Lý thuyết chung về thương mại quốc tế và xuất nhập khẩu

g... Trung Quèc sö vèn cña n­íc ngoµi ®· më ra nh÷ng triÓn väng míi, ®· ®em l¹i nh÷ng hiÖu qu¶ ®¸ng kÓ cã lîi cho viÖc ®iÒu chØnh kinh tÕ cña Trung Quèc: x©y dùng träng ®iÓm n¨ng l­îng, giao th«ng vµ c¶i tiÕn kü thuËt ë c¸c xÝ nghiÖp hiÖn cã, tiÕp thu kinh nghiÖm qu¶n lÝ khoa häc kü thuËt tiªn tiÕn cña n­íc ngoµi. Nh­ng bªn c¹nh nh÷ng kÕt qu¶ lín, viÖc thu hót vèn ®Çu t­ cña n­íc ngoµi cßn ®ang gÆp mét sè khã kh¨n. Tr­íc hÕt lµ chÊt l­îng thu hót vèn ®Çu t­ ch­a cao vµ trong nh÷ng n¨m ®Çu cßn tËp trung vµo nh÷ng nghµnh nh­ du lÞch, nhµ ®Êt, c«ng nghiÖp nhÑ, kh¸ch s¹n. Cßn vÒ mÆt kü thuËt, nh÷ng xÝ nghiÖp do t­ b¶n n­íc ngoµi ®Çu t­ phÇn lín cã tr×nh ®é khoa häc thÊp, sö dông nhiÒu lao ®éng, nªn ch­a ®¹t ®­îcmôc ®Ých thu hót kü thuËt vµ kü n¨ng qu¶n lÝ tiªn tiÕn. Ngoµi ra, Trung Quèc cßn thiÕu c¸c chuyªn gia th¹o giái ®Ó qu¶n lÝ tèt c¸c qóa tr×nh xuÊt nhËp khÈu vµ sö dông vèn n­íc ngoµi. §Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng trªn vµ ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ cña viÖc sö dông vèn n­íc ngoµi, mét sè nhµ nghiªn cøu Trung Quèc ®· ph©n tÝch ¶nh h­ëng cña nh©n tè chÝnh s¸ch, chÕ ®é vµ c¸n bé ®èi víi viÖc thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. Hä ®· ®­a ra c¸c kiÕn nghÞ ®Ó c¶i thiÖn hoµn c¶nh ®Çu t­ nh­ c¶i thiÖn chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ ®èi ngo¹i; c¶i tiÕn viÖc qu¶n lÝ gi¸ c¶, ng¨n chÆn t¨ng gi¸;c¶i thiÖn c¬ chÕ qu¶n lÝ t­ b¶n n­íc ngoµi, n©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n lÝ; ®Ò ra chÝnh s¸ch thu hót vèn ®Çu t­ cña t­ b¶n n­íc ngoµi, t¨ng c­êng nghiªn cøu tæng hîp ®èi víi t­ b¶n quèc tÕ. §Ó thÓ chÕ ho¸ viÖc thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, ngµy 11-10-1986 Quèc vô viÖn ®· c«ng bè quy ®Þnh vÒ khuyÕn khÝch c¸c nhÇ ®Çu t­ n­íc ngoµi, nh»m c¶i thiÖn m«i truêng ®Çu t­, thu hót vèn vµ kü thuËt n­íc ngoµi tèt h¬n, n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm, t¨ng xuÊt khÈu thu ngo¹i tÖ, ph¸t triÓn kinh tÕ quèc d©n. Trong ®Ò c­¬ng quy ho¹ch 10 n¨m vµ 5 ¨m lÇn thø 8, Trung Quèc kh¼ng ®Þnh lµ sÏ lîi dông tÝch cùc cã hiÖu qu¶ vèn n­íc ngoµi, tranh thñ c¸c kho¶n vay quèc tÕ ®Ó tËp trung vµo c¸c nghµnh träng ®iÓm nh­: n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp, thuû lîi, n¨ng l­îng, th«ng tin, giao th«ng, nguyªn vËt liÖu. Trung Quèc chñ tru¬ng c¶i thiÖn h¬n n÷a m«i truêng ®Çu t­, khuyÕn khÝch ®Çu t­ n­íc ngoµi. §ång thêi t¨ng c­êng vµ c¶i thiÖn viÖc quy ho¹ch vµ chØ ®¹o vÒ lîi dông vèn bªn ngoµi, n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ vµ x· héi cña viÖc lîi dông vèn bªn ngoµi. Vµ nh÷ng biÖn ph¸p ®Ó ®¶m b¶o ch¾c ch¾n tr¶ nî ®óng hÑn. Bªn c¹nh ®ã, ®Ó gi¶i quyÕt mét phÇn vÊn ®Ò c¸n bé, Trung Quèc mêi c¸c chuyªn gia n­íc ngoµi vµo lµm viÖc t¹i Trung Quèc víi t­ c¸ch lµ ng­êi qu¶n lÝ vµ cö c¸c chuyªn gia cña Trung Quèc ra n­íc ngoµi(chñ yÕu lµ c¸c n­íc t­ b¶n chñ nghÜa) ®Ó häc tËp, bæ tóc n©ng cao tr×nh ®é, qu¶n lÝ vµ hµnh chÝnh. N¨m 1988 Trung Quèc ®· cö 50 c¸n bé cao cÊp sang häc c¸c ch­¬ng tr×nh huÊn luyÖn hµnh chÝnh t¹i tr­êng ®¹i häc Havít, vµ viÖn kü thuËt Masatrusets. Chi phÝ cho viÖc häc nµy lªn ®Õn7 triÖu ®«la. §ång thêi Trung Quèc còng nhËn ®µo t¹o sinh viªn n­íc ngoµi vµ coi ®ã lµ mét bé phËn cña chÝnh s¸ch më cöa. Song song víi viÖc thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, Trung Quèc còng t¨ng c­êng ®Çu t­ ra n­íc ngoµi, Trung Quèc cã hîp doanh víi nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi nh­: Mü, NhËt, Anh, Hµ Lan, BØ, Canada, Braxin, Chi Lª, Th¸i Lan, B¨ngladet, Hång k«ng... Trong hîp t¸c, ®Çu t­ víi n­íc ngoµi Trung Quèc th­êng dïng c¸c h×nh thøc: C¸c c«ng ty h÷u h¹n, c¸c c«ng ty cæ phÇn h÷u h¹n, c¸c c«ng ty hîp doanh hîp ®ång. §Õn nay, Trung Quèc ®· cã 886 xÝ nghiÖp kinh doanh chung vèn hîp t¸c mang tÝnh chÊt phi mËu dÞch t¹i 94 n­íc vµ khu vùc víi tæng kinh phÝ ®Çu t­ lµ 2, 44 tû ®«la, trong ®ã phÝa Trung Quèc ®ãng gãp 1, 05 tû ®«la, chiÕm 43%. C¸c ®Æc khu kinh tÕ vµ vïng kinh tÕ ven biÓn Trung Quèc x©y dùng c¸c ®Æc khu kinh tÕ nh»m môc ®Ých thu hót vèn, kü thuËt vµ c«ng nghÖ tiªn tiÕn cña n­íc ngoµi ®Ó thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ trong n­íc, n©ng cao tr×nh ®é kü thuËt, xuÊt khÈu vµ giao l­u kinh tÕ gi÷a thÕ giíi víi trong n­íc. Trung quèc b¾t ®Çu x©y dùng c¸c ®Æc khu tõ th¸ng 8 – 1979 vµ qu¸ tr×nh nµy chia lµm hai b­íc. B­íc 1: KiÕn thiÕt c¬ b¶n, t¹o hoµn c¶nh ®Çu t­. B­íc 2: Ph¸t triÓn s¶n xuÊt c«ng – n«ng nghiÖp, x©y dùng kinh tÕ tæng hîp, h­íng s¶n xuÊt ra n­íc ngoµi. B­íc 1: Tõ n¨m 1979 ®Õn n¨m 1984, tËp trung x©y dùng c¸c c«ng tr×nh kÕt cÊu h¹ tÇng c¬ së, ®µo t¹o c¸n bé qu¶n lý vµ c«ng nh©n lµnh nghÒ, t¹o m«i tr­êng ®Çu t­ thuËn lîi. Trong b­íc nµy, Trung Quèc ®Çu t­ vµo 4 ®Æc khu kinh tÕ 7. 630 triÖu nh©n d©n tÖ, x©y dùng c¬ së trªn 60km2. ë ®ã ®· h×nh thµnh hÖ thèng ®ång bé ®­êng giao th«ng, ®iÖn n­íc, h¶i c¶ng, s©n bay, nhµ x­ëng, trô së cöa hµng vµ c¸c c«ng tr×nh dÞch vô. B­íc 2: Tõ n¨m 1985 trë ®i, huy ®éng vèn ®Çu t­ cña n­íc ngoµi, tiÕn hµnh ho¹t ®éng kinh doanh s¶n xuÊ, ph¸t triÓn ®Æc khu phï hîp víi nh÷ng ®iÒu kiÖn kh¸ch quan, chñ quan cña tõng ®Æc khu ®Ó nh»m môc ®Ých chung lµ kÝch thÝch nÒn kinh tÕ trong n­íc ph¸t triÓn. 4 ®Æc khu kinh tÕ cña Trung Quèc cã vÞ trÝ ®Þa lý, ®iÒu kiÖn tù nhiªn, nh©n lùc kh¸c nhau nªn ph­¬ng h­íng x©y dùng ®Æc khu còng cã träng ®iÓm riªng. §Æc khu ThÈm QuyÕn kÕ liÒn víi Hång K«ng, thuËn lîi cho viÖc thu hót vèn cña Hoa kiÒu vµ ng­êi n­íc ngoµi ë Hång K«ng vµ ¸o M«n,. N¬i ®©y sÏ ph¸t triÓn mét ®Æc khu kinh tÕ tæng hîp gåm c¶ n«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp, du lÞch, th­¬ng nghiÖp. §Æc khu Chu H¶i n»m s¸t ¸o M«n, ph¸t triÓn chñ yÕu vÒ du lÞch, nhµ ë, phôc vô th­¬ng nghiÖp vµ gia c«ng xuÊt khÈu. §Æc khu S¸n §Çu ph¸t triÓn chñ yÕu gia c«ng xuÊt khÈu Long Hæ. §Æc khu H¹ M«n ph¸t triÓn chñ yÕu lµ khu gia c«ng xuÊt khÈu Hå Lý. C¸c ®Æc khu kinh tÕ cña Trung Quèc ®· thu hót ®­îc c¸c c«ng ty n­opøc ngoµi vµo t×m kiÕm nguån cung cÊp søc lao ®éng to lín, cã chÊt l­îng cao gi¸ l¹i rÎ. Tõ ngµy c¸c ®Æc khu kinh tÕ ®­îc thµnh lËp, nh÷ng c«ng ty næi tiÕng cña ph­¬ng T©y (nh­ Xerox, International Business Machines oryaler, Corp-Warner, Lomfert and Dou Chemical…) ®· lµm ¨n ph¸t ®¹t ë Trung Quèc. Vµ ®Õn nöa ®Çu n¨m 1991 c¸c nhµ kinh doanh n­íc ngoµi ®· ®Çu t­ trùc tiÕp gÇn 24 tû ®«la, h¬n 3, 4 v¹n xÝ nghiÖp n­íc ngoµi ®Çu t­, trong ®ã cã 1, 6 v¹n xÝ nghiÖp ®· ®i vµo s¶n xuÊt kinh doanh. Trong kÕ ho¹ch 5 n¨m lÇn thø 8 Trung Quèc chñ tr­ong x©y dùng tèt h¬n n÷a ë 5 ®Æc khu