Mô hinh tập đoàn kinh tế ở Việt Nam - Thực trạng & phương hướng phát triển

y tÝnh thÕ hÖ míi, s¶n xuÊt m¸y bay , ph¸t triÓn vµ nghiªn cøu kü thuËt vò trô, kü nghÖ di truyÒn.Thùc tÕ Sam Sung cßn ®ang dÉn ®Çu trong ngµnh c«ng nghiÖp s¶n xuÊt dông cô gia ®×nh. Mét trong nh÷ng ph­¬ng h­íng chÝnh cña tËp ®oµn lµ t¨ng c­êng qu¸ tr×nh quèc tÕ ho¸, s½n sµng chÊp nhËn vµ tham gia c¹nh tranh m¹nh mÏ trªn thÞ tr­êng thÕ giíi trë thµnh mét tËp ®oµn kinh tÕ ®a quèc gia hïng m¹nh. Tõ chuyªn m«n ho¸ trong lÜnh vùc th­¬ng m¹i, chØ sau mét thêi gian ng¾n SamSung ®· nhanh chãng trë thµnh mét tËp ®oµn kinh doanh hïng m¹nh d­íi h×nh thøc mét Conglomerate, kinh doanh rÊt nhiÒu ngµnh nghÒ, lÜnh vùc tõ nh÷ng s¶n phÈm ®¬n gi¶n nhÊt ®Õn m¸y mãc c«ng nhiÖp nÆng, s¶n phÈm c«ng nghÖ cao. Trong suèt qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, tËp ®oµn rÊt chó träng ®Õn nghien cøu khoa häc c«ng nghÖ vµ ph¸t triÓn s¶n phÈm míi. TËp ®oµn ®ãng vai trß lµ mét trung t©m nghiªn cøu chuyÓn dao c«ng nghÖ cho c¸c c«ng ty thµnh viªn víi môch ®Ých ®­a vµo khai th¸c, sö dông nhanh nhÊt vµ cã hiÖu qu¶ nhÊt tiÕn bé khoa hoc c«ng nghÖ mµ b¶n th©n mçi c«ng ty thµnh viªn kh«ng thÓ ®¶m ®­¬ng næi. TËp ®oµn lu«n t×m c¸ch ®æi míi tæ chøc qu¶n lý, thùc hiÖn mét kiÓu tæ chøc qu¶n lý phi t©p trung dùa trªn c¬ së ®a d¹ng ho¸ s¶n phÈm ®Ó ®èi phã kÞp thêi víi sù thay ®æi nhanh chãng cña nhu cÇu vµ sù ®a d¹ng cña thÞ tr­êng. C¸c c«ng ty thµnh viªn v©n d÷ tÝnh ®éc lËp ph¸p lý nh­ng chiÕn l­îc ph¸t triÓn chung cña tËp ®oµn lu«n ®­îc d÷ v÷ng. Trong suèt qu¸ tr×nh ph¸t triÓn lu«n lu«n cã sù g¾n bã chÆt chÏ vµ t­¬ng ®ång gi÷a chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp ho¸ cña ®Êt n­íc víi ph­¬ng h­íng ph¸t triÓn cña tËp ®oµn vµ mét trong nh÷ng träng t©m chiÕn l­îc ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh cña tËp ®oµn lµ tËp trung vµo ®Èy m¹nh c¸c ho¹t ®éng xuÊt khÈu ngo¹i th­¬ng. Trong giai ®o¹n hiÖn nay khi chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp ho¸ chuyÓn m¹nh sang khuyÕn khÝch ph¸t triÓn thÞ tr­êng trong n­íc th× c¸c ho¹t ®éng kinh doanh cña tËp ®oµn b¾t ®Çu chó ý vµo t¨ng c­êng c¸c ho¹t ®éng nhËp khÈu. Thµnh c«ng cña SamSung cßn lµ v× tËp ®oµn cã mét chiÕn l­îc kinh doanh t¸o b¹o. ChiÕn lù¬c ®ã mét mÆt ®­a vµo nghiªn c­ó dù ®o¸n nhu cÇu cña thÞ tr­êng trong t­¬ng lai, mÆt kh¸c tËn dông tèi ®a nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi vµ nh÷ng c¬ héi do chÝnh s¸ch ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ho¸ cña chÝnh phñ ®­a l¹i. V. Nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm : 1. Con ®­êng h×nh thµnh: H×nh thµnh tËp ®oµn kinh doanh lµ kÕt qu¶ tÊt yÕu cña qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp trung s¶n xuÊt, vèn kinh doanh. Nguån vèn tù tÝch luü ®ãng vai trß c¬ b¶n trong viÖc h×nh thµnh c¸c tËp ®oµn kinh doanh. ë c¸c n­íc t­ b¶n ph¸t triÓn qu¸ tr×nh thµnh lËp c¸c tËp ®oµn lµ qu¸ tr×nh tËp trung s¶n xuÊt, tËp trung vèn. Qu¸ tr×nh nµy diÔn ra theo c¸c ph­¬ng thøc kh¸c nhau b»ng con ®­êng th«n tÝnh th«ng qua viÖc mua l¹i c¸c c«ng ty nhá yÕu h¬n biÕn chóng thµnh mét bé phËn kh«ng thÓ t¸ch rêi cña c«ng ty mÑ hay theo con ®­êng tù nguyÖn s¸t nhËp víi nhau ®Ó h×nh thµnh nh÷ng c«ng ty lín h¬n. Trong khi ®ã ë c¸c n­íc c«ng nghiÖp ho¸ ®i sau, c¸c tËp ®oµn ®­îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn chñ yÕu b»ng tÝch tô vµ liªn doanh nh»m t¨ng vèn, kh¶ n¨ng s¶n xuÊt, kh¶ n¨ng chuyÓn giao c«ng nghÖ n­íc ngoµi vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh. Dï h×nh thµnh b»ng c¸ch nµo th× tËp ®oµn còng ®­îc h×nh thµnh chñ yÕu tõ nguån vèn tù tÝch luü tõ kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña b¶n th©n c¸c c«ng ty. C¸c tËp ®oµn kinh tÕ cña NhËt B¶n chñ yÕu khëi ®Çu tõ lÜnh vùc th­¬ng m¹i hoÆc ngo¹i th­¬ng c¸c tËp ®oµn nµy th­êng chuyªn m«n ho¸ trong c¸c ho¹t ®éng th­¬ng m¹i víi mét sè s¶n phÈm nhÊt ®Þnh. Qua qu¸ tr×nh ho¹t ®éng, ph¸t triÓn, quy m« vµ c¬ cÊu kinh doanh dÇn ®­îc më réng, ®a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i h×nh kinh doanh §èi víi Mü vµ mét sè n­íc Ch©u ¢u, c¸c tËp ®oµn l¹i b¾t ®Çu tõ c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt. Th«ng qua kÕt qu¶ cña c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt më réng ho¹t ®éng sang c¸c lÜnh vùc kh¸c nh­ th­¬ng m¹i, vËn t¶i, b¶o hiÓm, ng©n hµng... Cã sù kh¸c biÖt nµy lµ do nh÷ng nÐt ®Æc thï cña m«i tr­êng kinh doanh ë mçi n­íc quy ®Þnh. §èi víi c¸c n­íc kÐm ph¸t triÓn, khëi ®iÓm b¾t ®Çu tõ c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt cã vai trß rÊt lín ®Õn x©y dùng vµ h×nh thµnh c¬ së vËt chÊt kü thuËt cho nÒn kinh tÕ vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng thÕ giíi 2. M« h×nh tæ chøc 2.1 C¬ cÊu tæ chøc vµ mèi quan hÖ liªn kÕt kinh tÕ Nh×n chung tËp ®oµn kinh tÕ lµ mét h×nh thøc tæ chøc kinh tÕ láng v× phÇn lín chóng kh«ng cã t­ c¸ch ph¸p nh©n. Trong tËp ®oµn lu«n cã mét c«ng ty mÑ vµ c¸c c«ng ty thµnh viªn. C«ng ty mÑ vµ c¸c c«ng ty thµnh viªn cã mèi quan hÖ phô thuéc, hç trî vÒ mÆt chiÕn l­îc, tµi chÝnh, tÝn dông. C¸c c«ng ty thµnh viªn vÉn gi÷ nguyªn tÝnh ®éc lËp vÒ mÆt ph¸p lý. Mèi quan hÖ gi÷a c¸c thµnh viªn chñ yÕu dùa trªn mèi quan hÖ liªn kÕt vÒ lîi Ých kinh tÕ ®­îc ®iÒu khiÓn bëi c¸c hîp ®ång hoÆc tho¶ thuËn kinh tÕ. 2.2 Ph­¬ng thøc qu¶n lý HÇu hÕt c¸c T§KT ®Òu ¸p dông chÝnh s¸ch qu¶n lý theo kiÓu phi tËp trung ho¸. Cã mét ban qu¶n trÞ chung ®Ó qu¶n lý tËp ®oµn vµ trô së th­êng n»m ë c«ng ty mÑ. Ban qu¶n trÞ tËp ®oµn chØ kiÓm so¸t vÒ mÆt tµi chÝnh, chiÕn l­îc ®Çu t­ th«ng qua sö dông c¸c ®ßn bÈy kinh tÕ, cßn c¸c thµnh viªn hoµn toµn tù chñ trong quyÕt ®×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña m×nh ë c¸c c«ng ty thµnh viªn cã ban qu¶n trÞ, ban gi¸m ®èc riªng ®Ó l·nh ®¹o. KiÓu qu¶n lý nµy võa ph¸t huy ®­îc tÝnh n¨ng ®éng tù chñ cña c¸c c«ng ty thµnh viªn, võa t¹o sù thèng nhÊt chung trong tËp ®oµn 3. C¸c lo¹i h×nh tËp ®oµn 3.1 Theo tÝnh chÊt së h÷u C¸c tËp ®oµn t­ b¶n lín ngµy nay cã nguån gèc tõ nh÷ng c«ng ty së h÷u gia ®×nh. Tõ së h÷u cña t­ b¶n c¸ biÖt chóng chuyÓn dÇn thµnh së h÷u cña tËp thÓ c¸c nhµ t­ b¶n ®éc quyÒn. Nh×n chung chóng mang s¾c th¸i cña së h÷u t­ nh©n nh­ng l¹i g¾n bã chÆt chÏ víi chÝnh phñ c¸c n­íc vµ ®¹i diÖn cho søc m¹nh kinh tÕ cña n­íc ®ã (ë Mü). H×nh thøc hçn hîp d­íi d¹ng c«ng ty cæ phÇn lµ mét h×nh thøc ®­îc ­a chuéng v× nã ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao nhÊt ®ång thêi ph¶n ¸nh ®­îc lîi Ých cña nhiÒu bªn tham gia trong tËp ®oµn (ë Ch©u ¢u) 3.2 Theo tÝnh chÊt ngµnh nghÒ C¸c tËp ®oµn liªn kÕt nh÷ng c«ng ty trong cïng mét ngµnh nh­ng h×nh thøc nµy hiÖn nay kh«ng cßn phæ biÕn. Lo¹i h×nh tËp ®oµn theo liªn kÕt däc gi÷a c¸c ngµnh trong