn thiÕt, cã thÓ d­íi h×nh thøc thuª ngo¹i kiÓm trong kiÓm to¸n mét phÇn cña cuéc kiÓm to¸n hoÆc sù hç trî vÒ mÆt kü thuËt vµ nghiÖp vô. Dï nãi d­íi bÊt kú h×nh thøc nµo th× gi÷a kiÓm to¸n néi bé vµ kiÓm to¸n bªn ngoµi kh«ng thÓ t¸ch rêi nhau ®­îc, sù céng t¸c vµ quan hÖ nµy lµ c¬ së ®Ó kiÓm to¸n néi bé n©ng cao n¨ng lùc vµ hoµn thiÖn m×nh ®Ó theo kÞp víi nh÷ng tiÕn bé cña hÖ thèng kiÓm to¸n bªn ngoµi nãi riªng vµ kiÓm to¸n nãi chung. §èi víi doanh nghiÖp nhµ n­íc vÒ x©y dùng lµ ®¬n vÞ trùc thuéc Bé, cã sù qu¶n lý vµ gi¸m s¸t chÆt chÏ cña Nhµ n­íc cho nªn mèi quan hÖ gi÷a kiÓm to¸n néi bé vµ kiÓm to¸n Nhµ n­íc cµng cã mét ý nghÜa s©u s¾c. Mét ch­¬ng tr×nh tËp huÊn vÒ nghiÖp vô kiÓm to¸n theo ®óng c¸c tiªu chuÈn cña Bé Tµi chÝnh vµ cã sù gióp ®ì cña KiÓm to¸n Nhµ n­íc sÏ lµm cho hÖ thèng kiÓm to¸n néi bé n©ng cao vÞ thÕ h¬n c¶ vÒ mÆt chuyªn m«n nghiÖp vô vµ c¶ vÒ mÆt ph¸p lý. * C¸c yÕu tè ¶nh h­ëng tíi tÝnh hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng kiÓm to¸n néi bé. Theo lý thuyÕt vÒ tæ chøc kiÓm to¸n néi bé ®· nghiªn cøu ë trªn, mäi ho¹t ®éng diÔn ra ®Òu chÞu t¸c ®éng cña hµng lo¹t c¸c nh©n tè bªn trong vµ bªn ngoµi hÖ thèng ®ã. Cã nh÷ng nh©n tè t¸c ®éng thuËn chiÒu (tÝch cùc) kÝch thÝch ho¹t ®éng, cã nh÷ng nh©n tè t¸c ®éng ng­îc chiÒu (tiªu cùc) k×m h·m ho¹t ®éng. NÕu coi doanh nghiÖp lµ mét hÖ thèng th× Phßng kiÓm to¸n néi bé lµ mét phÇn tö thuéc hÖ thèng ®ã. ChÝnh v× vËy, ®Ó cho ho¹t ®éng kiÓm to¸n néi bé thùc sù cã hiÖu qu¶ th× c¸c nhµ qu¶n lý cÇn nhËn thøc vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c nh©n tè tÝch cùc cÇn thiÕt ph¸t huy t¸c dông. Cã mét sè ¶nh h­ëng trùc tiÕp tíi hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña hÖ thèng kiÓm to¸n néi bé mµ c¸c nhµ qu¶n lý cÇn biÕt ®Ó cã c¸c chÝnh s¸ch qu¶n lý hîp lý, c¸c nh©n tè ®ã lµ: Sù trî gióp ®Çy ®ñ, ®óng lóc cña chÝnh c¸c nhµ qu¶n lý doanh nghiÖp ChÊt l­îng kiÓm to¸n viªn trong bé phËn kiÓm to¸n néi bé Ph¹m vi ho¹t ®éng cña kiÓm to¸n néi bé Sù hîp t¸c toµn diÖn cña c¸c nh©n viªn Theo ®ã, Ban Gi¸m ®èc cÇn quan t©m tíi c¸c yÕu tè trªn ®Ó t¹o mäi ®iÒu kiÖn cho bé phËn kiÓm to¸n néi bé thùc hiÖn tèt nhiÖm vô vµ chøc n¨ng cña m×nh. 3.3.4 Néi dung, tr×nh tù, ph­¬ng ph¸p kiÓm to¸n cña bé phËn kiÓm to¸n néi bé t¹i Doanh nghiÖp nhµ n­íc vÒ x©y dùng Néi dung c«ng viÖc cña kiÓm to¸n néi bé. Víi mét hÖ thèng kiÓm to¸n néi bé ®­îc tæ chøc nh­ ë trªn vµ cã ®ñ quyÒn h¹n vµ ®iÒu kiÖn ®Ó thùc hiÖn c«ng viÖc kiÓm to¸n cña m×nh, bé phËn kiÓm to¸n néi bé thùc hiÖn c«ng t¸c kiÓm to¸n theo kÕ ho¹ch kiÓm to¸n ®· ®­îc Tæng Gi¸m ®èc phª duyÖt. Theo néi dung c«ng viÖc, kiÓm to¸n néi bé thùc hiÖn c¸c néi dung chÝnh sau trong c«ng viÖc kiÓm to¸n cña m×nh: NéI DUNG C¤NG VI£C cña KTNB trong DnXD KiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh, b¸o c¸o kÕ to¸n qu¶n trÞ KiÓm to¸n ho¹t ®éng KiÓm to¸n tu©n thñ KiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh vµ b¸o c¸o kÕ to¸n qu¶n trÞ: ViÖc kiÓm to¸n néi dung nµy lµ viÖc kiÓm to¸n ®Ó kiÓm tra, x¸c nhËn tÝnh trung thùc, hîp lý còng nh­ sù phï hîp víi c¸c nguyªn t¾c, chuÈn mùc kÕ to¸n ®· ®­îc thõa nhËn cña b¸o c¸o tµi chÝnh; b¸o c¸o kÕ to¸n qu¶n trÞ cña doanh nghiÖp vµ c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn. KiÓm tra vµ x¸c nhËn tÝnh kÞp thêi, ®Çy ®ñ, kh¸ch quan, tÝnh tin cËy cña b¸o c¸o tµi chÝnh; b¸o c¸o kÕ to¸n qu¶n trÞ cña doanh nghiÖp vµ c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn tr­íc khi Tæng Gi¸m ®èc ký duyÖt vµ c«ng bè. KiÓm tra vµ ®¸nh gi¸ c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh, b¸o c¸o kÕ to¸n qu¶n trÞ; ®­a ra nh÷ng kiÕn nghÞ vµ t­ vÊn cÇn thiÕt cho qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh ë doanh nghiÖp vµ c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn nh»m ®¶m b¶o tÝnh hîp lý vµ hiÖu qu¶. Cô thÓ, kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh, b¸o c¸o kÕ to¸n qu¶n trÞ gåm nh÷ng néi chÝnh sau: KiÓm to¸n vèn b»ng tiÒn. KiÓm to¸n hµng tån kho. KiÓm to¸n tµi s¶n cè ®Þnh. KiÓm to¸n ®Çu t­ x©y dùng c¬ b¶n. KiÓm to¸n c¸c kho¶n ®Çu t­ tµi chÝnh. KiÓm to¸n c¸c kho¶n lËp trÝch dù phßng. KiÓm to¸n h¹ch to¸n chi phÝ vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. KiÓm to¸n doanh thu vµ c¸c kho¶n thu nhËp kh¸c. KiÓm to¸n thuÕ vµ c¸c kho¶n ph¶i nép Nhµ n­íc. KiÓm to¸n c¸c kho¶n ph¶i thu, ph¶i tr¶. KiÓm to¸n nguån vèn kinh doanh. KiÓm to¸n chªnh lÖch ®¸nh gi¸ l¹i tµi s¶n. KiÓm to¸n quü qu¶n lý cÊp trªn. KiÓm to¸n kÕt qu¶ s¶n xuÊt, kinh doanh vµ trÝch lËp c¸c quü. KiÓm to¸n tu©n thñ: Môc ®Ých cña kiÓm to¸n tu©n thñ lµ xem xÐt doanh nghiÖp vµ c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn cã tu©n theo c¸c thñ tôc, c¸c nguyªn t¾c, c¸c quy chÕ, chÝnh s¸ch, chÕ ®é cña Nhµ n­íc, c¸c c¬ quan cã thÈm quyÒn, doanh nghiÖp vµ c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn ®Ò ra hay kh«ng. KiÓm to¸n tu©n thñ, v× vËy cßn cã thÓ gäi lµ kiÓm to¸n tÝnh quy t¾c. KiÓm tra tÝnh tu©n thñ ph¸p luËt, chÝnh s¸ch, chÕ ®é tµi chÝnh, kÕ to¸n; chÕ ®é qu¶n lý cña Nhµ n­íc vµ t×nh h×nh chÊp hµnh c¸c chÝnh s¸ch, nghÞ quyÕt, quyÕt ®Þnh, quy chÕ cña Héi ®ång qu¶n trÞ, Ban Gi¸m ®èc ë doanh nghiÖp