kinh tÕ ThÈm QuyÕn, Chu H¶i, H¹ M«n, S¸n §Çu vµ tØnh H¶i Nam. C¸c ®Æc khu kinh tÕ cã nhiÖm vô hµng ®Çu lµ ph¶i lîi dông cã hiÖu qu¶ h¬n n÷a vèn n­íc ngoµi, kü thuËt tiªn tiÕn vµ kinh nghiÖm qu¶n lÝ cña n­íc ngoµi, ph¸t triÓn kinh tÕ h­íng ra bªn ngoµi, vµ më réng sù liªn kÕt vµ hîp t¸c chiÒu ngang vÒ kinh tÕ néi ®Þa. Trong ph©n vïng ph¸t triÓn kinh tÕ cña Trung Quèc hiÖn nay th× träng ®iÓm chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ lµ vïng ven biÓn phÝa §«ng víi 11 tØnh, khu, 14 thµnh phè ven biÓn më cöa, 4 ®Æc khu kinh tÕ, 3 vïng ch©u thæ, 2 b¸n ®¶o vµ tØnh ®Æc khu H¶i Nam. TiÕp theo viÖc x©y dùng c¸c ®Æc khu kinh tÕ, n¨m 1983 Trung Quèc më cöa 14 thµnh phè ven biÓn, sau ®ã ®Õn 3 vïng ch©u thæ vµo n¨m 1985 vµ ®Õn th¸ng 7- 1985 th× më cöa hoµn toµn 4 thµnh phè lín: Th­îng h¶i, Thiªn T©n, §¹i Liªn vµ Qu¶ng Ch©u. §ã lµ mét qóa tr×nh më cöa dÇn tõng b­íc víi chñ tr­¬ng ®Èy m¹nh më cöa víi n­íc ngoµi, tÝch cùc tham gia trao ®æi c¹nh tranh quèc tÕ, lÊy sù phån vinh cña kinh tÕ ven biÓn ®Ó kÐo theo toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n ph¸t triÓn, liªn hiÖp kinh tÕ theo chiÒu ngang gi÷a vïng ven biÓn vµ néi ®Þa, kÐo theo miÒn t©y vµ miÒn trung ph¸t triÓn, ph¸t huy vai trß “cöa sæ” cña khu vùc ven biÓn trong qu¸ tr×nh më cöa víi bªn ngoµi. Khu vùc ven biÓn cña Trung Quèc ®ang ®i ®Çu trong ph¸t triÓn kinh tÕ h­íng ra n­íc ngoµi mµ khu vùc chñ yÕu lµ khu vùc Th¸i B×nh D­¬ng, B¾c Mü vµ T©y ¢u. Nh÷ng thµnh phè ven biÓn më cña ®Òu n»m ë vïng kinh tÕ ph¸t triÓn, giao th«ng thuËn lîi, cã c¬ së c«ng nghiÖp tèt, v¨n ho¸, khoa häc – kü thuËt t­¬ng ®èi ph¸t triÓn, cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó më réng quan hÖ kinh tÕ víi n­íc ngoµi, cã m¹ng l­íi hîp t¸c kinh tÕ víi néi ®Þa réng lín. Nh÷ng thµnh phè nµy cïng víi c¸c ®Æc khu kinh tÕ t¹o thµnh d¶i ®Êt tiÒn duyªn h¶i më cöa ra n­íc ngoµi. Sau khi më cña, khu vùc nµy ®· t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc thu hót vèn n­íc ngoµi, nhËp khÈu kü thuËt, t¨ng nhanh tèc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ – kü thuËt ë nh÷ng n¬i ®ã. Trªn c¬ së ®ã gióp ®ì vïng néi ®Þa vÒ c¸c mÆt tiÕp thu vµ phæ biÕn khoa häc – kü thuËt tiªn tiÕn, kinh nghiÖm qu¶n lý, th«ng tin kinh tÕ, båi d­ìng nh©n tµi, thóc ®Èy hiÖn ®¹i ho¸ c¶ n­íc. Trong nh÷ng n¨m tíi, khu vùc kinh tÕ ven biÓn cña Trung Quèc chñ yÕu sÏ ®i v¸o n©ng cÊp vµ ®æi míi s¶n phÈm ph¸t triÓn c¸c nghÒ vµ s¶n phÈm tr×nh ®é t­¬ng ®èi tiªn tiÕn, tinh vi, mòi nhän míi, ®Æc biÖt lµ ph¶i ph¸t huy ­u thÕ vÒ c«ng nghiÖp c¬ khÝ ®iÖn tö, c«ng nghiÖp nhÑ, ph¸t triÓn nh÷ng s¶n phÈm næi tiÕn chÊt l­îng tèt cã søc c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng trong vµ ngoµi n­íc. §ång thêi sÏ chuyÓn dÇn nh÷ng s¶n phÈm tiªu hao n¨ng l­îng vµ nguyªn vËt liÖu lín ®ßi hái khèi l­îng vËn chuyÓn lín vµo c¸c vïng néi ®Þa cã ®ñ n¨ng l­îng vµ giµu nguyªn vËt liÖu ®Ó tõng b­íc lµm dÞu t×nh tr¹ng c¨ng th¼ng vÒ n¨ng l­îng vµ giao th«ng. Bªn c¹nh viÖc ph¸t triÓn san xuÊt nh÷ng s¶n phÈm xuÊt khÈu cã gi¸ trÞ, vïng kinh tÕ ven biÓn sÏ ph¸t triÓn c¸c ngµnh tµi chÝnh – ng©n hµng, b¶o hiÓm, tin häc, du lÞch, t­ vÊn, nhµ cöa vµ dÞch vô sinh ho¹t. Song song víi viÖc x©y dùng c¸c thµnh phè ven biÓn. Trung Quèc ®· ®Ò ra kÕ ho¹ch 10 n¨m x©y dùng c¸c c¶ng däc theo 18 000 km bê biÓn cho phï hîp víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ vµ bu«n b¸n cu¶ Trung Quèc. Dù ®Þnh ®Õn cuèi thÕ kû nµy sè cÇu c¶ng cña c¸c c¶ng ven biÓn Trung Quèc sÏ lªn tíi 2000 vµ trong sè ®ã sÏ cã 1200 c¶ng n­íc s©u. HiÖn nay Trung Quèc cã kho¶ng 60 c¶ng lín vµ võa trong ®ã cã 40 c¶ng phôc vô cho chÝnh s¸ch kinh tÕ më cöa. Trong h¬n 40 n¨m x©y dùng CNXH, Trung Quèc ®· cã 20 n¨m c¸ch biÖt víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ, kü thuËt cña thÕ giíi vµ 20 n¨m ®ã chÝnh lµ giai ®o¹n c¸ch m¹ng khoa häc thÕ giíi cã nh÷ng b­íc tiÕn m¹nh mÏ. N¨m 1978, Quèc héi Trung Quèc kho¸ V kú häp thø I th«ng qua ch­¬ng tr×nh 4 hiÖn ®¹i ho¸ vµ ®Ò ra môc tiªu ®Õn n¨m 2000 tæng s¶n phÈm x· héi sÏ t¨ng 4 lÇn, ®ång thêi ®· x¸c ®Þnh muèn ph¸t triÓn kh«ng thÓ “ §øng ngoµi “ thÕ giíi, mµ ph¶i “ Më cöa”, ph¶i “ b­íc vµo thÕ giíi “. §ång thêi c¸c nhµ l·nh ®¹o Trung Quèc ®· kh¼ng ®Þnh r»ng x©y dùng chñ nghÜa x· héi ph¶i kiªn tr× c¶i c¸ch, më cöa, còng nh­ viÖc nh©n d©n Trung Quèc lùa chän con ®­êng x· héi chñ nghÜa lµ mét tÊt yÕu lÞch sö. C¶i c¸ch, më cöa lµ con ®­êng tÊt yÕu ®Ó ph¸t triÓn søc s¶n xuÊt x· héi, x©y dùng ®Êt n­íc phån vinh, v÷ng m¹nh. Nh­ng ®©y còng lµ mét qu¸ tr×nh l©u dµi phøc t¹p, kh«ng thÓ nãng véi. Trong dÞp tæng kÕt 40 n¨m x©y dùng chñ nghÜa x· héi ë Trung Quèc nh÷ng n¨m c¶i c¸ch, më cöa ®­îc ®¸nh gi¸ lµ thêi kú kinh tÕ ph¸t triÓn phån thÞnh nhÊt, søc m¹nh ®Êt n­íc t¨ng tr­ëng nhanh nhÊt, nh©n d©n ®­îc h­ëng nhiÒu phóc lîi nhÊt vµ còng lµ thêi kú Trung Quèc më cöa ®i ra thÕ giíi bªn ngoµi. Trong thêi kú nµy tæng s¶n phÈm quèc d©n t¨ng 2, 5 lÇn, b×nh qu©n mçi n¨m t¨ng 9, 6 % vµ ®êi sèng nh©n d©n ®­îc c¶i thiÖn nhanh ch­a tõng thÊy. Nh­ng con ®­êng c¶i c¸ch më cña còng kh«ng thÓ thuËn buåm xu«i giã vµ còng kh«ng tr¸nh khái n¶y sinh nh÷ng sai sãt cÇn rót kinh nghiÖm vÒ mÆt kü thuËt – kü thuËt còng nh­ vÒ mÆt chÝnh trÞ- x· héi. §ßi hái më cña víi n­ìc ngoµi, vµ chÝnh s¸ch më cña víi ng­êi n­íc ngoµi ph¶i trë thµnh luËt ph¸p ph¶i ®Þnh ra ph¸p luËt, ®iÒu lÖ, ph­¬ng ch©m, chÝnh s¸ch cho nh÷ng nghµnh kinh tÕ cã liªn quan ®Õn n­íc ngoµi ®Ó cã c¨n cø ph¸p luËt cho c¸c bªn h÷u quan tu©n theo ®ã lµ nh©n tè quan träng ®Ó c¶i thiÖn hoµn c¶nh ®Çu t­ n­íc ngoµi. Qu¸ tr×nh më cöa còng lµ qu¸ tr×nh më réng sù giao l­u trong vµ ngoµi n­íc kh«ng chØ riªng vÒ kinh tÕ –kü thuËt mµ cßn lµ sù giao l­u c¸c mÆt ho¹t ®éng kh¸c cña ®êi sèng x· héi, kÓ c¶ t­ t­ëng, t©m lý x· héi. Trung quèc chñ tr­¬ng c¶i c¸ch, më cöa lµ ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho chñ nghÜa x· héi tù hoµn thiÖn vµ ph¸t triÓn. Do vËy ®Ó gi÷ ®­îc ph­¬ng h­íng ®óng ®¾n, th× c¶i c¸ch, më cöa ph¶i ®­îc tiÕn hµnh d­íi tiÒn ®Ò 4 nguyªn t¾c c¬ b¶n; TiÕn hµnh ®ång thêi x©y dùng v¨n minh vËt chÊt vµ v¨n minh tinh thÇn ;Kiªn tr× kh«ng thay ®æi ®Èy m¹nh c¶i c¸ch, më cöa vµ kh«ng ngõng chèng tù do ho¸ t­ s¶n ;C¶nh gi¸c ng¨n ngõa vµ s½n sµng ®Ëp tan ©m m­u diÔn biÕn hoµ b×nh hßng ®­a c¶i c¸ch, më cöa ®i chÖch h­íng x· héi chñ nghÜa. §ång thêi ph¶i lµm tèt c«ng t¸c x©y dùng §¶ng, x©y dùng d©n chñ vµ ph¸p chÕ, kiªn quyÕt trõng trÞ tham nhòng, kh«i phôc vµ cñng cè mèi quan hÖ m¸u thÞt gi÷a ®¶ng vµ nh©n d©n. Tãm l¹i, theo sù ®¸nh gi¸ cña thÕ giíi vµ trung quèc, trong h¬n 10 n¨m thùc hiÖn chÝnh s¸ch c¶i c¸ch, më cöa. Trung Quèc. ®· thu ®­îc