cïng mét d©y truyÒn c«ng nghÖ vÉn cßn lµ phæ biÕn trong giai ®o¹n hiÖn nay. C¸c tËp ®oµn nµy ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ cao vµ bµnh tr­íng ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh sang hÇu hÕt c¸c n­íc trªn thÕ giíi. §Ó thµnh lËp mét tËp ®oµn kiÓu nµy cÇn ph¶i: Cã ®­îc mét c«ng ty ®ñ lín, cã uy tÝn ®Ó qu¶n lý vµ kiÓm so¸t c¸c c«ng ty kh¸c, ®ång thêi cã thÓ ®¶m b¶o kiÓm tra tµi chÝnh vµ sù lÖ thuéc cña c¸c c«ng ty thµnh viªn. Cã ®­îc mét ng©n hµng cã quy m« vµ kh¶ n¨ng cÇn thiÕt ®Ó cã thÓ ®¶m b¶o phÇn lín tÝn dông cho tËp ®oµn. Cã nh÷ng mèi liªn hÖ nhiÒu mÆt víi nhµ n­íc Mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn hÕt søc quan träng ®Ó thµnh lËp vµ ph¸t triÓn lo¹i h×nh tËp ®oµn nµy lµ cÇn ph¶i cã thÞ tr­êng chøng kho¸n ph¸t triÓn m¹nh mÏ hÖ thèng th«ng tin toµn cÇu...Ngµy nay mét T§KT m¹nh th­êng cã c¬ cÊu s¶n xuÊt kinh doanh trong tÊt c¶ c¸c ngµnh nghÒ vµ m« h×nh ®ang ®­îc ­a chuéng vµ trë thµnh xu h­íng chÝnh hiÖn nay cã c¬ cÊu gåm mét ng©n hµng, mét c«ng ty th­¬ng m¹i, vµ c¸c c«ng ty s¶n xuÊt c«ng nghiÖp. 4. Vai trß cña nhµ n­íc Nhµ n­íc cã vai trß cùc kú to lín víi sù tån t¹i, ph¸t triÓn cña c¸c T§KT, thÓ hiÖn qua viÖc t¹o dùng, duy tr× vµ thóc ®Èy m«i tr­êng kinh tÕ x· héi cÇn thiÕt cho c¸c tËp ®oµn ho¹t ®éng. Vai trß cña nhµ n­íc ®­îc thÓ hiÖn trªn c¸c mÆt sau: Nhµ n­íc duy tr× trËt tù, æn ®Þnh x· héi Nhµ n­íc x©y dùng m«i tr­êng ph¸p luËt ®¶m b¶o c¹nh tranh b×nh ®¼ng, khuyÕn khÝch c¸c tËp ®oµn ph¸t triÓn nh­ng còng ®¶m b¶o m«i tr­êng b×nh ®¼ng cho c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng ( vÝ dô nh­ luËt chèng ®éc quyÒn) Nhµ n­íc ®Þnh h­íng ®óng xu h­íng ph¸t triÓn lµm tiÒn ®Ò cho c¸c quyÕt ®Þnh cña c¸c tËp ®oµn vµ c¸c tæ chøc kinh tÕ kh¸c. Ph­¬ng h­íng ph¸t triÓn kinh tÕ cña nhµ n­íc cã ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn sù ph¸t triÓn cña c¸c tËp ®oµn. ch­¬ng II : thùc tr¹ng ph¸t triÓn m« h×nh tËp ®oµn kinh tÕ ë viÖt nam. I. M« h×nh tËp ®oµn kinh tÕ ë ViÖt Nam. 1 – Ph­¬ng thøc h×nh thµnh T§KT ë ViÖt Nam: C¸c T§KT ViÖt Nam cã thÓ h×nh thµnh theo nh÷ng ph­¬ng thøc sau: Thø nhÊt, dùa vµo mét sè TCT91 cã quy m« t­¬ng ®èi lín, tr×nh ®é qu¶n lý t­¬ng ®èi cao, trang thiÕt bÞ c«ng nghÖ cao cã sù liªn doanh liªn kÕt víi nhiÒu ®èi t¸c trong vµ ngoµi n­íc ®Ó tËp trung søc x©y dùng thµnh T§KT. §Ó lµm ®­îc ®iÒu ®ã th× quan träng nhÊt lµ thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ c¸c DN thµnh viªn mµ TCT n¾m cæ phÇn khèng chÕ, chi phèi tõ 51% - 100% vèn ®iÒu lÖ. Tuy vËy, ®èi víi c¸c T§KT ®­îc h×nh thµnh theo c¸ch nµy cÇn ph¶i cã tæ chøc tµi chÝnh ®éc lËp vµ bé phËn nghiªn cøu triÓn khai. Thø hai, thµnh lËp T§KT tõ nh÷ng doanh nghiÖp, c«ng ty hiÖn cã, h×nh thµnh c¸c c«ng ty mÑ, c«ng ty con thuéc thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c. Qu¸ tr×nh ®æi míi, s¾p xÕp vµ ph¸t triÓn c¸c DNNN, qu¸ tr×nh triÓn khai thùc hiÖn luËt DN, luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi hiÖn nay lµ c¬ héi tèt ®Ó h×nh thµnh c¸c T§KT. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nµy sÏ dÇn h×nh thµnh: C«ng ty mÑ: Cã quy m« lín vÒ doanh thu, m¸y mãc thiÕt bÞ vµ lao ®éng, hiÖu qu¶ kinh doanh cao, kinh nghiÖm qu¶n lý s¶n xuÊt lín, cã chiÕn l­îc ph¸t triÓn l©u dµi... C¸c c«ng ty con (c«ng ty thµnh viªn): Lµ nh÷ng c«ng ty thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ mµ c«ng ty mÑ cã cæ phÇn lín, cã t¸c ®éng quyÕt ®Þnh ®Õn chiÕn l­îc ph¸t triÓn cña c«ng ty con. C¸c c«ng ty con cã thÓ ®­îc h×nh thµnh theo nguyªn t¾c tù nguyÖn tham gia tËp ®oµn vµ cã quyÒn lùa chän, ®¨ng ký víi c«ng ty mÑ ®Ó tham gia. C¸c DN s¶n xuÊt kinh doanh ®éc lËp, c¸c ®¬n vÞ nghiªn cøu triÓn khai, ®¬n vÞ dÞch vô thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ liªn kÕt l¹i víi nhau thµnh lËp T§KT ®Ó thùc hiÖn mét chiÕn l­îc kinh doanh thèng nhÊt, tÝch tô, tËp trung vèn, t¹o thÕ c¹nh tranh m¹nh nh»m t¹o ra hiÖu qu¶ cao h¬n. C¸c DNNN cã tiÒm lùc kinh tÕ m¹nh ®­îc trang bÞ kÜ thuËt, c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, c«ng nghÖ qu¶n lý tiªn tiÕn ®Çu t­ vµo c¸c DN kh¸c (nh­ th«ng qua mua cæ phÇn...) vµ biÕn c¸c DN nµy thµnh c¸c c«ng ty con cña m×nh. Nh­ vËy, viÖc thµnh lËp T§KT cho dï b»ng c¸ch nµo th× còng cÇn ph¶i cã mét m«i tr­êng vÜ m« th«ng tho¸ng, hÖ thèng luËt lÖ ®ång bé vµ hoµn chØnh cã thÓ míi t¹o ra mét s©n ch¬i b×nh ®¼ng cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ th«ng qua ®ã thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña c¸c T§KT. 2. Lo¹i h×nh T§KT ë ViÖt Nam M« h×nh §TKT ë ViÖt Nam sÏ cã nh÷ng ®iÓm c¬ b¶n gièng víi §TKT trªn thÕ giíi: quy m« lín, kinh doanh ®a ngµnh nghÒ trong ®ã cã ngµnh nghÒ kinh doanh chñ ®¹o vµ c¬ cÊu së h÷u, c¬ cÊu tæ chøc t­¬ng tù. Nh­ng trong bèi c¶nh kinh tÕ – chÝnh trÞ – x· héi ë n­íc ta th× T§KT còng cã ®iÓm kh¸c biÖt. Do vËy, T§KT ë ViÖt Nam cã c¸c h×nh thøc sau: +VÒ së h÷u cã: - T§KT së h÷u hçn hîp (®a së h÷u) gåm cã DNNN, c¸c CTy TNHH, CTy CP vµ c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn cã thÓ lµ ®¬n vÞ h¹nh to¸n ®éc lËp, phô thuéc, ®¬n vÞ sù nghiÖp. T§KT cã mét së h÷u lµ T§KT gån c¸c DNNN hoÆc T§KT nhµ n­íc +VÒ ngµnh nghÒ vµ lÜnh vùc kinh doanh: Cã T§KT ®a ngµnh, ®a lÜnh vùc, s¶n phÈm nh­ng trong ®ã cã mét ngµnh, mét lÜnh vùc chuyªn m«n ho¸ gi÷ vÞ trÝ then chèt vµ cã T§KT chuyªn ngµnh. + VÒ liªn kÕt kinh tÕ: - T§KT ®­îc h×nh thµnh dùa trªn c¸c liªn kÕt theo chiÒu däc tøc lµ nh÷ng tËp ®oµn ®­îc tËp hîp trªn c¬ së hîp nhÊt nh÷ng c«ng ty, xÝ nghiÖp cã liªn hÖ víi nhau bëi quy tr×nh c«ng nghÖ thèng nhÊt tõ kh©u khai th¸c nguyªn liÖu, chÕ biÕn gia c«ng, hoµn chØnh s¶n phÈm, tiªu thô trªn c¬ së x¸c lËp thèng nhÊt vÒ tµi chÝnh, mçi c«ng ty ®¶m nhiÖm s¶n xuÊt mét bé phËn, mét c«ng ®o¹n nh­ng vÉn gi÷ tÝnh ®éc lËp vÒ h×nh thøc tæ chøc cña c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn. T§KT nµy sÏ ho¹t ®éng trong c¸c ngµnh luyÖn kim, dÖt may, n«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp chÕ biÕn... - T§KT h×nh thµnh dùa trªn c¬ së c¸c mèi quan hÖ liªn kÕ ngang tøc lµ c¸c c«ng ty ho¹t ®éng trong cïng mét ngµnh, lÜnh vùc hîp nhÊt l¹i trªn c¬ së x¸c lËp thèng nhÊt vÒ tµi chÝnh cßn c¸c thµnh viªn th× vÉn duy tr× sù ®éc lËp t­¬ng ®èi vÒ h×nh thøc tæ chøc.T§KT nµy sÏ ho¹t ®éng trong c¸c ngµnh c«ng nghiÖp vËt liÖu x©y dùng (xi m¨ng...), c¬ khÝ chÕ t¹o... - T§KT h×nh thµnh dùa trªn c¬ së c¸c mèi liªn kÕt hçn hîp tøc lµ gåm c¸c c«ng ty s¶n xuÊt kinh doanh trong c¸c lÜnh vùc kh¸c nhau. + VÒ h×nh thøc tæ chøc T§ tæ chøc theo m« h×nh mét ph¸p nh©n ®éc lËp cßn tÊt c¶ c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn h¹ch to¸n phô thuéc T§ tæ chøc theo m« h×nh ph©n t¸n. Khi ®ã, T§ sÏ lµ mét ph¸p nh©n ®éc lËp ®ång thêi c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn còng cã thÓ lµ mét ph¸p nh©n ®éc lËp. T§ tæ chøc theo m« h×nh hçn hîp: Khi ®ã T§ lµ mét ph¸p nh©n, ®¬n vÞ thµnh viªn võa lµ ph¸p nh©n ®éc lËp võa lµ ph¸p nh©n phô thuéc. 