Luận văn Văn hoá doanh nghiệp của các Chaebol Hàn Quốc

g th­¬ng. ChiÕn l­îc ph¸t triÓn v¨n ho¸ doanh nghiÖp Hµn Quèc, Tr.95 Thang ®iÓm 5 Giao tiÕp: MÖnh lÖnh chØ thÞ xuèng cÊp d­íi B¸o c¸o, ®Ò nghÞ, chÊt vÊn cÊp trªn Giao tiÕp ®a chiÒu gi÷a cac phßng ban §iÓm 4.16 3.12 3.30 Sù quan t©m ®èi víi nh©n viªn 4.06 Tuy nhiªn, nh­ vËy kh«ng cã nghÜa lµ cÊp qu¶n lý vµ l·nh ®¹o cña c¸c Chaebol Hµn Quèc kh«ng quan t©m hay kh«ng coi träng ý kiÕn cña cÊp d­íi. Thùc tÕ cho thÊy, Hµn Quèc còng nh­ nh÷ng n­íc Ch©u ¸ chÞu ¶nh h­ëng v¨n ho¸ Trung Hoa ®Òu rÊt coi träng yÕu tè con ng­êi, song do tÝnh gia tr­ëng ¶nh h­ëng qu¸ s©u s¾c ®Õn t­ t­ëng ng­êi Hµn mµ ®Æc biÖt lµ giíi l·nh ®¹o doanh nghiÖp nªn mÆc dï cã quan t©m ®Õn nh©n viªn nh­ng hä vÉn duy tr× mét kho¶ng c¸ch nhÊt ®Þnh, ®ång thêi thÓ hiÖn quyÒn uy cña m×nh. §Ó cã thÓ thùc thi quyÒn uy gia tr­ëng mét c¸ch hiÖu qu¶ nhÊt; c¸c nhµ l·nh ®¹o c¸c Chaebol Hµn Quèc rÊt ®Ò cao vµ chó träng ®Õn viÖc båi d­ìng ®øc tÝnh trung thµnh, ý thøc tæ chøc vµ kû luËt cao cho nh©n viªn. MÆc kh¸c, còng do ®¹o lý truyÒn thèng [®Ò cao ch÷ "hiÕu" (hiÕu th¶o, t«n kÝnh trung thµnh), trËt tù trong gia ®×nh...] nªn c¸c nh©n viªn lµm viÖc trong c¸c Chaebol Hµn Quèc hÇu hÕt ®Òu cã ý thøc tæ chøc cao; t©m lý kÝnh träng, tu©n thñ rÊt lín ®èi víi nh÷ng ng­êi cã chøc vô cao hoÆc nh÷ng ng­êi lµm viÖc l©u n¨m, lín tuæi, ®ång thêi hä lu«n trung thµnh tuyÖt ®èi víi tæ chøc cña m×nh. HiÖn nay, yÕu tè gia tr­ëng còng nh­ t©m lý phôc tïng cÊp trªn cã khuynh h­íng gi¶m sót so víi tr­íc nh­ng nã vÉn ®­îc xem lµ mét ®Æc tr­ng tiªu biÓu cña v¨n ho¸ doanh nghiÖp Hµn Quèc; nhiÒu gi¸ trÞ cña nã nh­ ý thøc tæ chøc, lßng trung thµnh, sù kÝnh träng víi cÊp trªn hoÆc ng­êi cã th©m niªn h¬n...) vÉn ®­îc xem lµ nh÷ng yÕu tè kh«ng thÓ thiÕu ®­îc, lµ chuÈn mùc cho hµnh vi øng xö cña ®¹i ®a sè c¸c thµnh viªn trong c¸c Chaebol. 2.3.2. Coi träng yÕu tè "nh©n hoµ". Nh­ ®· tr×nh bµy, Hµn Quèc còng nh­ nhiÒu n­íc Ch©u ¸ chÞu ¶nh h­ëng v¨n ho¸ Trung Hoa, ®Òu rÊt coi träng yÕu tè con ng­êi, ®Æc biÖt lµ yÕu tè "nh©n hoµ" trong quan hÖ gi÷a ng­êi víi ng­êi. §©y còng lµ mét ®Æc ®iÓm quan träng cña v¨n ho¸ doanh nghiÖp Hµn Quèc. MÆc dï, trªn thùc tÕ møc ®é ¶nh h­ëng cña yÕu tè nh©n hoµ kh«ng m¹nh b»ng tÝnh gia tr­ëng nh­ng nã l¹i cã tÇn suÊt xuÊt hiÖn nhiÒu nhÊt trong c¸c khÈu hiÖu, lêi gi¸o huÊn cña nhiÒu Chaebol ®­îc trang träng ë tr­íc cæng ra vµo, trong phßng kh¸ch hay phßng gi¸m ®èc … B¶ng 2-4: Lêi gi¸o huÊn cña c¸c doanh nghiÖp Hµn Quèc7 Phßng c«ng nghiÖp vµ th­¬ng m¹i Hµn Quèc, Ban vËn ®éng c¶i c¸ch c«ng th­¬ng nghiÖp, "chiÕn l­îc ph¸t triÓn v¨n ho¸ doanh nghiÖp Hµn Quèc", 1991, Tr.79 Néi dung lêi gi¸o huÊn Tû lÖ HiÖp ®ång, nh©n hoµ, ®oµn kÕt 46.4% Thµnh thËt, chuyªn cÇn 44.2% Ph¸t minh, s¸ng t¹o 41.2% Trung thùc, tÝn nhiÖm 28.8% ChÊt l­îng kü thuËt, n¨ng suÊt 16.9% TiÕn bé 14.3% Cèng hiÕn cho Tæ quèc 14.3% Hîp lý, khoa häc 10.4% Phông sù, hy sinh 6.9% (Trong tæng sè ®iÒu tra 88 doanh nghiÖp thuéc 12 ngµnh kh¸c nhau) TÊt nhiªn nh÷ng khÈu hiÖu, nh÷ng lêi gi¸o huÊn b¶n th©n nã ch­a thÓ hiÖn ®­îc ®­îc møc ®é nhËn thøc vµ h­ëng øng cña c¸c thµnh viªn song dï sao nã vÉn thÓ hiÖn ®­îc ý niÖm, triÕt lý kinh doanh cña b¶n th©n doanh nghiÖp vµ lµ kim chØ nam cho hµnh ®éng cña doanh nghiÖp trong mäi hoµn c¶nh. MÆt kh¸c, viÖc nhiÒu Chaebol ®Ò cao khÈu hiÖu nh©n hoµ nh­ thÕ còng ph¶n ¸nh phÇn nµo t©m lý cña ®a sè c¸c thµnh viªn, ph¶n ¸nh c¸i gi¸ trÞ mµ hä mong muèn ®¹t tíi. NhÊn m¹nh ®Õn "nh©n hoµ, ®oµn kÕt" còng lµ mét ®iÓm kh¸c biÖt cña v¨n ho¸ doanh nghiÖp Hµn Quèc víi v¨n ho¸ doanh nghiÖp ph­¬ng T©y, v× c¸c doanh nghiÖp ph­¬ng T©y th­êng nhÊn m¹nh h¬n yÕu tè "phôc vô kh¸ch hµng" vµ "ph¸t minh s¸ng t¹o". 1. ¶nh h­ëng ®Õn chÕ ®é qu¶n lý nh©n sù NÕu nh­ tÝnh gia tr­ëng ¶nh h­ëng m¹nh ®Õn c¬ cÊu quyÒn lùc vµ quan hÖ quyÒn h¹n trong c¸c Chaebol th× yÕu tè nh©n hoµ l¹i ¶nh h­ëng nhiÒu lªn chÕ ®é qu¶n lý nh©n sù. Cho ®Õn tr­íc khi x¶y ra khñng ho¶ng tiÒn tÖ, c¸c Chaebol Hµn Quèc vÉn ¸p dông chÕ ®é tuyÓn nh©n viªn trän ®êi vµ chÕ ®é l­¬ng theo th©m niªn. Ng­êi lao ®éng khi míi ®­îc tuyÓn dông ®­îc h­ëng møc l­¬ng kh¸c nhau tuú theo tr×nh ®é häc vÊn vµ kinh nghiÖm lµm viÖc (th©m niªn c«ng t¸c ë c¸c ®¬n vÞ kh¸c). Sau ®ã, nÕu kh«ng cã sai ph¹m lín, ng­êi lao ®éng sÏ ®­îc t¨ng l­¬ng ®Þnh kú cho ®Õn khi nghØ h­u. ChÕ ®é l­¬ng ®ã phï hîp víi chÕ ®é tuyÓn nh©n viªn trän ®êi vµ thÓ hiÖn yÕu tè nh©n hoµ ë chç nã duy tr× quan hÖ hoµ thuËn gi÷a nh÷ng ng­êi lao ®éng sÏ cïng nhau lµm viÖc c¶ ®êi trong mét c«ng x­ëng. HiÖn nay, ®Æc biÖt tõ sau khñng ho¶ng, c¸c Chaebol Hµn Quèc ®· dÇn chuyÓn sang chÕ ®é l­¬ng hîp ®ång, tøc lµ doanh nghiÖp vµ ng­êi lao ®éng tho¶ thuËn møc l­¬ng trän gi¸ cho mét thêi kú nhÊt ®Þnh. Ch¼ng h¹n 1 n¨m, doanh nghiÖp ®Æt ra møc l­¬ng tuú theo n¨ng lùc cña ng­êi lao ®éng, hÕt thêi gian sÏ ký l¹i hîp ®ång víi møc l­¬ng míi tuú kÕt qña ®¸nh gi¸ thµnh tÝch cña giai ®o¹n tr­íc. ChÕ ®é l­¬ng theo hîp ®ång ®ßi hái ®¸nh gi¸ nh©n sù ph¶i hÕt søc chÝnh x¸c. ViÖc ®¸nh gi¸ nh©n sù trong c¸c Chaebol Hµn Quèc dùa vµo chÕ ®é ®¸nh gi¸ tæng hîp, kh«ng chØ dùa vµo thµnh tÝch ®¬n thuÇn mµ cßn dùa trªn th¸i ®é, n¨ng lùc lµm viÖc. TÊt c¶ sÏ ®­îc xem xÐt, c©n nh¾c ®Ó ®­a ra ®¸nh gi¸ cuèi cïng. MÆt kh¸c, trong qu¸ tr×nh ®¸nh gi¸, nhiÒu khi ng­êi qu¶n lý ë c¸c Chaebol l¹i qu¸ xem träng yÕu tè nh©n hoµ, ®Æt nã lªn trªn c¶ yÕu tè chÝnh x¸c. Tøc lµ anh ta ®¸nh gi¸ qu¸ réng r·i hoÆc lÈn tr¸nh kh«ng ®­a ra nh÷ng ®¸nh gi¸ thÝch ®¸ng v× ®Ó gi÷ ch÷ "hoµ" gi÷a c¸c thµnh viªn trong doanh nghiÖp, v× thÕ ®· v« t×nh lµm mÊt ®i ý nghÜa cña viÖc ®¸nh gi¸ nh©n sù vµ dÉn ®Õn t×nh tr¹ng lµ ë nhiÒu doanh nghiÖp c¶ ng­êi qu¶n lý vµ nh©n viªn ®Òu kh«ng coi träng l¾m viÖc ®¸nh gi¸ nh©n sù nµy. 2. §iÒu hoµ quan hÖ gi÷a c¸c thµnh viªn Kh«ng chØ tham gia vµo viÖc ®¸nh gi¸ nh©n sù mµ yÕu tè nh©n hoµ cßn ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn quan hÖ gi÷a c¸c thµnh viªn trong c¸c tËp ®oµn. Nh­ ®· nãi trong phÇn tr­íc, c¸c nhµ qu¶n lý doanh nghiÖp Hµn Quèc chÞu ¶nh h­ëng nÆng nÒ cña tÝnh gia tr­ëng khiÕn cho quan hÖ gi÷a l·nh ®¹o nh©n viªn trë thµnh quan hÖ quyÒn uy mét chiÒu. §iÒu ®ã khiÕn cho quan hÖ l·nh ®¹o - nh©n viªn trë nªn xa c¸ch, lµm gi¶m sù nhiÖt t×nh phÊn ®Êu cña nh©n viªn vµ ®«i khi ®­a ®Õn sù bÊt m·n cña nh©n viªn trong tr­êng hîp l·nh ®¹o qu¸ ®éc ®o¸n. §Æc biÖt lµ tõ sau c¬n lèc d©n chñ nh÷ng n¨m 80 víi nh÷ng cuéc ®×nh c«ng diÔn ra triÒn miªn th× giíi doanh nghiÖp Hµn Quèc, ®øng ®Çu lµ l·nh ®¹o c¸c Chaebol cµng ý thøc ®­îc ®Ó tiÕp tôc tån t¹i th× cÇn ph¶i gi¶i quyÕt, ph¶i ®iÒu hoµ ®­îc mèi quan hÖ gi÷a ng­êi chñ vµ ng­êi lao ®éng. Tõ ®ã c¸c doanh nghiÖp ®· chó ý nhiÒu h¬n ®Õn quyÒn lîi cña ng­êi lao ®éng, t×m c¸ch ®iÒu hoµ quan hÖ gi÷a ng­êi l·nh ®¹o vµ nh©n viªn còng nh­ gi÷a c¸c nh©n viªn víi nhau trªn c¬ së nh©n hoµ. Hä ®· cè g¾ng t¹o dùng cho c¸c doanh nghiÖp mét m×nh mét bÇu kh«ng khÝ gia ®×nh trong ®ã quan hÖ gi÷a c¸c thµnh viªn gièng nh­ quan hÖ trong mét gia ®×nh. YÕu tè hoµ hîp, ®oµn kÕt ®­îc ®Ò cao. C¸c thµnh viªn ®­îc båi d­ìng ý thøc tËp thÓ, tinh thÇn ®ång ®éi, t­¬ng th©n t­¬ng ¸i, gióp ®ì lÉn nhau. Quan hÖ l·nh ®¹o - nh©n viªn tuy ch­a thÓ mÊt ®i tÝnh gia tr­ëng nh­ng Ýt ra th× còng ®iÒu hoµ gi¶m nhÑ ®­îc phÇn nµo tÝnh nghiªm kh¾c ®éc ®o¸n cña nã. NhiÒu l·nh ®¹o cña c¸c Chaebol cßn vËn dông mét c¸ch khÐo lÐo c¸c h×nh thøc ®Ó thÓ hiÖn sù quan t©m cña doanh nghiÖp ®èi víi nh©n viªn vµ gia ®×nh hä trong mäi tr­êng hîp nh­ quan t©m ®Õn häc hµnh cña con c¸i hä hoÆc trong gia ®×nh nh©n viªn nµo cã hiÕu - hØ th× ®Òu ®­îc doanh nghiÖp trî cÊp ®Æc biÖt… Nh÷ng viÖc lµm ®ã cho thÊy giíi l·nh ®¹o Chaebol Hµn Quèc ®· rÊt coi träng yÕu tè nh©n hoµ trong viÖc ®iÒu hoµ c¸c mèi quan hÖ trong néi bé tæ chøc. Sù hiÖn diÖn cña yÕu tè nh©n hoµ ë ®©y kh«ng hÒ m©u thuÉn víi tÝnh gia tr­ëng; ng­îc l¹i chÝnh nã lµm gi¶m sù kh¾c nghiÖt cña quan hÖ gia tr­ëng, ®­a ®Õn sù hµi hoµ trong néi bé c«ng ty; t¹o cho nh©n viªn c¶m gi¸c r»ng c«ng ty lµ ng«i nhµ thø hai cña m×nh ®Ó nh©n viªn cã thÓ an t©m phÊn ®Êu. Tãm l¹i, nh©n hoµ hay gia tr­ëng lµ nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña v¨n ho¸ truyÒn thèng vµ còng lµ nh÷ng yÕu tè hiÖn diÖn nhiÒu nhÊt trong c¸c doanh nghiÖp lín Hµn Quèc. Sù hiÖn diÖn ®ång thêi cña chóng bæ sung cho nhau vµ nh­ ta ®· thÊy, hÇu nh­ Chaebol nµo còng Ýt nhiÒu tån t¹i nh÷ng ®Æc ®iÓm liªn quan ®Õn hai yÕu tè nµy. TÊt nhiªn sù hiÖn diÖn cña chóng cã nh÷ng mÆt tÝch cùc vµ còng cã c¶ nh÷ng mÆt tiªu cùc. Nh÷ng mÆt tiªu cùc ®ã lµ nh÷ng mÆt nµo, lµm thÕ nµo ®Õ kh¾c phôc vµ lµm thÕ nµo ®Ó ph¸t huy h¬n n÷a mÆt tÝch cùc? §ã lµ nh÷ng ®Ò ®Æt ra víi v¨n ho¸ doanh nghiÖp Hµn Quèc ngµy nay. 2.3.3. Mét sè ®Æc ®iÓm kh¸c Ngoµi hai ®Æc ®iÓm lín kÓ trªn, trong v¨n ho¸ doanh nghiÖp Hµn Quèc cßn tån t¹i mét sè ®Æc ®iÓm tuy kh«ng ®ãng vai trß chñ ®¹o nh­ng Ýt nhiÒu vÉn cã ¶nh h­ëng sù ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp nãi chung. 2.3.3.1 Khuynh h­íng chÝnh thøc ho¸ ChÝnh thøc ho¸ lµ hÖ thèng c¸c quy ®Þnh, thñ tôc, néi quy, quy t¾c xö lý nghiÖp vô râ rµng; ®­îc v¨n b¶n ho¸ chÝnh thøc quy ®Þnh quyÒn h¹n vµ tr¸ch nhiÖm; c¸i g× ®­îc, c¸i g× kh«ng ®­îc cho tõng ho¹t ®éng, tõng c¸ nh©n hoÆc tæ chøc. C¸c doanh nghiÖp Mü ­a thÝch ®Æc ®iÓm nµy v× v¨n ho¸ cña hä thÝch barem, khoa häc vµ hîp lý. Hä th­êng lËp kÕ ho¹ch, thùc hiÖn theo kÕ ho¹ch vµ sau ®ã ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ so víi kÕ ho¹ch ®· lËp ra. Ng­îc l¹i, ë c¸c doanh nghiÖp NhËt B¶n, do ®Æc ®iÓm v¨n ho¸ x· héi truyÒn thèng (ng­êi NhËt vèn cã tÝnh nhÉn n¹i, tinh thÇn tËp thÓ cao) céng víi h¬n 100 n¨m c«ng nghiÖp ho¸, hä ®· rÌn ®­îc tÝnh kû luËt c«ng nghiÖp vµ ý thøc tù gi¸c vÒ quyÒn h¹n, nghÜa vô cña b¶n th©n trong céng ®ång. Trong doanh nghiÖp NhËt B¶n, ng­êi ta còng sö dông c¸c quan hÖ, th«ng tin kh«ng chÝnh thøc vµo ho¹t ®éng kinh doanh. Do kh«ng phô thuéc qu¸ nhiÒu vµo nh÷ng quy ®Þnh, thñ tôc cøng nh¾c, kinh doanh NhËt B¶n cã tÝnh uyÓn chuyÓn vµ hiÖu qu¶. NÕu so s¸nh vÒ tæ chøc th× ë c¸c doanh nghiÖp Mü, c¸c phßng ban chøc n¨ng ho¹t ®éng ®éc lËp trong ph¹m vi quyÒn vµ nhiÖm vô cña m×nh, cßn ë doanh nghiÖp NhËt B¶n quan hÖ gi÷a c¸c phßng ban chøc n¨ng lµ sù hiÖp ®ång hç trî v× môc tiªu chung. Doanh nghiÖp Hµn Quèc n»m ë trung gian gi÷a hai th¸i cùc nµy. C¸c doanh nghiÖp Hµn Quèc, ®Æc biÖt lµ c¸c Chaebol ®­îc xem lµ nÆng nÒ vÒ quy ®Þnh, thñ tôc. Theo ®iÒu tra, 56,8% cho r»ng møc ®é v¨n b¶n ho¸, quy ®Þnh, thñ tôc cao trong khi chØ cã 43,8% cho r»ng c¸c quy ®Þnh thñ tôc rÊt chi tiÕt, 31,4% cho lµ b×nh th­êng vµ 24,8% cho lµ kh«ng chi tiÕt. Quy ®Þnh cµng nhiÒu vµ cµng chi tiÕt th× ng­êi thi hµnh cµng Ýt cã kh¶ n¨ng hµnh ®éng tù do, s¸ng t¹o. C¸c tæ chøc Hµn Quèc tuy sö dông nhiÒu v¨n b¶n quy ®Þnh, thñ tôc nh­ng trong ®ã vÉn cã nh÷ng néi dung cho phÐp ng­êi thi hµnh ®­îc quyÒn ph¸n ®o¸n vµ hµnh ®éng theo ph¸n ®o¸n. V× vËy, nh×n chung møc ®é chÝnh thøc ho¸ cña c¸c Chaebol Hµn Quèc vÉn ë møc ®é võa ph¶i. B¶ng 2-5: Møc ®é chÝnh thøc ho¸ trong doanh nghiÖp Hµn Quèc8 Yu Kun Sin. §Æc ®iÓm kinh doanh cña c¸c tËp ®oµn lín Hµn Quèc, NXB Se Yong Sa, 1995, Tr.91 H¹ng môc Møc ®é (%) Ýt B×nh th­êng NhiÒu TËp thÓ c¸c quy ®Þnh, v¨n b¶n 20.6 28.1 51.2 Møc ®é uû quyÒn cho ng­êi thi hµnh 35.8 31.2 33 HiÖn nay trong c¸c Chaebol Hµn Quèc, khuynh h­íng v¨n tù ho¸, chÝnh thøc ho¸ ®ang cã chiÒu h­íng t¨ng lªn, ®­a tíi tÝnh chÊt quan liªu trong qu¸ tr×nh thi hµnh nghiÖp vô, vµ g©y ra kh«ng ra Ýt khã kh¨n, c¶n trë qu¸ tr×nh thùc thi c«ng viÖc. 2.3.3.2 Coi träng tr×nh ®é häc vÊn, ®Æc biÖt quan t©m ®Õn c«ng t¸c gi¸o dôc vµ båi d­ìng nguån nh©n lùc ChÞu ¶nh h­ëng s©u s¾c cña Nho gi¸o, ng­êi Hµn Quèc rÊt coi träng vÊn ®Ò gi¸o dôc ®µo t¹o. Hä vèn cã truyÒn thèng hiÕu häc tõ l©u, kh¾c phôc mäi khã kh¨n trong cuéc sèng ®Ó häc tËp t×m tßi, s¸ng t¹o vµ ®ång thêi còng rÊt coi träng tr×nh ®é häc vÊn mµ ngµy nay th­êng ®­îc thÓ hiÖn qua b»ng cÊp. Trong tiªu chuÈn tuyÓn dông truyÒn thèng, c¸c tËp ®oµn Hµn Quèc rÊt coi träng viÖc øng viªn xuÊt th©n tõ tr­êng ®¹i häc nµo, cã häc lùc ra sao. Ngµy nay, mÆc dï ®· ¸p dông chÕ ®é tuyÓn dông c«ng khai ®Ó t×m nh©n viªn cã n¨ng lùc thùc sù nh­ng vÒ mÆt t©m lý, c¸c nhµ tuyÓn dông vÉn thÝch tuyÓn nh©n viªn xuÊt th©n tõ c¸c tr­êng ®¹i häc danh tiÕng dï ch­a ch¾c nh©n viªn ®ã ®· cã n¨ng lùc thùc sù t­¬ng xøng. MÆt kh¸c, sù ph¸t triÓn cña c¸c Chaebol nãi riªng vµ cña toµn bé hÖ thèng doanh nghiÖp Hµn Quèc nãi chung ®ang ®ßi hái mét sè l­îng lín nguån nh©n lùc cã tr×nh ®é. V× thÕ hiÖn nay kh«ng chØ ë c¸c doanh nghiÖp lín mµ ngay c¶ ë c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá, nhËn thøc vÒ tÝnh quan träng cña c«ng t¸c gi¸o dôc, båi d­ìng nguån nh©n lùc ®ang t¨ng lªn. N»m ®µo t¹o vµ båi d­ìng ®­îc nh÷ng ng­êi cã n¨ng lùc vµ tr×nh ®é, c¸c tËp ®oµn Hµn Quèc ®· thùc hiÖn nh÷ng c«ng viÖc sau: Thuyªn chuyÓn nhiÒu c«ng viÖc ®èi víi mét ng­êi: ch¼ng h¹n nh­ lµ nh÷ng ng­êi lµm c«ng t¸c qu¶n lý th× kh«ng chØ cè ®Þnh qu¶n lý mét lÜnh vùc mµ ph¶i ®­îc thay ®æi, thuyªn chuyÓn ®Õn c¸c lÜnh vùc cã liªn quan