nh÷ng thµnh c«ng lín trong ph¸t triÓn kinh tÕ vµ n©ng cao møc sèng cña nh©n d©n. ChÝnh s¸ch nµy d· cã t¸c dông kÝch thÝch mäi mÆt ho¹t ®éng cña ®Êt n­íc, t¹o c¬ së v÷ng m¹nh cho ®Þa vÞ cña Trung Quèc vµ t¹o ra cho Trung Quèc mét diÖn m¹o míi tr­íc con m¾t cña thÕ giíi. §ång thêi, chÝnh s¸ch nµy còng ®em l¹i cho CNXH mµu s¾c Trung Quèc mét s­c sèng míi vµ ®ãng gãp nh÷ng kinh nghiÖm ®¸ng kÓ cho c«ng cuéc c¶i c¸ch, ®æi míi ®ang diÔn ra ë nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi. 2. Qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch c¶i c¸ch Thay ®æi nhËn thøc ®èi víi chÝnh s¸ch kinh tÕ ®èi ngo¹i: Trung Quèc ®· cã mét ban l·nh ®¹o biÕt nh×n nhËn ®óng thêi cuéc, cã chÝnh s¸ch ®iÒu hµnh cã hiÖu qu¶. Hä ®· kiªn tr× vµ nhÊt quµn thùc hiÖn chÝnh sach më cöa mÆc dï g¹p vÊp v¸p do thiÕu kinh nghiÖm hoÆc bÞ c¸c b¹n hµng n­íc ngoµi g©y khã kh¨n. Hä liªn tôc ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch, t¹o ra nh÷ng “ kh«ng gian th«ng tho¸ng” cho c¸c ho¹t ®éng ®èi ngo¹i, c¶i t¹o m«i tr­êng kinh doanh thuËn lîi cho ng­êi n­íc ngoµi, bao gåm viÖc x©y dùng c¬ së h¹ tÇng, c¶i c¸ch vµ ban hµnh hÖ thèng ph¸p luËt cã liªn quan tíi quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i vµ c¸c thñ tôc hµnh chÝnh ; ®a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i h×nh kinh doanh ; tËn dông tiÒm n¨ng kinh tÕ vµ trÝ tuÖ cña ng­êi Hoa vµ Hoa KiÒu... Nhòng thµnh c«ng trong ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i cña Trung Quèc tr­íc hÕt g¾n liÒn víi viÖc lùa chän c¸c b­íc ®i chiÕn l­îc cña c¸c nhµ l·nh ®¹o nh»m më cöa ®Êt n­íc; ®ång thêi g¾n liÒn víi nh÷ng biÖn ph¸p më cöa mµ hä ®· thùc hiÖn mét c¸ch linh ho¹t, uyÓn chuyÓn vµ cã bµi b¶n. H×nh thµnh thÕ më cöa ®åi ngo¹i nhiÒu tÇng; nÊc, ra mäi h­íng: tõng b­íc më cöa vïng ven biÓn, tiÕn ®Õn më cöa c¸c vïng ven s«ng, ven biªn giíi vµ mäi vïng néi ®Þa. Nh÷ng b­íc ®i nh­ vËy ®· dÇn dÇn h×nh thµnh thÕ më cöa ®èi ngo¹i nhiÒu tÇng, nhiÒu nÊc, ra mäi h­íng theo ph­¬ng ch©m më cöa tõ ®iÓm ®Õn tuyÕn, tõ tuyÕn ®Õn diÖn. Qu¸ tr×nh më cöa ®ã còng theo mét nguyªn t¾c lµ cho phÐp mét sè vïng giµu lªn tr­íc, råi trªn c¬ së giµu cã ®ã gióp ®ì c¸c vïng kh¸c giµu theo. 3. Ngo¹i th­¬ng cña Trung Quèc trong thêi kú c¶i c¸ch, më cöa Môc tiªu chñ yÕu cña chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng cña cuéc c¶i c¸ch nµy lµ më réng quyÒn h¹n chñ ®éng kinh doanh ngo¹i thpong, kh¬i dËy tÝnh tÝch cîc n¨ng ®éng s¸ng t¹o cho c¸c xÝ nghiÖp s¶n xuÊt vµ c«ng ty xuÊt nhËp khÈu ngo¹i th­¬ng, ®Èy m¹nh viÖc më réng kªnh tiªu thô hµng ho¸ ra thÞ tr­êng ngoµi n­íc, t¨ng c­êng søc c¹nh tranh vµ n©ng cao vÞ trÝ cña hµng ho¸ xuÊt khÈu trªn thÞ tr­êng quèc tÕ, ®ång thêi më réng quan hÖ mËu dÞch cña Trung Quèc ®èi víi c¸c c­íc trªn thÕ giíi. Nh÷ng chÝnh s¸ch c¶i c¸ch lín trong lÜnh vùc ngo¹i th­¬ng ®­îc thùc hiÖn trong c¸c n¨m qua gåm: §­a quyÒn tù chñ kinh doanh ngo¹i th­¬ng xuèng c¸c ®Þa ph­¬ng, quyÒn s¶n xuÊt kinh doanh vµ xuÊt khÈu cho c¸c xÝ nghiÖp cì võa vµ nhá, tõng b­íc më réng quyÒn kinh doanh ngo¹i th­¬ng cho tæng c«ng ty xuÊt nhËp khÈu. §æi míi c¬ chÕ qu¶n lý ngo¹i th­¬ng: Trung Quèc ®· thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®iÒu chØnh vµ ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý ngo¹i th­¬ng, t¹o ra hÖ thèng qu¶n lý gän nhÑ, ho¹t ®éng linh ho¹t, gi¶i quyÕt cã hiÖu qu¶ trªn c¬ së chuyÓn tõ ph­¬ng thøc qu¶n lý trùc tiÕp sang qu¶n lý gi¸n tiÕp, phèi hîp qu¶n lý vÜ m« víi qu¶n lý vi m« trong ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng. Thùc hiÖn ®iÒu tiÕt vÜ m« vµ ®iÒu tiÕt kinh tÕ phï hîp, c©n ®èi c«ng t¸c tæ chøc vµ kiÓm tra gi¸m s¸t, hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt vµ ®æi míi c«ng t¸c phôc vô, b¶o ®¶m cho ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng ph¸t triÓn thuËn lîi h¬n n÷a. §Èy m¹nh chÕ ®ä kho¸n kinh doanh ngo¹i th­¬ng ph¸t triÓn toµn diÖn vµ phèi hîp c¶i c¸ch c¸c thÓ chÕ cã liªn quan: Tõ n¨m 1979 Trung Quèc ®· d­a ra mét lo¹t c¸c chÝnh s¸ch níi láng ho¹t ®äng kinhdoanh xuÊt nhËp khÈu cho c¸c xÝ nghiÖp s¶n xuÊt hµng ho¸ vµ c«ng ty xuÊt nhËp khÈu, nh»m xo¸ bá hiÖn t­îng “¨n nåi c¬m chung” vµ “ bøc t­êng chung” gi÷ donh nghiÖp c«ng nghiÖp vµ doanh nghiÖp c«ng nghiÖp vµ doanh nghiÖp ngo¹i th­¬ng kÐo dµi nhiÒu n¨m nay. §Ó phèi hîp víi viÖc thùc hiÖn chÕ ®é tr¸ch nhiÖm kho¸n kinh doanh ngo¹i th­¬ng mét c¸ch ®ång bé, htùc hiÖn ®i s©u c¶i c¸ch ngo¹i th­¬ng toµn diÖn Trung Quèc ®½ thùc hiÖn c¶i c¸ch mét sè thÓ chÕ chñ yÕu cã liªn quan ®Õn s¶n xuÊt hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu vµ kinh doanh xuÊt nhËp khÈu: + C¶i c¸ch thÓ chÕ kÕ ho¹hc ngo¹i th­¬ng +C¶i c¸ch thÓ chÕ kinh doanh xuÊt nhËp khÈu +C¶i c¸ch thÓ chÕ gi÷ l¹i ngo¹ tÖ +C¶i c¸ch thÓ chÕ ph©n phèi lîi nhuËn ngo¹i th­¬ng - Ph¸t triÓn c¸c c¬ quan th­¬ng vô ë n­íc ngoµi: §Õn cuèi n¨m 1988, Trung Quèc ®· thµnh lËp 144 c¬ quan th­¬ng vô ë 128 n­íc vµ khu vùc; song ®Õn n¨m1995 ®· cã tíi 222 c¬ quan th­¬ng vô ë hÇu hÕt c¸c n­íc vµ khu vùc trªn thÕ giíi. §Æc biÖt, Trung Quèc ®· thµnh lËp ®­îc 4 trung t©m mËu dÞch rÊt lín ë New york, Atlantic, Panama vµ Ham Bourg. Nh÷ng trung t©m nµy ®· ph¸t huy t¸c dông trong viÖc x©y dùng “ cöa sæ th­¬ng m¹i” ngoµi n­íc, gãp phÇn thóc ®Èy mèi giao l­u, trao ®æi vµ bu«n b¸n gi÷a c¸c ®Þa ph­¬ng trong vµ ngoµi n­íc mét c¸ch réng d·i. Quan hÖ xuÊt khÈu vµ t¨ng tr­ëng kinh tÕ Trung Quèc C¸c nhµ kinh tÕ häc quèc tÕ khi nh×n nhËn vÒ vai trß cña ngo¹i th­¬ng vµ sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ ®· ®­a ra thuyÐet “ Bi quan xuÊt khÈu hiÖn ®¹i”, vµ nã ®Æc biÖt ¶nh h­ëng vµo nh÷ng thËp kû 80. theo kinh nghiÖm cho thÊy, sù ph¸t triÓn cña nhiÒu n­íc ®ang ph¸t triÓn phô thuéc vµo sù t¨ng tr­ëng cña nh÷ng n­íc ph¸t triÓn, mÆt kh¸c, tõ n¨m 1973 ®Õn nay tèc ®é t¨ng tr­ëng ngo¹i th­¬ng ®ang gi¶m vµ nh­ vËy theo thuyÕt nµy th× ®ã lµ mét nguy c¬. ChÝnh v× thuyÕt ®ã mµ cã ng­êi ®· cho r»ng m« h×n kinh tÕ h­íng ngo¹i kiÓu ¸ §«ng trong ®ã cã Trung Quèc cã thÓ kh«ng phï hîp khi mµ trªn thÕ gíi hiÖn nay kinh tÕ t¨ng tr­ëng thÊp vµ chøc n¨ng b¶o hé mËu dÞch ®ang thÞnh hµnh. Tuy nhiªn qu¸ tr×nh c¶i c¸ch vµ më cöa ®· ph¶n b¸c hoµn toµn nh÷ng luËn ®iÖu ®ã, quan hÖ gi÷a vai trß xuÊt khÈu vµ t¨ng tr­ëng kinh tÕ thÓ hiÖn trªn 3 mÆt sau: Trong thêi gian tõ n¨m 1978 – 1992, tû lÖ t¨ng tr­ëng b×nh qu©n còng nh­ tû lÖ xuÊt khÈu hµng n¨m cña ngo¹i th­¬ng Trung Quèc kh«ng nh÷ng cao h¬n tû lÖ t¨ng tr­ëng b×nh qu©n hµng n¨m GNP cña Trung Quèc mµ cßn cao h¬n nhiÒu møc t¨ng tr­ëng vµ xuÊt khÈu toµn cÇu cïng thêi kú (tû lÖ t¨ng tr­ëng ngo¹i th­¬ng hµng n¨m cña Trung Quèc cïng thêi kúlµ 16% trong khi tèc ®é ph¸t triÓn cña toµn cÇu lµ 7. 