3 – C¬ cÊu tæ chøc qu¶n lý T§KT ë ViÖt Nam * C¬ cÊu tæ chøc chung nhÊt cña T§KT ë ViÖt Nam lµ mét tæ hîp c¸c DN liªn kÕt víi nhau theo m« h×nh “c«ng ty mÑ, c«ng ty con” . C«ng ty mÑ cã thÓ lµ mét c«ng ty cæ phÇn, CTy TNHH ho¹t ®éng theo luËt DN, cã thÓ cã vèn gãp cña nhµ n­íc (d­íi d¹ng cæ phÇn chi phèi – trªn 51% hoÆc cæ phÇn khèng chÕ – Ýt h¬n 50% nh­ng cã quyÒn quyÕt ®Þnh c¸c vÊn ®Ò tæ chøc, nh©n sù, chiÕn l­îc cña c«ng ty mÑ) hoÆc nhµ n­íc së h÷u 100% vèn. C«ng ty con lµ CTy CP, CTy TNHH cã t­ c¸ch ph¸p nh©n ho¹t ®éng theo luËt DN. C«ng ty con bÞ c«ng ty mÑ n¾m gi÷ 100% vèn theo ®iÒu lÖ hoÆc Ýt h¬n. T§KT cã thÓ cã tæ chøc tµi chÝnh – ng©n hµng cæ phÇn, c«ng ty tµi chÝnh, ®¬n vÞ sù nghiÖp, viÖn nghiªn cøu triÓn khai, tr­êng ®µo t¹o... C¬ cÊu tæ chøc cña T§KT gåm cã: Héi ®ång qu¶n trÞ, Ban kiÓm so¸t, Bé m¸y ®iÒu hµnh, Gi¸m ®èc vµ c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn. * C¬ chÕ qu¶n lý cña T§ chñ yÕu ®­îc x©y dùng trªn mèi quan hÖ liªn kÕt theo kiÓu “c«ng ty mÑ – c«ng ty con” vµ c¸c quan hÖ hîp ®ång kinh tÕ . C«ng ty mÑ lµ mét DN gi÷ vai trß trung t©m, ®Çu t­ vèn vµo c¸c c«ng ty con theo nhiÒu cÊp ®é, chi phèi c¸c c«ng ty con tuú theo tØ lÖ vèn ®Çu t­ vµo c«ng ty con. Mèi quan hÖ gi÷a c«ng ty mÑ vµ c«ng ty con lµ mèi quan hÖ chÆt chÏ, kh¨ng khÝt thÓ hiÖn trªn c¸c mÆt: Quan hÖ vÒ tæ chøc; quan hÖ vÒ vèn vµ tµi s¶n; quan hÖ vÒ kinh tÕ, tµi chÝnh; quan hÖ vÒ kÕ ho¹ch ho¸ ®Çu t­ c¬ së vËt chÊt kÜ thuËt; vµ quan hÖ vÒ tæ chøc nh©n sù. Mèi quan hÖ gi÷a c¸c thµnh viªn trong T§ chñ yÕu lµ mèi quan hÖ vÒ lîi Ých kinh tÕ ®­îc ®iÒu khiÓn b»ng c¸c hîp ®ång, tho¶ thuËn kinh tÕ. Ngoµi ra, trong m« h×nh tæ chøc c¸c T§KT ë ViÖt Nam th× nhµ n­íc còng gi÷ mét vai trß hÕt søc quan träng. Nhµ n­íc kh«ng can thiÖp trùc tiÕp vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña T§ mµ chØ ®iÒu tiÕt ho¹t ®éng cña tËp ®oµn th«ng qua c¸c chÝnh s¸ch, ®ßn bÈy kinh tÕ. Quan hÖ gi÷a c¸c bé víi T§KT lµ quan hÖ gi÷a c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc vÒ ngµnh, lÜnh vùc ®èi víi c¸c tæ chøc kinh doanh trong ngµnh, lÜnh vùc ®ã. C¸c bé ®Ò ra chiÕn l­îc vµ kÕ ho¹ch ph¸t triÓn ngµnh, ®Þnh møc kinh tÕ kÜ thuËt, chÝnh s¸ch, chÕ ®é... chung thèng nhÊt cho mäi DN kinh doanh trong ngµnh, thùc hiÖn sù kiÓm tra gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña DN theo ph¸p luËt. Nhµ n­íc qu¶n lý phÇn vèn cña m×nh trong c¸c T§KT th«ng qua ®¹i diÖn chñ së h÷u nhµ n­íc trong héi ®ång qu¶n trÞ cña tËp ®oµn. C¸c mèi quan hÖ nµy ®­îc cô thÓ ë m« h×nh sau: M« h×nh tæ chøc c¸c tËp ®oµn kinh tÕ cña ViÖt Nam chÝnh phñ c«ng ty ®Çu t­ tµi chÝnh nhµ n­íc thuéc mäi TPKT c¸c chi nh¸nh c¸c bé, ngµnh, ubnd tØnh, thµnh phè trùc thuéc trung ­¬ng Tæng c«ng ty(Cty mÑ) 100% vèn nhµ n­íc hoÆc (vèn ngoµi nhµ n­íc) CTy tµi chÝnh DNNN ®éc lËp, hoÆc DNTN CTy TNHH 1 thµnh viªn CTy TNHH >= 2 thµnh viªn C¸c §¬n vÞ sù nghiÖp: _ViÖn _Tr­êng CTy liªn doanh CTy cæ phÇn -§a së h÷u vÒ vèn -Cã sù g¾n bã chÆt chÏ d÷a TCT vµ DN thµnh viªn -TCT vµ DN thµnh viªn hoµn toµn tù chñ sxkd -§iÒu hµnh b»ng c¬ chÕ tµi chÝnh II. thùc tr¹ng ho¹t ®éng cña c¸c tctnn theo h­íng t® Thùc hiÖn ®­êng lèi ®æi míi, §¶ng chñ tr­¬ng thµnh lËp mét sè T§KT m¹nh trªn c¬ së c¸c TCTNN. §©y lµ vÊn ®Ò rÊt míi trong x©y dùng thÓ chÕ kinh tÕ n­íc ta, lµ mét b­íc tiÕn lín trong s¾p sÕp ®æi míi DNNN nh»m n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh vµ héi nhËp kinh tÕ. ThÕ nh­ng qua h¬n 10 n¨m thùc hiÖn, c¸c TCT vÉn ch­a ®¹t môc tiªu ®Ò ra vµ chñ tr­¬ng x©y dùng tËp ®oµn vÉn cßn ®ang trong giai ®o¹n thÝ ®iÓm. Ho¹t ®éng cña c¸c TCT theo h­íng T§ trong nh÷ng n¨m qua tuy ®· ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ kh¶ quan nh­ng nh×n chung vÉn cßn nhiÒu mÆt yÕu kÐm, chÝnh ®iÒu nµy ®· g©y ¶nh h­ëng kh«ng nhá ®Õn qu¸ tr×nh h×nh thµnh c¸c T§KT ë n­íc ta, ®iÒu ®ã ®­îc thÓ hiÖn trªn c¸c mÆt sau: 1.VÒ tÝch tô vµ tËp trung vèn: Quy m« vèn lµ mét tiªu chÝ quan träng thÓ hiÖn søc m¹nh cña tËp ®oµn. B×nh qu©n vèn kinh doanh n¨m 2001 cña c¸c TCT 91 lµ 5.515,2 tû ®ång; ®Õn th¸ng 6/2003 lµ 7.040,3 tû ®ång. Tæng vèn kinh doanh cña TCT 91 n¨m 2002 lµ 124.665,2 tû ®ång, tøc t¨ng 33% sao víi n¨m 2001. §Õn th¸ng 6/2003 nhiÒu TCTNN ®· cã nh÷ng b­íc tiÕn v­ît bËc vÒ quy m« vèn( 18 TCT 91 sè v«n kinh doanh ®· lªn tíi 126.724,6 tû ®ång chiÕm 49% , vèn tù bæ sung ®¹t 33.828,5 tû ®ång chiÕm 26%, nguån kh¸c lµ 30.834,9 tû ®ång chiÕm 24,4%.), C¸c TCT cã vèn tù bæ sung lín nhÊt lµ BCVT( 12.433,3 tû), Hµng kh«ng (2.434 tû), §iªn lùc (3.210 tû ), Xi m¨ng (2.088 tû ), DÇu khÝ (6.626 tû)...Trong n¨m 2003 doanh thu cña c¸c TCT 91 ®¹t 202.652 tû chiÕm 43,66% tæng doanh thu cña DNNN vµ nép ng©n s¸ch lµ 36.915,5 tû ®ång vµ lîi nhuËn lµ 14.528,2 tû ®ång víi tû suÊt lîi nhuËn tr­íc thuÕ/vèn nhµ n­íc lµ 14,21%. Tuy nhiªn tèc ®é tÝch tô vµ tËp trung vèn thÊp h¬n nhiÒu so víi c¸c tËp ®oµn trong khu vùc vµ yªu cÇu ph¸t triÓn cña b¶n th©n c¸c TCTNN theo h­íng T§ , ch¼ng h¹n, tæng gi¸ trÞ tµi s¶n trung b×nh cña 503 tËp ®oµn nhµ n­íc ë trung quèc lµ 24.800 tû ®ång th× n­íc ta chØ cã 3 TCT lµ BCVT, §iÖn lùc vµ DÇu khÝ cã tæng gi¸ trÞ tµi s¶n lín h¬n møc trung b×nh cña trung quèc. Trong ®iÒu kiÖn nø¬c ta hiÖn nay th× ®Ó ho¹t ®éng s¶n suÊt kinh doanh cã hiÖu qu¶, ph¸t huy ®­îc thÕ m¹nh th× mét tËp ®oµn cÇn cã møc vèn tèi thiÓu lµ 7500 tû ®ång( 500 triÖu $) 2. VÒ liªn kÕt trong néi bé TCTNN: Mèi liªn kÕt ®Æc tr­ng vµ phæ biÕn trong tËp ®oµn lµ kh¶ n¨ng chi phèi vµ mèi quan hÖ rµng buéc vÒ lîi Ých tµi chÝnh trªn c¬ së ®Çu t­ vèn th«ng qua cÊu tróc c«ng ty mÑ-c«ng ty con. Tuy nhiªn, mèi quan hÖ trong c¸c TCTNN hiÖn nay vÉn lµ quan hÖ trªn d­íi theo cÊp hµnh chÝnh, ®Òu thuéc mét chñ së h÷u duy nhÊt ®ã lµ nhµ n­íc vµ tµi s¶n hiÖn l»m trong c¸c DN thµnh viªn chø kh«ng l»m trong TCT. §iÒu nµy mét mÆt g©y khã kh¨n trong ®iÒu hµnh cña c¸c TCT®èi víi DN thµnh viªn, v× c¬ së ph¸p lý cña viÖc sñe dôngn, ®inh ®o¹t còng nh­ qu¶n lý vµ lu©n chuyÓn vèn ch­a râ rµng. MÆt kh¸c nh÷ng quan hÖ hµnh chÝnh kh«ng ph¶i quan hÖ gi÷a chñ ®Çu t­ vµ ®èi t­îng ®­îc ®Çu t­ lµ kh«ng phï hîp trong m«i tr­êng kinh doanh, kh«ng t¹o ®­îc c¬ së v÷ng ch¾c còng nh­ liªn kÕt chÆt chÏ gi÷a c¸c thµnh DN viªn., quan hÖ giòa c¸c DN thµnh viªn còng kh«ng chÆt chÏ , khã phèi hîp chiÕn l­îc chung, do kh«ng cã sù chØ ®¹o thèng nhÊt, thiÕu c¬ së kinh tÕ, thËm chÝ cßn s¶y ra t×nh tr¹ng c¹nh tranh néi bé gi÷a c¸c DN thµnh viªn. 3. VÒ quan hÖ gi÷a chñ së h÷u nhµ n­íc víi TCTNN. Trong T§KT th× cÇn ph¶i t¸ch rêi quyÒn së h÷u vµ quyÒn qu¶n lý, dã lµ c¬ së cÇn thiÕt nh»m xö lý mèi quan hÖ gi÷a chñ së h÷u nhµ n­íc vµ ®¹i diÖn së h÷u nhµ n­íc t¹i TCTNN ®ång thêi dóp ph©n ®Þnh râ chóc n¨ng , quyÒn h¹n cña TG§ lµ ng­êi qu¶n lý vµ CTH§QT lµ ng­êi ®¹i diÖn chñ së h÷u, thÕ nh­ng mèi quan hÖ nµy trong c¸c TCTNN vÉn ch­a thùc hiªn ®­îc triÖt ®Ó, g©y ra khã kh¨n trong c«ng t¸c qu¶n lý, ®iÒu hµnh, còng nh­ viÖc ph©n ®Þnh quyÒn h¹n vµ tr¸ch nhiÖm gi÷a c¸c bªn tham gia, g©y ra t×nh tr¹ng qu¶n lý chång chÐo... VÒ quan hÖ cña ng­êi ®¹i diÖn chñ së h÷u t¹i TCT víi ng­êi qu¶n lý ®ã lµ ng­êi ®¹i diÖn chñ së h÷u kh«ng cã ®Çy ®ñ quyÒn chñ ®éng, ch­a ph¶i lµ bé m¸y ho¹t ®éng chiÕn lù¬c , ch­a thùc sù g¾n bã víi ho¹t ®éng c¶u TCT. MÆt kh¸c ng­êi qu¶n lý còng ch­a ph¸t huy hÕt vai trß cña m×nh trong s¶n xuÊt kinh doanh, vµ nguyªn nh©n chñ yÕu lµ do c¬ chÕ ph©n bæ vèn ch­a hîp lý, tæ chøc c¸n bé ch­a phï hîp, thiÕu c¬ chÕ ®Î cã thÓ g¾n quyÒn h¹n vµ tr¸ch nhiÖm, lîi Ých cña hä víi ho¹t ®éng cña TCT. 4. VÒ n¨ng lùc s¶n xuÊt kinh doanh N¨ng lùc s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c TCT qua c¸c tiªu chÝ, tØ träng trong ngµnh th× lµ rÊt tèt :( C¸c TCT ph¸t triÓn theo h­íng T§ cã tû träng lín, thËm chÝ rÊt lín trong c¸c ngµnh nh­ BCVT, Than, DÇu khÝ, §iÖn lùc...; Quy m« tæ chøc còng kh«ng ngõng ®­îc më réng, thÞ phÇn trong nø¬c cña c¸c TCT còng chiÕm tØ träng lín nh­: TCT ®iÖn lùc ( chiÕm 94% s¶n l­îng), Than (97%), Thuèc l¸(63%).. vµ c¸ TCT chiÕm 35% tæng gi¸ trÞ xuÊt khÈu cña c¶ n­íc. Tuy nhiªn, n¨ng lùc cña c¸c TCT lµ do cã ®­îc nh­ng ­u ®·i ®Æc biÖt cña nhµ n­íc, mét phÇn do ®éc quyÒn nhµ n­íc, mét phÇn do ®éc quyÒn tù nhiªn ®em l¹i, vµ trong bèi c¶nh c¹nh tranh vµ héi nhËp th× nh÷ng ­u thÕ trªn sÏ kh«ng cßn n÷a trong khi c¸c TCT ®· gÇn nh­ “quen ” víi c¬ chÕ nµy th× ®ã sÏ lµ mét th¸ch thøc kh«ng nhá ®èi víi TCTNN trong bèi c¶nh hiÖn nay. Nh­ vËy, xuÊt ph¸t tõ thùc tr¹ng ho¹t ®éng cña c¸c TCTNN, tõ kinh nghiÖm h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn c¸c T§KT trªn thÕ giíi ®· cho thÊy viÖc h×nh thµnh c¸c T§KT ë ViÖt Nam theo con ®­êng truyÒn thèng lµ rÊt khã kh¨n vµ d­êng nh­ kh«ng thÓ( tÝch luü tõng b­íc) mµ ph¶i b»ng c¸ch thÝ ®iÓm thµnh lËp T§KT tõ c¸c TCTNN mét mÆt tËn dông ®­îc kh¶ n¨ng s½n cã cña TCT, còng nh­ ®iÒu kiÖn cña n­íc ta, mÆt kh¸c ®ã cßn lµ ®ßi hái xuÊt ph¸t tõ thùc tiÔn ho¹t ®éng cña c¸c TCTNN trong b«Ý c¶nh míi , phï hîp víi chñ tr­¬ng cña nhµ nø¬c lµ “®æi míi vµ n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c TCTNN...; tÝch cùc chuÈn bÞ ®Ó h×nh thµnh mét sè T§KT m¹nh do TCTNN lµm lßng cèt”. III. thùc tr¹ng thÝ ®iÓm thµnh lËp mét sè t®kt ë viÖt nam 1. tËp ®oµn b­u chÝnh viÔn th«ng (bcvt) 1.1 Sù cÇn thiÕt cña viÖc thµnh lËp T§ BCVT Tæng c«ng ty BCVT ViÖt Nam lµ TCT NN ®­îc thµnh lËp theo quyÕt ®Þnh sè 249/TTg ngµy 29/4/1995 cña Thñ t­íng ChÝnh phñ, ho¹t ®éng chuyªn ngµnh BC-VT nh»m t¨ng c­êng kh¶ n¨ng tÝch tô, tËp trung vµ n©ng cao søc c¹nh tranh trong ®iÒu kiÖn héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Qua gÇn 10 n¨m ho¹t ®éng TCT ®· ph¸t triÓn trë thµnh DNNN chñ lùc trong trong x©y dùng c¬ së h¹ tÇng th«ng tin cho ®Êt n­íc, kinh doanh c¸c dÞch vô BCVT ®a d¹ng .Ho¹t ®éng SXKD tr¶i réng trªn nhiÒu lÜnh vùc nh­: dÞch vô BC-VT, ®µo t¹o, nghiªn cøu khoa häc,dÞch vô tµi chÝnh –ng©n hµng…TCT cã ®¬n vÞ thµnh viªn gåm 77 ®¬n vÞ h¹ch to¸n phô thuéc, 10 ®¬n h¹ch to¸n ®éc lËp vµ 10 ®¬n vÞ sù nghiÖp .Tæng c«ng ty ®· tham gia gãp vèn thµnh lËp 8 c«ng ty liªn doanh vµ 27 c«ng ty cæ phÇn.Tuy nhiªn t­íc nh÷ng th¸ch thøc cña qu¸ trinh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, trong ®ã nghµnh c«ng nghÖ th«ng tin vµ truyÒn th«ng lµ nghµnh bÞ c¹nh tranh gay g¾t nhÊt, th× m« h×nh TCT l¹i cã sù h¹ch to¸n phô thuéc qu¸ lín(70/100 ®¬n vÞ thµnh viªn cña TCT lµ h¹ch to¸n phô thuéc), ®iªï nµy ®· lµm gi¶m ®éng lùc cña ng­êi lao ®éng, cña tõng ®¬n vÞ thµnh viªn vµ do ®ã lµm gi¶m søc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp. ChÝnh sù h¹ch to¸n kh«ng râ rµng khiÕn b­u chÝnh ch­a thùc sù ph¸t huy ®­îc hiÖu qu¶ ho¹t ®éng SXKD, t¹o ganh nÆng cho khèi viÔn th«ng ( doanh thu b­u chÝnh chiÕm 7% trong khi viÔn th«ng lµ 97%nh­ng khèi b­u chÝnh l¹i chiÕm h¬n 50% sè lao ®éng toµn ngµnh. MÆt kh¸c, m« h×nh tæ chøc vÉn theo kiÓu hµnh chÝnh, c¬ chÕ qu¶n lý néi bé ch­a theo kÞp sù ph¸t triÓn cña TCT vµ c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn vÒ quy m«, n¨ng lùc m¹ng l­íi vµ tr×nh ®é c«ng nghÖ; khèi c¸c ®¬n vÞ h¹ch to¸n tËp trung qu¸ lín tËp trung ®iÒu hµnh SXKD t¹i bé m¸y qu¶n lý cña TCT dÉn ®Õn h¹n chÕ tÝnh n¨ng ®éng s¸ng t¹o, t¹o søc ú lín ®èi víi c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn. §Ó kh¾c phôc nh÷ng tån t¹i yÕu kÐm trªn vµ tæng hîp søc m¹nh cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ nh»m n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cho ngµnh, ngµy 23/3/2005 ChÝnh phñ ®· ban hµnh QuyÕt ®Þnh sè 58/2005/Q§-TTg thµnh lËp T§ BCVT. ViÖc thµnh lËp T§ BCVT sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho DN chñ ®éng ph¸t triÓn, huy ®éng mäi thµnh phÇn kinh tÕ tham gia vµ ®Çu t­ cho BC-VT vµ CNTT; c¸c DN võa c¹nh tranh võa hîp t¸c tèt h¬n. ChÝnh v× vËy nã sÏ phôc vô tèt h¬n cho x· héi, n©ng cao chÊt l­îng phôc vô vµ gi¶m gi¸ thµnh, tiÕn tíi ®Çu t­ vµ cung cÊp dÞch vô ra n­íc ngoµi. 1.2. Môc tiªu thµnh lËp X©y dùng T§BCVT lµ DN hµng ®Çu trong lÜnh vùc BC-VT vµ CNTT; t¹o sù g¾n kÕt gi÷a s¶n xuÊt kinh doanh víi nghiªn cøu ph¸t triÓn, ®µo t¹o; kinh doanh ®a ngµnh trong ®ã BCVT vµ CNTT lµ nßng cèt; thùc hiÖn ®a së h÷u víi së h÷u nhµ n­íc lµ chñ ®¹o. Ph¸t triÓn m¹ng l­íi ®ång bé, c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, chÊt l­îng cao tæ chøc m¹ng hîp lý ®Ó t¹o ra h¹ tÇng th«ng tin quèc gia hiÖn ®¹i lµm nÒn t¶ng ph¸t triÓn c¸c dÞch vô BCVT ®a d¹ng, ph¸t triÓn ngµnh BCVT vµ CNTT phôc vô sù nghiÖp CNH-H§H ®Êt n­íc. T¹o c¬ chÕ chÝnh s¸ch nh»m t¨ng c­êng quyÒn h¹n vµ tr¸ch nhiÖm cña c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn, kh¾c phôc c¸c nh­îc ®iÓm tån t¹i cña m« h×nh TCT; t¹o c¬ së ®¶m b¶o cho tËp ®oµn ho¹t ®éng æn ®Þnh, ph¸t triÓn bÒn v÷ng vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. 