Luận văn Xây dựng hệ thống câu hỏi và bài tập phân hóa khi dạy học hàm số lượng giác và phương trình lượng giác ở lớp 11 trường THPT (chương trình nâng cao)

MỞ ĐẦU 1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI Trong giai đoạn đổi mới hiện nay trước yêu cầu của sự nghiệp CNH- HĐH đất nước, để tránh nguy cơ bị tụt hậu về kinh tế và khoa học công nghệ thì việc cấp bách là phải nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo. Cùng với việc thay đổi về nội dung cần có thay đổi căn bản về phương pháp dạy học. Hội nghị TW khoá IV đặc biệt nhấn mạnh “Một trong những nhiệm vụ cần tập trung giải quyết từ nay đến năm 2010 là nâng cao chất lượng và hiệu quả của giáo dục. Muốn vậy phải thực hiện đổi mới giáo dục toàn diện, đổi mới mạnh mẽ về nội dung, chương trình và phương pháp giáo dục theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa”. Luật giáo dục năm 2005 chương II mục 2 điều 25 có ghi: “Phương pháp giáo dục phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động tư duy sáng tạo của HS; phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học, bồi dưỡng phương pháp tự học; khả năng làm việc theo nhóm, rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn; tác động đến tình cảm đem lại niềm vui hứng thú học tập cho học sinh”. Và trong chương I điều 5 có ghi “Phương pháp giáo dục phải phát huy tính tích cực tự giác, chủ động tư duy sáng tạo của người học, bồi dưỡng năng lực tự học khả năng thực hành, lòng say mê học tập và ý trí vươn lên”. Chương trình THPT được triển khai thực hiện dưới hình thức phân ban kết hợp với dạy học tự chọn, đó chính là giải pháp thực hiện dạy học phân hóa-một trong những định hướng cơ bản của quá trình giáo dục. Dạy học phân hóa đòi hỏi ngoài việc cung cấp những kiến thức cơ bản và phát triển những kỹ năng cần thiết cho học sinh, còn cần chú ý tạo ra các cơ hội lựa chọn về nội dung và phương pháp phù hợp với trình độ, năng lực nhận thức và nguyện vọng của học sinh. Thực tiễn ở các trường phổ thông hiện nay, quan điểm phân hoá trong dạy học chưa được quan tâm đúng mức. Giáo viên chưa được trang bị đầy đủ những hiểu biết và kỹ năng dạy học phân hóa, chưa thực sự coi trọng yêu cầu phân hóa trong dạy học. Đa số các giờ dạy vẫn được tiến hành đồng loạt, áp dụng như nhau cho mọi đối tượng học sinh, các câu hỏi, bài tập đưa ra cho mọi đối tượng học sinh đều có chung một mức độ khó-dễ. Do đó, không phát huy được tính tối đa năng lực cá nhân của học sinh, chưa kích thích được tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh trong việc chiếm lĩnh tri thức, dẫn đến chất lượng giờ dạy không cao, chưa đáp ứng được mục tiêu giáo dục. Từ thực tế đó đòi hỏi mỗi giáo viên trong khâu chuẩn bị giáo án cũng như trong khi tiến hành tổ chức các hoạt động dạy học, phải làm thế nào để tác động đến từng cá nhân học sinh với những đặc điểm khác nhau về năng lực, sở thích, nhu cầu sao cho phát huy được tối đa khả năng của bản thân mỗi học sinh trong học tập. Đứng trước nhu cầu đó đã làm nẩy sinh và thúc đẩy một cuộc vận động đổi mới phương pháp dạy học ở tất cả các cấp trong ngành giáo dục đào tạo, dần dần khắc phục những tồn tại phổ biến của phương pháp dạy học cũ như: Thuyết trình tràn lan, GV cung cấp kiến thức dưới dạng có sẵn, thiếu sự phân hóa. Thầy áp đặt, trò thụ động, thiên về dạy, yếu về học, không kiểm soát được việc học. Thay vào đó là sự đổi mới về phương pháp dạy học, với những tư tưởng chủ đạo được phát triển dưới nhiều hình thức khác nhau như “Lấy học sinh làm trung tâm”, “Phương pháp dạy học theo hướng tích cực”, “Tích cực hóa hoạt động dạy và học”. Đó là một hướng đổi mới PPDH được đông đảo các nhà nghiên cứu, các nhà lí luận và các Thầy cô giáo quan tâm. Việc vận dụng phương pháp này vào dạy học môn toán