75%). Theo dù ®o¸n sau c¶i c¸ch th× ph¶i ®Õn cuèi thÕ kû nµy quy m« ngo¹i th­¬ng cña Trung Quèc cÇn ®¹t ®­îc 160 tû USD, nh­ng chØ ®Õn cuèi n¨m 1992, quy m« ngo¹i th­¬ng cña Trung Quèc ®· ®¹t ®­îc 165. 6 tû USD, c¸n c©n ngo¹i th­¬ng ®· ®¹t ®Õn 38%, n¨m 1991 lµ 36. 41%. Trªn thùc tÕ, møc ®é ®ã cã thÓ so s¸nh víi c¶ c¸c n­íc ph¸t triÓn ph­¬ng t©y (n¨m 1991 nhÞp ®é t¨ng ngo¹i th­¬ng cña Mü lµ 16, 04%, NhËt 16, 30%, Ph¸p 37, 12%, Cana®a 41, 89%... ) §iÒu ®ã kh«ng chØ ph¶n ¸nh víi m« h×nh ph¸t triÓn réng r·i cña c¸c n­íc lín trªn thÕ giíi, mµ cß g¹t bá luËn ®iÖu ®ßi g¹t Trung Quèc ra khái tæ chøc kinh tÕ khu vùc. Sù ph¸t triÓn cña ngo¹i th­¬ng Trung Quèc cã t¸c dông thóc ®©y kinh tÕ Trung Quèc t¨ng tr­ëng. Trong thêi gian 1981 – 1991, g¸i trÞ thÊp nhÊt cña giíi h¹n xuÊt khÈu cña ngo¹i th­¬ng Trung Quèc lµ 3, 98%(1983), cao nhÊt lµ 60, 5% (1990), nh¬ng trong 11 n¨m tæng sè gi¸ trÞ gia t¨ng lµ1538, 45 tû NDT, tæng sè gi¸ trÞ gia t¨ng cña xuÊt khÈu ngo¹i th­¬ng 355, 944 tû NDT, tû lÖ so s¸nh gi÷a 2 ngµnh nµy lµ 1/0, 23. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ sù ph¸t triÓn ngo¹i th­¬ng ®· cã t¸c dông lµm ®éng c¬ thóc ®Èy kinh tÕ Trung Quèc t¨ng tr­ëng. Víi viÖc tèc ®é ph¸t triÓn cña t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu tõ 10 tû USD trong 15 n¨m (1978-1993) Trung Quèc ®· kh«ng kÐm c¸c n­íc ph¸t triÓn ph­¬ng t©ymµ cßn cho thÊy chÝnh s¸ch më cöa víi bªn ngoµi ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tÝch lín. * ThÞ tr­êng Trung Quèc më cöa vµ tû träng nhËp khÈu Bªn c¹nh viÖc chiÕm lÜnh thÞ tr­êng thÕ giíi, Trung Quèc còng ®· më réng h¬n n÷a thÞ tr­êng trong n­íc, tõ ®ã n©ng cao c¸n c©n nhËp khÈu (Tõ n¨m 1980 – 1991, tû träng nhËp khÈu cña Trung Quèc lµ: 6, 69%; 7, 7%; 7, 26%;8, 91%; 14, 7%; 15, 45%; 14, 28%; 14, 61%; 13, 75%; 14, 55%; 17, 12%) mµ h¬n n÷a lµ Trung Quèc ®· më cöa rÊt æn ®Þnh. Nguyªn nh©n: N¨m 1984, khëi ®éng cuéc c¶i c¸ch thÓ chÕ ngo¹i th­¬ng vµ thùc hiÖn chÕ ®é ®¹i lý nhËp khÈu, hµng ho¸ nhËp khÈu do nhµ n­íc thèng nhÊt gi¶m nhanh. N¨m 1986, Trung Quèc chÝn thøc ®Ò nghÞ kh«i phôc ®Þa vÞ cña n­íc kÝ kÕt hiÖp ®Þnh GATT, nen cã ®iÒu chØnh lín vÒ qu¶n lý nhËp khÈu. N¨m 1988, TW §¶ng Céng s¶n Trung Quèc ®­a ra chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ vïng ven biÓn. III. Nh÷ng thµnh tùu mµ Trung Quèc ®· ®¹t ®­îc trong thêi kú c¶i c¸ch: T¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ nh÷ng thay ®æi vÒ c¬ cÊu kinh tÕ Trong nh÷ng n¨m 1978-1997, Trung Quèc ®¹t tèc ®é t¨ng tr­ëng GDP b×nh qu©n h»ng n¨m lµ 10%, møc cao nhÊt thÕ giíi lóc bÊy giê. Giai ®o¹n 1992-1997, Trung Quèc thËm chÝ cßn t¨ng tr­ëng ngo¹n môc h¬n n÷a víi tèc ®é t¨ng tr­ëng GDP b×nh qu©n ®¹t 11%/n¨m. NhiÒu nhµ quan s¸t xem sù t¨ng tr­ëng nµy lµ thÇn kú, ®Æc biÖt lµ khi so s¸nh víi c¸c n­íc XHCN cò trong lóc c¸c n­íc nµy tr¶i qua sù suy tho¸i kinh tÕ trÇm träng trong c¸c giai ®o¹n tõ ®Çu ®Õn gi÷a thËp niªn 90. T¨ng tr­ëng kinh tÕ nhanh kÐo theo thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi d©n Trung Quèc n©ng nªn ®¸ng kÓ. tõ n¨m 1978 ®Õn 1997, thu nhËp thùc tÕ cña d©n c­ ®« thÞ t¨ng b×nh qu©n 6%/n¨m, vµ thu nhËp thùc tÕ cña c­ d©n n«ng th«n t¨ng 8%/n¨m. Thu nhËp cña n«ng d©n t¨ng ®· lµm sè d©n nghÌo theo thèng kª chÝnh thøc gi¶m m¹nh tõ møc 33% vµo n¨m 1978 (WB, 1992) xuèng cßn 4% vµo n¨m 1997 (Li, 1998). N¨m 1996, chÝnh phñ c«ng bè kÕ ho¹ch 5 n¨m lÇn thø 9 víi néi dung lµ “sÏ c¬ b¶n xo¸ ®ãi nghÌo vµo n¨m 2000”. §ång hµnh víi sù t¨ng tr­ëng nhanh cña Trung Quèc lµ nh÷ng thay ®æi quan träng trong c¬ cÊu ngµnh cña nÒn kinh tÕ n­íc nµy. N¨m 1978, n«ng nghiÖp chiÕm 24%, c«ng nghiÖp vµ x©y dùng chiÕm 48% vµ dÞch vô 24% GDP. 19n¨m sau, t©m quan träng cña n«ng nghiÖp trong nÒn kinh tÕ quèc d©n ®· gi¶m m¹nhtrong khi vÞ trÝ cña dÞch vô ®· t¨ng lªn t­¬ng øng. N¨m1997, gi¸ trÞ t¨ng cña n«ng nghiÖp lµ 20%, cña c«ng nghiÖp vµ x©y dùng lµ 50% vµ dÞch vô lµ 30% GDP. KÕt qu¶ cña viÖc dÞch chuyÓn ho¹t ®éng n«ng nghiÖp sang c¸c ho¹t ®éng kh¸c ®· lµm cho lao ®éng trong n«ng nghiÖp gi¶m xuèng cßn 50% tæng sè c«ng ¨n viÖc lµm trong n¨m 1996 so víi møc 70% n¨m 1978. Sù ph¸t triÓn cña c¸c ho¹t ®éng phi n«ng nghiÖp ë n«ng th«n lµ ®iÒu ®¸ng chó ý nhÊt, tæng s¶n l­îng cña c¸c doanh nghiÖp h­ng trÊn t¨ng víi møc b×nh qu©n thùc tÕ h¬n 20%/n¼mtong thêi kú 1978-1996. VÒ viÖc lµm, n¨m 1996 c¸c doanh nghiÖp H­¬ng Tr©n sö dông 28% tæng lùc l­îng lao ®éng, so víi møc 9% n¨m 1978. N¨m1996, thu nhËp tõ c¸c ho¹t ®éng phi n«ng nghiÖp chiÕm 40% tæng thu nhËp rßng cña d©n c­ n«ng th«n Trung Quèc. ++6` Trung Quèc gia nhËp WTO C¬ héi vµ th¸ch thøc ®ãi víi Trung Quèc sau khi gia nhËp WTO Khi chÝnh thøc trë thµnh n­íc thµnh viªn cña tæ chøc th­¬ng m¹I thÕ giíi, còng lµ lóc Trung Quèc b­íc sang mét chÆng ®­êng míi trªn hµnh tr×nh c¶i c¸ch, më cöa, ph¸t triÓn kinh tÕ, hiÖn ®¹I ho¸ ®Êt n­íc, g¾n liÒn víi nh÷ng mèi quan hÖ mang tÝnh nguyªn t¾c trong kinh tÕ ®èi ngo¹i, g¾n liÒn víi nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc míi. N¾m b¾t c¬ héi vµ v­ît qua th¸ch thøc lµ khÈu hiÖu, lµ hµnh ®éng sÏ quyÕt ®Þnh tiÒn ®å cña nÒn kinh tÕ Trung Quèc. Ng­êi ta ®· cã nhiÒu c¸ch nãi ®Ó h×nh dung viÖc Trung Quèc gia nhËp WTO: "Con dao hai l­ìi", "cã phóc cã ho¹"… Quan ®iÓm chÝnh thøc cña l·nh ®¹o Trung Quèc lµ "còng nh­ tiÕn tr×nh toµn cÇu ho¸ kinh tÕ, viÖc n­íc ta gia nhËp WTO cã mÆt lîi, cã mÆt kh«ng lîi, nh­ng vÒ tæng thÓ lµ phï hîp víi lîi Ých c¨n b¶n vµ lîi Ých lau dµI cña n­íc ta. Gia nhËp WTO chóng ta sÏ cã c¬ héi ph¸t triÓn vÒ nhiÒu mÆt, thóc ®Èy vµ ®iÒu chØnh c¬ cÊu kinh tÕ quèc d©n vµ n©ng cÊp c¸c nghµnh s¶n xuÊt kinh doanh, cã lîi trong viÖc t¨ng tæng sè viÖc lµm vµ n©ng cao ®êi sèng cña nhan d©n; cã viÖc cho viÖc ph¸t huy lîi thÕ so s¸nh ®Ó më réng xuÊt khÈu vµ sö dông tèt h¬n vèn n­íc ngoµI; cã l­äi cho viÖc thùc thi chiÕn l­îc "®i ra ngoµi" tham gia c¹nh tranh vµ hîp t¸c quèc tÕ trong mét ch©n trêi më réng h¬n; cã l­äi cho viÖc n­íc ta tham gia vµo ho¹ch ®Þnh cacs nguyªn t¾c kinh tÕ mËu dÞch quèc tÕ, cïng h­ëng nh÷ng lîi Ých do thÓ chÕ th­¬ng m¹I nhiÒu bªn vµ kinh tÕ toµn cÇu ho¸ mang l¹i. Nh­ng viÖc gia nhËp tæ chøc th­¬ng m¹I thÕ giíi WTO còng ®Æt chóng ta tr­íc nh÷ng th¸ch thøc gay g¾t. C¬ quan chÝnh phñ ph¶I cã sù hiÖu chØnh cÇn thiÕt vÒ quan niÖm, thÓ chÕ trong qu¶n lÝ kinh tÕ, ph­¬ng ph¸p qu¶n lÝ, c¬ chÕ kinh doanh cña xÝ nghiÖp cu·ng cÇn cã sù chuyÓn ®æi t­¬ng øng, còng cã sù gÝ t¨ng hµng nhËp ngo¹ivµ dÞch vô n­íc ngoµI vµo thÞ truêng n­íc ta, mét sè nghµnh nghÒ cña n­íc ta sÏ vÊp ph¶I sù c¹nh tranh quyÕt liÖt, nhÊt lµ nh÷ng doanh nghiÖp gÝa thµnh s¶n phÈm