vµ c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn. KiÓm tra tÝnh tu©n thñ c¸c quy ®Þnh vÒ nguyªn t¾c, quy tr×nh nghiÖp vô, thñ tôc qu¶n lý cña toµn bé còng nh­ tõng kh©u c«ng viÖc, cña tõng biÖn ph¸p trong hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé ë doanh nghiÖp vµ c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn. §©y lµ néi dung rÊt lín vµ lµ kh©u träng yÕu trong ph¹m vi kiÓm to¸n tu©n thñ cña doanh nghiÖp, bëi trong nhiÒu tr­êng hîp c«ng nh©n viªn cña doanh nghiÖp biÕt râ nh÷ng quy ®Þnh th«ng qua c¸c quyÕt ®Þnh, chØ thÞ, quy chÕ... cña Ban Gi¸m ®èc doanh nghiÖp h¬n lµ nh÷ng quy ®Þnh trong v¨n b¶n qu¶n lý cña Nhµ n­íc. C¸c v¨n b¶n nµy ®· ®­îc cô thÓ hãa b»ng c¸c quy chÕ cña b¶n th©n doanh nghiÖp nªn hä chØ biÕt tu©n thñ nh÷ng quy ®Þnh cô thÓ cña doanh nghiÖp. KiÓm tra sù chÊp hµnh c¸c nguyªn t¾c, c¸c chÝnh s¸ch, c¸c chuÈn mùc kÕ to¸n tõ kh©u lËp chøng tõ, vËn dông hÖ thèng tµi kho¶n, ghi sæ kÕ to¸n, tæng hîp th«ng tin vµ tr×nh bÇy b¸o c¸o tµi chÝnh, b¸o c¸o kÕ to¸n qu¶n trÞ ®Õn l­u tr÷ tµi liÖu kÕ to¸n... ë doanh nghiÖp vµ c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn. ë néi dung nµy kiÓm to¸n viªn cÇn l­u ý ®Õn c¸c quy ®Þnh kÕ to¸n mang tÝnh h­íng dÉn ®­îc phÐp vËn dông linh ho¹t nh­ quy ®Þnh liªn quan ®Õn chøng tõ kÕ to¸n: doanh nghiÖp ®­îc phÐp sö dông mét sè chøng tõ h­íng dÉn... C«ng viÖc nµy cã thÓ kÕt hîp trong qu¸ tr×nh kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh, b¸o c¸o kÕ to¸n qu¶n trÞ hoÆc kiÓm to¸n c¸c nghiÖp vô vÒ tµi chÝnh. KiÓm to¸n ho¹t ®éng: Lµ viÖc kiÓm to¸n ®Ó ®¸nh gi¸ tÝnh hiÖu lùc vµ tÝnh hiÖu qu¶ trong ho¹t ®éng cña mét bé phËn hay toµn bé mét tæ chøc, mét ®¬n vÞ cña doanh nghiÖp vµ c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn. KiÓm to¸n ho¹t ®éng ë doanh nghiÖp bao gåm c¸c c«ng viÖc chÝnh sau: KiÓm tra viÖc huy ®éng, ph©n phèi, sö dông mét c¸ch tiÕt kiÖm vµ cã hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc (nh©n lùc, vËt t­, hµng hãa, tµi s¶n, vèn.... lîi thÕ kinh doanh...) cña doanh nghiÖp vµ c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn. KiÓm tra tÝnh hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh; ph©n phèi vµ sö dông thu nhËp; kÕt qu¶ b¶o toµn vµ ph¸t triÓn vèn. KiÓm tra vµ ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c bé phËn chøc n¨ng trong viÖc thùc hiÖn c¸c môc tiªu kinh doanh cña doanh nghiÖp vµ c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn. §ã lµ mét sè môc tiªu chÝnh cÇn ®¹t ®­îc trong mét cuéc kiÓm to¸n, ngoµi ra cã thÓ theo yªu cÇu cña Tæng Gi¸m ®èc hoÆc cña c¸c bé phËn chøc n¨ng kh¸c, kiÓm to¸n néi bé cã thÓ thùc hiÖn c¸c cuéc kiÓm to¸n ®Æc biÖt kh¸c. Tr×nh tù c¸c b­íc c«ng viÖc cña mét cuéc kiÓm to¸n néi bé. BÊt kú mét cuéc kiÓm to¸n nµo ®Ó ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ ®ßi hái ph¶i cã mét kÕ ho¹ch kiÓm to¸n chu ®¸o vµ phï hîp. §Ó bé phËn kiÓm to¸n néi bé Doanh nghiÖp thùc hiÖn tèt chøc n¨ng, nhiÖm vô cña m×nh ®ßi hái bé phËn kiÓm to¸n néi bé ph¶i tiÕn hµnh theo mét tr×nh tù cã kÕ ho¹ch. Theo ®ã, tr×nh tù cña mét cuéc kiÓm to¸n néi bé cã thÓ ®­îc thùc hiÖn nh­ sau: LËp kÕ ho¹ch vµ lùa chän ph­¬ng ph¸p kiÓm to¸n: §©y lµ giai ®o¹n ®Çu tiªn vµ gi÷ mét vai trß quan träng ®èi víi bÊt kú mét cuéc kiÓm to¸n nµo. Trong giai ®o¹n nµy kiÓm to¸n viªn néi bé cÇn chó träng ®Õn c¸c néi dung sau: TËp hîp nh÷ng hiÓu biÕt vÒ t×nh h×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh, hÖ thèng tµi chÝnh, kÕ to¸n vµ hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé cña ®¬n vÞ ®­îc kiÓm to¸n. X¸c ®Þnh møc ®é tin cËy dù kiÕn ®èi víi hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé cña ®¬n vÞ ®­îc kiÓm to¸n. LËp ch­¬ng tr×nh, x¸c ®Þnh môc tiªu, néi dung, thêi gian, ph¹m vi, ph­¬ng ph¸p kiÓm to¸n sÏ ®­îc thùc hiÖn. Tæ chøc lùc l­îng kiÓm to¸n: cã thÓ kÕt hîp gi÷a c¸c kiÓm to¸n viªn néi bé cña Doanh nghiÖp víi c¸c kiÓm to¸n viªn bªn ngoµi hoÆc cã thÓ huy ®éng c¸c chuyªn gia ë c¸c lÜnh vùc chuyªn m«n liªn quan trong vµ ngoµi Doanh nghiÖp. C«ng t¸c chuÈn bÞ kiÓm to¸n. Mét cuéc kiÓm to¸n thµnh c«ng hay thÊt b¹i ®­îc xem chñ yÕu ë giai ®o¹n chuÈn bÞ kiÓm to¸n. Trong giai ®o¹n nµy, bé phËn kiÓm to¸n néi bé cÇn thùc hiÖn tèt c¸c c«ng t¸c chuÈn bÞ chñ yÕu sau: Nghiªn cøu c¸c v¨n b¶n, tµi liÖu liªn quan ®Õn t×nh h×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh cña ®¬n vÞ ®­îc kiÓm to¸n, t×nh h×nh ho¹t ®éng cña ®¬n vÞ trong thêi gian qua, nhiÖm vô kÕ ho¹ch vµ c¸c ®iÒu kiÖn, biÖn ph¸p, c¸c chÝnh s¸ch, quy ®Þnh cña ®¬n vÞ trong kú kinh doanh sÏ kiÓm to¸n. S¬ bé ®¸nh gi¸ nh÷ng thay ®æi vÒ ®iÒu kiÖn vµ m«i tr­êng ho¹t ®éng kinh doanh ¶nh h­ëng ®Õn c¸c mÆt ho¹t ®éng cña ®¬n vÞ. Thu thËp, nghiªn cøu nh÷ng chÝnh s¸ch, chÕ ®é, quy ®Þnh míi vµ c¸c chñ tr­¬ng, biÖn ph¸p cña Nhµ n­íc, Doanh nghiÖp, ®¬n vÞ ph¸t sinh trong c¸c lÜnh vùc qu¶n lý, kinh doanh, tµi chÝnh, kÕ to¸n, thèng kª vµ kiÓm to¸n. Xem xÐt c¸c b¸o c¸o, tµi liÖu, hå s¬ kiÓm to¸n tr­íc ®ã (nÕu cã), kÓ c¶ c¸c tµi liÖu bªn ngoµi ®¬n vÞ cã liªn quan ®Õn cuéc kiÓm to¸n; tãm t¾t c¸c th«ng tin cÇn ph¶i kiÓm tra trong qu¸ tr×nh kiÓm to¸n s¾p tíi; thu thËp vµ chuÈn bÞ c¸c mÉu, c¸c ch­¬ng