còn gặp rất nhiều hạn chế, còn có những vấn đề cần phải nghiên cứu áp dụng một cách cụ thể. Trong các vấn đề đó có vấn đề dạy học hàm số lượng giác và phương trình lượng giác ở trường THPT. Trong giải tích toán học thì khái niệm hàm số lượng giác và phương trình lượng giác là một trong những khái niệm quan trọng nó chứa đựng nhiều kiến thức, nhiều tư duy, nhất là tư duy trừu tượng, tư duy logic, Trong đó thể hiện nhiều thao tác tư duy: phân tích, tổng hợp, trừu tượng hoá, khái quát hóa, đặc biệt hóa, Nó đòi hỏi phẩm chất tư duy như : Linh hoạt sáng tạo, sự tính toán chính xác, các phẩm chất đạo đức kiên trì chịu khó. Mặt khác hàm số lượng giác và phương trình lượng giác là một khái niệm mới và trừu tượng đối với HS THPT, hơn nữa phân phối chương trình hàm số lượng giác và phương trình lượng giác chiếm một thời gian rất ít nên việc nắm vững lí thuyết và vận dụng vào làm bài tập đối với HS là rất khó khăn, HS gặp không ít lúng túng sai sót khi làm bài tập. Nếu các giờ dạy vẫn được tiến hành đồng loạt, áp dụng như nhau cho mọi đối tượng học sinh, các câu hỏi, bài tập đưa ra cho mọi đối tượng học sinh đều có chung một mức đội khó - dễ thì sẽ không phát huy được khả năng tư duy sáng tạo của học sinh khá, giỏi. Còn học sinh yếu , kém thì sẽ không nắm được kiến thức và hình thành được kỹ năng cơ bản. Điều đó làm cho đa số học sinh yếu, kém và trung bình chưa rõ khi học nội dung trên. Đồng thời một số giáo viên còn gặp trở ngại khi dạy học nội dung đó. Vì những lí do trên, chúng tôi chọn đề tài là: Xây dựng hệ thống câu hỏi và bài tập phân hóa khi dạy học hàm số lượng giác và phương trình lượng giác ở lớp 11 trường THPT (chương trình nâng cao). 2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU, NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU 2.1. Mục đích nghiên cứu Xây dựng được hệ thống câu hỏi và bài tập phân hóa khi dạy học “Hàm số lượng giác và Phương trình lượng giác” ở lớp 11, nhằm nâng cao hiệu quả dạy và học Đạị số và Giải tích (nâng cao) ở trường THPT. 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu + Hệ thống hóa một số vấn đề lí luận về dạy học phân hóa, về câu hỏi và bài tập phân hóa. + Bằng điều tra và quan sát tìm hiểu thực trạng dạy học phân hóa môn toán. Trong đó có thực trạng dạy và học phân hóa nội dung “Hàm số lượng giác và Phương trình lượng giác” lớp 11 nâng cao. + Xây dựng hệ thống câu hỏi và bài tập phân hóa khi dạy học Hàm số lượng giác và Phương trình lượng giác ở lớp 11 trường THPT. + Kiểm tra tính khả thi và hiệu quả của hệ thống câu hỏi và bài tập phân hóa đã được xây dựng. 3. PHưƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU - Phương pháp nghiên cứu lý luận: Nghiên cứu các tài liệu có liên quan đến đề tài. - Phương pháp điều tra, quan sát: Điều tra thực trạng dạy học phân hóa bằng phiếu trắc nghiệm, dự giờ, trao đổi ý kiến với giáo viên, hỏi ý kiến chuyên gia. - Phương pháp thực nghiệm sư phạm: Tiến hành thực nghiệm sư phạm ở một trường THPT nhằm kiểm tra các kết quả nghiên cứu trong thực tiễn dạy học ở trường THPT. 4. GIẢ THUYẾT KHOA HỌC Nếu xây dựng được một thệ thống câu hỏi và bài tập có tính chất phân hóa khi dạy học Hàm số lượng giác và phương trình lượng giác ở lớp 11 trường THPT thì sẽ phát huy cao độ tính tích cực, chủ động của từng học sinh, góp phần nâng cao chất lượng dạy học Đại số và giải tích nâng cao. 5. CẤU TRÚC LUẬN VĂN Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo, nội dung chính của luận văn gồm ba chương. Chương I. Cơ sở lí luận và thực tiễn của dạy học phân hóa. Chương II. Xây dựng một hệ thống câu hỏi và bài tập phân hóa khi dạy học Hàm số lượng giác và Phương trình lượng giác ở lớp 11 THPT (theo chương trình Đại số và Giải tích nâng cao). Chương III. Thực nghiệm sư phạm.