cao, tr×nh ®é kü thuËt kÐm, ph­¬ng thøc qu¶n lÝ l¹c hËu sÏ gÆp khã kh¨n v× søc Ðp ". N«ng nghiÖp lµ kh©u yÕu trong nÒn kinh tÕ Trung Quèc, kü thuËt thÊp, tiÒn vèn thiÕu, gi¸ thµnh cao, c¬ cÊu ch­a hîp lÝ. Trung Quèc hy väng sau khi gia nhËp WTO, thÞ tr­êng n«ng s¶n më réng c¹nh tranh sÏ thóc ®Èy viÖc nhËp tiÒn vèn, kü thuËt n«ng nghiÖp n­íc ngoµI ®Ó kh¾c phôc nh÷ng mÆt yÕukÐm nãi trªn, ®­a n«ng nghiÖp Trung Quèc lªn hiÖn ®¹I ho¸. Mét bé phËn trong 90 triÖu c­ d©n n«ng nghiÖp sÏ mÊt viÖc lµm, nh÷ng c­ d©n thµnh thÞ lµm viÖc trong c¸c doanh nghiÖp bÞ ®µo th¶I rong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi còng sÏ mÊt viÖc lµm. Nh­ng Trung Quèc hy väng víi viÖc t¨ng l­îng vèn ®Çu t­ n­íc ngoµI, víi viÖc t¹o lËp mét sè nghµnh nghÒ míi, viÖc t¨ng l­îng hµng ho¸ xuÊt khÈu, sÏ cã c¬ héi lµm cho tæng sè viÖc lµm cña Trung Quèc t¨ng lªn. Qu¸ tr×ng c¹nh ranh gat g¾t víi s¶n phÈm ngo¹i nhËp trªn thÞ tr­êng trong n­íc vµ cuéc c¹nh tr¹nh trong thÞ tr­êng quèc tÕ, víi viÖc t¨ng c­êng thu hót tiÒn vèn, kü thuËt vµ kinh nghiÖm qu¶n lý tiªn tiÕn cña thÕ giíi, thÓ chÕ kinh tÕ Trung Quèc sÏ buéc ph¶i vµ cã thÓ ®­îc c¶i c¸ch nhanh chãng, thÓ chÕ chÝh trÞ còng buéc ph¶i vµ cã thÓ nhanh chãng ®­îc chuyÓn ®æi t­¬ng øng. Ra nhËp WTO, Trung Quèc hy väng sÏ cã ®iÒu kiÖn hîp t¸c lîi dông tµi nguyªn cña n­íc ngoµi, kh¾c phôc t×nh tr¹ng tµi nguyªn thiªn nhiªn b×nh qu©n ®Çu ng­êi cña Trung Quèc t­¬ng ®èi thÊp ®Ó b¶o ®¶m cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn nhanh vµ bÒn v÷ng. Gia nhËp WTO Trung Quèc hy väng cã thÓ gi¶i quyÕt nh÷ng tranh chÊp th­¬ng m¹i víi c¸c ®èi t¸c theo nguyªn t¾c cña tæ chøc ®ã. quan hÖ kinh tÕ th­¬ng m¹i gi÷a Trung Quèc víi c¸c n­íc thµnh viªn WTO sÏ trë nªn bÒn v÷ng h¬n, v× kh«ng cßn ®¬n thuÇn cßn lµ quan hÖ song ph­¬ng th­êng chÞu chi phèi cña nh÷ng biÕn ®éng chÝnh trÞ n÷a, mµ ®· lµ quan hÖ cã nguyªn t¾c chung cña WTO, c¸c bªn ®Òu b×nh ®¼ng vÒ quyÒn lîi vµ nghÜa vô. Trung Quèc còng ®· tÝnh ®Õn ngh÷ng khã kh¨n thö th¸ch nghiªm träng sau khi ra nhËp WTO. Mét sè nghµnh CN chÕ t¹o kÐm søc c¹n tanh sÏ l©m nguy do mÊt hµng rµo b¶o hé vÒ thuÕ quan. Trung Quèc sÏ vÊt v¶ ®èi phã víi sôa c¹nh tranh gay g¾t cña c¸c c«ng ty siªu quèc gia. C¬ cÊu l¹i s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, ch¾c ch¾n sÏ lµm t¨ng thªm lao ®éng d­ thõa vèn ®· qu¸ nhiÒu ë n«ng th«n, vµ dßng ng­êi di chuyÓn vµo thµnh phè sÏ ®«ng h¬n tr­íc. tÊt c¶ nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n trªn ®©y c¸c nhµ l·nh ®¹o Trung Quèc ®Òu ®· tÝn ®Õn, nh­ng hä hy väng vµ tin t­áng sau khi gia nhËp WTO sÏ cã “biÓn réng cho c¸ v·y vïng, trêi cao cho chim bay bæng”, trong kh«ng gian cña trêi biÓn bao la, con tµu c¶i c¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ Trung Quèc sÏ buéc ph¶i t¨ng tèc, v­ît qua ®­îc sãng giã trªn hµnh tr×nh ®i tíi môc tiªu hiÖn ®¹i ho¸. Nh÷ng kÕt qu¶ vµ nh÷ng vÊn ®Ò cßn tån t¹i * Nh÷ng kÕt qu¶ Tr¶i qua m­êi mÊy n¨m c¶i c¸ch më cöa, ngo¹i th­¬ng cña Trung Quèc ®· ®­îc coi träng vµ ®Èy m¹nh ®¸ng kÓ. Tõ 19979- 1995, ®· thùc hiÖn c¶i c¸ch, ®æi míi vµ hoµn thiÖn tõng b­íc thÓ chÕ cña nghµnh nµy. §Õn nay thÓ chÕ ®ã ®· chuyÓn biÕn vÒ c¬ b¶n. Trung Quèc ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh qu¶ to lín trong viÖc chuyÓn thÓ chÕ ngo¹i th­¬ng truyÒn thèng cña nÒn kinh tÕ hiÖn vËt trªn c¬ së c«ng h÷u ®¬n nhÊt sang thÓ chÕ míi ®a d¹ng, linh ho¹t vµ phï hîp víi nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. §· thùc hiÖn xo¸ bá tõng b­íc quyÒn lùc kinh tÕ tËp chung. Thèng nhÊt, dµnh quyÒn tù chñ réng r·i trong mËu dÞch ®èi ngo¹i cho ®Þa ph­¬ng, xÝ nghiÖp vµ c«ng ty ngo¹i th­¬ng, c¶i c¸ch mét c¸ch ®ång bé c¸c thÓ chÐ cã liªn quan. Nhê vËy, quan hÖ mËu dÞch ®èi ngo¹i ®· ph¸t triÓn víi quy m«lín, tõng b­íc hoµ nhËp víi xu thÕ ph¸t triÓn th­¬ng m¹i cña thÕ giíi, mÆt kh¸c ®· thóc ®Èy ho¹t ®éng s¶n xuÊt vµ xuÊt nhËp khÈu t¨ng tr­ëng m¹nh mÏ, lµm cho vÞ trÝ cña Trung Quèc trong lÜnh vùc ngo¹i th­¬ng ngµy cµng ®­îc n©ng cao. Ngµy nay, Trung Quèc ®· cã quan hÖ bu«n b¸n víi 227 n­íc vµ khu vùc trªn thÕ giíi. N¨m 1978, tæng møc xuÊt nhËp khÈu cña Trung Quèc lµ 20, 6 tû ®«la, chiÕm ch­a ®Çy 5% gi¸ trÞ n«ng nghiÖp cña c¶ n­íc. Trong 10 n¨m tõ 1980- 1989, tæng møc xuÊt nhËp khÈu ®· t¨ng lªn 559, 52 tû ®«la. Song riªng n¨m 1994, tæng møc xuÊt nhËp khÈu t¨ng vät tíi 236, 7 tû ®«la, b»ng ½ tæng møc xuÊt nhËp khÈu cña 10 n¨m tr­íc ®ã. Con sè cña n¨m 1995 ®· lªn tíi 283, 9 tû ®«la. N¨m 1979, Trung Quèc ®øng thø 32 vÒ tæng møc xuÊt nhËp khÈu cña thÕ giíi, ®Õn 1993 ®· v­¬n lªn hµng thø 11. Theo tÝnh to¸n, nh÷ng n¨m gÇn d©y cã kho¶ng h¬n 20% gi¸ trÞ s¶n l­äng c«ng n«ng nghiÖp ®­îc ®­a ra bu«n b¸n víi nuøc ngoµi. Tû lÖ xuÊt nhËp khÈu trong tæng s¶n phÈm quèc d©n (GNP) ®· t¨ng lªn 38% n¨m 1993 lªn tíi 45% n¨m 1994, trong ®ã xuÊt khÈu ®¹t 121 tû ®«la, t¨ng 31% so víi n¨m 1993. Cïng víi viÖc më réng kh«ng ngõng kh¶ n¨ng mËu dÞch ®èi ngo¹i, c¬ cÊu hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu còng ®ùoc c¶i thiÖn ®¸ng kÓ. VÒ xuÊt khÈu, c¬ caaus hµng ho¸ lu«n lu«n ®­îc thay ®æi theo nhu cÇu cña thÞ tr­êng thÕ giíi, ®· lµm gia t¨ng møc xuÊt khÈu cña Trung Quèc víi c¸c n­íc trªn thÕ giíi. N¨m 1989, tû träng xuÊt khÈu mÆt hµng c«ng nghiÖp chiÕm 84, 2% tæng møc xuÊt khÈu so víi 57, 9% n¨m 1980, mÆt hµng c¬ ®iÖn chiÕm20% tæng møc xuÊt khÈu, trong ®ã s¶n phÈm m¸y mãc, thiÕt bÞ viÔn th«ng, thiÕt bÞ nhá ®ång bé ®ang trë thµnh nh÷ng s¶n phÈm xuÊt khÈu quan träng vµ ¨n kh¸ch. Nh÷ng s¶n phÈm s¬ cÊp kh«ng phï hîp víi nhu cÇu cña thÞ tr­êng quèc tÕ ®· ®­îc nhanh chãng gi¶m bít tõ 42, 1% n¨m 1980 xuèng 15, 8% n¨m 1993. VÒ nhËp khÈu, nh»m thóc ®Èy m¹nh mÏ sù ph¸t triÓn kinh tÕ quèc d©n mét c¸ch c©n ®èi vµ ®Èy m¹nh lÜnh vùc khoa häc kü thuËt tiªn tiÕn, Trung Quèc ®· t¨ng c­êng nhËp khÈu c¸c thiÕt bÞ ®ång bé tiªn tiÕn cña n­íc ngoµi, gãp phÇn ®æi míi c¸c c¬ së s¶n xuÊt l¹c hËu. Ngay tõ n¨m 1989, nh÷ng thiÕt bÞ ®ång bé vµ tiªn tiÕn ®­îc nhËp vµo kho¶ng 4, 35 tû USD, ®æi míi ®­îc 400 xÝ nghiÖp träng ®iÓm vµ ®· s¶n xuÊt ra h¬n 6000 lo¹i s¶n phÈm míi, trong ®ã mét sè l­îng kh¸ lín ®¹t tiªu chuÈn tiªn tiÕn trªn thÕ giíi, cã søc c¹nh tranh m¹nh mÏ trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. Nh÷ng n¨m vÒ sau, do thùc hiÖn ý ®å ph¸t triÓn theo h­íng coi khoa häc kü thuËt lµ søc s¶n xuÊt thø nhÊt, ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu kü thuËt cµng s«i ®éng. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ho¹t ®éng th­¬ng m¹i cña Trung Quèc víi c¸c quèc gia vµ khu vùc trªn thÕ giíi trë nªn s«i ®éng h¬n bao giê hÕt. Trung Quèc hiÖn cã 227 b¹n hµng ë kh¾p n¬i trªn thÕ giíi. HiÖn nay, NhËt B¶n ®· v­¬n lªn trë thµnh b¹n hµng lín nhÊt cña Trung Quèc. N¨m 1991, tæng kim ng¹ch bu«n b¸n Trung –NhËt lµ 20, 283 tû USD, song ®Õn n¨m 94 ®· t¨ng lªn tíi 46, 3 tû USD. B¹n hµng lín thø 2 lµ Mü, n¨m 1990, kim ng¹ch bu«n b¸n Trung – Mü chØ ®¹t 11, 7 tû USD, ®Õn n¨m 94 ®· t¨ng lªn 35, 43 tû USD. Bu«n b¸n gi÷a Hång K«ng, Ma Cao vµ Trung Quèc tõ n¨m 1978-1993 t¨ng h¬n 15 lÇn. Tãm l¹i, sau 15 n¨m c¶i c¸ch vµ ph¸t triÓn, lÜnh vùc ngo¹i th­¬ng cña Trung Quèc ®· ph¸t triÓn trªn ph¹m vi réng lín, ngµy cµng hoµ nhËp víi xu thÕ kinh tÕ quèc tÕ míi. Trong mét qu¸ tr×nh phÊn ®Êu kh«ng dµi, Trung Quèc ®· ngµy cµng cñng cè vÞ trÝ cña m×nh trong quan hÖ th­¬ng m¹i thÕ giíi, trë thµnh mét trong nh÷ng c­êng quèc ngo¹i th­¬ng. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, cïng víi sù ph¸t triÓn cña ho¹t ®éng th­¬ng m¹i, Trung Quèc ®· cã nguån thu nhËp ngo¹i tÖ lín ®¹t 70 tû USD vµo n¨m 1995, gãp phÇn thóc ®Èy nÒn kinh tÕ quèc d©n ph¸t triÓn nhanh chãng. * Nh÷ng vÊn ®Ò tån t¹i: Cïng víi nh÷ng kÕt qu¶ ®· ®¹t ®­îc, qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¶i c¸ch còng béc lé mét sè tån t¹i nghiªm träng lµm ¶nh h­ëng ®Õn tiÕn tr×nh ®æi míi ngo¹i th­¬ng. BiÓu hiÖn ë nh÷ng mÆt sau: - BiÖn ph¸p thùc hiÖn ch­a hoµn thiÖn: chÝnh s¸ch c¶i c¸ch ngo¹i th­¬ng ®­a ra trong thêi kú c¶i c¸ch më cöa víi môc tiªu tÝch cùc lµ nh»m xo¸ bá ph­¬ng thøc qu¶n lý kÕ ho¹ch tËp trung cao ®é cña thÓ chÕ ngo¹i th­¬ng cò, thùc hiÖn ®æi míi ®ång bé c¸c quy chÕ, chÕ ®é trong hÖ thèng kÕ ho¹ch, tµi vô vµ s¶n xuÊt kinh doanh phï hîp víi t×nh h×nh míi, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp ngo¹i th­¬ng chñ ®éng s¶n xuÊt vµ kinh doanh xuÊt nhËp khÈu. Tuy nhiªn, cuéc c¶i c¸ch míi thùc hiÖn trong thêi gian kh«ng dµi, ®ang trong qu¸ tr×nh mß mÉm, thö nghiÖm; mÆt kh¸c trong khi thùc hiÖn vÉn kh«ng tr¸nh khái ®­îc sù h¹n chÕ cña nh÷ng quan ®iÓm vµ nhËn thøc kinh tÕ cò. Do ®ã ®· vÊp ph¶i nh÷ng khã kh¨n, h¹n chÕ hiÖu qu¶ cña c¶i c¸ch. Mét thÝ dô ®iÓn h×nh lµ tõ n¨m 1988, Trung Quèc ®Èy m¹nh thÓ chÕ kho¸n kinh doanh trong ngo¹i th­¬ng, coi ®ã lµ mét cuéc ®æi míi toµn diÖn nh»m xo¸ bá t×nh tr¹ng “¨n nåi c¬m chung” tµi chÝnh gi÷a ®Þa ph­¬ng víi nhµ n­íc vµ giµnh quyÒn tù chñ kinh doanh cho c¸c doanh nghiÖp ngo¹i th­¬ng ë ®Þa ph­¬ng, gi¶m nhÑ g¸nh nÆng tµi chÝnh cña nhµ n­íc. Song trªn thùc tÕ, chÕ ®é kho¸n kinh doanh nµy chØ chó träng vµo nh÷ng biÖn ph¸p gi÷ l¹i ngo¹i tÖ cho ®Þa ph­¬ng, kh«ng nh÷ng lµm mÊt c©n ®èi nguån thu cña nhµ n­íc mµ cßn dÉn ®Õn sù bÊt b×nh ®¼ng gi÷a c¸c ®Þa ph­¬ng trong n­íc vµ gi÷a c¸c doanh nghiÖp ngo¹i th­¬ng. C¸c doanh nghiÖp ngo¹i th­¬ng kh«ng chØ thiÕu søc c¹nh tranh lµnh m¹nh trong s¶n xuÊt kinh doanh xuÊt nhËp khÈu mµ trong ho¹t ®éng th­¬ng m¹i cßn phæ biÕn hiÖn t­îng n©ng gi¸, mua tranh b¸n c­íp, ph¸ gi¸ tiªu thô, lµm thÊt tho¸t mét khèi l­îng lín nguån thu tµi chÝnh. MÆc dï vËy, h×nh thøc bï lç vÉn ®­îc ¸p dông ®· t¹o ra hiÖn t­îng ph¶n t¸c dông trong viÖc thóc ®Èy ho¹t ®éng kinh doanh tù chñ cña xÝ nghiÖp ngo¹i th­¬ng, h¹n chÕ trùc tiÕp ®Õn chÕ ®é kho¸n kinh doanh ngo¹i th­¬ng. C«ng t¸c xuÊt nhËp khÈu cßn thiÕu hiÖu qu¶. BiÖn ph¸p chñ yÕu cña c¶i c¸ch ngo¹i th­¬ng lµ ®­a quyÒn tù chñ kinh doanh ngo¹i th­¬ng xuèng c¸c ®Þa ph­¬ng, tù h¹ch to¸n, tù chÞu lç l·i, më réng chÕ ®é kho¸n trong kinh doanh ngo¹i th­¬ng. Nh÷ng n¨m qua, nhiÒu ®Þa ph­¬ng, c«ng ty vµ doanh nghiÖp ngo¹i th­¬ng ®· më réng s¶n xuÊt hµng ho¸ vµ ®Èy m¹nh xuÊt nhËp khÈu. Trung Quèc chñ tr­¬ng ®Èy nhanh xuÊt khÈu, lÊy xuÊt khÈu lµm tiÒn ®Ò vµ c¬ së vËt chÊt cña nhËp khÈu, xuÊt khÈu ngµy cµng nhiÒu sÏ nhËp ®­îc nhiÒu thiÕt bÞ vµ kü thuËt tiªn tiÕn. Song nhiÒu lo¹i hµng ho¸ xuÊt khÈu cña Trung Quèc l¹i kh«ng phï hîp víi ®ßi hái tiªu thô, phÈm chÊt, gi¸ c¶, ®ãng gãi còng kh«ng phï hîp víi yªu cÇu cña thÞ tr­êng thÕ giíi, kh©u vËn chuyÓn hµng ho¸ còng cßn xa míi ®¹t yªu cÇu cña ph¸t triÓn mËu dÞch ®èi ngo¹i. Bªn c¹nh ®ã, thÓ chÕ mËu dÞch cò còng lµ trë ng¹i lín cho viÖc ph¸t triÓn c¶u xuÊt khÈu. Do ®ã, ngo¹i th­¬ng cña Trung Quèc ®· tá ra kÐm hiÖu qu¶ vµ chÞu nhiÒu thiÖt h¹i trong viÖc bï lç cho xuÊt nhËp khÈu. VÒ xuÊt khÈu, nhiÒu n¨m qua ®· xuÊt khÈu lÊy sè l­îng lµ chñ yÕu, coi nhÑ n©ng cao nguån thu ngo¹i tÖ, cho nªn dï xuÊt khÈu víi sè l­îng kh¸ lín song møc thu nhËp ngo¹i tÖ tÝnh theo ®¬n vÞ hµng ho¸ l¹i thÊp. ThËm chÝ, do xuÊt khÈu qu¸ dung l­îng cña thÞ tr­êng quèc tÕ ®· lµm cho gi¸ c¶ hµng ho¸ bÞ kÐo xuèng. Ch¼ng h¹n nh­ mÆt hµng l«ng thá n¨m 1985 xuÊt khÈu 4, 567 tÊn, mçi tÊn gi¸ 38. 805 USD, n¨m 1988 xuÊt khÈu víi sè l­îng t¨ng gÊp hai lÇn lµ 8, 482 tÊn, gi¸ mçi tÊn chØ cßn 17, 220 USD. So s¸nh hai n¨m, sè l­îng xuÊt khÈu ®· t¨ng 86%, song gi¸ trÞ l¹i gi¶m 56%, l­îng ngo¹i tÖ thu vÒ gi¶m 1, 16 triÖu USD. MÆt hµng sîi pha nilon còng cã t×nh tr¹ng t­¬ng tù, so s¸nh hai n¨m1987 vµ 1988, sè l­îng xuÊt khÈu n¨m 1988 so víi 1987 t¨ng 188 % song trÞ gi¸ mçi tÊn b¸n ra gi¶m tõ 518 xuèng 228 USD (kho¶ng 56%). ViÖc më réng quyÒn h¹n kinh doanh xuÊt nhËp khÈu cho c¸c ®Þa ph­¬ng vµ xÝ nghiÖp ®· lµm cho cao trµo xuÊt khÈu d©n lªn qu¸ bõa b·i, thiÕu tæ chøc vµ trËt tù mµ nhµ n­íc kh«ng cã biÖn ph¸p h¹n chÕ, dÉn tíi hiÖu qu¶ kinh tÕ gi¶m m¹nh, lîi Ých kinh tÕ cña nhµ n­íc bÞ thiÖt h¹i nghiªm träng. Theo thèng kª, xuÊt khÈu hµng t¬ lôa cña Trung Quèc mçi n¨m còng lµm cho nhµ n­íc tæn thÊt h¬n 100 triÖu USD. §Æc biÖt lµ mÆt hµng quÆng Wolfram vµ nh÷ng s¶n phÈm chÕ tö Wolfram lµ mÆt hµng ®éc quyÒn trong xuÊt khÈu cña Trung Quèc, l©u nay chiÕm 62 % tæng l­îng xuÊt khÈu cña thÕ giíi. Song do Trung Quèc xuÊt khÈu qu¸ nhiÒu lµm cho thÞ tr­êng thÕ giíi biÕn ®éng, lµm cho gi¸ trÞ xuÊt khÈu s¶n phÈm nµy cµng gi¶m, ®ång thêi mÆt hµng nµy ®· chÞu mÊt vÞ trÝ ®éc quyÒn trong th­¬ng m¹i quèc tÕ. N¨m 1990, gi¸ trÞ xuÊt khÈu quÆng Wolfram gi¶m 67, 55% so víi n¨m 1980, tõ n¨m 1980 ®Õn 1990, trong vßng 10 n¨m, thu nhËp ngo¹i tÖ do xuÊt khÈu mÆt hµng nµy gi¶m 878 triÖu USD. Nh÷ng n¨m qua, tuy Trung Quèc ®· xuÊt khÈu ra n­íc ngoµi nhiÒu s¶n phÈm, song cã nhiÒu s¶n phÈm vÒ mÆt chÊt l­îng kh«ng b¶o ®¶m ®óng yªu cÇu vµ tiªu chuÈn quèc tÕ, do ®ã gi¸ trÞ gia t¨ng cña hµng ho¸ hÇu nh­ kh«ng cßn t¨ng. Thu nhËp ngo¹i tÖ so víi mét sè n­íc vµ khu vùc cßn thÊph¬n nhiÒu lÇn. ThÝ dô nh­ mÆt hµng quÇn ¸o xuÊt khÈu, do chÊt l­îng, h×nh thøc, mÉu m· kÐm nªn sè thu ngo¹i tÖ cña Trung Quèc ®Æc biÖt thÊp. N¨m 1989, quÇn ¸o xuÊt khÈu tÝnh theo tÊn cña Trung Quèc chØ thu ®­îc 13, 323 USD, trong khi Italia thu ®­îc 76, 922 USD, gÊp 5, 77 lÇn, Ph¸p thu 55, 383 USD gÊp 4, 16 lÊn, Liªn bang §øc thu vÒ 43, 413 USD gÊp 3, 26 lÇn vµ Hµn Quèc lµ 24, 525 USD, gÊp 1, 28 lÇn so