vµ qu¸ tr×nh thuyªn chuyÓn nh»m gióp ng­êi ®ã häc tËp ®­îc nhiÒu chuyªn m«n kü thuËt, kü n¨ng kh¸c nhau, nhê ®ã mµ hä tÝch luü ®­îc nhiÒu kinh nghiÖm. Còng th«ng qua thuyªn chuyÓn nhiÒu lo¹i c«ng viÖc sÏ gióp hä n¾m ®­îc tri thøc réng h¬n so víi chØ ®¬n thuÇn lµm mét viÖc l©u dµi. Kh«ng quy ®Þnh cô thÓ chøc vô hay lÜnh vùc qu¶n lý cña c¸n bé qu¶n lý tøc lµ kh«ng dõng l¹i ë mét vÞ trÝ mµ ®­îc thuyªn chuyÓn ®Õn nh÷ng lÜnh vùc cã liªn quan, ®Ó gióp hä n¾m v÷ng kü thuËt hoÆc tri thøc nhiÒu h¬n. B»ng mäi c¸ch truyÒn b¸ v¨n ho¸ doanh nghiÖp cho ®éi ngò nh©n viªn cña m×nh, th­êng xuyªn båi d­ìng cho hä t×nh c¶m "yªu doanh nghiÖp nh­ gia ®×nh m×nh", cã t­ t­ëng "cïng héi, cïng thuyÒn", "nh©n hoµ" vµ cã tinh th©n v­ît gian khæ t¹o lËp sù nghiÖp. Th­êng xuyªn tæ chøc ®µo t¹o l¹i nghÒ nghiÖp cho nh©n viªn. C¨n cø vµo c«ng viÖc cña tõng ng­êi mµ cã néi dung ®µo t¹o kh¸c nhau, trong ®ã bao gåm kü n¨ng chuyªn m«n, triÕt häc kinh doanh, ngo¹i ng÷ v..v. NhiÒu doanh nghiÖp cßn bá nhiÒu kinh phÝ ®Ó göi nh÷ng nh©n viªn ­u tó cña m×nh ra n­íc ngoµi häc ®¹i häc, lµm th¹c sü, tiÕn sÜ. Sau khi häc xong, nh÷ng ng­êi nµy l¹i trë vÒ lµm viÖc t¹i doanh nghiÖp vµ ®Òu ®­îc giao nh÷ng c­¬ng vÞ quan träng. Chaebol Samsung lµ mét ®iÓn h×nh vÒ viÖc thi hµnh chÝnh s¸ch gi¸o dôc ®µo t¹o nµy. TËp ®oµn nµy lu«n nhÊn m¹nh ®Õn viÖc gi¸o dôc kh«ng ngõng, ®µo t¹o nh©n viªn tõ tr­íc khi vµo c«ng ty ®Õn tËn khi nghØ h­u, ®µo t¹o lµm sao ®Ó nh©n viªn thùc sù trë thµnh "ng­êi cña Samsung", mang "tinh thÇn Samsung". TËp ®oµn nµy còng næi tiÕng víi chÝnh s¸ch t×m kiÕm nh©n tµi. Hä ®· chi mét kho¶n tiÒn t­¬ng ®èi lín, thµnh lËp 1 quü häc bæng mang tªn Samsung ®Ó trao tÆng cho nh÷ng sinh viªn xuÊt s¾c (ë ViÖt Nam còng ®· cã rÊt nhiÒu ng­êi ®­îc nhËn häc bæng nµy). Tãm l¹i, chÝnh s¸ch gi¸o dôc cña c¸c Chaebol kh«ng chØ nh»m ®Ó ®µo t¹o mét nguån nh©n lùc cã tr×nh ®é kü thuËt cao mµ cßn nh»m båi d­ìng cho hä nh÷ng phÈm chÊt ®¹o ®øc cÇn thiÕt. §iÒu quan träng nhÊt lµ ®Ó hä thÊm nhuÇn tinh thÇn VHDN cña b¶n th©n Chaebol ®ã, chØ khi ®ã hä míi thùc sù cã ý thøc sèng, lµm viÖc vµ cèng hiÕn hÕt m×nh cho sù ph¸t triÓn chung cña Chaebol. 2.3.3.3 Quý träng c¸c quan hÖ ®Æc biÖt nh­: hä hµng, th©n thÝch, ®ång h­¬ng hay ®ång m«n Nh­ ®· nãi, phÇn lín c¸c Chaebol Hµn Quèc ®Òu ¸p dông chÕ ®é së h÷u gia ®×nh - kÕ thõa theo huyÕt thèng "cha truyÒn con nèi". V× vËy, nh÷ng ng­êi cã quan hÖ ®Æc biÖt víi chñ doanh nghiÖp (ng­êi th©n, b¹n häc, cïng quª ..) th­êng ®­îc ­u tiªn, ®­îc giao nh÷ng träng tr¸ch cao h¬n. §©y còng lµ mét ®Æc tÝnh v¨n ho¸ cña doanh nghiÖp Hµn Quèc nãi chung. Trong c¸c Chaebol, nÕu nh×n vµo xuÊt th©n cña mét sè l·nh ®¹o th× thÊy cã tr­êng hîp viÖc xuÊt th©n tõ mét vïng ®Æc tr­ng nµo ®Êy (nh­ Young-Nam, Ho-Nam ... ch¼ng h¹n) l¹i chiÕm mét tÇm quan träng t­¬ng ®èi. Sù liªn hÖ ®ång h­¬ng - ®ång m«n kh«ng chØ thÓ hiÖn ë c¬ cÊu quyÒn lùc mµ cßn g©y ¶nh h­ëng lín ®Õn viÖc h×nh thµnh c¸c ®oµn thÓ phi chÝnh thøc vµ quan hÖ hµng ngµy gi÷a c¸c thµnh viªn víi nhau mµ trung t©m lµ quan hÖ Son Bae (선배) - Hu Bae (후배)... Ta biÕt r»ng trong c¸c Chaebol Hµn Quèc th­êng tån t¹i rÊt nhiÒu c¸c nhãm nhá nh­ héi ®ång h­¬ng, ®ång m«n (c¸c ®oµn thÓ phi chÝnh thøc). KÕt qu¶ ®iÒu tra cho thÊy cã 59,5% sè ng­êi cho r»ng, tr­íc khi vµo lµm viÖc ë mét doanh nghiÖp nµo th× cÇn ph¶i t×m hiÓu vµ biÕt râ lùc l­îng l·nh ®¹o cña doanh nghiÖp do nhãm nµo hîp thµnh, sau ®ã míi quyÕt ®Þnh cã nªn xin vµo hay kh«ng. Khi ®Õn mét ngµnh hay mét c¬ quan nµo ®ã ®Ó liªn hÖ c«ng t¸c th× tr­íc tiªn còng ph¶i dß hái xem cã ng­êi nµo cã mèi quan hÖ ®Æc biÖt víi m×nh kh«ng ®Ó cã c¬ héi tranh thñ ®Æt quan hÖ tr­íc. Tãm l¹i, nh÷ng mèi quan hÖ nh­ trªn tuy kh«ng ph¶i lµ yÕu tè chñ ®¹o cña c¸c Chaebol nh­ng xÐt trªn mét khÝa c¹nh nµo ®ã nã vÉn cã ¶nh h­ëng nhÊt ®Þnh ®Õn bÇu kh«ng khÝ trong doanh nghiÖp vµ mèi quan hÖ gi÷a c¸c thµnh viªn. 2.4. NhËn xÐt vÒ v¨n ho¸ doanh nghiÖp cña c¸c Chaebol Hµn Quèc. Ph­¬ng h­íng c¶i tiÕn v¨n ho¸ doanh nghiÖp trong c¸c Chaebol Hµn Quèc hiÖn nay 2.4.1. NhËn xÐt vÒ v¨n ho¸ doanh nghiÖp cña c¸c Chaebol Hµn Quèc Cã thÓ nãi trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn, c¸c Chaebol Hµn Quèc ®· cè g¾ng ®Ó x©y dùng mét b¶n s¾c riªng cho m×nh. B¶n s¾c Êy chÝnh lµ biÓu hiÖn râ rÖt nhÊt cña v¨n ho¸ doanh nghiÖp, nã ®­îc x©y dùng dùa trªn nÒn t¶ng c¸c gi¸ trÞ truyÒn thèng cña d©n téc kÕt hîp víi ¶nh h­ëng cña ®iÒu kiÖn hoµn c¶nh. Nã ®em ®Õn søc sèng cho doanh nghiÖp vµ lµ ph­¬ng tiÖn tèt nhÊt ®Ó qu¶ng b¸ h×nh ¶nh cña doanh nghiÖp ra bªn ngoµi. Nh­ng trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, VHDN cña c¸c Chaebol Hµn Quèc còng béc lé nh÷ng mÆt h¹n chÕ, thiÕu sãt cña nã vµ Ýt nhiÒu cã t¸c ®éng tiªu cùc ®Õn sù ph¸t triÓn chung. Ta cã thÓ kÓ ra mét sè mÆt h¹n chÕ nh­ sau : Thø nhÊt, c¬ cÊu quyÒn lùc g¾n liÒn víi së h÷u vµ chÕ ®é kÕ thõa theo huyÕt thèng dÔ ®­a tíi sù l¹m dông quyÒn lùc qu¸ møc vµ sù tranh giµnh quyÒn thõa kÕ cña nh÷ng thÕ hÖ sau. §©y lµ nguyªn nh©n g©y chia rÏ, mÊt ®oµn kÕt trong néi bé c¸c tËp ®oµn vµ lµm gi¶m ®i søc m¹nh tæng thÓ cña nã. L·nh ®¹o lµ nh÷ng ng­êi quan träng nhÊt trong mét doanh nghiÖp, v× thÕ viÖc lùa chän ng­êi kÕ thõa còng lµ mét viÖc rÊt quan träng cã ¶nh h­ëng ®Õn t­¬ng lai cña doanh nghiÖp. Trong nhiÒu Chaebol vÉn duy tr× viÖc chuyÓn giao quyÒn lùc trong néi bé gia ®×nh dÉn ®Õn sù c¹nh tranh gi÷a c¸c thµnh viªn. H¬n n÷a, viÖc chuyÓn giao quyÒn lùc kh«ng dùa vµo n¨ng lùc chuyªn m«n nªn nÕu ng­êi thõa kÕ kh«ng ®ñ n¨ng lùc th× ch¾c ch¾n doanh nghiÖp ®ã sÏ chÞu nhiÒu ¶nh h­ëng. MÆt kh¸c, ®iÒu nµy còng dÔ khiÕn cho nh÷ng thµnh viªn cßn l¹i n¶y sinh bÊt m·n vµ nhiÒu khi cã nh÷ng hµnh ®éng g©y tæn h¹i ®Õn tËp ®oµn. Thø hai, chÕ ®é qu¶n lý nh©n sù vÉn chÞu ¶nh h­ëng nhiÒu cña “chñ nghÜa th©m niªn” nªn kh«ng ®¸nh gi¸ ®óng nh©n sù. Trong qu¶n lý th× träng vÒ gi¸m s¸t h¬n lµ ®Ó nh©n viªn tù qu¶n. V× thÕ møc ®é tù qu¶n cña nh©n viªn trong c¸c Chaebol Hµn Quèc lµ rÊt thÊp nÕu so víi NhËt B¶n vµ Mü. MÆt kh¸c, trong ph­¬ng ph¸p qu¶n lý, c¸c Chaebol th­êng coi träng qu¶n lý b»ng thµnh tÝch. §iÒu nµy sÏ dÉn ®Õn sù c¹nh tranh ch¹y theo thµnh tÝch trong néi bé nh©n viªn vµ gi÷a c¸c phßng ban, ¶nh h­ëng ®Õn ®oµn kÕt trong néi bé doanh nghiÖp. NÕu xem xÐt ë cung c¸ch qu¶n lý th× cã thÓ thÊy, c¸c Chaebol ch­a chó träng ®Ò phßng sù bÊt m·n cña c¸c thµnh viªn mµ cã xu h­íng gi¶i quyÕt m©u thuÉn b»ng quyÒn uy (mét biÓu hiÖn cña tÝnh gia tr­ëng). Thø ba, t©m lý qu¸ phôc tïng cÊp trªn cña nh©n viªn còng ®­îc coi lµ mét h¹n chÕ. Th¸i ®é h­íng vÒ ng­êi trªn trong c¸c Chaebol Hµn Quèc ®· ®­a tíi hai vÊn ®Ò : Mét lµ, c¸c thµnh viªn mÊt ®i tÝnh tù chñ, s¸ng t¹o trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn c«ng viÖc. §Æc biÖt lµ víi nh÷ng vÊn ®Ò ch­a râ rµng th× hä th­êng kh«ng d¸m tù ý quyÕt ®Þnh mµ ph¶i hái ý kiÕn l·nh ®¹o. Do ®ã n¶y sinh t©m lý lÖ thuéc cÊp trªn khiÕn tiÕn ®é gi¶i quyÕt c«ng viÖc nhiÒu khi bÞ chËm l¹i. H¬n n÷a, trong nhiÒu tr­êng hîp nh©n viªn m­în cí lµm theo sù chØ ®¹o cña cÊp trªn mµ chØ gi¶i quyÕt c«ng viÖc theo lèi mßn, kh«ng d¸m lµm theo nh÷ng c¸ch thøc míi. Hai lµ, th¸i ®é qu¸ phôc tïng cña nh©n viªn nhiÒu khi khiÕn hä bÞ lîi dông trë l¹i vµ ®©y còng lµ c¬ së ®Ó l·nh ®¹o gia t¨ng sù ®éc ®o¸n cña m×nh. Thø t­, néi dung chøc vô kh«ng minh b¹ch dÔ dÉn ®Õn viÖc ph©n c«ng nhiÖm vô kh«ng phï hîp vµ thiÕu hiÖu qu¶. Néi dung chøc vô trong c¸c Chaebol Hµn Quèc th­êng kh«ng kh«ng ®­îc cô thÓ ho¸ lµ mét ®Æc tr­ng cña c¬ cÊu tæ chøc Hµn Quèc. Trong c¸c Chaebol, Ýt thÊy viÖc thiÕt lËp nh÷ng v¨n b¶n m« t¶ chi tiÕt chøc vô. Bëi thÕ, viÖc ph©n c«ng c«ng viÖc vµ chuyÓn giao nhiÖm vô chñ yÕu tuú theo n¨ng lùc cña c¸c thµnh viªn vµ ®¸nh gi¸ chñ quan cña ng­êi qu¶n lý. Khuynh h­íng nµy mÆc dï cã lµm cho viÖc vËn hµnh doanh nghiÖp ®­îc linh ®éng h¬n nh­ng ®ång nã còng ®­a tíi tÝnh kh«ng nhÊt qu¸n trong ph©n c«ng c«ng viÖc vµ sù mÊt c©n b»ng vÒ sè l­îng c«ng viÖc còng nh­ sù chång chÐo lªn nhau khi xö lý c«ng viÖc. H¬n n÷a, nã cßn ®­a tíi kÕt qu¶ lµ sù tËp trung quyÒn qu¶n lý trong tay ng­êi qu¶n lý, khi ®ã hiÖu qña c«ng viÖc sÏ ®ù¬c quyÕt ®Þnh bëi n¨ng lùc cã tÝnh c¸ nh©n cña ng­êi qu¶n lý. Ngoµi ra, khuynh h­íng quan liªu trong xö lÝ c«ng viÖc còng lµm gi¶m hiÖu qu¶ c«ng viÖc. Thø n¨m, trong s¾p ®Æt chøc vô, xö lý c«ng viÖc nhiÒu khi vÉn dùa vµo quan hÖ c¸ nh©n nh­ hä hµng, ®ång h­¬ng, ®ång m«n. §©y lµ mét trong nh÷ng ®Æc ®iÓm cña v¨n ho¸ doanh nghiÖp Hµn Quèc (nh­ ®· tr×nh bµy trong phÇn tr­íc). §Æc ®iÓm nµy khiÕn cho sù ph©n c«ng c«ng viÖc nhiÒu khi kh«ng ®óng ng­êi vµ nã còng dÔ ®­a ®Õn khuynh h­íng côc bé trong doanh nghiÖp (viÖc h×nh thµnh c¸c nhãm ng­êi dùa theo quan hÖ c¸ nh©n nh­ héi ®ång h­¬ng, ®ång m«n...trong doanh nghiÖp cã thÓ dÉn tíi sù ph©n biÖt gi÷a c¸c nhãm, ¶nh h­ëng ®Õn tinh thÇn ®oµn kÕt xÐt trªn tæng thÓ). Thø s¸u, trong s¶n xuÊt th× coi träng quy m«, sè l­îng h¬n lµ chÊt l­îng...C¸c Chaebol Hµn Quèc th­êng ¸p dông chiÕn l­îc ®a ph­¬ng ho¸ trong kinh doanh ®Ó më réng quy m« s¶n xuÊt; ®Çu t­ sang c¸c lÜnh vùc kh¸c, khai th¸c thÞ tr­êng míi... Thùc chÊt cña chiÕn l­îc nµy lµ tranh thñ thêi c¬ thÞ tr­êng nªn dÔ dÉn ®Õn t­ duy vµ hµnh ®éng theo lèi coi träng sè l­îng h¬n chÊt l­îng, ®Ò cao n¨ng suÊt vµ s¶n l­îng h¬n s¸ng t¹o, ®æi míi; chó träng doanh thu h¬n lîi nhuËn vµ lu«n nhÊn m¹nh quy m« kinh tÕ. NÕu nh­ tr­íc ®©y chiÕn l­îc nµy ®· tõng gióp cho c¸c Chaebol Hµn Quèc t¨ng tr­ëng nh¶y vät th× ngµy nay trong ®iÒu kiÖn c¹nh tranh quèc tÕ ngµy cµng gay g¾t, khoa häc kü thuËt thay ®æi nhanh; ng­êi tiªu dïng ngµy cµng khã tÝnh th× chiÕn l­îc nµy ®· trë nªn lçi thêi, kh«ng cßn phï hîp vµ cã thÓ trë thµnh nguyªn nh©n khiÕn doanh nghiÖp ph¸ s¶n. §ã lµ tr­êng hîp cña nhiÒu tËp ®oµn lín nh­ Hanbo, Sammi...®· më réng quy m« s¶n xuÊt mµ kh«ng t×m hiÓu, nghiªn cøu kÜ thÞ tr­êng. D­íi ¸p lùc cña khñng ho¶ng tiÒn tÖ n¨m 1997, nhiÒu Chaebol ph¶i tiÕn hµnh c¶i c¸ch, trong ®ã cã nh÷ng biÖn ph¸p ®Ó ®iÒu chØnh l¹i VHDN, nhê thÕ ®· kh¾c phôc ®­îc mét sè nh­îc ®iÓm. Ch¼ng h¹n nh­ trong chiÕn l­îc s¶n xuÊt, th«ng qua c¸c biÖn ph¸p c¶i c¸ch cña chÝnh phñ, c¸c Chaebol Hµn Quèc ®· chuyÓn dÇn tõ quy m« ho¸ s¶n xuÊt sang chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt. ChÝnh phñ Hµn Quèc khuyÕn khÝch c¸c Chaebol s¸t nhËp, mua l¹i c¸c c¬ së kinh doanh cña nhau, ®Èy nhanh qu¸ tr×nh hîp lý hãa vµ chuyªn m«n ho¸ trong néi bé c¸c Chaebol. C«ng cuéc ®iÒu chØnh c¸c Chaebol lín nhÊt ®­îc thùc hiÖn theo h­íng mçi Chaebol chØ chuyªn s©u tõ 3 ®Õn 5 lÜnh vùc chñ chèt cã thÓ c¹nh tranh thµnh c«ng trªn thÞ tr­êng quèc tÕ; ®ång thêi c¸c Chaebol ph¶i gi¶m c¸c c«ng ty con, rót lui khái nh÷ng ho¹t ®éng cã tÝnh phô thuéc ®Ó tËp trung vµo c¸c ngµnh kinh doanh chñ yÕu, võa t¨ng hiÖu suÊt võa gi¶m ®­îc t×nh tr¹ng thõa kh¶ n¨ng s¶n xuÊt. Trong qu¶n lý nh©n sù, chuyÓn dÇn tõ qu¶n lý theo th©m niªn, thø bËc cña truyÒn thèng ®Ó chuyÓn sang qu¶n lý dùa theo n¨ng lùc cña c¸c thµnh viªn. NhiÒu doanh nghiÖp ®· bá chÕ ®é tuyÓn nh©n viªn trän ®êi ®Ó ¸p dông chÕ ®é tuyÓn dông c«ng khai nh»m t×m ®­îc nh©n viªn cã n¨ng lùc thùc sù hay chuyÓn dÇn chÕ ®é l­¬ng theo th©m niªn sang chÕ ®é l­¬ng hîp ®ång mµ theo ®ã l­¬ng sÏ ®­îc tr¶ theo thµnh tÝch lao ®éng chø kh«ng ph¶i theo th©m niªn nh­ truyÒn thèng vèn cã. HiÖn nay, mét sè Chaebol cßn ¸p dông hçn hîp c¶ hai h×nh thøc nµy, tøc lµ võa c¨n cø theo n¨ng lùc võa c¨n cø theo th©m niªn. Kh«ng chØ cã thÕ, trong lÜnh vùc rÊt nh¹y c¶m lµ lÜnh vùc quyÒn lùc, nhiÒu biÖn ph¸p ®· ®­îc ¸p dông ®Ó chÊm døt sù ®éc quyÒn mang tÝnh chÊt gia ®×nh víi Chaebol b»ng c¸c biÖn ph¸p quyÕt liÖt nh­ tiÕn hµnh ®iÒu tra tµi s¶n cña c¸c «ng chñ tËp ®oµn, tiÕn hµnh c¶i c¸ch hÖ thèng l·nh ®¹o cña c¸c tËp ®oµn nh»m môc tiªu t¸ch dÇn quyÒn qu¶n lý khái quyÒn së h÷u...Theo ®ã, sè l­îng c¸c nhµ kinh doanh chuyªn m«n trong c¸c tËp ®oµn còng ®ang t¨ng dÇn lªn. Tuy rÊt nç lùc c¶i tæ nh­ vËy song do v¨n ho¸ doanh nghiÖp Hµn Quèc h×nh thµnh tõ kh¸ l©u cïng víi sù ra ®êi, ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp Hµn Quèc nªn nã còng cã tÝnh tr× trÖ, b¶o thñ lín. V× thÕ, nhiÒu biÖn ph¸p c¶i c¸ch vÉn ch­a mang l¹i kÕt qu¶ triÖt ®Ó, vµ ph¹m vi c¶i c¸ch ch­a bao qu¸t hÕt nh÷ng vÊn ®Ò ®ang tån t¹i trong v¨n ho¸ doanh nghiÖp Hµn Quèc hiÖn nay. §iÒu ®ã ®ßi hái ph¶i cã nh÷ng nç lùc m¹nh mÏ h¬n n÷a ®Ó c¶i tiÕn, x©y dùng mét VHDN míi trªn c¬ së tÝch hîp c¸c gi¸ trÞ cña truyÒn thèng, phï hîp víi sù biÕn ®æi cña t×nh h×nh trong n­íc vµ quèc tÕ vµ ®¸p øng ®­îc ®ßi hái cña thêi ®¹i. 2.4.2. Ph­¬ng h­íng c¶i tiÕn v¨n ho¸ doanh nghiÖp trong c¸c Chaebol Hµn Quèc hiÖn nay Ph­¬ng h­íng c¶i tiÕn VHDN trong c¸c Chaebol Hµn Quèc hiÖn nay cã thÓ tãm t¾t nh­ sau: Thø nhÊt, thùc hiÖn triÖt ®Ó h¬n viÖc chuyÓn ®æi tõ v¨n ho¸ kinh doanh mang tÝnh së h÷u (ng­êi së h÷u vµ gia ®×nh «ng ta sÏ chi phèi doanh nghiÖp) sang v¨n hãa kinh doanh mang tÝnh chuyªn m«n (viÖc kinh doanh trong doanh nghiÖp sÏ do c¸c nhµ kinh doanh chuyªn m«n ®¶m nhËn). Ph©n t¸ch quyÒn së h÷u vµ quyÒn kinh doanh ®Ó thùc hiÖn c¬ chÕ kinh doanh chuyªn m«n. Sù h×nh