tr×nh, c¸c chØ dÉn cho cuéc kiÓm to¸n sÏ ®­îc tiÕn hµnh. Thùc hiÖn tèt c¸c yªu cÇu trªn th× cuéc kiÓm to¸n míi cã thÓ thùc sù mang l¹i hiÖu qu¶ cao vµ nhanh chãng, còng nh­ ®¹t ®­îc hiÖu n¨ng cao nhÊt. Thùc hiÖn cuéc kiÓm to¸n. §©y lµ kh©u then chèt trong cuéc kiÓm to¸n, lµ kh©u chÝnh cña phÇn kiÓm to¸n. Trong giai ®o¹n nµy, bé phËn kiÓm to¸n néi bé cÇn: Trong qu¸ tr×nh kiÓm to¸n, kiÓm to¸n viªn néi bé ph¶i xem xÐt, thu thËp vµ ®¸nh gi¸ ®ñ c¸c b»ng chøng cÇn thiÕt cã liªn quan ®Õn c«ng viÖc kiÓm to¸n theo kÕ ho¹ch vµ ch­¬ng tr×nh ®· v¹ch ra (kÓ c¶ c¸c chøng cø bªn ngoµi ®¬n vÞ ®­îc kiÓm to¸n). C¸c b»ng chøng kiÓm to¸n thu thËp ®­îc lµ c¬ së cho c¸c nhËn xÐt, ®¸nh gi¸, bµy tá ý kiÕn cña kiÓm to¸n viªn néi bé. Xem xÐt, ®¸nh gi¸ tÝnh tu©n thñ c¸c chÝnh s¸ch, quy ®Þnh, néi quy, quy chÕ, nghÞ quyÕt do ®¬n vÞ ban hµnh vµ viÖc thùc hiÖn nã trong thùc tÕ ho¹t ®éng cña ®¬n vÞ. §¸nh gi¸ kh¶ n¨ng sai sãt, nhÇm lÉn, gian lËn ®èi víi tõng lo¹i nghiÖp vô, tõng ho¹t ®éng kinh tÕ. §¸nh gi¸ tÝnh träng yÕu vµ rñi ro cña c¸c nghiÖp vô ph¸t sinh trong néi bé ®¬n vÞ. Thùc hiÖn ph©n tÝch, kh¶o s¸t c¸c kho¶n môc chÝnh, kh¶o s¸t bæ sung c¸c chi tiÕt; xem xÐt c¸c sù kiÖn tiÕp theo, ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ cuéc kiÓm to¸n. C¸c b­íc tiÕn hµnh thùc hiÖn cuéc kiÓm to¸n ph¶i theo ®óng quy tr×nh cña mét cuéc kiÓm to¸n vµ c¸c b­íc tiÕn hµnh kiÓm to¸n ph¶i ®­îc ghi nhËn trªn tµi liÖu, hå s¬ kiÓm to¸n. KÕt thóc cuéc kiÓm to¸n. Giai ®o¹n nµy lµ giai ®o¹n cuèi cña mét cuéc kiÓm to¸n vµ ®¸nh dÊu hiÖu qu¶ còng nh­ kÕt qu¶ cña mét cuéc kiÓm to¸n. Trong giai ®o¹n nµy, kiÓm to¸n viªn néi bé cÇn ph¶i thùc hiÖn c¸c thñ tôc sau: Khi kÕt thóc cuéc kiÓm to¸n, kiÓm to¸n viªn néi bé ph¶i lËp b¸o c¸o kiÓm to¸n. B¸o c¸o kiÓm to¸n ph¶i tr×nh bµy ®Çy ®ñ c¸c néi dung vµ kÕt qu¶ kiÓm to¸n theo môc tiªu, yªu cÇu ®· ®Ò ra cho tõng cuéc kiÓm to¸n; ®Ò xuÊt c¸c kiÕn nghÞ vµ biÖn ph¸p xö lý c¸c sai sãt, gian lËn, c¸c vi ph¹m, nªu c¸c gi¶i ph¸p cÇn thiÕt ®Ó n©ng cao chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶ qu¶n lý kinh doanh cña ®¬n vÞ. B¸o c¸o kiÓm to¸n néi bé ®­îc göi cho Tæng Gi¸m ®èc doanh nghiÖp; tïy theo tÝnh chÊt kiÓm to¸n, Tæng Gi¸m ®èc quyÕt ®Þnh viÖc ban hµnh vµ c«ng bè b¸o c¸o kiÓm to¸n néi bé. Phóc tra kÕt qu¶ kiÓm to¸n: Lµ c«ng viÖc tiÕp sau cuéc kiÓm to¸n nh»m kiÓm tra viÖc triÓn khai thùc hiÖn nh÷ng kiÕn nghÞ, ®Ò xuÊt xö lý vµ nh÷ng gi¶i ph¸p ®· nªu trong b¸o c¸o kiÓm to¸n. Nh­ vËy, víi c¸c thñ tôc vµ tr×nh tù kiÓm to¸n cã tÝnh chÊt b¾t buéc nh­ trªn sÏ lµ c¬ së ®¶m b¶o r»ng cuéc kiÓm to¸n ®­îc thùc hiÖn mét c¸ch nghiªm tóc vµ tu©n thñ theo ®óng c¸c chuÈn mùc ®Ò ra vÒ kiÓm to¸n néi bé, nã còng lµ yÕu tè dÉn ®Õn vµ ®¶m b¶o cho sù thµnh c«ng cña cuéc kiÓm to¸n néi bé. Ph­¬ng ph¸p tiÕn hµnh kiÓm to¸n néi bé. Mét cuéc kiÓm to¸n ®¹t ®­îc nh÷ng môc tiªu ®Ò ra ®ßi hái ph¶i cã sù chuÈn bÞ kü cµng vÒ mäi mÆt, tr×nh tù kiÓm to¸n còng nh­ kÕ ho¹ch kiÓm to¸n. Thªm vµo ®ã, ®Ó cuéc kiÓm to¸n thùc hiÖn nhanh chãng, hiÖu qu¶ vµ tiÕt kiÖm th× cÇn ph¶i cã mét ph­¬ng ph¸p kiÓm to¸n thÝch hîp. Theo ®ã, trong kiÓm to¸n néi bé t¹i doanh nghiÖp, tïy theo tÝch chÊt cña cuéc kiÓm to¸n, kiÓm to¸n viªn néi bé ph¶i lùa chän vµ ¸p dông nh÷ng ph­¬ng ph¸p, thñ tôc kiÓm to¸n phï hîp víi môc tiªu vµ yªu cÇu cña kiÓm to¸n. §Ó x¸c minh vµ bµy tá ý kiÕn, kiÓm to¸n viªn néi bé ph¶i sö dông nhiÒu ph­¬ng ph¸p kü thuËt. HÖ thèng ph­¬ng ph¸p kü thuËt ®­îc ¸p dông tïy thuéc vµo ®èi t­îng trùc tiÕp cña kiÓm to¸n lµ th«ng tin ®· thu thËp ®­îc trªn chøng tõ kiÓm to¸n (kiÓm to¸n chøng tõ) hoÆc th«ng tin ch­a thu thËp ®­îc hoÆc cÇn ®­îc x¸c minh l¹i (kiÓm to¸n ngoµi chøng tõ). Trong quan hÖ ®ã, hÖ thèng ph­¬ng ph¸p kiÓm to¸n gåm hai ph©n hÖ víi nh÷ng ph­¬ng ph¸p kü thuËt cô thÓ kh¸c nhau: Mét lµ: C¸c ph­¬ng ph¸p kiÓm to¸n chøng tõ nh­ kiÓm tra c©n ®èi, ®èi chiÕu logic, ®èi chiÕu trùc tiÕp. Hai lµ: C¸c ph­¬ng ph¸p kiÓm to¸n ngoµi chøng tõ nh­ kiÓm kª, thùc nghiÖm, ®iÒu tra… Trªn c¬ së ®ã, hÖ thèng c¸c ph­¬ng ph¸p kiÓm to¸n cã thÓ ®­îc cô thÓ hãa nh­ sau: Ph­¬ng ph¸p kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh, b¸o c¸o qu¶n trÞ. KiÓm tra tõ tæng hîp ®Õn chi tiÕt. KiÓm tra chän mÉu x¸c suÊt: ChØ kiÓm tra c¸c chøng tõ, nghiÖp vô ®iÓn h×nh hoÆc cã nghi vÊn, chän mÉu tËp trung vµo n¬i cã gi¸ trÞ lín vµ ®­îc x¸c ®Þnh lµ n¬i cã rñi ro cao. KiÓm tra tõng kh©u c«ng viÖc cña kÕ to¸n: chøng tõ, sæ s¸ch, b¸o c¸o tµi chÝnh, b¸o c¸o qu¶n trÞ... KiÓm tra tõng phÇn hµnh h¹ch to¸n: H¹ch to¸n tµi s¶n cè ®Þnh, vËt t­, chi phÝ, doanh thu,... KiÓm kª thùc tÕ hiÖn vËt: Môc ®Ých ®Ó x¸c ®Þnh tiÒn mÆt tån quü thùc tÕ, sè l­îng vµ gi¸ trÞ vËt t­ hµng hãa tån kho, sè l­îng vµ gi¸ trÞ tµi s¶n cè ®Þnh hiÖn cã theo biªn b¶n kiÓm kª ®Ó ®èi chiÕu sè liÖu víi sæ kÕ to¸n, ph¸t hiÖn c¸c tr­êng hîp sai sãt, gian lËn,... Sö dông ph­¬ng ph¸p ®èi chiÕu, so s¸nh: + §èi chiÕu: Gi÷a gi¸ trÞ vµ hiÖn vËt. Gi÷a chi tiÕt vµ tæng hîp. Gi÷a sæ kÕ to¸n vµ b¸o c¸o tµi chÝnh. Gi÷a chøng tõ vµ sæ kÕ to¸n. §èi chiÕu víi kh¸ch hµng. + So s¸nh: Gi÷a n¨m nµy víi n¨m tr­íc. Gi÷a kú nµy víi kú tr­íc. Gi÷a doanh nghiÖp víi toµn ngµnh... Ph­¬ng ph¸p x¸c minh, ph©n tÝch, ®¸nh gi¸. Ph­¬ng