víi Trung Quèc. XuÊt khÈu cña Trung Quèc chñ yÕu dùa vµo Hång K«ng th«ng qua ph­¬ng thøc chuyÓn khÈu. Ph­¬ng thøc chuyÓn khÈu ®­¬ng nhiªn lµm cho Trung Quèc ph¶i chÞu nh÷ng thiÖt h¹i to lín, kh«ng nh÷ng chi phÝ tèn kÐm mµ cßn bÞ ¶nh h­ëng bëi nh÷ng nguyªn nh©n kh¸ch quan. Thø nhÊt lµ do kinh tÕ Hång K«ng lu«n lu«n biÕn ®éng, gi¸ c¶ hµng ho¸ Trung Quèc xuÊt khÈu qua Hång K«ng còng ph¶i thay ®æi theo thÞ tr­êng b¶n ®Þa, ®Ó phï hîp víi luËt quèc tÕ quy ®Þnh c¸c n­íc nhËp khµng Trung Quèc ph¶i dùa vµo gi¸ cña Hång K«ng lµ n­íc xuÊt hµng cuèi cïng. Thø hai, th«ng qua viÖc giao nhËn chu chuyÓn, Hång K«ng ®· chiÕm lÜnh ®­îc mét sè thÞ tr­êng nhËp hµng ho¸ cña Trung Quèc, buéc Trung Quèc nÕu muèn xuÊt hµng ®Òu ph¶i dùa vµo viÖc ®Þnh gi¸ cña Hång K«ng. §iÒu ®ã kh«ng nh÷ng ¶nh h­ëng ®Õn hiÖu qu¶ kinh tÕ mµ cßn ¶nh h­ëng ®Õn chiÕn l­îc xuÊt nhËp khÈu l©u dµi cña Trung Quèc. Ch¼ng h¹n nh­ mÆt hµng dÖt cïng lo¹i ®­îc xuÊt sang c¸c n­íc ph­¬ng T©y vµ Hång K«ng th× gi¸ trÞ hµng ho¸ xuÊt sang Hång K«ng th­êng thÊp h¬n tõ 20% ®Õn 30% so víi xuÊt sang c¸c n­íc ph­¬ng T©y. Trong thùc tÕ ho¹t ®éng kinh doanh ngo¹i th­¬ng, do thiÕu kiÕn thøc kinh tÕ th­¬ng m¹i, thiÕu th«ng hiÓu ®iÒu luËt ngo¹i th­¬ng vµ nh÷ng kinh nghiÖm trong bu«n b¸n quèc tÕ nªn khi c¸c ®Þa ph­¬ng, c«ng ty vµ c¸c doanh nghiÖp ngo¹i th­¬ng trùc tiÕp ký kÕt hîp ®ång víi n­íc ngoµi, ®· kh«ng nh÷ng thiÕu chÆt chÏ mµ cßn kh«ng biÕt tËn dông nh÷ng chÕ ®é ­u ®·i trong ngo¹i th­¬ng. Do ®ã còng ph¶i chÞu nh÷ng thiÖt thßi kh¸ lín, gãp phÇn ¶nh h­ëng ®Õn nguån thu nhËp tµi chÝnh nhµ n­íc. Theo thèng kª n¨m 1988, Trung Quèc ®· thÊt tho¸t mét khèi l­îng lín ngo¹i tÖ kh¸ lín ra n­íc ngoµi lµ 3, 4 tû USD do thiÕu chÆt chÏ trong khi ký kÕt v¨n b¶n mËu dÞch vµ bá qua nh÷ng quy ®Þnh, chÕ ®é ­u ®·i trong bu«n b¸n. VÒ nhËp khÈu, nh÷ng n¨m qua Trung Quèc ®· chó träng ®Õn viÖc nhËp khÈu nguyªn liÖu, thiÕt bÞ vµ kü thuËt cña n­íc ngoµi bæ sung cho trong n­íc. Tuy chØ tiªu nhËp khÈu ®­a ra vÉn ë møc khiªm tèn song viÖc nhËp khÈu vÉn thiÕu tËp trung trµn lan, trïng lÆp. Lý do lµ v× Trung Quèc vÉn ch­a x¸c ®Þnh ®­îc chiÕn l­îc nhËp khÈu tËp trung ho¸, biÖn ph¸p thùc hiÖn còng ch­a râ rµng, mÆt kh¸c, chÝnh s¸ch níi láng kinh doanh xuÊt nhËp khÈu cho ®Þa ph­¬ng thiÕu tæ chøc ®Çy ®ñ vµ cô thÓ. LÜnh vùc nhËp khÈu kÐm hiÖu qu¶. N¨m 1988, cã tõ 30 – 36 % trong tæng sè 20000 h¹n môc nhËp khÈu kh«ng ®¶m b¶o ®­îc tiÕn ®é s¶n xuÊt lµm nhµ n­íc thiÖt h¹i kh¸ lín vÒ tµi chÝnh. Riªng n¨m 1988, ®·tæn thÊt 1, 26 tû USD, trë thµnh kÎ høng chÞu “g¸nh nÆng” cña thÕ giíi do nhËp khÈu kh«ng tÝnh to¸n. Thêi gian qua, Trung Quèc nhËp cïng mét lo¹i hµng nh­ng mua tõ nhiÒu n­íc kh¸c nhau nªn kh«ng ®­îc h­ëng tû lÖ chiÕu khÊu mµ ng­îc l¹i ph¶i mÊt mét kho¶n tiÒn bï ra do chñ hµng t¨ng gi¸. Ng­êi ta tÝnh r»ng viÖc mua b¸n theo kiÓn nµy khiÕn Trung Quèc ph¶i bï thªm hµng tû USD. Nh÷ng lùc c¶n gi¸n tiÕp trong bu«n b¸n víi n­íc ngoµi: Trung quèc lµ mét quèc gia ®Êt réng, ng­êi ®«ng, cã nguån tµi nguyªn phong phó, cã tiÒm n¨ng ph¸t triÓn kinh tÕ dåi dµo. C«ng cuéc c¶i c¸ch më cöa nh÷ng n¨m qua ®· lµm cho Trung Quèc trë thµnh mét c­êng quèc kinh tÕ vµ mét ®èi thñ ®¸ng lo ngaÞ trong c¹nh tranh mËu dÞch quèc tÕ. Nh­ng, mét sè n­íc th­êng g¾n vÊn ®Ò chÝnh trÞ vµ ngo¹i giao vµo quan hÖ kinh tÕ, t¹o ra nhiÒu bÊt ®ång lµm h¹n chÕ quan hÖ mËu dÞch th­¬ng m¹i, ¶nh h­ëng ®Õn sù ph¸t triÓn cña ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng. §iÓn h×nh lµ quan hÖ bu«n b¸n gi÷a Trung Quèc vµ Mü. D­íi con m¾t cña Mü, Trung Quèc lµ n­íc ®ang ph¸t triÓn cã thÞ tr­êng réng lín vµ ®Çy tiÒm n¨ng høa hÑn; Trung Quèc ®ang tiÕn hµnh më cöa nÒn kinh tÕ. Mü muèn vµo thÞ tr­êng bÐo bë nµy thËt nhanh, nh­ng l¹i e ng¹i ®iÒu ®ã sÏ gióp Trung Quèc t¨ng tr­ëng m¹nh, sÏ ®e do¹ ­u thÕ vµ ®Þa vÞ toµn cÇu cña Mü. Do ®ã, Mü t×m c¸ch can thiÖp vµ kiÒm chÕ Trung Quèc. Nh÷ng n¨m qua quan hÖ bu«n b¸n gi÷a Trung Quèc vµ Mü ë trong tr¹ng th¸i võa cã sù ph¸t triÓn, võa cã sù h¹n chÕ. Ngoµi ra, thÓ chÕ vµ chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng cña Trung Quèc vµ c¸c n­íc ph¸t triÓn cã sù kh¸c biÖt kh¸ lín. Trong x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, c¸c n­íc ¢u, Mü vµ NhËt B¶n ®· cã c¬ së vµ luËt lÖ tõ tr­íc; Trung Quèc ®ãng cöa nÒn kinh tÕ trong mét thêi gian dµi, míi ®ang qu¸ ®é x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, thÓ chÕ ngo¹i th­¬ng cña Trung Quèc kh¸c biÖt qu¸ xa so víi th«ng lÖ quèc tÕ. Nh÷ng vÊn ®Ò nµy lµ trë ng¹i gi¸n tiÕp nh­ng kh«ng kÐm phÇn quan träng trong viÖc tiÕp tôc ph¸t triÓn bu«n b¸n víi n­íc ngoµi cña Trung Quèc trong thêi gian tíi. IV. Liªn hÖ víi ViÖt nam Tõ chÝnh s¸ch c¶i c¸ch vÒ th­¬ng m¹i vµ th­¬ng m¹i quèc tÕ còng nh­ viÖc Trung Quèc ra nhËp WTO cã ¶nh h­ëng ®Õn quan hÖ song ph­¬ng gi÷a ViÖt Nam vµ Trung Quèc. Tõ khi b×nh th­êng ho¸ quan hÖ tõ 1991 ®Õn nay mèi quan hÖ th­¬ng m¹i ViÖt- Trung d· cã b­íc ph¸t triÓn v­ît bËc. TÝnh ®Õn cuèi n¨m 2000, kim ng¹ch bu«n b¸n hai chiÒu viÖt- Trung ®¹t 2, 46 tû ®«la, t¨ng gÊp 78 lÇn so víi n¨m 1991, ®ång thêi chiÕm 9, 83% tæng kim ngh¹ch ngo¹i th­¬ng cña ViÖt Nam. Tuy nhiªn, mét ®iÒu ®¸ng chó ý lµ c¸n c©n bu«n b¸n gi÷a 2 n­íc lu«n bÊt lîi cho phÝa ViÖt Nam, møc nhËp siªu cña ViÖt Nam vÉn cao n¨m 2000 lµ 608 triÖu USD. ¶nh h­ëng ®Õn lÜnh vùc xuÊt khÈu cña ViÖt Nam t¹i thÞ tr­ßng thø 3. §©y lµ ®iÒu cÇn ®­îc c¸c chuyªn gia nghiªn cøu thùc sù mét c¸ch cÈn thÈn vµ nhiªm tóc. Råi ®©y, khi gia nhËp WTO tõ sau 2005, Trung Quèc sÏ ®­îc h­ëng nh÷ng ­u ®·i vÒ thuÕ quan, h¹nh ngh¹ch xuÊt khÈu... nhÊt lµ thÞ tr­êng Mü, NhËt, EU, th× nh÷ng mÆt hµng cïng chñng lo¹i cña ViÖt Nam sÏ rÊt khã c¹ch tranh víi Trung Quèc. ¶nh h­ëng trong lÜnh vùc thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. khi ra nhËp WTO, m«i tr­êng ®Çu t­ cña Trung Quèc c¶ vÒ “ m«i tr­êng cøng” (c¬ së h¹ tÇng ) lÉn “ m«i tr­êng mÒm” (c¬ chÕ chÝnh s¸ch ) sÏ ®­îc c¶i thiÖn h¬n n÷a, Trung Quèc sÏ chë thµnh mét trong nh÷ng “ ®iÓm nãng” thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi cña thÕ giíi. ë mét khÝa c¹ch nµo ®ã ®©y còng lµ mét c¬ héi tèt cho c¸c nhµ ®Çu t­cña mét sè n­íc §NA khi ®Õn ®Çu t­ t¹i Trung Quèc. Nh­ng mÆt kh¸c, còng cÇn thÊy r»ng søc hÊp dÉn cña Trung Quèc còng sÏ t¹o nªn mét sù c¹nh tranh lín ®èi víi mét sè n­íc §NA kh¸c, trong ®ã cã ViÖt Nam trong viÖc thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi. Trªn ®©y lµ mét sè ¶nh h­ëng bao hµm c¶ mÆt tÝch cùc lÉn mÆt tiªu cùc khi Trung Quèc ra nhËp WTO ®èi víi ViÖt Nam vµ quan hÖ kinh tÕ ViÖt Nam – Trung Quèc trong thêi gian tíi. Thµnh tùu: Tr­íc hÕt ®iÒu dÔ nh¹n thÊy lµ ho¹t ®éng tth­¬ng m¹i