thµnh c¬ chÕ kinh doanh chuyªn m«n lµ mét yªu cÇu b¾t buéc ®èi víi c¸c Chaebol nÕu muèn tiÕp tôc tån t¹i vµ ph¸t triÓn, nhÊt lµ trong giai ®o¹n hiÖn nay khi møc ®é c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng ngµy cµng trë nªn khèc liÖt, m«i tr­êng kinh doanh ngµy cµng phøc t¹p h¬n vµ c¸c doanh nghiÖp còng ph¶i tho¶ m·n nhu cÇu cña nhiÒu lo¹i ng­êi h¬n. Thø hai, ®Ò cao ý thøc v¨n hãa “kh¸ch hµng vµ chÊt l­îng s¶n phÈm lµ sè 1”. Tr­íc ®©y, c¸c Chaebol Hµn Quèc chØ träng chó träng s¶n xuÊt sao cho hiÖu qu¶ chø ch­a chó ý nhiÒu l¾m ®Õn viÖc lµm sao ®Ó tho¶ m·n kh¸ch hµng, ch­a chó ý ®Õn c¸c dÞch vô ch¨m sãc kh¸ch hµng. Nh­ng hiÖn nay, do sù c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng ngµy cµng gay g¾t, nhÊt lµ kh«ng chØ c¹nh tranh víi c¸c c«ng ty trong n­íc mµ cßn c¶ víi c¸c c«ng ty n­íc ngoµi, cho nªn cµng ngµy ng­êi ta cµng ®Æt nÆng vÊn ®Ò dÞch vô kh¸ch hµng, chÊt l­îng s¶n phÈm h¬n so víi vÊn ®Ò gi¸ c¶. V× thÕ, cïng víi viÖc n©ng cao n¨ng suÊt s¶n xuÊt th× mét vÊn ®Ò còng quan träng kh«ng kÐm lµ ph¶i coi träng chÊt l­îng s¶n phÈm vµ cè g¾ng ®Ó ®¸p øng tèi ®a nhu cÇu cña kh¸ch hµng. Thø ba, hoµn thiÖn v¨n ho¸ doanh nghiÖp theo ph­¬ng h­íng kinh doanh tù chñ vµ t«n träng con ng­êi. Trong m«i tr­êng kinh doanh ngµy cµng ®­îc quèc tÕ hãa hiÖn nay, ®Ó t×m l¹i søc c¹nh tranh cho m×nh, h¬n bao giê hÕt doanh nghiÖp ph¶i chó ý h¬n n÷a ®Õn viÖc qu¶n lý nguån nh©n lùc, lµm sao ®Ó ph¸t huy tèi ®a h¬n n÷a hiÖu qu¶ cña nguån nh©n lùc. §Ó thùc hiÖn ®­îc ®iÒu ®ã th× doanh nghiÖp ph¶i cã ý thøc ®Æt con ng­êi ë vÞ trÝ trung t©m, t«n träng vµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi nhÊt ®Ó nh©n viªn cã thÓ phÊn ®Êu, cèng hiÕn hÕt m×nh cho doanh nghiÖp. Theo ®ã, trong chÝnh s¸ch qu¶n lý nguån nh©n lùc ph¶i coi träng thµnh tÝch vµ thùc lùc h¬n so víi th©m niªn vµ nh÷ng quan hÖ ®Æc biÖt, ph¶i nhÊn m¹nh hµnh vi cã tÝnh tÝch cùc, ph­¬ng thøc øng xö hîp lý h¬n lµ so víi th¸i ®é quyÒn uy vµ tÝnh æn ®Þnh. Cïng víi th¸i ®é t«n träng con ng­êi, cÇn ph¶i ph¸t huy v¨n ho¸ kinh doanh tù chñ, trong ®ã ph¶i ®Ò cao n¨ng lùc thùc tÕ, ãc s¸ng kiÕn vµ kÕt qu¶ cuèi cïng. Thø t­, c¶i tiÕn, x©y dùng v¨n hãa míi trªn c¬ së sù th©n thiÕt hoµ thuËn cña c¸c thµnh viªn. Cã thÓ nãi quan hÖ t­¬ng hç gi÷a c¸c thµnh viªn lµ yÕu tè cã ¶nh h­ëng quyÕt ®Þnh ®Õn thµnh qu¶ cña doanh nghiÖp. Nh­ ta ®· biÕt, v¨n hãa truyÒn thèng Hµn Quèc nhÊn m¹nh ý thøc tËp thÓ vµ rÊt coi träng yÕu tè nh©n hßa. Theo ®ã, khi x©y dùng VHDN míi cÇn ph¶i biÕt dung hßa kh¸i niÖm nh©n hoµ truyÒn thèng víi nh÷ng gi¸ trÞ cña x· héi c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i; nhÊn m¹nh ®Õn ý thøc tËp thÓ, sù tin cËy gi÷a c¸c thµnh viªn vµ tinh thÇn lµm viÖc theo nhãm (teamwork); gi¶i phãng ý thøc gia tr­ëng thay b»ng ý thøc b×nh ®¼ng; chuyÓn tõ kinh doanh mang tÝnh quyÒn uy, b¶o thñ sang kinh doanh t«n träng con ng­êi. Tõ ®ã, t¹o dùng nªn bÇu kh«ng khÝ cëi më gi÷a c¸c thµnh viªn vµ h×nh thµnh nªn v¨n ho¸ “th©n hoµ” (th©n thiÕt, hoµ thuËn), h­íng ®Õn thµnh qu¶ cuèi cïng. Thø n¨m, t¨ng c­êng h¬n n÷a c¸c ho¹t ®éng h­íng vÒ x· héi nh­ c¸c ho¹t ®éng v¨n ho¸, tõ thiÖn, cÊp häc bæng... ®Ó qu¶ng b¸ vµ n©ng cao h×nh ¶nh doanh nghiÖp trong con m¾t céng ®ång. §©y võa lµ ho¹t ®éng cã ý nghÜa tÝch cùc ®èi víi x· héi võa lµ biÖn ph¸p qu¶ng c¸o cã ý nghÜa nhÊt vµ dÔ chiÕm ®­îc c¶m t×nh cña ng­êi d©n nhÊt. Ch­¬ng III : Gîi ý mét sè vÊn ®Ò khi nghiªn cøu v¨n ho¸ doanh nghiÖp ViÖt Nam ViÖt Nam vµ Hµn Quèc lµ hai quèc gia cã nhiÒu ®iÓm t­¬ng ®ång trªn nhiÒu ph­¬ng diÖn lµ c¬ së ®Ó chóng ta häc hái lÉn nhau. V× thÕ, nh÷ng nghiªn cøu vÒ v¨n ho¸ doanh nghiÖp cña Hµn Quèc còng cã thÓ trë thµnh nh÷ng gîi ý cho ta ®Ó t×m hiÓu vÒ v¨n ho¸ doanh nghiÖp ViÖt Nam, ®ång thêi nh÷ng ®Æc ®iÓm VHDN cña Hµn Quèc cïng nh÷ng h¹n chÕ, ph­¬ng h­íng c¶i tiÕn cña nã còng sÏ lµ nh÷ng kinh nghiÖm bæ Ých cho ta trong qu¸ tr×nh tiÕn tíi x©y dùng mét v¨n ho¸ doanh nghiÖp hoµn thiÖn mang b¶n s¾c ViÖt Nam. 3.1. Thùc tr¹ng nghiªn cøu v¨n ho¸ doanh nghiÖp ViÖt Nam hiÖn nay: NÕu nh­ ë Hµn Quèc, vÊn ®Ò VHDN ®· nhËn ®­îc sù quan t©m tõ l©u cña c¸c häc gi¶ còng nh­ giíi doanh nghiÖp th× ë ViÖt Nam nã vÉn cßn lµ mét vÊn ®Ò xa l¹. Trªn c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng, ng­êi ta ®· nãi nhiÒu ®Õn gia ®×nh v¨n ho¸, b¶o vÖ g×n gi÷ nÒn v¨n ho¸ d©n téc nh­ng ®èi víi doanh nghiÖp - tÕ bµo cña nÒn kinh tÕ th× ch­a mÊy ai nãi ®Õn v¨n ho¸ doanh nghiÖp. GÇn ®©y, mèi quan t©m ®èi víi vÊn ®Ò nµy cã t¨ng h¬n tr­íc, b»ng chøng lµ ng­êi ta ®· tæ chøc mét sè buæi héi th¶o, to¹ ®µm vÒ VHDN mµ gÇn ®©y nhÊt lµ buæi héi th¶o víi chñ ®Ò “V¨n ho¸ vµ v¨n ho¸ doanh nghiÖp” do trung t©m PACE (Ph¸t triÓn con ng­êi) ®øng ra tæ chøc vµo ®Çu th¸ng 5 ë thµnh phè Hå ChÝ Minh. Ngoµi ra, trªn mét sè tê b¸o, diÔn ®µn uy tÝn nh­ Thêi b¸o kinh tÕ Sµi Gßn, DiÔn ®µn Doanh nghiÖp ViÖt Nam, T¹p chÝ C«ng nghiÖp (C¬ quan th«ng tin lý luËn cña Bé C«ng nghiÖp)...còng ®· cho ®¨ng mét sè bµi viÕt, tham luËn bµn vÒ VHDN nãi chung vµ v¨n ho¸ doanh nghiÖp ViÖt Nam nãi riªng. §iÓm qua nh÷ng bµi viÕt ®ã ta thÊy ngoµi nh÷ng bµi viÕt cña c¸c nhµ b¸o, nhµ nghiªn cøu ra th× cßn cã sù tham gia ®¸ng kÓ cña mét sè nhµ doanh nghiÖp thuéc khèi kinh tÕ t­ nh©n. §©y lµ mét tÝn hiÖu ®¸ng mõng bëi v× doanh nghiÖp vµ c¸c nhµ doanh nghiÖp chÝnh lµ ®èi t­îng h­íng tíi cña VHDN. Tuy nhiªn, nh×n mét c¸ch tæng qu¸t ta thÊy cã ba vÊn ®Ò tån t¹i lµ : Thø nhÊt, c¸c t¸c gi¶ míi chØ nghiªn cøu ë bÒ næi cña vÊn ®Ò, ch­a chØ ra ®­îc b¶n chÊt cña nã. NÕu nh­ Hµn Quèc chñ yÕu nghiªn cøu VHDN ë tÇng s©u cña nã lµ hÖ thèng c¸c gi¸ trÞ, niÒm tin chñ ®¹o vµ sù chi phèi, ¶nh h­ëng cña nã lªn ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp còng nh­ hµnh vi cña c¸c thµnh viªn th× chóng ta míi chØ dõng l¹i nghiªn cøu ë ph­¬ng diÖn c¸c hiÖn t­îng cã thÓ quan s¸t ®­îc nh­ ®ång phôc, logo, c¸c khÈu hiÖu, bµi ca...; v¨n ho¸ øng xö gi÷a c¸c thµnh viªn hay tr¸ch nhiÖm x· héi cña doanh nghiÖp... Ch­a cã mét t¸c gi¶ nµo chØ ra ®­îc ®©u lµ gi¸ trÞ c¬ b¶n chi phèi v¨n hãa doanh nghiÖp ViÖt Nam. Thø hai, thiÕu mét hÖ thèng lý luËn ®Çy ®ñ vÒ vÊn ®Ò nµy. Cã mét thùc tÕ lµ ë ViÖt Nam cho ®Õn giê vÉn ch­a cã mét c«ng tr×nh nghiªn cøu hoµn chØnh nµo vÒ vÊn ®Ò VHDN. HiÖn t¹i, míi chØ cã quyÓn “Gi¸o tr×nh ®¹o ®øc kinh doanh” vµ “V¨n ho¸ doanh nghiÖp” do TiÕn sÜ NguyÔn M¹nh Qu©n (Khoa Qu¶n trÞ kinh doanh - Tr­êng §¹i häc kinh tÕ Quèc d©n) chñ biªn ®­îc xem lµ ®· tr×nh bµy mét c¸ch hÖ thèng nhÊt vÒ VHDN, mÆc dï vÉn ch­a tr×nh bµy hÕt mäi