ph¸p kiÓm to¸n tu©n thñ, kiÓm to¸n ho¹t ®éng. Kh¸c víi c¸c lo¹i h×nh kiÓm to¸n kh¸c, môc ®Ých cña kiÓm to¸n tu©n thñ lµ kiÓm tra viÖc chÊp hµnh c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt trong qu¶n lý. §Æc biÖt c¸c s¶n phÈm x©y dùng liªn quan chÆt chÏ vµo c¸c quy ®inh, tiªu chuÈn, chÝnh s¸ch do ph¸p luËt quy ®Þnh. Do vËy, trong kiÓm to¸n tu©n thñ, c¸c ph­¬ng ph¸p chñ yÕu ®­îc sö dông gåm: kiÓm tra, so s¸nh, ®èi chiÕu gi÷a t×nh h×nh vµ tµi liÖu thùc tÕ ®­îc kiÓm to¸n víi nh÷ng quy ®Þnh trong c¸c v¨n b¶n ph¸p lý cã liªn quan. §èi víi c¸c lo¹i h×nh kiÓm to¸n kh¸c, ph­¬ng ph¸p kiÓm to¸n ®­îc ¸p dông dùa trªn nÒn t¶ng hÖ thèng c¸c ph­¬ng ph¸p ®· nªu cã sù linh ho¹t cho phï hîp víi t×nh h×nh thùc tÕ cña doanh nghiÖp. Trªn ®©y lµ nh÷ng nhiÖm vô vµ néi dung còng nh­ tr×nh tù cña mét cuéc kiÓm to¸n cÇn thùc hiÖn ®Ó ®¶m b¶o hiÖu qu¶ cña bé phËn kiÓm to¸n néi bé trong Doanh nghiÖp. Do ®Æc ®iÓm kinh doanh cña doanh nghiÖp nhµ n­íc vÒ x©y dùng lµ kinh doanh c¸c mÆt hµng x©y dùng lµ mÆt hµng phô thuéc nhiÒu vµo thêi tiÕt, phô thuéc nhiÒu vµo c¸c chÝnh s¸ch ph¸p luËt ban hµnh, do ®ã qu¸ tr×nh kiÓm to¸n néi bé nhÊt thiÕt ph¶i tiÕn hµnh ®óng nh­ c¸c tr×nh tù ®· nªu trªn, cã nh­ thÕ míi ®¸nh gi¸ ®óng tÝnh chÊt cña nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh. 3.4 Mét sè gi¶i ph¸p ®Ó ph¸t triÓn kiÓm to¸n néi bé trong c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc nãi chung vµ t¹i doanh nghiÖp x©y dùng nãi riªng. Mét lÇn n÷a chóng ta cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng, ë ViÖt Nam kiÓm to¸n néi bé lµ lÜnh vùc cßn rÊt míi mÎ c¶ vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn nh­ng l¹i lµ vÊn ®Ò bøc xóc hiÖn nay v× nhu cÇu cÇn thiÕt ph¶i cã cña nã. Vµi n¨m gÇn ®©y Bé Tµi chÝnh ®· chó träng h¬n trong lÜnh vùc kiÓm to¸n nh­ng míi chØ dõng l¹i vµ tËp trung ë lÜnh vùc kiÓm to¸n ®éc lËp. Trong khi ®ã, vai trß cña kiÓm to¸n néi bé ngµy cµng ®­îc kh¼ng ®Þnh trong c¸c doanh nghiÖp lín, ngay c¶ c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh còng b¾t ®Çu nhËn thøc ®­îc tÇm quan träng cña bé phËn nµy. Tuy nhiªn ®Ó ho¹t ®éng kiÓm to¸n néi bé ë c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam nãi chung vµ ë doanh nghiÖp nhµ n­íc vÒ x©y dùng nãi riªng cã ®éng lùc ph¸t triÓn th× cÇn cã nh÷ng gi¶i ph¸p tÝch cùc tõ phÝa Nhµ n­íc còng nh­ tõ chÝnh c¸c doanh nghiÖp. 3.4.1 VÒ phÝa Nhµ n­íc. C¸c gi¶i ph¸p vÒ phÝa Nhµ n­íc Ban hµnh c¸c quy ®Þnh cô thÓ lµm c¬ së ph¸p lý cho hÖ thèng kiÓm to¸n néi bé Bé phËn kiÓm to¸n néi bé trong c¸c c¬ quan nªn thuéc kiÓm to¸n nhµ n­íc Ph¸t huy vai trß cña c¸c tæ chøc chuyªn m«n kÕ to¸n kiÓm to¸n Nhµ n­íc vµ c¸c hiÖp héi nghÒ nghiÖp cÇn tæ chøc c¸c kho¸ ®µo t¹o vÒ kÕ to¸n vµ kiÓm to¸n * Nhµ n­íc cÇn sím ban hµnh c¸c quy ®Þnh cô thÓ lµm c¬ së ph¸p lý cho viÖc tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña hÖ thèng kiÓm to¸n néi bé. Ho¹t ®éng kiÓm to¸n néi bé còng nh­ c¸c ho¹t ®éng kh¸c chØ cã thÓ thùc hiÖn tèt vµ ®¹t hiÖu qu¶ cao trªn c¬ së cã mét hÖ thèng ph¸p lý ®Çy ®ñ, ®ång bé vµ phï hîp. VÒ l©u dµi, ho¹t ®éng kiÓm to¸n néi bé ph¶i ®­îc quy ®Þnh trong v¨n b¶n LuËt ®Ó t¹o khu«n khæ ph¸p lý cho viÖc tæ chøc còng nh­ ph¸t triÓn ho¹t ®éng kiÓm to¸n néi bé ë ViÖt Nam. Nhµ n­íc ta cÇn ph¶i chi phèi, h×nh thµnh quy chÕ kiÓm to¸n, t¹o m«i tr­êng cho kiÓm to¸n néi bé ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶, v× Nhµ n­íc võa lµ c¬ quan qu¶n lý chøc n¨ng võa lµ chñ së h÷u tµi s¶n ë c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc vµ c¸c ®¬n vÞ thô h­ëng Ng©n s¸ch Nhµ n­íc. Do ®ã, Nhµ n­íc cÇn khÈn tr­¬ng nghiªn cøu, so¹n th¶o vµ ban hµnh c¸c v¨n b¶n ph¸p lý ®Ó quy ®Þnh râ c¸c néi dung nh­: chøc n¨ng, nhiÖm vô, ph­¬ng ph¸p luËn cña kiÓm to¸n néi bé; tiªu chuÈn ®Ó thiÕt lËp bé phËn kiÓm to¸n néi bé; tiªu chuÈn vµ vÞ trÝ cña kiÓm to¸n viªn néi bé vµ mèi quan hÖ gi÷a kiÓm to¸n viªn néi bé vµ Ban Gi¸m ®èc còng nh­ néi kiÓm vµ ngo¹i kiÓm. §Ó tiÕt kiÖm thêi gian vµ chi phÝ, Nhµ n­íc cã thÓ c«ng nhËn cã chän läc mét sè chuÈn mùc kÕ to¸n vµ kiÓm to¸n quèc tÕ. §©y lµ gi¶i ph¸p mµ Malaysia ®· lùa chän. Theo c¸ch nµy, c¸c chuÈn mùc kiÓm to¸n quèc tÕ ®­îc Malaysia chuyÓn t¶i gÇn nh­ ®Çy ®ñ, ë mçi chuÈn mùc (ISA) ®­îc thªm vµo mét phÇn më ®Çu nªu râ c¸ch thøc ¸p dông vµ ph¹m vi ®iÒu chØnh chuÈn mùc. Nh÷ng chuÈn mùc kh¸c biÖt vµ kh«ng thÝch øng víi ®Æc ®iÓm nÒn kinh tÕ th× Malaysia kh«ng ¸p dông. MÆt kh¸c, Nhµ n­íc cÇn nhanh chãng th¸o gì nh÷ng v­íng m¾c vÒ kiÓm to¸n néi bé trong c¸c v¨n b¶n ®· ban hµnh. Ch¼ng h¹n, viÖc nhÊt qu¸n gi÷a c¸c v¨n b¶n ph¸p lý khi quy ®Þnh ®èi t­îng chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ sù trung thùc cña b¸o c¸o tµi chÝnh: Theo Ph¸p lÖnh kÕ to¸n thèng kª, §iÒu lÖ tæ chøc kÕ to¸n Nhµ n­íc, §iÒu lÖ kÕ to¸n tr­ëng th× ®ã lµ: “thñ tr­ëng vµ kÕ to¸n tr­ëng”; trong LuËt doanh nghiÖp Nhµ n­íc lµ “doanh nghiÖp”; trong NghÞ ®Þnh 59/CP lµ: “Héi ®ång qu¶n trÞ vµ gi¸m ®èc” vµ theo Th«ng t­ 73/TC/TCDN th× ®ã lµ “ng­êi lËp vµ ng­êi ký”; vËy ai lµ ng­êi chÞu tr¸ch nhiÖm cuèi cïng vÒ sè liÖu cña doanh nghiÖp, kiÓm to¸n néi bé cã tr¸ch nhiÖm g× trong viÖc nµy? HoÆc viÖc ph©n ®Þnh quyÒn