1.3. CÊu tróc cña T§ BCVT TËp ®oµn BC-VT ®­¬c thµnh lËp theo m« h×nh “c«ng ty mÑ , c«ng ty con”. C«ng ty mÑ lµ T§ BC-VT , lµ c«ng ty nhµ n­íc do nhµ n­íc quyÕt ®Þnh thµnh lËp vµ së h÷u 100% vèn ®iÒu lÖ, ho¹t ®éng theo luËt DNNN, bao gåm : §¬n vÞ qu¶n lý ®­êng trôc viÔn th«ng ®­îc h×nh thµnh trªn c¬ së s¾p sÕp, tæ chøc l¹i c¸c C«ng ty ViÔn th«ng quèc tÕ (VTI), C«ng ty ViÔn th«ng liªn tØnh(VTN). §¬n vÞ qu¶n lý, ®Çu t­ vµ kinh doanh vèn ®­îc h×nh thµnh trªn c¬ së s¾p sÕp tæ chøc l¹i C«ng ty Tµi chÝnh B­u ®iÖn. C¸c c¬ quan qu¶n lý, ®iÒu phèi c¸c nguån lùc vÒ chiÕn l­îc ph¸t triÓn, tµi chÝnh ,nguån nh©n lùc, marketing... Trung t©m Th«ng tin B­u ®iÖn chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c quan hÖ c«ng chóng, truyÒn th«ng. Chøc n¨ng, nhiÖm vô cña c«ng ty mÑ lµ: Thùc hiÖn quyÒn vµ nghÜa vô cña chñ së h÷u ®èi víi phÇn vèn nhµ n­íc ®Çu t­ vµo c¸c C«ng ty con theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt, gi÷a quyÒn chi phèi c¸c c«ng ty con th«ng qua vèn , c«ng nghÖ th­¬ng hiÖu, thÞ tr­êng: ®iÒu hµnh thèng nhÊt m¹ng l­íi: trùc tiÕp qu¶n lý vµ kinh doang m¹ng l­íi viÔn th«ng ®­êng trôc. §èi víi c¸c C«ng ty con: C¸c C«ng ty con do C«ng ty mÑ së h÷u 100% vèn: C¸c C«ng ty viÔn th«ng vïng ®­îc thµnh lËp trªn c¬ së s¸p nhËp c¸c C«ng ty qu¶n lý m¹ng viÔn th«ng t¹i c¸c b­u ®iÖn tØnh, thµnh phè, vµ c¸c tr­êng c«ng nh©n b­u ®iÖn; C¸c C«ng ty ho¹t ®éng trong lÜnh vùc truyÒn th«ng gåm: C«ng ty ph¸t triÓn phÇn mÒm vµ truyÒn th«ng (VASC), C«ng ty ®iÖn to¸n vµ truyÒn d÷ liÖu(VDC); C¸c ®¬n vÞ sù nghiÖp gåm: Häc viÖn c«ng nghÖ BCVT, c¸c bÖnh viÖn B­u ®iÖn ... C¸c C«ng ty con do c«ng ty mÑ së h÷u vèn trªn 50% gåm c¸c c«ng ty th«ng tin di ®éng, c¸c c«ng ty t­ vÊn chuyªn nghµnhBCVT, c¸c c«ng ty cung cÊp dÞch vô Internet vµ gi¸ trÞ gia t¨ng. C¸c C«ng ty do c«ng ty mÑ së h÷u vèn d­íi 50% gåm c¸c c«ng ty s¶n xuÊt thiÕt bÞ, c¸c c«ng ty c«ng nghiÖp phÇn mÒm, c¸c c«ng ty x©y l¾p b­u ®iÖn, c¸c c«ng ty th­¬ng m¹i b­u ®iÖn, c«ng ty cæ phÇn b¶o hiÓm b­u ®iÖn c«ng ty cæ phÇn du lÞch b­u ®iÖn. C¸c c«ng ty liªn doanh víi n­íc ngoµi vÒ viÔn th«ng vµ c«ng nghÖ th«ng tin cã vèn gãp cña tËp ®oµn trªn nguyªn t¾c tù nguyÖn. M« h×nh cña tËp ®oµn BCVT nh­ sau: TËp ®oµn BC-VT ViÖt Nam (c«ng ty mÑ) TCTy B­u chÝnh: -64 b­u ®iÖn tØnh -CTy VPS, VPSC -CTy in tem -C¸c CTy LD, CP C¸c CTy liªn kÕt. -C¸c Cty LD -C¸c Cty CP -C¸c Cty liªn kÕt tù nguyÖn CTy con (100% vèn): -C¸c CTy VT miÒn -CTy VASC -§¬n vÞ sù nghiÖp + HVCNBCVT + C¸c bÖnh viÖn CTy con (>50% vèn): -CTy VMS, GPC -CTy V§C -CTy t­ vÊn BC-VT CTy con (<50% vèn): -C¸c CTy c«ng nghiÖp -C¸c CTy x©y l¾p -CTy th­¬ng m¹i -CTy GT gia t¨ng -CTy phÇn mÒm.. 1.4. C¸c ®Æc ®iÓm cña tËp ®oµn BCVT TËp ®oµn BCVT lµ mét tæ hîp kinh tÕ gåm c¸c DN thµnh viªn h¹ch to¸n ®éc lËp , ®a së h÷u trong ®ã trong ®ã së h÷u nhµ n­íc gi÷ vai trß chñ ®¹o cã sù tham gia cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ trong vµ ngoµi n­íc , kinh doanh ®a ngµnh ®a lÜnh vùc , trong ®ã BC-VT & CNTT gi÷ vai trß nßng cèt; cã quy m« lín, tr×nh ®é c«ng nghÖ cao; cã sù g¾n kÕt chÆt chÏ gi÷a nghiªn cøu khoa häc, ®µo t¹o, nghiªn cøu triÓn khai víi s¶n xuÊt kinh doanh C¸c thµnh viªn liªn kÕt víi nhau theo m« h×nh C«ng ty mÑ- C«ng ty con th«ng qua quan hÖ ®Çu t­ vèn lµ chñ yÕu, ®ång thêi cã sù g¾n kÕt vÒ c«ng nghÖ, thÞ tr­êng vµ th­¬ng hiªô,.. C«ng ty mÑ vµ c¸c C«ng ty con ®Ìu lµ nh÷ng ph¸p nh©n ®éc lËp, b×nh ®¼ng trong th­¬ng tr­êng vµ tr­íc ph¸p luËt. C«ng ty mÑ lµ chñ së h÷u hoÆc ®ång chñ së h÷u C«ng ty con. QuyÒn vµ nghÜa vôcña c«ng ty mÑ ®èi víi C«ng ty con ( vµ ng­îc l¹i) lµ quyÒn vµ nghÜa vô cña chñ së h÷u ®èi víi ph¸p nh©n( vµ ng­îc l¹i) theo c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt. ChuyÓn ®æi tõ c¬ chÕ nhµ n­íc giao vèn cho Tæng c«ng ty råi tæng c«ng ty giao vèn cho c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn sa ng c¬ chÕ nhµ n­íc ®Çu t­ vèn cho C«ng ty mÑ, råi C«ng ty mÑ ®Çu t­ vèn vµo c¸c C«ng ty con. Ban l·nh ®¹o cña tËp ®oµn gåm Héi ®ång qu¶n trÞ lµ ®¹i diÖn cña chñ së h÷u nhµ n­íc, thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý tËp ®oµn, Tæng gi¸m ®èc thùc hiÖn chøc n¨ng ®iÒu hµnh toµn bé tËp ®oµn. Ban l¹h ®¹o TËp ®oµn sö dông Ban kiÓm so¸t , v¨n phßng, c¸c ban chuyªn m«n nghiÖp vô cña c«ng ty mÑ lµ c¬ quan dópp viÖc qu¶n lý ®iÒu hµnh vµ t­ vÊn chuyªn m«n nghiÖp vô. §øng ®Çu c¸c lÜnh vùc cña C¬ quan ®iÒu phèi lµ c¸c Gi¸m ®èc phô tr¸ch lÜnh vùc, thùc hiÖn chøc n¨ng nhiÖm vô ®­îc quy ®Þnh trong ®iÌu lÖ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña C«ng ty mÑ. 1.5. C¬ chÕ tµi chÝnh cña Tæng c«ng ty BCVT theo m« h×nh tËp ®oµn tæng c«ng ty b­u chÝnh viÔn th«ng viÖt nam Khèi h¹ch to¸n phô thuéc Khèi h¹ch to¸n ®éc lËp C¸c ®¬n vÞ sù nghiÖp C¸c CTy cæ phÇn vµ liªn doanh 100% vèn nhµ n­íc 100% vèn nhµ n­íc 100% vèn nhµ n­íc theo tØ lÖ C¬ chÕ qu¶n lý tµi chÝnh cña Tæng C«ng ty B­u chÝnh ViÔn th«ng ViÖt Nam ®­îc thÓ hiÖn cô thÓ trong Quy chÕ qu¶n lý tµi chÝnh ban hµnh kÌm theo QuyÕt ®Þnh sè 91/Q§-KTTKTC-H§QT ngµy 07/04/2000 cña Héi ®ång qu¶n trÞ Tæng C«ng ty . Tuy nhiªn, trong giai ®o¹n hiÖn nay, c¬ chÕ qu¶n lý tµi chÝnh hiÖn hµnh ®· béc lé mét sè h¹n chÕ nh­ : QuyÒn së h÷u vèn vµ tµi s¶n cña tæng C«ng ty vµ ®¬n vÞ thµnh viªn ch­a ®­îc t¸ch b¹ch râ rµng. C¬ chÕ qu¶n lý, sö dông vèn vµ tµi s¶n hiÖn nay ®· h¹n chÕ quyÒn tù chñ cña c¸c DN. ViÖc ph©n cÊp qu¶n lý vèn vµ tµi s¶n cho c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn cßn ch­a ®ñ m¹nh, ch­a t­¬ng xøng víi quy m« vµ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. C¬ chÕ ®iÒu hoµ vèn ch­a ®­îc x¸c ®Þnh mét c¸ch râ rµng, ®Çy ®ñ. ViÖc thµnh lËp C«ng ty Tµi ChÝnh B­u §iÖn víi môc tiªu dóp Tæng C«ng ty trong viÖc huy ®éng vµ ®iÒu hoµ vèn ch­a thùc sù hiªu qu¶. C¬ chÕ ph¸t hµnh tr¸i phiÕu vµ cæ phiÕu ®Ó huy ®éng vèn ch­a thùc sù thuËn lîi ®èi víi Tæng C«ng ty vµ c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn... C¬ chÕ qu¶n lý doanh thu vµ chi phÝ tËp trung ch­a t¹o ra ®éng lùc thóc ®Èy m¹nh ®èi víi c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn. ViÖc x¸c ®Þnh doanh thu riªng ë tõng ®¬n vÞ chØ dïng ®Ó h¹ch to¸n néi bé, ch­a ph¶n ¸nh ®óng hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh. C¬ chÕ ph©n phèi thu nhËp cña ng­êi lao ®éng trong néi bé c«ng ty vÉn ch­a ph¶n ¸nh ®óng hiÖu qu¶ vµ n¨ng suÊt lao ®éng. ViÖc huy ®éng mét sè quü cña c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn cho quü tËp trung t¹i Tæng C«ng ty ch­a hîp lý, v× vËy ch­a ch­a t¹o sù chñ ®éng cho c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn sö dông c¸c quü t¹i ®¬n vÞ mét c¸ch hiÖu qu¶. ViÖc quy ®Þnh c¸c c«ng ty h¹ch to¸n riªng ph¶i nép toµn bé lîi nhuËn thùc hiÖn vÒ B­u §iÖn tØnh lµm gi¶m tÝnh chñ ®éng vµ tù chñ trong s¶n xuÊt kinh doanh. C¬ chÕ qu¶n lý cña Tæng C«ng ty nãi chung vµ c¬ chÕ tµi chÝnh nãi riªng ch­a cã sù ph©n biÖt râ rµng gi÷a hai nhiÖm vô kinh doanh vµ phôc vô. lµm ¶nh h­ëng ®Õn lîi nhuËn cña Tæng C«ng ty. Nh­ vËy, ®©y ®ang lµ nh÷ng h¹n chÕ ®ang tån t¹i trong c¬ chÕ qu¶n lý tµi chÝnh hiÖn hµnh cña Tæng C«ng ty vµ ®Ó cã thÓ chuyÓn ®æi sang m« h×nh tËp ®oµn th× cÇn ph¶i sím kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ nµy, muèn vËy cÇn thùc hiÖn mét sè biÖn ph¸p nh­ sau: Thø nhÊt, C«ng ty mÑ ( C«ng ty BCVT ) ph¶i ®ãng vai trß cña nhµ ®Çu t­ tµi chÝnh, lµ ®Çu t­ vèn vµo thÞ tr­êng ®Ó th«ng qua th­¬ng quyÒn th­¬ng hiÖu cña doanh nghiÖp t¹o nªn hiÖu qu¶ cao h¬n cho vèn chñ së h÷u.VËy nhiÖm vô chÝnh cña C«ng ty mÑ lµ qu¶n trÞ môc tiªu c¸c doanh nghiÖp vµ hç trî gi¶i ph¸p chiÐn l­îc cho c¸c doanh nghiÖp do C«ng ty mÑ ®Çu t­ vèn, kh«ng thùc hiÖn vai trß trùc tiÕp kinh doanh vµ nÆng nÒ vÒ qu¶n trÞ gi¶i ph¸p. Thø hai, gi÷a C«ng ty mÑ vµ C«ng ty con, gi÷a C«ng ty con víi nhau dÇn chuyÓn sang mèi quan hÖ ®Çu t­ vèn vµ quan hÖ th«ng qua hîp ®ång, thay dÇn cho mèi quan hÖ hµnh chÝnh vµ giao nhiÖm vô. Thø ba, thiÕt lËp c¬ chÕ ho¹t ®éng cña c¸c trung gian tµi chÝnh, ph©n ®Þnh râ chøc n¨ng nhiÖm vô cña Ban kÕ to¸n thèng kª tµi chÝnh cña C«ng ty mÑ vÊcc trung gian tµi chÝnh trùc thuéc tËp ®oµn. TiÕp tôc nghiªn cøu ph¸t triÓnc¸c trung gian tµi chÝnh thµnh m« h×nh C«ng ty ®Çu t­ tµi chÝnh cña tËp ®oµn BCVT. Thø t­, më réng pham vi kinh doanh sang nhiÒu lÜnh vùc kh¸c, thùc hiÖn kinh doanh ®a ngµnh, më réng thÞ tr­êng vµ t¨ng thÞ phÇn, chó träng ph¸t triÓn thÞ tr­êng ngoµi n­íc. Thø n¨m, tiÕp tôc ®æi míi vµ t¨ng c­êng n¨ng lùc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i th«ng qua ph­¬ng thøc hîp t¸c quèc tÕ, n©ng cao chÊt l­îng phôc vô cu¶ toµn m¹ng l­íi BCVT. Thø s¸u, viÖc qu¶n lý c¸c tËp ®oµn kinh tÕ lín nãi chung vµ qu¶n lý tµi chÝnh, trong ®ã cã qu¶n lý vèn cña c¸c tËp ®oµn kinh tÕ nãi riªng lµ vÊn ®Ì kh«ng hÒ ®¬n gi¶n. Do ®ã ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý tµi chÝnh ph¶i cã ®ñ kh¶ n¨ng vµ tr×nh ®é ®¸p øng yªu cÇu qu¶n lý tµi chÝnh cña tËp ®oµn. N¨ng lùc vµ tr×nh ®é cña c¸c c¸n bé qu¶n lý cã ¶nh h­ëng quyÕt ®Þnh tíi sù ph¸t triÓn, thµnh c«ng cña tËp ®oµn . Do ®ã Tæng C«ng ty cÇn cã kÕ ho¹ch ®µo t¹o c¸n bé qu¶n lý nãi chung vµ c¸n bé qu¶n lý tµi chÝnh nãi riªng phôc vô cho sù ra ®êi vµ ho¹t ®éng hiÖu qu¶ cña tËp ®oµnBCVT ViÖt Nam. Nh­ vËy, m« hinh T§KT lµ mét lo¹i h×nh tæ chøc kinh doanh quan träng trong nÒn kinh tÕ n­íc ta vµ ®Ó ho¹t ®éng theo m« h×nh tËp ®oµn th× Tæng c«ng ty BCVT ViÖt Nam cÇn phÈi cã nh­ng c¬ chÕ chÝnh s¸ch phï hîp trong ®ã th× c¬ chÕ tµi chÝnh cã vai trß ®Æc biÖt quan träng bëi nã cã t¸c ®éng tíi toµn bé qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña Tæng C«ng ty. 1.6. NhËn xÐt vÒ m« h×nh tËp ®oµn BCVT. TËp ®oµn BCVT ®­îc thµnh lËp vµ ho¹t ®éng theo m« h×nh ë trªn th× sÏ cã nh÷ng ­u ®iÓm nh­ sau: Thø nhÊt, nã sÏ ®­a tËp ®oµn BCVT vÒ ho¹t ®éng theo ®óng nghÜa lµ mét ®¬n vÞ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng, nh÷ng mÆt ho¹t ®éng c«ng Ých sÏ ®­îc h¹ch to¸n riªng ®Ó ®¶m b¶o b¸o c¸o tµi chÝnh ph¶n ¸nh ®óng ®¾n t×nh h×nh tµi chÝnh cña mét tËp ®oµn. Thø hai, ®èi víi vèn cña c«ng ty mÑ-tËp ®oµn BCVT trªn c¬ së tµi s¶n cña nhµ n­íc t¹i Tæng c«ng ty BCVT cò: sÏ kh«ng thùc hiÖn c¬ chÕ giao vèn mµ lµ thùc hiÖn c¬ chÕ ®Çu t­ vµo c¸c c«ng ty con. NÕu ®Çu t­ vµo c«ng ty con kh«ng hiÖu qu¶ th× tËp ®oµn ®­îc quyÒn rót vèn ®Çu t­ ®Ó tËp trung ®Çu t­ vµo dù ¸n kh¸c cã hiÖu qu¶ h¬n, ®iÒu mµ c¬ chÕ giao vèn cho c«ng ty thµnh viªn kh«ng cã ®­îc. Nh­ vËy lµ ph©n ®Þnh ®­îc râ tr¸ch nhiÖm qu¶n lý vèn cña nhµ n­íc thuéc vÒ tËp ®oµn. §iÒu nµy buéc ban l·nh ®¹o trong tËp ®oµn ph¶i n¨ng ®éng, n©ng cao tr×nh ®é ®Ó qu¶n lý vèn cña nhµ n­íc v× nÕu ®Çu t­ kh«ng hiÖu qu¶ th× sÏ g©y thÊt tho¸t vèn. Kh«ng cßn c¬ chÕ giao vèn dÉn ®Õn khi vèn nhµ n­íc bÞ thÊt tho¸t kh«ng quy ®­îc tr¸ch nhiÖm cho ai , nhµ n­íc buéc ph¶i sö dông c¸c biÖn ph¸p xo¸ nî,..MÆt kh¸c c¸c c«ng ty con ®­îc ®Çu t­ còng buéc ph¶i n¨ng ®éng h¬n trong viÖc sö dông vèn ®Çu t­ , v× nÕu thÊy vèn ®Çu t­ kh«ng cã hiÖu qu¶ th× tËp ®oµn sÏ rót vèn ®Çu t­ sang c«ng ty kh¸c, lÜnh vùc kh¸c. Thø ba, m« h×nh tËp ®oµn BCVT nh­ trªn sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho ¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc kh«ng ph¶i can thiÖp vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp mµ tËp trung vµo gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò kinh tÕ vÜ m« cña nhµ n­íc. Thø t­, nÕu coi tËp ®oµn chØ lµ mét hµ ®Çu t­ vµo c«ng ty con th× c¸c thµnh phÇn kinh tÐ kh¸c còng lµ c¸c nhµ ®Çu t­ vµo c«ng ty nµy, nh­ vËy sÏ t¹o nªn mét c«ng ty cã mét l­îng vèn ®ñ lín ®Ó ®¶m b¶o thùc hiÖn ®­îc c¸c môc tiªu chiÕn l­îc cña tËp ®oµn, ®ñ søc c¹nh tranh víi c¸c c«ng ty n­íc ngoµi ®¶m b¶o tû suÊt lîi nhuËn cho c¸c nhµ ®Çu t­, ®iÒu nµy sÏ lµm t¨ng thªm søc m¹nh cho tËp ®oµn khi sè vèn tËp ®oµn ®Çu t­ cã hiÖu qu¶ vµ c«ng ty con ngµy cµng lín m¹nh. Thø n¨m, trong khi yªu cÇu ®æi míi trang thiÕt bÞ ®èi víi nghµnh viÔn th«ng ®Æt ra nhu cÇu rÊt lín vÒ vèn mµ vèn ®Ó t¸i ®Çu t­ më réng ®­îc trÝch tõ lîi nhuËn sau thuÕ kh«ng ®¸p øng ®ßi hái ®Ó t¸i s¶n xuÊt më réng th× nh÷ng thñ tôc vÒ ®Çu t­ cña nhµ n­íc rÊt phøc t¹p lµm mÊt thêi c¬ kinh doanh g©y nªn l·ng phÝ rÊt lín cho c¶ doanh nghiÖp vµ kh¸ch hµng& lµm chËm qu¸ tr×nh ®i t¾t ®ãn ®Çu ®èi víi ngµnh CNTT-TT .Nh­ng víi viÖc chuyÓn sang m« h×nh tËp ®oµn th× c¸c vÊn ®Ò ë trªn sÏ ®­îc gi¶i quyÕt, bëi kh«ng chØ cã vèn nhµ n­íc ®Çu t­ mµ cßn cã vèn cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c gåm c¶ vèn cña c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. Thø s¸u, víi viÖc h×nh thµnh tËp ®oµn th× ®©y sÏ lµ mét c¬ héi ®Ó ngµnh ViÔn th«ng ViÖt Nam v­¬n ra n­íc ngoµi. Thø b¶y, víi søc m¹nh vÒ vèn vµ m«i tr­êng kinh doanh s«i ®éng cña mét tËp ®oµn ch¾c ch¾n sÏ t¹o ra ®­îc mét hÖ thèng ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o g¾n liÒn víi thùc tÕ cña HVBCVT .M« h×nh 3 g¾n kÕt ®Ço t¹o-nghiªn cøu-øng dông sÏ t¹o ra nguån nh©n lùc vÒ CNTT cã chÊt l­îng cao phôc vô cho ngµnh viÔn th«ng nãi riªng vµ cho ®Êt n­íc nãi chung. Cuèi cïng, víi tµi s¶n còng nh­ kÕt qu¶ s½n cã do Tæng c«ng ty BCVT cò ®Ó l¹i, cïng víi m« h×nh tËp ®oµn míi n¨ng ®éng ch¾c ch¾n sÏ t¹o ra mét tËp ®oµn BCVT ®ñ m¹nh ®Ó héi nhËp víi khu vùc vµ thÕ giíi. Tuy nhiªn m« h×nh thÝ ®iÓm TËp ®oµn BCVT còng ®Æt ra mét sè vÊn ®Ò ®ã lµ : ViÖc ®Þnh gi¸ tµi s¶n ph¶i nh»m ®¶m b¶o chÝnh x¸c gi¸ trÞ vèn cña nhµ n­íc t¹i Tæng c«ng ty BCVT cò ®Ó chuyÓn dao cho c«ng ty mÑ-TËp ®oµn BCVT ®Ó ch¸nh thÊt tho¸t vèn nhµ n­íc, ®ång thêi ®¶m b¶o kÞp tiÕn ®é ra m¾t tËp ®oµn vµo ®Çu n¨m 2006, trong ®ã khã kh¨n nhÊt lµ x¸c ®Þnh gi¸ trÞ th­¬ng hiÖu VNPT nh»m x¸c ®Þnh tµi s¶n v« h×nh cña c¸c c«ng ty con n»m trong tËp ®oµn. §èi víi c¸c c«ng ty con mµ nhµ n­íc kh«ng n¾m d÷ 100% vèn ®iÒu lÖ vµ cæ phÇn chi phèi, c¬ chÕ, chÝnh s¸ch tµi chÝnh víi tËp ®oµn ph¶i ®¶m b¶o c«ng ty con kh«ng chÞu bÊt cø sù rµng buéc nµo vÒ mÆt hµnh chÝnh víi c«ng ty mÑ –tËp ®oµn BCVT nh»m gi¶i quyÕt tËn gèc nh÷ng yÕu kÐm cña m« h×nh Tæng c«ng ty hiÖn nay. §ång thêi ph¶i cã c¬ chÕ th«ng tho¸ng cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, ®Æc biÖt lµ ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ®Çu t­ vµo c¸c c«ng ty con kh«ng ph¶i nhµ n­íc l¾m d÷ 100% vèn ®iÒu lÖ. ThÕ nh­ng khi c¸c nhµ t­ b¶n n­íc ngoµi ®Çu t­ vµo c¸c c«ng ty con mµ nhµ n­íc kh«ng l¾m d÷ 100% vèn ®iÒu lÖ vµ cæ phÇn chi phèi víi mét khèi l­îng t­ b¶n ®ñ lín th× sÏ cã thÓ chi phèi c«ng ty con ë nh÷ng n­íc cã tr×nh ®é qu¶n trÞ kinh doanh ph¸t triÓn, m« h×nh c«ng ty mÑ- c«ng ty con lµ m« h×nh hîp t¸c tèt, ph¸t huy søc m¹nh tæng lùc cña c¸c thµnh viªn, cßn ë n­íc ta víi nh­ng yÕu kÐm vÒ kiÕn thøc qu¶n trÞ kinh doanh cña ban l·nh ®¹o tËp ®oµn( mµ ®©y còng lµ t×nh tr¹ng chung cña c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc hiÖn nay) sÏ lµ khã kh¨n rÊt lín cã thÓ dÉn ®Õn sù ho¹t ®éng kh«ng hiÖu qu¶. 