khÝa c¹nh vÊn ®Ò vµ ch­a ®Ò cËp ®­îc V¨n hãa doanh nghiÖp ViÖt Nam. Tãm l¹i, viÖc nghiªn cøu VHDN ë ViÖt Nam cßn mang tÝnh tù ph¸t, ch­a x©y dùng ®­îc thµnh hÖ thèng lý luËn hoµn chØnh vµ ch­a chØ ra ®­îc b¶n chÊt cña vÊn ®Ò. 3.2. Mét sè vÊn ®Ò vÒ v¨n hãa doanh nghiÖp ViÖt Nam 3.2.1. C¸c yÕu tè t¸c ®éng ®Õn v¨n ho¸ doanh nghiÖp ViÖt Nam 3.2.1.1. C¸c yÕu tè truyÒn thèng Gièng nh­ Hµn Quèc, ViÖt Nam còng cã mét truyÒn thèng v¨n ho¸ lÞch sö l©u ®êi g¾n liÒn víi v¨n minh n«ng nghiÖp, víi nh÷ng cuéc ®Êu tranh kiªn c­êng bÊt khuÊt chèng giÆc ngo¹i x©m ®Ó b¶o vÖ toµn vÑn l·nh thæ. Trong hµng ngh×n n¨m lÞch sö Êy, ViÖt Nam còng tiÕp thu ¶nh h­ëng cña v¨n ho¸ Trung Hoa trong ®ã cã Nho gi¸o trªn mäi ph­¬ng diÖn tõ thiÕt chÕ chÝnh trÞ ®Õn ®¹o ®øc x· héi, phong tôc tËp qu¸n...Tuy nhiªn, ¶nh h­ëng cña Nho gi¸o ®èi víi ViÖt Nam kh«ng s©u ®Ëm b»ng Hµn Quèc vµ trong c¸c yÕu tè cña Nho gi¸o, nÕu Hµn Quèc ®Ò cao “TÝn – LÔ” th× ViÖt Nam l¹i nhÊn m¹nh yÕu tè “ Nh©n – NghÜa” h¬n. Bëi vËy trong quan hÖ øng xö hµng ngµy, ng­êi ViÖt còng coi träng ch÷ “T×nh”, ®Ò cao c¸ch øng xö b»ng t×nh c¶m h¬n vµ hä ®em theo c¶ c¸ch øng xö ®ã vµo trong c«ng së. TruyÒn thèng v¨n hãa lÞch sö cïng víi ¶nh h­ëng cña v¨n ho¸ n«ng nghiÖp ®· t¹o cho ng­êi ViÖt Nam nh÷ng phÈm chÊt tèt ®Ñp nh­ tinh thÇn d©n téc, ®oµn kÕt, truyÒn thèng nh©n ¸i “l¸ lµnh ®ïm l¸ r¸ch”, cÇn cï ch¨m chØ trong lao ®éng...song còng ®­a tíi mÆt h¹n chÕ nh­ t©m lý tiÓu n«ng...TÊt c¶ nh÷ng ®Æc ®iÓm nµy ®Òu Ýt nhiÒu ¶nh h­ëng ®Õn cña v¨n ho¸ doanh nghiÖp ViÖt Nam. 3.2.1.2. Hoµn c¶nh lÞch sö MÆc dï c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam míi chØ thùc sù ph¸t triÓn tõ h¬n chôc n¨m trë l¹i ®©y nh­ng nÕu xÐt s©u xa h¬n th× nã ®· cã céi nguån tõ thêi Ph¸p thuéc. Khi ®ã phÇn lín c¸c nhµ kinh doanh ViÖt Nam (kh«ng kÓ khèi t­ s¶n m¹i b¶n) ho¹t ®éng kinh doanh ngoµi môc ®Ých kiÕm lêi cßn lµ ®Ó ®Ò cao tinh thÇn d©n téc (®©y còng lµ mét yÕu tè quan träng ¶nh h­ëng ®Õn v¨n ho¸ doanh nghiÖp ViÖt Nam). Trong nh÷ng n¨m cña thêi bao cÊp, do thÞ tr­êng vµ c¸c quy luËt cña thÞ tr­êng kh«ng ®­îc c«ng nhËn, c¸c doanh nghiÖp n­íc ta tiÕn hµnh s¶n xuÊt kinh doanh theo chØ tiªu ph¸p lÖnh ®­îc ban hµnh tõ trªn; s¶n phÈm lµm ra còng kh«ng tÝnh ®Õn nhu cÇu cña thÞ tr­êng. MÆt kh¸c, thÓ chÕ kÕ ho¹ch hãa tËp trung còng kh«ng ®¶m b¶o tr¸ch nhiÖm vµ quyÒn h¹n cña doanh nghiÖp víi t­ c¸ch lµ mét thùc thÓ kinh doanh, v× thÕ nã ®· h¹n chÕ tÝnh s¸ng t¹o, tinh thÇn kinh doanh cña ng­êi qu¶n lý doanh nghiÖp còng nh­ tinh thÇn lµm viÖc cña c¸c thµnh viªn kh¸c. Tõ khi c«ng cuéc ®æi míi ®­îc ®Ò ra tõ ®¹i héi VI cña §¶ng (12/1986) vµ thÓ chÕ kinh tÕ thÞ tr­êng ®­îc c«ng nhËn ®· më ®­êng cho sù ph¸t triÓn cña cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam vµ sù h×nh thµnh ®éi ngò doanh nh©n míi vµ còng më ®­êng cho sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña v¨n ho¸ doanh nghiÖp ViÖt Nam. Dï sao, sù ph¸t triÓn muén cïng víi nh÷ng ¶nh h­ëng tiªu cùc tõ thêi bao cÊp vÉn cßn tån t¹i ®· vµ ®ang lµ nh÷ng rµo c¶n mµ chóng ta ph¶i nç lùc kh¾c phôc nÕu nh­ muèn x©y dùng mét VHDN thùc sù ë ViÖt Nam. 3.2.1.3. Bèi c¶nh trong n­íc vµ quèc tÕ Nh­ ®· nãi trong ch­¬ng tr­íc, hiÖn nay trªn thÕ giíi xu thÕ quèc tÕ ho¸, toµn cÇu hãa ®ang diÔn ra m¹nh mÏ ®­a ®Õn hÖ qu¶ lµ sù c¹nh tranh ngµy cµng gay g¾t trªn lÜnh vùc kinh tÕ. MÆt kh¸c ë trong n­íc, chóng ta vÉn ®ang trong giai ®o¹n c«ng nghiÖp ho¸- hiÖn ®¹i hãa, héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi víi nhiÒu khã kh¨n chång chÊt. Bèi c¶nh ®ã ®Æt ra cho chóng ta c¶ nh÷ng thêi c¬ vµ th¸ch thøc, buéc c¸c doanh nghiÖp muèn héi nhËp ®­îc th× ph¶i n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh trªn c¬ së kh¼ng ®Þnh b¶n s¾c riªng cña m×nh. Nh­ vËy, x©y dùng hoµn thiÖn VHDN lµ mét ®ßi hái tÊt yÕu, mét yªu cÇu cÊp thiÕt ®­îc ®Æt ra víi c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam hiÖn nay. 3.2.1.4. HiÖn tr¹ng doanh nghiÖp ViÖt Nam Nh×n chung, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam hiÖn nay cßn yÕu vÒ nhiÒu mÆt tõ quy m« vèn, tr×nh ®é øng dông khoa häc c«ng nghÖ ®Õn n¨ng lùc qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh, chÊt l­îng nguån nh©n lùc. Theo sè liÖu cña Tæng côc thèng kª, tÝnh ®Õn ngµy 01/001/2004, c¶ n­íc cã 72.012 doanh nghiÖp thùc tÕ ho¹t ®éng víi tæng sè vèn lµ 1.724.558 tû ®ång (nÕu quy ®æi ra ®«la Mü thêi ®iÓm n¨m 2003 th× quy m« vèn cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam chØ t­¬ng ®­¬ng víi mét tËp ®oµn ®a quèc gia cì trung b×nh trªn thÕ giíi). Trong ®ã doanh nghiÖp nhµ n­íc chiÕm 59% tæng sè vèn cña doanh nghiÖp c¶ n­íc, doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh lµ 19,55%, doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi chiÕm 21,44% trªn tæng sè. XÐt riªng ®èi víi mçi doanh nghiÖp, sè vèn tõng doanh nghiÖp rÊt nhá (n¨m 2004, b×nh qu©n mçi doanh nghiÖp lµ 23,95 tû ®ång). Nh­ vËy, cã thÓ thÊy ®¹i ®a sè c¸c doanh nghiÖp ®Òu ë quy m« nhá. Thªm vµo ®ã, c¸c doanh nghiÖp cßn thiÕu hiÓu biÕt vÒ thÞ tr­êng, ®Æc biÖt lµ nh÷ng thÞ tr­êng míi, ch­a ®Çu t­ thÝch ®¸ng cho ph¸t triÓn khoa häc c«ng nghÖ; khai th¸c s¶n phÈm míi; ch­a cã chiÕn l­îc râ rµng vµ thiÕu n¨ng lùc qu¶n lý ®iÒu hµnh, ®Æc biÖt ë c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc.... TÊt c¶ nh÷ng yÕu tè ®ã ®· ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn v¨n ho¸ doanh nghiÖp ViÖt Nam. 3.2.1.5. NhËn xÐt vÒ v¨n ho¸ doanh nghiÖp n­íc ta NÕu nh×n nhËn mét c¸ch kh¸ch quan th× cã thÓ nãi v¨n ho¸ doanh nghiÖp cña n­íc ta cßn cã rÊt nhiÒu h¹n chÕ nh­: ®ã lµ mét nÒn v¨n ho¸ ®­îc x©y dùng trªn nÒn t¶ng d©n trÝ thÊp vµ phøc t¹p, m«i tr­êng lµm viÖc cã nhiÒu bÊt cËp dÉn tíi cã c¸i nh×n ng¾n h¹n, ch­a cã quan niÖm ®óng ®¾n vÒ c¹nh tranh vµ hîp t¸c, lµm viÖc ch­a cã tÝnh chuyªn nghiÖp, bÞ ¶nh h­ëng bëi c¸c khuynh h­íng cùc ®oan cña nÒn kinh tÕ bao cÊp (vÝ dô nh­ c¬ chÕ xin - cho, th¸i ®é quan liªu trong c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc...), ch­a cã c¬ chÕ dïng ng­êi hîp lý, hiÖu qu¶; ch­a cã c¬ chÕ ®µo t¹o båi d­ìng nh©n viªn cã n¨ng lùc; lµm ¨n kiÓu “manh món”, “cß con” kh«ng ®em l¹i hiÖu qu¶ cao... H¬n n÷a, nhËn thøc cña x· héi cña nhiÒu doanh nghiÖp vÒ v¨n hãa doanh nghiÖp rÊt h¹n chÕ thËm chÝ lµ m¬ hå, coi nh­ mét thø ®å xa xØ, kh«ng cÇn thiÕt. MÆt kh¸c, VHDN cña n­íc ta cßn bÞ ¶nh h­ëng bëi nhiÒu yÕu tè kh¸c nh­: nÒn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp nghÌo nµn, l¹c hËu, nh÷ng t­ t­ëng b¶o thñ cã tÝnh chÊt rµng buéc kh¶ n¨ng s¸ng t¹o cña con ng­êi. V× thÕ, cã thÓ nãi chóng ta vÉn ch­a cã mét nÒn VHDN hoµn thiÖn víi ®óng nghÜa cña nã. Nãi nh­ thÕ kh«ng cã nghÜa lµ chóng ta kh«ng cã nh÷ng ­u thÕ nµo ®Ó x©y dùng VHDN. Nh÷ng ­u thÕ ®ã lµ truyÒn thèng v¨n ho¸ giµu tÝnh nh©n v¨n; tinh thÇn d©n téc; tinh thÇn cè kÕt céng ®ång rÊt cao; lßng nh©n ¸i vµ ý thøc tr¸ch nhiÖm víi x· héi; ý chÝ v­¬n lªn trong khã kh¨n...Nh÷ng phÈm chÊt ®ã lu«n cã s½n trong mçi ng­êi ViÖt Nam mµ nÕu doanh nghiÖp biÕt c¸ch ph¸t huy th× ch¾c ch¾n sÏ t¹o ra nÒn t¶ng v¨n ho¸ v÷ng m¹nh trë thµnh ®éng lùc thóc ®Èy doanh nghiÖp ph¸t triÓn. 