h¹n, tr¸ch nhiÖm gi÷a kÕ to¸n tr­ëng vµ kiÓm to¸n viªn néi bé, “ai chØ ®¹o ai? Ai kiÓm tra ai?” còng cÇn ®­îc lµm s¸ng tá. HiÖn nay Bé Tµi chÝnh ®· ban hµnh mét sè v¨n b¶n vÒ kiÓm to¸n néi bé, ®iÒu nµy ®· phÇn nµo ®¸p øng ®­îc nhu cÇu vÒ c¬ së ph¸p lý cho c¸c doanh nghiÖp thµnh lËp vµ vËn hµnh bé m¸y kiÓm to¸n néi bé. Nh­ng theo ý kiÕn c¸ nh©n, t«i thÊy r»ng tiªu chuÈn kiÓm to¸n viªn néi bé nh­ trong Quy chÕ kiÓm to¸n néi bé ban hµnh kÌm theo QuyÕt ®Þnh 832/Q§/BTC/C§KT cßn mét sè ®iÓm ch­a tháa ®¸ng. Bëi lÏ, kiÓm to¸n viªn theo quy chÕ nµy ph¶i cã b»ng §¹i häc hoÆc trung häc chuyªn ngµnh kinh tÕ, tµi chÝnh, kÕ to¸n hoÆc qu¶n trÞ kinh doanh trong khi ®ã nh­ ë phÇn lý luËn chung ta thÊy r»ng lÜnh vùc ho¹t ®éng chñ yÕu cña kiÓm to¸n néi bé lµ kiÓm to¸n ho¹t ®éng chø kh«ng ph¶i lµ kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh. Tuy nhiªn trong giai ®o¹n hiÖn nay hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc cã bé m¸y kiÓm to¸n néi bé nh­ Tæng c«ng ty x©y dùng S«ng §µ, Tæng c«ng ty x©y dùng Hµ néi, Tæng c«ng ty xi m¨ng ViÖt Nam... ®Òu chñ yÕu thùc hiÖn kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh vµ kiÓm to¸n tu©n thñ, nªn quy ®Þnh nµy d­êng nh­ kh«ng cã g× m©u thuÉn nh­ng cã thÓ thÊy r»ng quy chÕ nµy míi chØ mang tÝnh chÊt gi¶i quyÕt t×nh thÕ mµ th«i. Râ rµng trong t­¬ng lai gÇn khi mµ quy m« vµ ®é phøc t¹p trong qu¶n lý ë c¸c doanh nghiÖp t¨ng lªn, nhµ qu¶n lý sÏ cã yªu cÇu më réng ph¹m vi kiÓm to¸n ngoµi lÜnh vùc tµi chÝnh kÕ to¸n, do ®ã c¸c chuyªn viªn kü thuËt còng rÊt cÇn. ë c¸c n­íc khi tuyÓn chän kiÓm to¸n viªn ng­êi ta c¨n cø vµo lo¹i c«ng viÖc thùc hiÖn cña bé phËn kiÓm to¸n néi bé: kiÓm to¸n ho¹t ®éng hay kiÓm to¸n tµi chÝnh. NÕu chñ yÕu lµ kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh, doanh nghiÖp ®ßi hái ng­êi phô tr¸ch bé phËn kiÓm to¸n néi bé ph¶i cã b»ng ®¹i häc chuyªn ngµnh kÕ to¸n, tµi chÝnh; cã chøng chØ kiÓm to¸n viªn; cã 4 -5 n¨m kinh nghiÖm chuyªn m«n víi t­ c¸ch lµ trî lý trong mét bé phËn kiÓm to¸n hay víi t­ c¸ch kiÓm to¸n viªn ®éc lËp; Ýt nhÊt cã 2 ngo¹i ng÷. NÕu chñ yÕu lµ kiÓm to¸n ho¹t ®éng th× c¸c kiÓm to¸n viªn ph¶i hiÓu biÕt tèt vÒ kü thuËt liªn quan ®Õn ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp. VÝ dô, mét doanh nghiÖp vÒ thùc phÈm cã thÓ sö dông mét kü s­ thùc phÈm cho häc mét n¨m vÒ tµi chÝnh kÕ to¸n ®Ó lµm kiÓm to¸n. H¬n n÷a, ng­êi ®­îc tuyÓn chän lµm kiÓm to¸n viªn ph¶i thùc tÕ ®· c«ng t¸c trong lÜnh qu¶n lý tµi chÝnh, kÕ to¸n tõ 5 n¨m trë lªn, trong ®ã cã Ýt nhÊt 3 n¨m lµm viÖc t¹i doanh nghiÖp n¬i ®­îc giao nhiÖm vô kiÓm to¸n viªn. §iÒu nµy còng h¹n chÕ phÈn nµo tíi viÖc tuyÓn chän kiÓm to¸n viªn néi bé bªn ngoµi. Ch¼ng h¹n mét doanh nghiÖp lín cã thÓ tuyÓn mét kiÓm to¸n viªn ®éc lËp cã kinh nghiÖm hoÆc c¸n bé ®· cã kinh nghiÖm lµm kiÓm to¸n viªn néi bé th× liÖu yªu cÇu cã cßn phï hîp n÷a kh«ng? * Bé phËn kiÓm to¸n néi bé trong c¸c c¬ quan vµ tæ chøc kinh tÕ Nhµ n­íc nªn thuéc hÖ thèng kiÓm to¸n Nhµ n­íc. KiÓm to¸n néi bé lµ c«ng cô kiÓm so¸t h÷u hiÖu cña c¬ quan, doanh nghiÖp. Thùc tÕ t¹i mét sè n¬i cho thÊy bé m¸y kiÓm to¸n néi bé ®­îc thiÕt lËp t¹i c¸c c¬ quan vµ tæ chøc kinh tÕ nhµ n­íc cã thÓ lµ ch©n rÕt cña c¸c c¬ quan h÷u quan. Trong nh÷ng tr­êng hîp nµy, bé phËn kiÓm to¸n néi bé chÞu sù chØ ®¹o vÒ ho¹t ®éng hay sù ®¸nh gi¸ thµnh tÝch ho¹t ®éng ®Þnh kú bëi c¸c c¬ quan kiÓm so¸t, kiÓm to¸n Nhµ n­íc, Bé Tµi chÝnh. Song bé phËn kiÓm to¸n néi bé trong c¸c c¬ quan vµ tæ chøc thuéc hÖ thèng kiÓm to¸n Nhµ n­íc phï hîp víi ®iÒu kiÖn ViÖt Nam h¬n c¶. §iÒu nµy cã nghÜa lµ c¸c kiÓm to¸n viªn néi bé ®­îc kiÓm to¸n Nhµ n­íc ®µo t¹o, bæ nhiÖm, qu¶n lý vµ chØ ®¹o ho¹t ®éng. ViÖc x©y dùng m« h×nh nh­ vËy ®em l¹i nhiÒu ý nghÜa thùc tiÔn thiÕt thùc: Thèng nhÊt viÖc qu¶n lý Nhµ n­íc ®èi víi ho¹t ®éng kiÓm to¸n néi bé trong c¸c c¬ quan vµ doanh nghiÖp Nhµ n­íc. Do ®­îc kiÓm to¸n Nhµ n­íc ®µo t¹o, båi d­ìng, ®éi ngò kiÓm to¸n viªn néi bé vÉn cã thÓ ®­îc tiªu chuÈn hãa trong ®iÒu kiÖn n­íc ta ch­a cã tr­êng ®µo t¹o kiÓm to¸n viªn néi bé. C«ng t¸c kiÓm to¸n néi bé sÏ ®­îc h­íng dÉn vµ chØ ®¹o thèng nhÊt. KiÓm to¸n néi bé sÏ trë thµnh c«ng cô hç trî ®¾c lùc h¬n cho c¬ quan kiÓm to¸n Nhµ n­íc trong ho¹t ®éng kiÓm tra, kiÓm so¸t khi bé m¸y kiÓm to¸n Nhµ n­íc míi h×nh thµnh víi sè l­îng nh©n viªn cßn Ýt ái so víi nhu cÇu c«ng viÖc ngµy cµng lín. * Ph¸t huy vai trß cña c¸c tæ chøc chuyªn m«n kÕ to¸n, kiÓm to¸n. C¸c tæ chøc chuyªn m«n (HiÖp héi kÕ to¸n, kiÓm to¸n) cÇn ®­îc tham gia vµo c¸c vÊn ®Ò kinh tÕ vµ tµi chÝnh cña ®Êt n­íc, tham gia vµo qu¸ tr×nh x©y dùng vµ h­íng dÉn chuÈn mùc kÕ to¸n, kiÓm to¸n trong ®ã cã kiÓm to¸n néi bé. C¸c tæ chøc nµy còng cÇn cã tr¸ch nhiÖm trong c«ng viÖc ch¨m lo cho lîi Ých cña kiÓm to¸n viªn, thiÕt lËp, duy tr× vµ theo dâi c¸c yªu cÇu ®èi víi viÖc vµo nghÒ; gióp c¸c kiÓm to¸n viªn cËp nhËt kiÕn thøc, tiÕp cËn víi sù ph¸t triÓn nghÒ nghiÖp cña quèc gia còng nh­ quèc tÕ nh­ tæ chøc c¸c cuéc héi th¶o cho c¸c héi viªn lµ kiÓm to¸n viªn néi bé, viÕt s¸ch cÈm nang, xuÊt b¶n b¸o chÝ... ®Ó trao ®æi kinh nghiÖm. KiÓm to¸n viªn néi bé ph¶i cã kiÕn thøc vÒ nhiÒu mÆt: vÒ tæ chøc qu¶n lý; kÕ to¸n vµ kiÓm