2. tËp ®oµn c«ng nghiÖp xi m¨ng viÖt nam Tæng c«ng ty Xi m¨ng ViÖt Nam (VNCC) lµ mét trong 17 TCT ®­îc tæ chøc vµ ho¹t ®éng theo quyÕt ®Þnh sè 91/TTg ngµy 7/3/1994 cña thñ t­íng ChÝnh Phñ vÒ viÖc thÝ ®iÓm thµnh lËp T§KD. Qua gÇn 25 n¨m ho¹t ®éng VNCC ®x t¹o ra ®­îc b­íc chuyÓn biÕn tèt trong SXKD , ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ ®¸ng khÝch lÖ, ®¶m b¶o c©n ®èi xi m¨ng trªn thÞ tr­êng trong n­íc, gi÷ b×nh æn thÞ tr­êng..gãp phÇn to lín vµo c«ng cuéc CNH-H§H ®¸t nø¬c. Thùc hiÖn NghÞ quyÕt Héi nghÞ lÇn 3 BCH Trung ­¬ng §¶ng kho¸ IX ,Thñ tuíng ChÝnh phñ ®· cho phÐp thµnh lËp x©y dùng TCT Xi m¨ng ViÖt Nam thµnh T§KT m¹nh, cã c«ng nghÖ s¶n suÊt hiÖn ®¹i, s¶ phÈm ®¹t chÊt l­îng cao, cã xuÊt khÈu, ®ãng vai trß chñ ®¹o trong viÖc cung øng æn ®Þnh thÞ tr­êng xi m¨ng trong nø¬c( QuyÕt ®Þnh sè 241/Q§-TTg ngµy 4/3/2003) 2.1. Thùc tr¹ng ho¹t ®éng tõ m« h×nh tæng c«ng ty Tæng c«ng ty xi m¨ng ViÖt Nam hiÖn ®ang thùc hiÖn theo m« h×nh TCTNN, cã héi ®ång qu¶n trÞ,víi 15 ®¬n vÞ thµnh viªn h¹ch to¸n ®éc lËp, 2 ®¬n vÞ sù nghiÖp, 6 liªn doanh víi c¸c ®èi t¸c trong vµ ngoµi nø¬c cã vèn ®µu t­ cña TCT hoÆc c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn 9 c«ng ty cæ phÇn. 2.1.1.Thµnh tùu ®¹t ®­îc Tõ n¨m 1995 ho¹t ®éng theo m« h×nh TCty 91, VNCC ®· t¹o ra ®­îc b­íc chuyÓn biÕn tèt trªn nhiÒu mÆt: Duy tr× tèc ®é t¨ng tr­ëng, s¶n xuÊt kinh doanh cã hiÖu qu¶ vµ ®ãng gãp ®¸ng kÓ vµo nguån thu ng©n s¸ch nhµ n­íc.Tõ n¨m 1995-2004 s¶n l­îng cña TCT t¨ng tõ 5,189 triÖu tÊn lªn 12,4 triÖu tÊn ( tøc t¨ng 2,38 lÇn) vµ doanh thu t¨ng tõ 5.981 tû ®ång lªn 12.700 tû ( t¨ng 2,12 lÇn ); Huy ®éng tèi ®a nguån lùc ®Ó ®Èy nhanh qu¸ tr×nh tÝch tô, tËp trung vèn nh»m ®Èy m¹nh ®Çu t­ , ®æi míi c«ng nghÖ, n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh. Tæng vèn ®Çu t­ cho c¸c dù ¸n vµ gãp vèn liªn doanh (1995-2004) lµ 14000 tû ®ång, vèn gãp liªn doanh lµ 1200 tû; tµi s¶n cè ®Þnh cña TCt lµ 6309 tû dång (2004) t¨ng 1,4 lÇn so víi 1996; lîi nhuËn b×nh qu©n 1995-2004 lµ 600 tû ®ång/n¨m vµ nép ng©n s¸ch lµ 860 tû ®ång /n¨m. 2.1.2. Nh÷ng khã kh¨n , th¸ch thøc Quy m« vèn cña VNCC so víi nhiÒu TCT kh¸c lµ lín , s¶n phÈm xi m¨ng cña TCT chiÕm khoang 50% thÞ phÇn trong nøoc nh­ng quy m« vèn , s¶n l­îng cßn thÊp so víi c¸c nøoc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi, mÆt kh¸c con kho¶ng 10% s¶n l­îng cña TCT ®­îc s¶n xuÊt trªn ®ay truyÒn c«ng nghÖ vµ thiÕt bÞ l¹c hËu, cÇn ph¶i ®Çu t­ míi. N¨ng lùc c¹nh tranh cña VNCC cßn h¹n chÕ lµ do n¨ng suÊt lao ®éng ch­a cao, chi phÝ ®Çu vµo, chi phÝ qu¶n lý cao.; kh¶ n¨ng thu hót vèn ®Çu t­ khã kh¨n do nhu cÇu vÒ vèn trong n­íc ngµy cµng t¨ng.; mÆt kh¸c VNCC gÆp khã kh¨n do chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i vµ c¸c chÝnh s¸ch vÜ m« ch­a ®ång bé nh­ quy ®Þnh vÒ chèng b¸n ph¸ gi¸, chÝnh s¸ch c¹nh tranh còng nh­ nh÷ng quy ®Þnh vÒ qu¶n lý tµi chÝnh DN... Nh­ vËy, ®Ó tiÕp tôc tån t¹i vµ ph¸t triÓn trong c¬ chÕ thÞ tr­êng th× VNCC cÇn ph¶i tiÕp tôc ®æi míi , hoµn thiÖn m« h×nh qu¶n lý nh»m tËn dông vµ ph¸t huy thÕ m¹nh còng nh­ kh¾c phôc nh÷ng yÕu kÐm cßn tån t¹i, trong ®ã th× viÖc chuyÓn sang m« h×nh tËp ®oµn kinh tÕ theo m« h×nh TCT ®Çu t­ vèn vµo c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn lµ mét bø¬c ®i quan träng. 2.2.M« h×nh tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña tËp ®oµn c«ng nghiÖp xi m¨ng ViÖtnam TËp ®oµn c«ng nghiÖp Xi m¨ng ViÖt Nam (VINACEM) T§KT nhµ n­íc,cã t­ c¸ch ph¸p nh©n, ho¹t ®éng trong ph¹m vi trong nø¬c vµ c¶ nø¬c ngoµi; ®a së h÷u, kinh doanh ®a nghµnh ®a lÜnh vùc ( sxkd xi m¨ng, c¬ khÝ x©y l¾p, s¶n xuÊt vËt liÖu x©y dùng, kinh doanh dÞch vô, cung øng vËt t­ thiÕt bÞ, xuÊt nhËp khÈu, t­ vÊn ®Çu t­, nghiªn cøu KHCN, ®µo t¹o vµ tµi chÝnh, trong ®ã th× s¶n xuÊt xi m¨ng vÉn ®ãng vai trß chñ lùc. TËp ®oµn c«ng nghiÖp Xi m¨ng ViÖt Nam do chÝnh phñ thµnh lËp trªn c¬ së nßng cèt lµ TCT Xi m¨ng VN vµ cã sù tham gia cña mét sè DN thuéc Bé X©y dùng. TËp ®oµn chiô sù qu¶n lý nhµ n­íc, cña c¸c bé, vµ ®­îc giao thùc hiÖn quyÒn chñ së h÷u nhµ n­íc toµn bé vèn , tµi s¶n cña c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn, mét phÇn vèn cña c«ng ty cæ phÇn, c«ng ty liªn doanh... 2.2.1 C¬ cÊu tæ chøc cña tËp ®oµn TËp ®oµn c«ng nghiÖp Xi m¨ng ®­îc tæ chøc theo m« h×nh C«ng ty mÑ- C«ng ty con vµ ho¹t ®éng theo m« h×nh “ tËp ®oµn ®©ï t­ vèn vµo c¸c DN thµnh viªn” lµ mét hÖ thèng tæ chøc gåm nhiÒu ph¸p nh©n, h¹nh to¸n ®éc lËp ®­îc liªn kÕt th«ng qua mèi quan hÖ bÒn chÆt vÒ vèn vµ lîi Ých kinh tÕ, th«ng qua sù chi phèi theo tû lÖ vèn vµ tµi s¶n cña C«ng ty mÑ ( TËp ®oµn Xi m¨ng) ®Çu t­ vµo c¸c DN thµnh viªn. TËp ®oµn d÷ vai trß träng t©m chØ ®¹o, ®iÒu tiÕt sù ho¹t ®éng vµ ph¸t triÓn chung cña tËp ®oµn, ®ång thêi cung cÊp c¸c dÞch vô th«ng tin KHKT vµ qu¶n lý... cho c¸c DN thµnh viªn. C¬ cÊu tËp ®oµn bao gåm : Bé m¸y qu¶n lý ®iÒu hµnh, c¸c Dn thµnh viªn h¹ch to¸n phô thuéc, c¸c D¬n vÞ sù nghiÖp, c¸c DN thµnh viªn s¶n xuÊt xi m¨ng do tËp ®oµn l¾m d÷ 100% vèn ®iªu lÖ. C¸c DN thµnh viªn-C«ng ty con : do T§ ®µu t­ vèn ®iÒu lÖ hoÆc cæ phÇn chi phèi. DN thµnh viªn cã t­ c¸ch ph¸p nh©n h¹ch to¸n ®éc lËp hoÆc phô thuéc, bao gåm: _ DNNN do tËp ®oµn n¾m d÷ 100% vèn ®iªï lÖ , ho¹t ®éng theo luËt DNNN, phï hîp víi ®iÒu lÖ tæ chøc vµ ho¹t ®éng c¶u tËp ®oµn _CTTNHH mét thµnh viªn do tËp ®oµn lµm chñ së h÷u vµ gi÷ quyÒn chi phèi _CTCP , CTTNHH tõ 2 thµnh viªn trë lªn do tËp ®oµn d÷ cæ phÇn hoÆc gãp vèn chi phèi, gi÷ quyÒn chi phèi. _ C«ng ty liªn doanh do tËp ®oµn d÷ vèn gãp chi phèi vµ gi÷ quyÒn chi phèi theo luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i VN... 2.3 Ho¹t ®éng cña tËp ®oµn: §­îc thÓ hiÖn trªn c¸c mÆt sau Thø nhÊt, vÒ tæ chøc nh©n sù: Bé mÊy cña tËp ®oµn bao gåm : Héi ®ång qu¶n trÞ, ban kiÓm so¸t , TG§, phã TG§ vµ c¸c ban chuyªn m«n nghiÖp vô. Thø hai, vÒ qu¶n lý tµi chÝnh: T§ cã tr¸ch nhiÖm ®Çu t­ 100% vèn ®iÒu lÖ cho c¸c DN thµnh viªn lµ DNNN CTTNHH, cæ phÇn