3.3. Nh÷ng kinh nghiÖm tõ Hµn Quèc vµ ph­¬ng h­íng x©y dùng v¨n ho¸ doanh nghiÖp ViÖt Nam trong thêi ®¹i míi 3.3.1. Nh÷ng kinh nghiÖm rót ra tõ Hµn Quèc Trªn c¬ së nh÷ng h¹n chÕ cßn tån t¹i trong v¨n ho¸ doanh nghiÖp cña Hµn Quèc, ta cã thÓ rót ra ®­îc nh÷ng kinh nghiÖm bæ Ých cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam. Hµn Quèc ®· x©y dùng mét VHDN dùa trªn nh÷ng gi¸ trÞ c¬ b¶n cña truyÒn thèng d©n téc vµ ®iÒu ®ã Ýt nhiÒu ®· ®em l¹i nh÷ng thµnh c«ng cho c¸c doanh nghiÖp lín Hµn Quèc. Còng chÝnh nh÷ng gi¸ trÞ Êy khi ®èi mÆt víi sù thay ®æi cña m«i tr­êng xung quanh th× l¹i dÔ trë thµnh lùc c¶n ph¸t triÓn. §iÒu ®ã cho thÊy x©y dùng VHDN kh«ng bao giê ®­îc t¸ch rêi khái t×nh h×nh thùc tÕ ®ang diÔn ra xung quanh. Nãi c¸ch kh¸c, thµnh c«ng cña doanh nghiÖp kh«ng chØ ë chç nã t¹o ra nh÷ng gi¸ trÞ ®éc ®¸o nh­ thÕ nµo mµ cßn ë chç nh÷ng gi¸ trÞ nã t¹o ra thÝch hîp ®­îc bao nhiªu víi ®iÒu kiÖn hoµn c¶nh. Trong ®iÒu hµnh doanh nghiÖp, c¸c l·nh ®¹o, qu¶n lý doanh nghiÖp cÇn chó ý tr¸nh th¸i ®é quyÒn uy, “kÎ c¶”, th¸i ®é quan liªu, xö lý c«ng viÖc theo c¶m tÝnh. Thay vµo ®ã cÇn ph¶i tá ra th©n thiÖn, dÔ gÇn ®èi víi nh©n viªn, xö lý c«ng viÖc minh b¹ch, c«ng b»ng, ph©n c«ng c«ng viÖc cho nh©n viªn ph¶i dùa trªn n¨ng lùc thùc sù cña tõng ng­êi vµ khuyÕn khÝch, rÌn luyÖn cho nh©n viªn n¨ng lùc gi¶i quyÕt c«ng viÖc mét c¸ch tù chñ, s¸ng t¹o. Trong qu¶n lý nh©n sù, kh«ng nªn ®Ò cao thµnh tÝch th¸i qu¸. DÜ nhiªn thµnh tÝch lµ mét tiªu chuÈn hÕt søc quan träng trong ®¸nh gi¸ nh©n sù nh­ng qu¸ ®Ò cao thµnh tÝch sÏ dÔ dÉn ®Õn “bÖnh thµnh tÝch” khiÕn cho ng­êi ta chØ ch¨m chó ch¹y theo thµnh tÝch mµ kh«ng tÝnh ®Õn thùc tÕ vµ cßn g©y ra sù c¹nh tranh gi÷a c¸c nh©n viªn, lµm gi¶m t×nh thÇn tËp thÓ. §©y còng lµ mét nh­îc ®iÓm rÊt lín trong c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam hiÖn nay. Ph¶i cã chÕ ®é ®¸nh gi¸ nh©n sù chÝnh x¸c, c¨n cø theo n¨ng lùc thùc sù cña nh©n viªn, tr¸nh th¸i ®é nÓ nang, coi träng c¸c quan hÖ th©n thiÕt (b¹n häc, cïng quª...) mµ lµm cho viÖc ®¸nh gi¸ nh©n sù kh«ng ®­îc chÝnh x¸c. Trong c¬ cÊu chøc vô còng ph¶i minh b¹ch, râ rµng ®Ó nh©n viªn kh«ng lµm viÖc tuú tiÖn. Cã chÕ ®é khen th­ëng xøng ®¸ng cho nh÷ng nh©n viªn cã s¸ng kiÕn, cã nh÷ng ý t­ëng míi ®ãng gãp cho doanh nghiÖp, thËm chÝ ngay c¶ khi nh÷ng ý t­ëng cña hä kh«ng ®em l¹i Ých lîi g× nhiÒu th× doanh nghiÖp vÉn cÇn ph¶i khuyÕn khÝch. Doanh nghiÖp còng cã thÓ ph¸t ®éng viÖc ®­a ra nh÷ng s¸ng kiÕn hay nh÷ng ý t­ëng míi thµnh nh÷ng phong trµo thi ®ua trong néi bé vµ tæ chøc nã th­êng xuyªn ®Ó ®éng viªn tinh thÇn h¨ng say lao ®éng s¸ng t¹o cña nh©n viªn. C¸c l·nh ®¹o doanh nghiÖp nªn chó ý båi d­ìng ®éi ngò kÕ thõa m×nh sao cho t¹o ra ®­îc nh÷ng con ng­êi thùc sù cã tµi cã t©m, lu«n hÕt lßng v× môc tiªu cña doanh nghiÖp. (Trong tr­êng hîp ch­a cã ngay ®­îc ®éi ngò ®ã th× cã thÓ t¹m thêi sö dông nh÷ng nhµ kinh doanh chuyªn m«n th«ng qua tuyÓn dông, tr¸nh giao quyÒn hµnh cho nh÷ng ng­êi kh«ng xøng ®¸ng hoÆc cè t×nh s¾p ®Æt ng­êi th©n, b¹n bÌ...vµo c¸c chøc vô ®Ó kÐo bÌ kÐo ph¸i, g©y chia rÏ néi bé). MÆt kh¸c, còng ph¶i liªn tôc båi d­ìng phÈm chÊt ®¹o ®øc, ®µo t¹o n©ng cao tay nghÒ cho nh©n viªn ®Æc biÖt lµ nh÷ng ng­êi cã tµi ®Ó hä cã ®­îc ý thøc tr¸ch nhiÖm vµ ®ñ n¨ng lùc ®¸p øng víi yªu cÇu ®ßi hái ngµy cµng cao cña c«ng viÖc. 3.3.2. Ph­¬ng h­íng x©y dùng v¨n ho¸ doanh nghiÖp ViÖt Nam hiÖn nay: Tr­íc hÕt ph¶i h×nh thµnh môc ®Ých kinh doanh míi. §ã lµ kinh doanh v× lîi Ých cña mçi doanh nghiÖp vµ lîi Ých cña c¶ d©n téc, tøc lµ ph¶i kÕt hîp hµi hoµ hai môc ®Ých nµy. §­¬ng nhiªn tranh thñ lîi nhuËn tèi ®a lµ lµ ®éng c¬ thóc ®Èy ý chÝ kinh doanh cu¶ mçi doanh nghiÖp còng nh­ mçi doanh nh©n song ph¶i cã ý thøc g¾n m×nh víi c«ng cuéc ph¸t triÓn kinh tÕ cu¶ ®Êt n­íc. N­íc ta cßn nghÌo, d©n ta cßn l¹c hËu song chóng ta vèn cã truyÒn thèng yªu n­íc nång nµn vµ th­êng rÊt ®Ò cao nh÷ng ai cã tinh thÇn d©n téc cao. V× thÕ, nÕu doanh nghiÖp biÕt kÕt hîp hµi hoµ gi÷a hai môc ®Ých trªn th× kh«ng chØ t¹o ra lîi nhuËn cho chÝnh m×nh mµ cßn cã thÓ ®­îc “vinh danh” trong lßng d©n téc. Thø hai, VHDN ®ßi hái g¾n bã chÆt chÏ hiÖu qña kinh doanh vµ tÝnh nh©n v¨n trong kinh doanh (t«n träng con ng­êi, b¶o vÖ m«i tr­êng), cã nh­ thÕ doanh nghiÖp míi ®¹t ®Õn hiÖu qu¶ ph¸t triÓn bÒn v÷ng. Thø ba, x©y dùng VHDN ph¶i h­íng ®Õn céng ®ång. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ doanh nghiÖp ph¶i n©ng cao tinh thÇn céng ®ång d©n téc trong mäi ho¹t ®éng kinh doanh. Trong bèi c¶nh kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc hiÖn nay, khi cuéc c¹nh tranh vÒ chÊt l­îng vµ gi¸ c¶ hµng ho¸ diÔn ra ngµy cµng gay g¾t mµ doanh nghiÖp n­íc ta l¹i ch­a ®ñ søc c¹nh tranh th× cïng víi viÖc n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña mçi doanh nghiÖp; chóng ta còng ®ång thêi ph¶i ®Ò cao tÝnh tËp thÓ, truyÒn thèng ®oµn kÕt d©n téc trong kinh doanh; tr¸nh nh÷ng biÓu hiÖn tiªu cùc nh­ c¹nh tranh bÊt hîp ph¸p, tranh giµnh thÞ tr­êng, nhÊt lµ nh÷ng thñ ®o¹n h¹ gi¸, ph¸ gi¸ khi xuÊt khÈu hµng ho¸...Cïng víi viÖc ph¸t huy tinh thÇn ®oµn kÕt, c¸c doanh nghiÖp còng nªn tham gia c¸c ho¹t ®éng x· héi nh­ xãa ®ãi gi¶m nghÌo, cøu trî ®ång bµo gÆp thiªn tai, tham gia c¸c ho¹t ®éng tõ thiÖn, nh©n ®¹o...theo truyÒn thèng “l¸ lµnh ®ïm l¸ r¸ch” cña d©n téc. Thø t­, h×nh thµnh vµ ph¸t huy v¨n ho¸ doanh nghiÖp ph¶i dùa vµo con ng­êi vµ ph¶i ph¸t huy tèi ®a nh©n tè con ng­êi trong doanh nghiÖp. Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, doanh nghiÖp kh«ng chØ chó ý t¨ng vèn, t¨ng lîi nhuËn mµ cßn ph¶i t¹o ra m«i tr­êng v¨n ho¸ doanh nghiÖp tiÕn bé, tøc lµ t¹o ra søc m¹nh tæng thÓ, cè kÕt vµ cæ vò ng­êi lao ®éng trong doanh nghiÖp ®Ó hä phÊn ®Êu hÕt m×nh trong c«ng viÖc víi mét niÒm tin vµ lý t­ëng cao ®Ñp. Trong t×nh tr¹ng tr×nh ®é nh©n lùc cña chóng ta (kÓ c¶ ng­êi lao ®éng vµ ng­êi qu¶n lý doanh nghiÖp) ®ang cßn thÊp so víi yªu cÇu th× viÖc båi d­ìng vµ ph¸t huy nh©n tè con ng­êi trong trong khi x©y dùng VHDN cµng trë nªn cã ý nghÜa h¬n bao giê hÕt. Thø n¨m, trªn c¬ së nh÷ng nÐt chung cña v¨n ho¸ doanh nghiÖp ViÖt Nam, c¸c doanh nghiÖp ph¶i h×nh thµnh nªn nh÷ng nÐt riªng (b¶n s¾c riªng) cho m×nh. NÐt riªng ®ã sÏ lµ thÕ m¹nh cña doanh nghiÖp khi c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng, tuy vËy nã kh«ng bÊt biÕn mµ ph¶i lu«n lu«n ®­îc thay ®æi cho phï hîp víi ®iÒu kiÖn hoµn c¶nh. PhÇn kÕt luËn BÊt kú mét tæ chøc nµo còng ph¶i cã v¨n ho¸ míi tr­êng tån ®­îc. Mét d©n téc, mét quèc gia muèn ph¸t triÓn ®i lªn còng ph¶i cã mét nÒn v¨n ho¸ m¹nh. V¨n hãa doanh nghiÖp kh«ng n»m ngoµi quy luËt ®ã. §Ó tiÕp tôc ph¸t triÓn trong m«i tr­êng hiÖn nay, doanh nghiÖp ph¶i coi v¨n ho¸ nh­ t«n chØ môc ®Ých cña m×nh. §ång thêi trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, bªn c¹nh nh÷ng gi¸ trÞ chung cña mét d©n téc th× mçi doanh nghiÖp ph¶i t¹o cho m×nh mét b¶n s¾c riªng v× lîi Ých cña chÝnh m×nh vµ còng ®Ó c¹nh tranh ®­îc víi c¸c doanh nghiÖp kh¸c. Bëi v×, nÕu kh«ng cã b¶n s¾c riªng th× doanh nghiÖp sÏ rÊt khã t×m ®­îc cho m×nh mét chç ®øng v÷ng ch·i trªn thÞ tr­êng. Nh÷ng g× diÔn ra ®èi víi c¸c Chaebol Hµn Quèc ®· minh chøng ®iÒu ®ã. Th«ng qua viÖc t×m hiÓu vÒ ®Æc ®iÓm VHDN cña c¸c Chaebol Hµn Quèc, t«i chØ muèn gãp thªm mét c¸ch nh×n nhËn vÒ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n ®­a ®Õn thµnh c«ng còng nh­ thÊt b¹i cña c¸c tËp ®oµn rÊt næi tiÕng cña Hµn Quèc nµy vµ qua ®ã më ra nh÷ng gîi ý cho viÖc nghiªn cøu, t×m hiÓu V¨n ho¸ doanh nghiÖp ViÖt Nam ®Ó trªn c¬ së ®ã t×m ra ph­¬ng h­íng x©y dùng mét nÒn VHDN hoµn thiÖn, hiÖu qu¶ cho c¸c doanh nghiÖp n­íc ta. Do sù h¹n chÕ vÒ thêi gian vµ nhÊt lµ kh«ng cã nhiÒu t­ liÖu tham kh¶o bëi vÊn ®Ò nµy cßn qu¸ míi nªn trong kho¸ luËn nµy ch¾c ch¾n cßn rÊt nhiÒu thiÕu sãt, ch¼ng h¹n nh­ ch­a nªu ra ®­îc c¸c Chaebol Hµn Quèc ®· x©y dùng VHDN cho m×nh nh­ thÕ nµo, ch­a chØ ra ®Çy ®ñ nh÷ng tån t¹i trong v¨n ho¸ doanh nghiÖp Hµn Quèc, ch­a ®èi chiÕu so s¸nh ®Çy ®ñ gi÷a v¨n ho¸ doanh nghiÖp Hµn Quèc vµ v¨n ho¸ doanh nghiÖp cña ViÖt Nam...Mong r»ng nh÷ng thiÕu sãt nµy sÏ trë thµnh gîi ý ®Ó nh÷ng ai quan t©m ®Õn vÊn ®Ò nµy sÏ tiÕp tôc nghiªn cøu, ph¸t triÓn lªn vµ ®ãng gãp thªm vµo c«ng t¸c nghiªn cøu t×m hiÓu v¨n ho¸ doanh nghiÖp hiÖn nay. Danh môc Tµi liÖu tham kh¶o 1- TS. NguyÔn M¹nh Qu©n – “Gi¸o tr×nh ®¹o ®øc kinh doanh vµ v¨n ho¸ doanh nghiÖp”, NXB Lao ®éng – X· héi, 2004. 2- David H.Maister – “B¶n s¾c v¨n hãa doanh nghiÖp, NXB Thèng kª”, 2005. 3- L­u VÜnh Thôy – “Kinh ®iÓn qu¶n lý vµ kinh doanh thµnh c«ng cña c¸c doanh nghiÖp ch©u ¸”, Nxb Thèng kª, 2000. 4- Ban nghiªn cøu Hµn Quèc - “Hµn Quèc trªn ®­êng ph¸t triÓn”, Nxb Thèng Kª - HN 2000. 5- Lª Quang Thiªm – “V¨n ho¸ v¨n minh vµ yÕu tè v¨n hãa truyÒn thèng Hµn”, NXB V¨n häc, 1998 6- Hwang Gwi Yeon –TrÞnh CÈm Lan - “Tra cøu v¨n ho¸ Hµn Quèc”, NXB §¹i häc Quèc gia Hµ Néi, 2002. 7- NguyÔn Ph­¬ng L©m – “TËp bµi gi¶ng m«n kinh doanh Hµn Quèc”. 8- Hoa H÷u L©n – “Hµn Quèc – C©u chuyÖn kinh tÕ vÒ mét con rång”, NXB ChÝnh trÞ Quèc gia, Hµ Néi, 2002. 9- Phan Huy Lª - “LÞch sö – V¨n ho¸ Hµn Quèc”, NXB Th«ng tin, Hµ Néi, 2000. 10- NguyÔn VÜnh S¬n - “T×m hiÓu Hµn Quèc”, ViÖn nghiªn cøu vµ phæ biÕn tri thøc b¸ch khoa, Hµ Néi, 1999. 11- NguyÔn B¸ Thµnh - “T­¬ng ®ång v¨n ho¸ ViÖt Nam – Hµn Quèc”, NXB V¨n ho¸, Hµ Néi, 1996 12- D­¬ng Phó Hiªp – Ng« Xu©n B×nh (chñ biªn) – “Hµn Quèc tr­íc thÒm thÕ kØ XXI”, NXB Thèng Kª, Hµ Néi, 1999. 13- TrÇn Lan H­¬ng, ViÖn Kinh tÕ thÕ giíi - “Nh÷ng th¸ch thøc cña nÒn kinh tÕ Hµn Quèc tr­íc thÒm thÕ kû 21”, Kinh tÕ ch©u ¸- Th¸i B×nh D­¬ng, sè 3, 9/1998. 14- Hoµng ThÞ BÝch Loan – “Mét sè gi¶i ph¸p cña c¸c Chaebol Hµn Quèc tr­íc c¬n lèc cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh - tiÒn tÖ”. Nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ thÕ giíi, sè 1, 1999. 15- NguyÔn Ngäc M¹nh – “C¶i c¸ch c«ng ty ë Hµn Quèc”, Kinh tÕ ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng, sè 1, 2/2002. 16- Ng« ThÞ Trinh – “C¶i c¸ch tËp ®oµn doanh nghiÖp vµ hÖ thèng Tµi chÝnh - Ng©n hµng ë Hµn Quèc”, Nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ thÕ giíi, sè 6, 2001. 17- §Æng V¨n Lung – “TiÕp cËn v¨n ho¸ Hµn Quèc”, NXB V¨n ho¸ th«ng tin, Hµ Néi, 2002. 18- “V¨n kiÖn §¹i héi IX cña §¶ng”, NXB ChÝnh trÞ Quèc gia, Hµ Néi,2001. 19- Danh Phong – “Nh÷ng nÐt ®Æc s¾c trong v¨n ho¸ doanh nghiÖp ë Hµn Quèc”, T¹p chÝ C«ng nghiÖp, sè 9 (55), 2004. 20- “Thùc tr¹ng v¨n ho¸ qu¶n lý ®èi víi doanh nghiÖp nhµ n­íc”, T¹p chÝ C«ng nghiÖp, k× I (tr. 40), th¸ng 4/2006. 21- Hoa H÷u L©n – “ Kinh tÕ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn trong b­íc chuyÓn giao thÕ kû”, Nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ thÕ giíi, sè 2, 2001. 22- Hoµng ThÞ BÝch Loan – “Mét sè gi¶i ph¸p cña c¸c Chaebol Hµn Quèc”, Häc viÖn ChÝnh trÞ Quèc gia Hå ChÝ Minh. 23- NguyÔn H¶i Anh – “Vai trß cña c¸c Chaebol ®èi víi nÒn kinh tÕ Hµn Quèc hiÖn nay”, Tr­êng §¹i häc KHXH vµ NV Hµ Néi, 1998. 24- NguyÔn ThÞ Ngäc BÝch – “Mét sè biÖn ph¸p c¶i c¸ch hÖ thèng Chaebol Hµn Quèc sau khñng ho¶ng kinh tÕ (tõ n¨m 1998 ®Õn nay), Kho¸ luËn tèt nghiÖp, Tr­êng §¹i häc KHXH vµ NV Hµ Néi, 2001. 25- TrÇn Mai Chi – “Khñng ho¶ng kinh doanh lín ë Hµn Quèc : Thùc tr¹ng vµ bµi häc”, Nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ thÕ giíi, sè 4, 2001. 26- “§Æc ®iÓm cña c¸c tËp ®oµn c«ng ty Hµn Quèc”, T¹p chÝ Kinh tÕ vµ ph¸t triÓn, sè 8, th¸ng 10/1995. 27- NguyÔn Thµnh Long – “Ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam – Bµi häc rót ra tõ kinh nghiÖm Hµn Quèc”, Kho¸ luËn tèt nghiÖp, Tr­êng §¹i häc KHXH vµ NV Hµ Néi, 1998. 28- Joseph E. Stiglitz vµ Shahid yusuf – “Suy ngÉm l¹i sù thÇn kú §«ng ¸, NXB ChÝnh trÞ Quèc gia, 2002. 29- Vâ §¹i L­îc – “C«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ViÖt Nam ®Çu n¨m 2000”, NXB Thanh niªn, 2000. 30- “Chaebol – nÐt ®Æc thï cña Hµn Quèc”, Th«ng tin tµi chÝnh sè 1 + 2, th¸ng 1/1998. 31- NguyÔn VÜnh Thanh, “N©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp ViÖt Nam trong giai ®o¹n hiÖn nay”, T¹p chÝ Nghiªn cøu kinh tÕ, sè 5, 2005. 32- “Hµn Quèc cã thÓ c¶i tæ m« h×nh kinh tÕ Chaebol”, Kinh tÕ quèc tÕ, sè 1, 1998 33- Thêi b¸o Kinh tÕ Sµi Gßn, sè th¸ng 4/ 2004. 33- §Æc ®iÓm vµ t¸c ®éng cña c¸c Chaebol ®èi víi m« h×nh c«ng nghiÖp ho¸ Hµn Quèc, Kinh tÕ thÕ giíi, sè 1, 1998. 35- www.daum.net 36- www.chungta.com 37- www.pace.edu.vn.