to¸n; chuyªn m«n kü thuËt vµ ho¹t ®éng cña ®¬n vÞ. C¸c tæ chøc chuyªn m«n chÝnh lµ n¬i ®Ó c¸c kiÓm to¸n viªn cã ®iÒu kiÖn cËp nhËt kiÕn thøc vµ trao ®æi kinh nghiÖm nghÒ nghiÖp. * Nhµ n­íc vµ c¸c HiÖp héi nghÒ nghiÖp cÇn tæ chøc c¸c khãa ®µo t¹o vÒ kÕ to¸n vµ kiÓm to¸n. HiÖn nay ViÖt Nam ch­a cã ®ñ mét ®éi ngò kiÓm to¸n viªn ®Ó ®¸p øng ®ßi hái cña nÒn kinh tÕ. Ho¹t ®éng cña hÖ thèng kiÓm to¸n nãi chung vµ kiÓm to¸n néi bé nãi riªng ch­a ®«ng vÒ sè l­îng vµ ch­a m¹nh vÒ chÊt l­îng. §Ó ®¸p øng nhu cÇu cña h¬n 6000 doanh nghiÖp Nhµ n­íc, 30.000 doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh, 2000 doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, Nhµ n­íc cÇn cã ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o c¸c kiÓm to¸n viªn, nhanh chãng h×nh thµnh ®éi ngò kiÓm to¸n viªn theo h­íng kÕ thõa vµ båi d­ìng ®Æc c¸ch ®èi víi viÖc ®µo t¹o míi ®éi ngò kiÓm to¸n viªn chuyªn nghiÖp vµ kh«ng chuyªn nghiÖp. CÇn tæ chøc th­êng xuyªn h¬n n÷a c¸c líp tËp huÊn vÒ c«ng t¸c kiÓm to¸n néi bé hoµn chØnh h¬n, cô thÓ h¬n ®Ó sau khi tËp huÊn c¸n bé lµm ®­îc viÖc. VÒ l©u dµi, cã thÓ c¶i c¸ch vµ ®æi míi ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o ë bËc ®¹i häc, cã thÓ më mét chuyªn ngµnh vÒ kiÓm to¸n néi bé; nªn tuyÓn chän nh÷ng sinh viªn ­u tó, båi d­ìng chuyªn s©u vÒ nghiÖp vô vµ ph¶i ®a d¹ng hãa ngµnh nghÒ phôc vô cho c«ng t¸c nµy; cÇn ®Çu t­ ®óng møc cho viÖc x©y dùng vµ ph¸t triÓn ®éi ngò c¸n bé ®¶m b¶o vÒ ngµnh nghÒ chuyªn m«n. §ång thêi còng cÇn quan t©m ®µo t¹o båi d­ìng nh©n c¸ch, ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp cña kiÓm to¸n viªn. 3.4.2 VÒ phÝa c¸c doanh nghiÖp C¸c gi¶i ph¸p vÒ phÝa c¸c doanh nghiÖp nãi chung X©y dùng hÖ thèng kiÓm to¸n néi bé khi thùc sù cÇn thiÕt vµ lùa chän m« h×nh hîp lý H¹n chÕ nhiÖm vô cña kiÓm to¸n néi bé nh»m ®¶m b¶o hiÖu qu¶ ho¹t ®éng Hoµn thiÖn, bæ sung c¸c quy chÕ, ®iÒu lÖ, quy ®Þnh cho bé phËn kiÓm to¸n néi bé C¸c doanh nghiÖp chØ tæ chøc kiÓm to¸n néi bé khi thùc sù cÇn thiÕt vµ lùa chän h×nh thøc tæ chøc hîp lý: KiÓm to¸n néi bé lµ c«ng cô kiÓm so¸t cña nhµ qu¶n lý mµ ë ®©y lµ Ban Gi¸m ®èc Doanh nghiÖp. §Ó hÖ thèng kiÓm to¸n néi bé cã thÓ ph¸t huy ®Çy ®ñ vai trß, chøc n¨ng cña m×nh, thùc sù lµ mét c«ng cô qu¶n lý h÷u hiÖu, lµ “tai m¾t” cho Ban Gi¸m ®èc th× tr­íc hÕt Ban Gi¸m ®èc ph¶i nhËn thøc ®­îc tÇm quan träng cña kiÓm to¸n néi bé, tù nguyÖn vµ chñ ®éng thµnh lËp bé phËn nµy trong ®¬n vÞ, kh«ng nªn thµnh lËp mét c¸ch nãng véi, thiÕu suy xÐt. Tr­íc khi ®i ®Õn quyÕt ®Þnh thµnh lËp mét bé m¸y quan träng nh­ vËy trong doanh nghiÖp, Ban Gi¸m ®èc cÇn cã sù tham kh¶o ý kiÕn cña cÊp d­íi, c©n nh¾c kü cµng yÕu tè chi phÝ vµ kÕt qu¶. C¸c tiªu chuÈn ®Ó Ban Gi¸m ®èc cã thÓ c¨n cø ®Ó thiÕt lËp bé phËn kiÓm to¸n néi bé lµ: quy m« cña doanh nghiÖp, ph¹m vi ho¹t ®éng, tr×nh ®é c«ng nh©n viªn, lÜnh vùc ho¹t ®éng vµ chiÕn l­îc ph¸t triÓn trong t­¬ng lai cña doanh nghiÖp. ë ViÖt Nam bé m¸y nµy tån t¹i chñ yÕu ë c¸c Doanh nghiÖp Nhµ n­íc lín vµ ®­îc thµnh lËp theo QuyÕt ®Þnh 832/Q§/BTC/C§KT. HiÖn nay, viÖc thµnh lËp bé phËn kiÓm to¸n néi bé nµy lµ kh«ng b¾t buéc, h×nh thøc tæ chøc tïy c¸c ®¬n vÞ chän, nh­ng c¸c doanh nghiÖp còng cÇn xem xÐt kü tr­íc khi quyÕt ®Þnh cã nªn thµnh lËp bé phËn kiÓm to¸n néi bé ë ®¬n vÞ m×nh hay kh«ng. H¹n chÕ nhiÖm vô cña kiÓm to¸n néi bé nh»m ®¶m b¶o hiÖu qu¶ ho¹t ®éng. L·nh ®¹o ®¬n vÞ nªn giíi h¹n nhiÖm vô cho bé phËn kiÓm to¸n néi bé. Trong giai ®o¹n tr­íc m¾t cã thÓ x¸c ®Þnh néi dung cña kiÓm to¸n néi bé ë c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc lµ kiÓm to¸n tµi chÝnh vµ kiÓm to¸n tu©n thñ bëi hai lý do sau: NhiÒu doanh nghiÖp Nhµ n­íc (trong ®ã cã doanh nghiÖp nhµ n­íc vÒ x©y dùng) kh«ng sö dông dÞch vô cña kiÓm to¸n ®éc lËp trong khi vÉn cã nhu cÇu lín vÒ kiÓm tra c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh còng nh­ tÝnh tu©n thñ trong ®¬n vÞ. Do h¹n chÕ vÒ n¨ng lùc, tr×nh ®é cña kiÓm to¸n viªn: tiªu chuÈn kiÓm to¸n viªn néi bé theo quy ®Þnh cña Nhµ n­íc lµ ph¶i tèt nghiÖp chuyªn ngµnh tµi chÝnh, kÕ to¸n hoÆc qu¶n trÞ kinh doanh. Mµ c¸c doanh nghiÖp th× Ýt cã nh©n viªn giái vÒ chuyªn ngµnh quy ®Þnh vµ chuyªn m«n kh¸c ®Ó thùc hiÖn kiÓm to¸n ho¹t ®éng. Kinh nghiÖm tõ thùc tÕ ho¹t ®éng cña bé phËn kiÓm to¸n néi bé c¸c Doanh nghiÖp còng nh­ thÓ hiÖn ®iÒu nµy, kiÓm to¸n viªn néi bé chñ yÕu thùc hiÖn kiÓm to¸n tµi chÝnh vµ kiÓm to¸n tu©n thñ: Doanh nghiÖp du lÞch Hµ Néi, Doanh nghiÖp S«ng §µ, Doanh nghiÖp Xi m¨ng ViÖt Nam... TiÕp tôc hoµn chØnh, bæ sung c¸c quy chÕ, ®iÒu lÖ, quy ®Þnh cho bé phËn kiÓm to¸n néi bé. KiÓm to¸n néi bé kh«ng chØ cÇn ®Õn tÝnh ®Çy ®ñ, ®ång bé, râ rµng cña hÖ thèng v¨n b¶n ph¸p lý Nhµ n­íc mµ cßn cÇn ®Õn hÖ thèng quy ®Þnh trong néi bé ®¬n vÞ lµ c¬ së cho ho¹t ®éng. ChÝnh c¸c quy ®Þnh trong néi bé doanh nghiÖp lµ cô thÓ hãa c«ng t¸c kiÓm to¸n néi bé vµ còng lµ mét trong nh÷ng nh©n tè chÝnh gãp vµo sù h÷u hiÖu cña bé m¸y nµy. H¬n thÕ n÷a, víi nguyªn t¾c më trong tæ chøc kiÓm to¸n néi bé, sù tiÕn bé vµ phøc t¹p trong qu¶n lý, ®ßi hái c¸c nhµ qu¶n lý doanh nghiÖp cÇn lu«n lu«n cËp nhËt, bæ sung ®Ó hoµn thiÖn quy chÕ cho bé m¸y kiÓm to¸n néi bé cña doanh nghiÖp m×nh. §©y