chi phèi trong c¸c DN thµnh viªn kh¸c,thùc hiÖn quyÒn chñ së h÷u ®èi víi phÇn vèn nµy th«ng qua viÖc qu¶n lý..;QuyÕt ®Þnh ®iÒu hcØnh vèn ®iÒu lÖ cña DN thµnh viªn; ChÞu tr¸ch nhiÖm vÒ c¸ kho¶n nî vµ c¸c nghÜa vô tµi s¶n kh¸c cña DN thµnh viªn do tËp ®oµn së h÷u 100% vèn trong ph¹m vi sè vèn ®iÒu lÖ uc¶ c«ng ty nµy..., tËp ®oµn cã quyÒn kiÓm tra gi¸m s¸t, ®¸nh gi¸ ho¹t ®éng kinh doanh, tµi chÝnh vµ qu¶n lý c¸c DN thµnh viªn th«ng qua B¸o c¸o Tµi chÝnh hµng n¨m Thø ba, vÒ ®Çu t­ ph¸t triÓn vµ ®æi míi c«ng nghÖ: Tuú theo quy m« vµ tÝnh ®Æc thï cña dù ¸n tËp ®oµn trùc tiÕp lµ chñ ®©ï t­ hoÆc dao cho DN thµnh viªn lµm chñ ®Çu t­ Thø t­, vÒ s¶n xuÊt kinh doanh: TËp ®oµn x©y dùng chiÕn l­îc kinh doanh chung, phèi hîp vÒ thÞ tr­êng ®Ó chi phèi xi m¨ng trong n­íc. C¸c DN tù chñ kinh doanh theo chiÕn l­îc chung cña tËp ®oµn. Nh­ vËy, ngoµi hai vi dô vÒ T§KT ®· nªu ë trªn th× cßn cã mé sè T§KT kh¸c còng ®· vµ sÏ ®­îc chÝnh phñ phª duyÖt nh­ : TËp ®oµn Than ViÖt Nam ®­îc thµnh lËp theo QuyÕt ®Þnh sè 198/2005/Q§-TTg ngµy 8/8/2005 cña thñ t­íng ChÝnh Phñ, QuyÕt ®Þnh thµnh lËp C«ng ty mÑ- TËp ®oµn than ViÖt Nam vµ quyÕt ®Þnh sè 199/2005/Q§-TTg phª duyÖt §Ò ¸n thÝ ®iÓm h×nh thµnh tËp ®µn than ViÖt Nam; tËp ®oµn DÇu khÝ vµ sÏ lµ §iÖn lùc...Tuy nhiªn, vµo thêi ®iÓm nµy th× c¸c T§KT míi chØ ®­îc quyÕt ®Þnh thÝ ®iÓm thµnh lËp, chø ch­a ®i vµo ho¹t ®éng theo ®óng nghÜa cña mét T§KT v× nã ch­a thÓ héi tô ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt vµ ®Ó cã thÓ trë thµnh c¸c T§KT m¹nh th× sÏ cÇn ph¶i cã thêi gian, cÇn ph¶i cã nh÷ng kÕt qu¶ tèt trong qu¸ tr×nh thÝ ®iÓm T§KT, còng nh­ sù nç lùc cña chÝnh c¸c tËp ®oµn. IV. ph­¬ng h­íng vµ biÖn ph¸p ph¸t triÓn T§KT ë viÖt nam ViÖc thµnh lËp, ph¸t triÓn, qu¶n lý T§KT ph¶i g¾n liÒn vµ phôc vô cã hiÖu qu¶ qu¸ tr×nh CNH-H§H ®Êt n­íc còng nh­ qu¸ tr×nh ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ. Thµnh lËp, ph¸t triÓn T§KT theo h­íng ®a d¹ng ho¸ vÒ së h÷u, vÒ ngµnh nghÒ, lÜnh vùc kinh doanh. Nh­ng DNNN vÉn ph¶i d÷ vai trß chñ ®¹o trong tËp ®oµn. Thùc hiÖn nguyªn t¾c tËp trung d©n chñ vµ tù nguyÖn trong viÖc thµnh lËp, ph¸t triÓn vµ qu¶n lý tËp ®oµn kinh tÕ, ®ã lµ : DN cã quyÒn tù nguyÖn tham gia vµ lùa chän tËp ®oµn; X¸c ®Þnh c¬ cÊu tæ chøc qu¶n lý cña tËp ®oµn, vµ ph©n cÊp qu¶n lý gi÷© tËp ®oµn víi c¸c c«ng ty thµnh viªn; X¸c ®Þnh ®óng ®¾n vai trß chøc n¨ng, quyÒn h¹n vµ tr¸ch nhiÖm cña tËp ®oµn vµ c«ng ty thµnh viªn vµ ph©n cÊp gi÷a chóng ... §Ó thùc hiÖn ®iÒu ®ã th× nhµ n­íc cÇn thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p nh­ lµ: + æn ®Þnh m«i tr­êng kinh tÕ vÜ m«, m«i tr­êng kinh tÕ-chÝnhtrÞ-x· héi + Ph¶i cã chiÕn l­îc vµ chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ phï hîp. Lùa chän ngµnh nghÒ, lÜnh vùc ph¸t triÓn T§KT + Ph¶i cã hÖ thèng ph¸p luËt ®ång bé , chÆt chÏ, thèng nhÊt t¹o ®iÒu kiÖn cho T§KT ho¹t ®éng mét c¸ch thuËn lîi , theo ®óng ph¸p luËt. + Ph¸t triÓn c¸c thÞ tr­êng ( thÞ tr­êng chøng kho¸n, thÞ tr­êng lao ®éng, c«ng nghÖ, thÞ tr­êng bÊt ®éng s¶n...) lµm m«i tr­êng cho sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn c¸c T§KT. + §Èy nhanh qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp trung vèn , th«ng qua: Ng©n s¸ch nhµ n­íc, thÞ tr­êng chøng kho¸n, hoµn thiÖn chÝnh s¸ch ®Çu t­.... + KhuyÕn khÝch ph¸t triÓn c¸c TPKT vµ sù liªn doanh liªn kÕt gi÷a c¸c TPKT , t¹o tiÒn ®Ò cho sù h×nh thµnh T§KT + C¶i c¸ch thÓ chÕ kinh tÕ ®èi ngo¹i theo h­¬ng më cöa vµ héi nhËp ®Ó t¨ng c­êng sù hîp t¸c vµ c¹nh tranh kinh tÕ víi thÕ giíi. + X©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng cÇn thiÕt cho sù ph¸t triÓn c¸c T§KT , ®ã lµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi khuyÕn khÝch c¸c DN ®Çu t­ ph¸t triÓn s¶n xuÊt còng nh­ rÊt cÇn thiÕt cho sù ph¸t triÓn cña c¸c tËp ®oµn. + T¨ng c­êng thu hót ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi (FDI) ®Ó ph¸t triÓn c¸c T§KT vµ ngµnh hç trî. KÕt luËn C¸c T§KT ®­îc h×nh thµnh cïng víi cuéc c¸nh m¹ngc«ng nghiÖp cuãi thÕ kû XVII vµ thùc sù ph¸t triÓn vµo tõ cuèi thÕ kû XIX. Tr¶i qua h¬n mét thÕ kû, c¸c T§KT trªn thÕ giíi ®· ph¸t triÓn m¹nh mÏ sè l­îng vµ cã ¶nh h­ëng to lín ®Õn lÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ c¸c quèc gia. B­íc sang thÕ kû XXI , bèi c¶nh quèc tÕ ®· cã nhiÒu thay ®æi:Toµn cÇu ho¸ diÔn ra m¹nh mÏ cuéc c¹nh tranh ngµy cµng trë nªn gay g¾t, cuéc c¸ch m¹ng khoa häc vµ c«ng nghÖ ®· trë thµnh yÕu tè ®Æc biÖt quan träng thóc ®Èy sù hîp t¸c vµ liªn minh gi÷a c¸c c«ng ty ®Én ®Õn sù më réng vµ ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña c¸c T§KT. C¸c T§KT ®· thÓ hiÖn ®­îc søc m¹nh vµ vai trß to lín ®èi víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ c¸c n­íc. Tuy nhiªn ®èi víi ViÖt nam th× ®©y cßn lµ vÊn ®Ò míi mÎ. NhËn thøc ®­îc tÇm quan träng cña m« h×nh ®èi víi sù nghiÖp CNH-H§H ®Êt n­íc, nhµ n­íc ®· cã chñ tr­¬ng thµnh lËp mét sè T§KT m¹nh mµ c¸c Tæng c«ng ty nhµ n­íc ®­îc ®­îc thµnh lËp theo Q§ sè 90/TTg vµ 91/TTg cña Thñ t­íng chÝnh phñ lµ c¸c h×nh thøc thÝ ®iÓm vÒ T§KT ë n­íc ta. Song trªn thùc tÕ cho ®Õn nay do nh÷ng h¹n chÕ cña m« h×nh tæng c«ng ty nhµ n­íc th× n­íc ta ch­a cã T§KT theo ®óng nghÜa. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh c¸c T§KT lµ mét qu¸ tr×nh tù nhiªn, phô thuéc vµo sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ, vµ møc ®é tÝch tô vµ tËp trung vèn cña cÊc DN, nh­ng viÖc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn c¸c T§KT ë n­íc ta ®ßi hái ph¶i cã ph­¬ng thøc riªng, phï hîp víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ-chÝnh trÞ-x· héi nø¬c ta. Trong ®ã th× sù t¸c ®éng cña nhµ n­íc ta ®Õn qu¸ tr×nh nµy lµ rÊt cÇn thiÕt vµ cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ®èi víi sù h×nh thµnh cña c¸c T§KT. Sù ra ®êi cña c¸c T§KT kh«ng chØ t¹o ra nh÷ng mòi nhän cña nÒn kinh tÕ quèc d©n ®Ó héi nhËp , mµ con dÇn h×nh thµnh nªn nh÷ng trô cét quan träng lµm nÒn t¶ng cho sù nghiÖp CNH-H§H. Nh­ vËy cã thÓ tin t­ëng r»ng sù h×nh thµnh c¸c T§KT ë n­íc ta ®ang ®Õn rÊt gÇn, ®ßi hái ph¶i cã nh÷ng sù chuÈn bÞ cÇn thiÕt, còng nh­ cÇn cã ph­¬ng h­íng vµ biÖn ph¸p thÝch hîp cho sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña c¸c T§KT nµy. tµi liÖu tham kh¶o Lý luËn chÝnh trÞ sè 1/2005 Kinh tÕ vµ ®Çu t­ sè 1/2005 Kinh tÕ vµ dù b¸o sè 1/2005 Nghiªn cøu kinh tÕ sè 314-Th¸ng 7/2004 Nghiªn cøu kinh tÕ sè 315-Th¸ng 8/2004 NguyÔn ®×nh Phan (1996), Thµnh lËp vµ qu¶n lý c¸c T§KD ë VN, Nxb chÝnh trÞ Quèc gia, Hµ Néi. T¹p chÝ c«ng nghiÖp kú 1-Th¸ng 5/2005 T¹p chÝ kinh tÕ vµ ph¸t triÓn T¹p chÝ x©y dùng sè 3/2005 10-Tµi chÝnh doanh nghiÖp sè 9/2005 11-Th­¬ng m¹i sè 23/2005 12-Vò Huy Tõ (2002), M« h×nh T§KT trong CNH-H§H, Nxb chÝnh trÞ Quèc gia, Hµ Néi