cña hai n­íc ®­îc thùc hiÖn qua nhiÒu ph­¬ng thøc kh¸c nhau nh­ bu«n b¸n chÝnh ng¹ch, bu«n b¸n tiÓu ng¹ch, t¹m nhËp t¸i xuÊt, trong ®ã bu«n b¸m tiÓu ng¹ch vµ chÝnh ng¹ch lµ hai ph­¬ng thøc chÝnh. ®a d¹ng ho¸ vÒ ph­¬ng thøc trao ®æi ®· lµm cho ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng gi÷a ViÖt Nam vµ Trung Quèc cã nhiÒu nÐt ®Æc tr­ng vµ còng lµ lîi thÕ cña hai bªn vÒ mÆt ®Þa lý. - VÒ xuÊt nhËp khÈu chÝnh ng¹ch: tõ n¨m 1991 ®Õn nay kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu gi÷a hai n­íc ®· t¨ng ®Òu qua c¸c n¨m. §Æc biÖt, n¨m 2000, tæng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu ®¹t 2, 957 triÖu $, t¨ng 78 lÇn so víi n¨m 1991, trong ®ã xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam sang Trung Quèc ®¹t 1, 534 triÖu $. Riªng 6 th¸ng ®Çu n¨m 2001, kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam sang Trung Quèc ®¹t 794, 1 triÖu $víi møc t¨ng tr­ëng lµ 30%. B¶ng 1: Kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ ViÖt Nam – Trung Quèc thêi kú 1991 –2000 Cïng víi sù ph¸t triÓn c¸c mèi quan hÖ gi÷a ViÖt Nam vµ Trung Quèc, c¬ cÊu xuÊt nhËp khÈu còng ph¸t triÓn theo h­íng ngµy cµng ®a d¹ng ho¸ vÒ mÆt hµng vµ chñng lo¹i, ®¸p øng nhu cÇu ngµy cµng cao cña c¶ hai bªn. Hµng ho¸ cña ViÖt Nam xuÊt sang Trung Quèc gåm 4 nhãm chÝnh: nhãm hµng nguyªn liÖu ( nh­ than ®¸, dÇu th«, quÆng kim lo¹i, c¸c lo¹i dÇu cao xu tù nhiªn,... ); nhãm hµng n«ng s¶n (l­¬ng thùc, chÌ, rau, g¹o, s¾n... );nhãm hµng thuû s¶n t­¬i sèng, thuû s¶n ®«ng l¹nh ( nh­ t«m, c¸, cua... )vµ nhãm hµng tiªu dïng (hµng thñ c«ng mü nghÖ, giµy dÐp, ®ß gia dông cao cÊp... ). Tû träng xuÊt nhËp khÈu c¸c mÆt hµng thuéc 4 nhãm trªn còng t¨ng dÇn qua c¸c n¨m, nhÊt lµ 3n¨m gÇn ®©y. §Æc biÖt, trong n¨m 2000 ViÖt Nam ®· xuÊt sang Trung Quèc mét mÆt hµng míi tr­êc ®©y ch­a cã, ®ã lµ linh kiÖn vi tÝnh. Hµng ho¸ ViÖt Nam nhËp khÈu tõ Trung Quèc gåm 5 nhãm hµng chÝnh lµ: d©y chuyeenf s¶n xuÊt ®ång bé (vÝ dô d©y truyÒn s¶n xuÊt ®­êng, d©y truyÒn s¶n xuÊt xi m¨ng lß ®øng... ); m¸y mãc thiÕt bÞ ( thiÕt bÞ y tÕ, thiÕt bÞ vËn t¶i, m¸y n«ng nghiÖp... ); nguyªn nhiªn liÖu ( x¨ng dÇu, xi m¨ng, s¾t thÐp, vËt liÖu x©y dùng,... ); mÆt hµng n«ng s¶n ( l­¬ng thùc, bét m×, ®­êng, hoa qu¶ «n ®íi,... ) vµ hµng tiªu dïng nh­ s¶n phÈm ®iÖn tö, xe m¸y, quÇn ¸o, ®å ch¬i trÎ em... Tõ c¬ cÊu hµng hãa xuÊt nhËp khÈu nªu trªn cã thÓ thÊy râ ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng ®· khai th¸c ®­îc thÕ m¹nh cña hai bªn. Hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu nh­ trªn ®· cã t¸c dông bæ sung cho nhu cÇu tiªu dïng cña nh©n d©n hai n­íc vµ còng phï hîp víi ®Æc thï vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cña hai n­íc trong 10 n¨m qua. - VÒ xuÊt nhËp khÈu tiÓu ng¹ch: xuÊt nhËp khÈu tiÓu ng¹ch lµ ho¹t ®éng bu«n b¸n qua biªn giíi ®Ó thu lîi nhuËn cña nh÷ng ng­êi bu«n b¸n lµ c­ d©n khu vùc biªn giíi. Bu«n b¸n qua biªn giíi lµ mét bé phËn ®¸n kÓ trong tæng kim ngach xuÊt nhËp khÈu gi÷a ViÖt Nam vµ Trung Quèc. Trong 10 n¨m qua, ë nh÷ng n¨m ®Çu tû lÖ dao ®éng gi÷a bu«n b¸n chÝnh ngach vµ bu«n b¸n tiÓu ng¹ch th­êng lµ ë møc 50 – 60% Vµo thêi gian nµy, kh«ng chØ chiÕm tû träng lín, xuÊt nhËp khÈu tiÓu ng¹ch cßn gãp phÇn ®¸p øng nhu cÇu trao ®æi cña d­ d©n hai n­íc, c¶i thiÖn, n©ng cao ®êi sèng cña c­ d©n khu vùc biªn giíi, thËm chÝ mét bé phËn d©n c¬ c¸c tØnh biªn giíi hai n­íc ®· cã thªm viÖc lµm, t¨ng thªm thu nhËp, tho¸t khái c¶nh ®ãi nghÌo cña thêi tr­íc khi b×nh th­êng ho¸. §iÒu nµy ®· gãp phÇn ®¸ng kÓ vµo viÖc æn ®Þnh vµ duy tr× mèi quan hÖ h÷u nghÞ gi÷a hai bªn 3- Khã kh¨n vµ tån t¹i: Quan hÖ ngo¹i th­¬ng gi÷a hai n­íc ch­a t­¬ng xøng víi tiÒm n¨ng cña mçi n­íc. Quan hÖ ngo¹i th­¬ng gi÷a hai n­íc trong 10 n¨m qua ph¸t triÓn dùa trªn sù chªnh lÖch rÊt râ vÒ tr×nh ®é. N¹n hµng gi¶, hµng kÐm phÈm chÊt vµ bu«n lËu qua biªn giíi ®ang rÊt phæ biÕn. Kh¶ n¨ng ®¸p øng còng nh­ n¨ng lùc c¹nh tranh cña hang ho¸ vµ cña b¶n th©n c¸c doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu ViÖt Nam cßn h¹n chÕ. PhÇn 3: PhÇn KÕt LuËn Qua qu¸ tr×nh nghiªn cøu chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i quèc tÕ cña Trung Quèc ®· cho chóng ta thÊy toµn c¶nh qu¸ tr×nh x©y dùng kinh tÕ vµ më cöa cña hä trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i hãa vµ héi nhËp víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Tõ ®ã chóng ta cã thÓ rót ra d­îc mét cè bµi häc kinh nghiÖm vµ cã thÓ xem xÐt vËn dông phÇn nµo nh÷ng ph­¬ng thøc, chÝnh s¸ch cña hä vµo n­íc ta trong qu¸ tr×nh x©y dùng ®Êt n­íc vµo giai ®o¹n hiÖn nay. Khi mµ trªn thÕ giíi, xu thÕ héi nhËp vµ ph¸t triÓn, víi ph­¬ng ch©m hîp t¸c cïng cã lîi, khoa häc kü thuËt ®· chë thµnh lùc l­îng s¶n xuÊt trùc tiÕp, m¹ng l­íi th«ng tin ph¸t triÓn ch­a tõng thÊy... ®Ó ph¸t triÓn ®­îc vµ kh«ng bÞ tôt hËu, th× chóng ta ph¶i ph¶i cã nh÷ng chÝnh s¸ch më cöa, ®èi ngo¹i kh«n khÐo ®Ó héi nhËp víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi, ¸p dông nh÷ng thµnh tùu khoa häc kü thuËt tiªn tiÕn mµ vÉn kh«ng bÞ chÖch h­íng x· héi chñ nghÜa, ®­a ®Êt n­íc “ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam” ®i ®Õn c¸i ®Ých cña sù thµnh c«ng. Môc Lôc Trang Lêi nãi ®Çu 1 PhÇn I: Lý thuyÕt chung vÒ th­¬ng m¹i quèc tÕ vµ xuÊt nhËp khÈu 2 1. Kh¸i niÖm vÒ th­¬ng m¹i quèc tÕ 2 2. Vai trß cña th­¬ng m¹i quèc tÕ 2 3. XuÊt nhËp khÈu vµ vai trß cña xuÊt nhËp khÈu 3 PhÇn II: Th­¬ng m¹i quèc tÕ cña Trung Quèc trong thêi kú c¶i c¸ch vµ më cöa, t¸c ®éng cña nã ®Õn ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu cña Trung Quèc 8 I. T×nh h×nh cña kinh tÕ Trung Quèc tr­íc thêi kú c¶i c¸ch, më cöa 8 II. ChÝnh s¸ch kinh tÕ më cöa vµ t¸c ®éng vµ t¸c ®éng cña nã ®èi víi ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu 8 1. Néi dung cña chÝnh s¸ch kinh tÕ trong thêi kú më cöa 8 2. Qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¶i c¸ch 19 3. Ngo¹i th­¬ng cña Trung Quèc trong thêi kú c¶i c¸ch më cöa 20 4. Quan hÖ xuÊt khÈu vµ t¨ng tr­ëng kinh tÕ Trung Quèc 21 III. Nh÷ng thµnh tùu mµ Trung Quèc ®· ®¹t ®­îc trong thêi kú c¶i c¸ch 23 1.T¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ nh÷ng thay ®æi c¬ cÊu kinh tÕ 23 2. Trung Quèc gia nhËp WTO 23 3. Nh÷ng kÕt qu¶ vµ nh÷ng vÊn ®Ò cßn tån t¹i 25 IV. Liªn hÖ víi ViÖt Nam 30 1. Nh÷ng ¶nh h­ëng 30 2. Nh÷ng thµnh tùu 31 3. Khã kh¨n vµ tån t¹i 32 PhÇn III: KÕt luËn 33 Tµi liÖu tham kh¶o 1. Trung Quèc nh×n l¹i mét chÆng ®­êng ph¸t triÓn T¸c gi¶: JUN MA DÞch gi¶: NguyÔn Quèc Th¾ng – Hoµng Quèc Hïng 2. LÞch sö Kinh tÕ Quèc d©n – NXB. Gi¸o dôc – 2000 3. Gi¸o tr×nh Th­¬ng m¹i quèc tÕ 4. C¸c t¹p chÝ vÒ Trung Quèc