lµ yÕu tè cÇn thiÕt vµ quan träng ®Ó duy tr× vµ ®¶m b¶o mét hÖ thèng kiÓm to¸n néi bé ho¹t ®éng hiÖu qu¶. Trong thùc tÕ cã thÓ cßn cã nhiÒu bÊt cËp còng nh­ vÊn ®Ò cÇn hoµn thiÖn trong viÖc tæ chøc bé phËn kiÓm to¸n néi bé t¹i mét doanh nghiÖp. Tuy nhiªn, dï xuÊt ph¸t tõ quan ®iÓm nµo th× nh÷ng quan ®iÓm còng nh­ nh÷ng ý kiÕn bæ sung cho hÖ thèng ®· tr×nh bµy ë trªn vÉn lµ c¬ b¶n. §ã lµ nÒn t¶ng cho mäi sù bæ sung hoµn thiÖn sau nµy. 3.4.3 VÒ phÝa c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc vÒ x©y dùng C¸c gi¶i ph¸p vÒ phÝa doanh nghiÖp x©y dùng §¶m b¶o tÝnh kh¶ thi cña viÖc tæ chøc kiÓm to¸n néi bé t¹i doanh nghiÖp T¹o ®iÒu kiÖn cho bé phËn kiÓm to¸n néi bé ho¹t ®éng hiÖu qu¶ TÝnh kh¶ thi cña viÖc tæ chøc kiÓm to¸n néi bé t¹i doanh nghiÖp nhµ n­íc vÒ x©y dùng. ViÖc tæ chøc kiÓm to¸n néi bé nh­ ®· nghiªn cøu ë trªn sÏ trë nªn v« nghÜa nÕu nh­ viÖc x©y dùng nµy kh«ng cã tÝnh kh¶ thi. Theo nh­ ®· ph©n tÝch ë ch­¬ng II th× viÖc tæ chøc kiÓm to¸n néi bé t¹i c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc vÒ x©y dùng ViÖt Nam hiÖn nay lµ mét nhu cÇu cÊp b¸ch vµ cÇn thiÕt. §Ó tæ chøc kiÓm to¸n néi bé nµy, vÒ phÝa b¶n th©n doanh nghiÖp ph¶i cã nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc x©y dùng nµy. Cã thÓ nªu lªn mét sè thuËn lîi cÇn cã trong qu¸ tr×nh x©y dùng nh­ sau: Thø nhÊt: Ban l·nh ®¹o doanh nghiÖp ph¶i nhËn thøc ®óng ®¾n vÒ ý nghÜa vµ tÇm quan träng cña hÖ thèng kiÓm to¸n néi bé trong giai ®o¹n hiÖn nay ®èi víi doanh nghiÖp. §iÒu nµy lµ mét yÕu tè ñng hé vµ thóc ®Èy viÖc tæ chøc kiÓm to¸n néi bé mét c¸ch nhanh chãng vµ cã vÞ trÝ ph¸p lý cao. H¬n n÷a chÝnh sù hiÓu biÕt cña Ban Gi¸m ®èc doanh nghiÖp vÒ vai trß cña kiÓm to¸n néi bé sÏ lµm cho mèi liªn hÖ gi÷a Ban gi¸m ®èc vµ bé phËn kiÓm to¸n néi bé khi ®­îc lËp ra sÏ mang tÝnh th­êng xuyªn, t¹o sù ho¹t ®éng th­êng xuyªn vµ ho¹t ®éng hiÖu qu¶ cho bé phËn nµy. Thø hai: VÒ c¸c ®iÒu kiÖn c¬ së cho viÖc x©y dùng nh­: nh©n lùc, ®iÒu kiÖn vËt chÊt,… ®èi víi viÖc x©y dùng bé phËn nµy doanh nghiÖp ®Òu rÊt kh¶ quan. Tuy tr×nh ®é lao ®éng kÕ to¸n cña doanh nghiÖp th­êng kh«ng ®ång ®Òu nh­ng còng cã nh÷ng ng­êi héi ®ñ c¸c tiªu chuÈn ®Ó tham gia vµo bé phËn kiÓm to¸n néi bé. H¬n n÷a, hiÖn nay viÖc ¸p dông chÕ ®é thi tuyÓn ®èi víi c¸c kiÓm to¸n viªn bªn ngoµi còng ®· trë nªn phæ biÕn, bªn c¹nh nguån nh©n lùc kiÓm to¸n viªn néi bé bªn trong doanh nghiÖp th× cã thÓ tuyÓn chän tõ bªn ngoµi. Thø ba: Nhµ n­íc ®· ban hµnh nh÷ng v¨n b¶n LuËt, c¸c Th«ng t­, QuyÕt ®Þnh lµm c¬ së cho ho¹t ®éng cña kiÓm to¸n néi bé, c¸c quy ®Þnh nµy tuy ch­a nhiÒu nh­ng còng lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn tiÒn ®Ò t¹o c¬ së thuËn lîi cho viÖc x©y dùng bé m¸y kiÓm to¸n néi bé t¹i doanh nghiÖp. H¬n n÷a, doanh nghiÖp nhµ n­íc vÒ x©y dùng ®­îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn tõ rÊt l©u, hÖ thèng v¨n b¶n, quy ®Þnh trong néi bé doanh nghiÖp ®· t­¬ng ®èi hoµn thiÖn, ®©y còng lµ mét yÕu tè quan träng cho tÝnh ph¸p lý vµ sù vËn hµnh cña bé phËn kiÓm to¸n néi bé mét c¸ch thuËn lîi h¬n. Thø t­: VÒ khÝa c¹nh ph¸p lý th× hiÖn nay Nhµ n­íc ®ang cã chñ tr­¬ng vµ sÏ ®i vµo thùc hiÖn lµ viÖc b¾t buéc c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc ph¶i thùc hiÖn kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh hµng n¨m, b¸o c¸o tµi chÝnh chØ ®­îc chÊp nhËn khi cã b¸o c¸o kiÓm to¸n kÌm theo, doanh nghiÖp nhµ n­íc vÒ x©y dùng ViÖt Nam n»m trong ph¹m vi ®iÒu chØnh cña LuËt nµy. ChÝnh v× thÕ mµ viÖc thµnh lËp bé phËn kiÓm to¸n néi bé cho doanh nghiÖp lµ cÇn thiÕt vµ t¹o ®iÒu kiÖn trong c«ng t¸c thùc hiÖn. Thø n¨m: ViÖt Nam ®· cam kÕt thùc hiÖn mËu dÞch tù do trong khu vùc, chÝnh ®iÒu nµy ®ßi hái doanh nghiÖp nhµ n­íc vÒ x©y dùng cÇn cã nh÷ng chuyÓn h­íng chiÕn l­îc trong t×nh h×nh míi. Theo ®ã, viÖc c¶i tæ bé m¸y lµ mét yÕu tè quan träng trong t×nh h×nh míi, viÖc tæ chøc kiÓm to¸n néi bé lóc nµy ®· trë nªn cÇn thiÕt vµ cÊp b¸ch nh­ mét yÕu tè quyÕt ®Þnh cho sù ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp trong giai ®o¹n míi. Víi nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi nªu trªn th× hÖ thèng kiÓm to¸n néi bé sÏ x©y dùng vµ vËn hµnh mét c¸ch hiÖu qu¶ vµ ®em l¹i lîi Ých ®Ých thùc cho doanh nghiÖp trong qu¸ tr×nh héi nhËp vµ ®æi míi. ViÖc tæ chøc kiÓm to¸n néi bé t¹i doanh nghiÖp nhµ n­íc vÒ x©y dùng víi nh÷ng néi dung nghiªn cøu trªn hoµn toµn mang tÝnh kh¶ thi. * §iÒu kiÖn cho viÖc ho¹t ®éng hiÖu qu¶ cña bé phËn kiÓm to¸n néi bé doanh nghiÖp nhµ n­íc vÒ x©y dùng. Tuy cã nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi trong viÖc tæ chøc kiÓm to¸n néi bé t¹i doanh nghiÖp nhµ n­íc vÒ x©y dùng nh­ ®· nãi ë trªn, nh­ng do ®©y lµ mét bé phËn míi ®­îc x¸c lËp t¹i doanh nghiÖp vµ lÜnh vùc ho¹t ®éng cßn míi cho nªn ch¾c ch¾n trong qu¸ tr×nh x©y dùng vµ ho¹t ®éng sÏ cßn gÆp ph¶i mét sè khã kh¨n. ViÖc h×nh thµnh bé phËn kiÓm to¸n néi bé lµ mét nhu cÇu cÇn thiÕt vµ cÊp b¸ch trong giai ®o¹n hiÖn nay. §Ó bé phËn kiÓm to¸n néi bé cã thÓ ®i vµo ho¹t ®éng cã nÒ nÕp vµ thùc sù hiÖu qu¶, thùc sù lµ bé phËn tham vÊn cña Ban Gi¸m ®èc doanh nghiÖp th× yªu cÇu ®Æt ra lµ trong qu¸ tr×nh vËn hµnh bé m¸y kiÓm to¸n néi bé ph¶i tu©n thñ theo nh÷ng nguyªn t¾c ®· ®­îc x©y dùng, theo ®ã, viÖc tu©n thñ ph¶i bao gåm c¶ vÒ mÆt tæ chøc bé m¸y, tu©n thñ vÒ quy tr×nh còng nh­ ph­¬ng ph¸p tiÕn hµnh kiÓm to¸n néi bé, mét yÕu tè hÕt søc quan träng lµ quy chÕ kiÓm to¸n néi bé ph¶i hoµn toµn ®­îc ®i vµo ho¹t ®éng trong thùc tÕ vµ th­êng xuyªn. Cã nh­ vËy, bé m¸y kiÓm to¸n néi bé míi thùc sù ®i vµo ho¹t ®éng nÒ nÕp vµ ®em l¹i hiÖu qu¶ cao. Tuy nhiªn, nh÷ng nguyªn t¾c ®· ®­îc x©y dùng trong ®Ò tµi nµy míi chØ lµ nh÷ng yÕu tè c¬ b¶n ®¶m b¶o cho mét hÖ thèng kiÓm to¸n néi bé ho¹t ®éng tèt, trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng, theo nh÷ng biÕn ®æi vµ theo sù chØ ®¹o cña Nhµ n­íc, quy chÕ kiÓm to¸n néi bé doanh nghiÖp nhµ n­íc vÒ x©y dùng cÇn tiÕp tôc bæ sung vµ hoµn thiÖn ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng vµ chøc n¨ng cña bé phËn kiÓm to¸n néi bé trong giai ®o¹n míi. §©y lµ chÝnh lµ mét thuéc tÝnh më trong tæ chøc kiÓm to¸n néi bé t¹i doanh nghiÖp nhµ n­íc vÒ x©y dùng ViÖt Nam. KÕt luËn KiÓm to¸n néi bé lµ ho¹t ®éng “tù th©n” vµ “vÞ th©n”. KiÓm to¸n néi bé sinh ra tõ nhu cÇu qu¶n lý vµ phôc vô cho nhu cÇu qu¶n lý cña ®¬n vÞ. Sù h×nh thµnh hÖ thèng kiÓm to¸n néi bé ë doanh nghiÖp nhµ n­íc vÒ x©y dùng lµ cÇn thiÕt vµ cÊp b¸ch ®Ó gi¶i quyÕt c¸c mèi quan hÖ trong néi bé ®¬n vÞ. KiÓm to¸n néi bé sÏ lµ mét c«ng cô kiÓm so¸t h÷u hiÖu cña doanh nghiÖp, lµ nguån cung cÊp th«ng tin tin cËy cho Ban gi¸m ®èc doanh nghiÖp ®Ó ®iÒu hµnh s¶n xuÊt, kinh doanh cã hiÖu qu¶ vµ chiÕm ®­îc thÞ tr­êng còng nh­ hoµn thµnh tèt mäi kÕ ho¹ch mµ Nhµ n­íc giao cho. Do vËy, ®Ó hÖ thèng kiÓm to¸n néi bé nhanh chãng ph¸t huy ®­îc hiÖu lùc vµ hiÖu qu¶ trong giai ®o¹n hiÖn nay cña nÒn kinh tÕ, kh«ng chØ ®ßi hái sù nhËn thøc s©u s¾c cña Ban Gi¸m ®èc doanh nghiÖp vÒ vai trß cña kiÓm to¸n néi bé vµ sù tu©n thñ c¸c nguyªn t¾c vµ quy chÕ ho¹t ®éng cña bé phËn nµy trong thùc tÕ, mµ h¬n n÷a, do ®©y cßn lµ vÊn ®Ò cßn míi mÎ ë ViÖt Nam hiÖn nay, chÝnh v× thÕ mµ Nhµ n­íc cÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p tÝch cùc ®Ó t¹o m«i tr­êng, c¬ së ph¸p lý cho ho¹t ®éng kiÓm to¸n néi bé cã ®iÒu kiÖn thùc hiÖn chøc n¨ng, thÓ hiÖn vai trß to lín ®èi víi c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ x· héi kh¸c. LuËn v¨n ®· ®¹t ®­îc c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu nh­ sau: Kh¸i qu¸t ho¸ mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ kiÓm to¸n vµ kiÓm to¸n néi bé. Trong ®ã tËp trung giíi thiÖu c¸c vÊn ®Ò: kh¸i niÖm, chøc n¨ng, ®èi t­îng nghiªn cøu ... vµ ®i s©u nghiªn cøu vÒ kiÓm to¸n néi bé, nªu bËt môc ®Ých vai trß vµ néi dung cña kiÓm to¸n néi bé còng nh­ ph©n tÝch m« h×nh tæ chøc, c¬ cÊu bé m¸y, quy tr×nh mét cuéc kiÓm to¸n néi bé. Tr×nh bµy nh÷ng kinh nghiÖm vÒ tæ chøc kiÓm to¸n néi bé trªn thÕ giíi, c¸c chuÈn mùc nghÒ nghiÖp ®èi víi kiÓm to¸n néi bé t¹i Hoa Kú. Kh¸i qu¸t mét sè ®Æc ®iÓm cña qu¸ tr×nh ®Çu t­ x©y dùng ¶nh h­ëng ®Õn kiÓm to¸n néi bé còng nh­ nh÷ng ®Æc tr­ng c¬ b¶n cña qu¸ tr×nh kiÓm to¸n néi bé trong c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc vÒ x©y dùng. LuËn v¨n ®· ®i s©u ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng thùc hiÖn kiÓm to¸n néi bé t¹i c¸c doanh nghiÖp ë ViÖt Nam, nªu râ sù cÇn thiÕt ph¶i thµnh lËp bé phËn kiÓm to¸n néi bé t¹i c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc vÒ x©y dùng trong xu thÕ ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. LuËn v¨n ®· nªu râ nh÷ng tiªu chuÈn cÇn thiÕt, nh÷ng nguyªn t¾c ®Ó tæ chøc bé phËn kiÓm to¸n néi bé t¹i doanh nghiÖp nhµ n­íc vÒ x©y dùng. §Ò xuÊt m« h×nh hÖ thèng kiÓm to¸n néi bé t¹i c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc vÒ x©y dùng vµ nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó hÖ thèng ®ã ho¹t ®éng hiÖu qu¶ còng nh­ ph­¬ng thøc ho¹t ®éng cña kiÓm to¸n néi bé §Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p ®Ó ph¸t triÓn kiÓm to¸n néi bé t¹i doanh nghiÖp nhµ n­íc nãi chung vµ trong c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc vÒ x©y dùng nãi riªng. Do giíi h¹n vÒ thêi gian vµ khu«n khæ ®Ò tµi nªn ®Ò tµi nµy míi chØ ®Ò cËp ®Õn viÖc tæ chøc kiÓm to¸n néi bé t¹i doanh nghiÖp nhµ n­íc vÒ x©y dùng mét c¸ch mang tÝnh hÖ thèng vµ c¬ b¶n nhÊt. Tuy nhiªn, víi nh÷ng g× ®· ®­îc nghiªn cøu vµ ®Ò cËp ®Õn trong ®Ò tµi nµy ®· lµ nh÷ng c¬ së cÇn thiÕt cho bé phËn kiÓm to¸n néi bé ®­îc thµnh lËp sÏ ho¹t ®éng hiÖu qu¶ vµ h÷u Ých. Tu©n thñ c¸c nguyªn t¾c ®· ®­îc x©y dùng trong ®Ò tµi th× hÖ thèng kiÓm to¸n néi bé ë doanh nghiÖp sÏ kh¼ng ®Þnh ®­îc vÞ trÝ cña m×nh lµ “quan toµ c«ng minh cña qu¸ khø, ng­êi dÉn ®­êng cho hiÖn t¹i vµ ng­êi cè vÊn s¸ng suèt cho t­¬ng lai”. Cuèi cïng, t«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n sù h­íng dÉn chØ b¶o tËn t×nh cña thÇy gi¸o – GS - TS: NguyÔn §¨ng H¹c vµ c¸c thÇy c« trong khoa ®· gióp t«i hoµn thµnh ®Ò tµi nµy. Do cßn h¹n chÕ vÒ nhiÒu mÆt nªn ®Ò tµi kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt, víi tinh thÇn häc hái, t«i rÊt mong nhËn ®­îc sù gãp ý, céng t¸c cña c¸c ®ång nghiÖp, c¸c thÇy c« trong khoa vµ nh÷ng ng­êi quan t©m ®Ó ®Ò tµi ngµy mét hoµn thiÖn h¬n.