Môi trường vùng ngập lũ Đồng Tháp Mười

ûa khu vöïc. Thieät haïi veà saûn xuaát noâng nghieäp: Thieät haïi do luõ naêm 2000 veà saûn xuaát noâng nghieäp vuøng ÑTM khoâng ñoàng ñeàu. Vuøng ñaàu nguoàn luõ, phía Taây Baéc ÑTM, bao goàm caùc huyeän: Hoàng Ngöï, Taân Hoàng, Thanh Bình, Tam Noâng (Ñoàng Thaùp), Taân Höng, Vónh Höng (Long An) höùng chòu thieät haïi naëng neà nhaát. Möùc ñoä thieät haïi giaûm daàn veà phía Nam vaø Ñoâng Nam cuûa vuøng ÑTM. Thöïc teá khaûo saùt thieät haïi do luõ naêm 2000 cho thaáy saûn xuaát noâng nghieäp vuøng bò taøn phaù naëng ôû 4 khu vöïc chính: dieän tích gieo troàng luùa Heø Thu, dieän tích gieo troàng luùa vuï 3 vaø vöôøn caây aên traùi chuyeân canh, dieän tích troàng Mía, Khoùm chuyeân canh. Thieät haïi veà dieän tích gieo troàng luùa Heø Thu: Dieän tích gieo troàng luùa Heø Thu chieám gaàn heát phaàn phía Baéc ÑTM, keùo daøi töø Ñoàng Thaùp sang Long An naèm troïn veïn trong ñaát troàng 2 vuï luùa Ñoâng Xuaân - Heø Thu. Do luõ xuoáng nhanh, ñænh luõ cao neân nhöõng dieän tích gieo troàng luùa Heø Thu coù ñòa hình thaáp, gaàn nguoàn luõ (chuû yeáu ven caùc keânh truïc, soâng, raïch) bò nöôùc daâng traøn bôø, gaây ngaäp laøm cheát luùa. Xeùt veà nguoàn gaây thieät haïi coù theå chia dieän tích thieät haïi luùa Heø Thu ra caùc khu vöïc sau: Khu vöïc 1: bao goàm huyeän Hoàng Ngöï, Taân Hoàng, Tam Noâng (Ñoàng Thaùp). Ñaây laø khu vöïc bò thieät haïi naëng nhaát do naèm ôû ñaàu nguoàn vuøng luõ neân luõ xuoáng sôùm, nöôùc luõ daâng leân töø raïch Hoàng Ngöï, Long Khoát vaø nöôùc soâng Tieàn theo caùc keânh truïc traøn bôø gaây thieät haïi cho nhöõng khu vöïc coù ñòa hình töông ñoái thaáp trong khu vöïc. Tuy nhieân ñaây cuõng laø khu vöïc coù dieän tích, saûn löôïng luùa haøng naêm cao cuûa tænh Ñoàng Thaùp. Khu vöïc 2: bao goàm caùc huyeän Taân Höng, Vónh Höng (Long An). Ñaây laø khu vöïc coù nhöõng haïn cheá rieâng trong canh taùc luùa do xa nguoàn nöôùc töôùi, ñòa hình cao. Vaøo muøa luõ laïi laø nôi luõ xuoáng sôùm, ñoä ngaäp saâu. Nguyeân nhaân daãn ñeán thieät haïi luùa Heø Thu laø do nöôùc töø soâng Long Khoát theo caùc keânh doïc daãn veà, keát hôïp vôùi nöôùc ñaåy töø Ñoàng Thaùp sang theo caùc keânh truïc ngang laøm traøn bôø gaây ngaäp nhöõng dieän tích coù ñòa hình töông ñoái thaáp, khoâng coù bôø bao. Dieän tích bò thieät haïi maát traéng thöôøng laø nhöõng khu vöïc coù khoù khaên trong canh taùc 2 vuï luùa Ñoâng Xuaân-Heø Thu nhö ñòa hình truõng, thaáp khoù tieâu thoaùt nöôùc, luõ ruùt chaäm, veà sôùm, khoâng ñaûm baûo thôøi gian canh taùc cho vuï Heø Thu. Khu vöïc 3: bao goàm cacù huyeän naèm doïc ven soâng Vaøm Coû Taây thuoäc tænh Long An. Thieät haïi chuû yeáu do hoaït ñoäng cuûa soâng Vaøm Coû Taây trong muøa luõ. Möùc ñoä thieät haïi cuõng thaáp hôn caùc vuøng noùi treân. Baûng 5.2: Dieän tích luùa Heø Thu bò haïi taïi vuøng ñaàu nguoàn luõ naêm 2000 STT Ñòa ñieåm (huyeän) Dieän tích gieo xaï (ha) Dieän tích bò haïi Möùc ñoä Ha % Maát traéng Giaûm naëng Giaûm nheï 1 Hoàng Ngöï 17419 10990 63,1 3919 7080 - 2 Taân Hoàng 21306 4346 20,4 1138 3208 - 3 Tam Noâng 20138 11910 59,1 2310 7425 2175 4 Taân Höng 19520 14470 74,1 5910 8560 - 5 Vónh Höng 21973 16500 75,1 3684 8001 4815 6 Moäc Hoùa 19955 1500 57,6 3417 7017 1066 Toång coäng 120311 69716 60 (Nguoàn: Cuïc thoáng keâ caùc tænh ÑT, LA, Phoøng NN&PTNT caùc huyeän) Thieät haïi dieän tích gieo troàng luùa 3 vuï vaø vöôøn caây aên traùi chuyeân canh: Khu vöïc naøy bao goàm phaàn phía Nam huyeän Taân Thaïnh (Long An) vaø toaøn boä phaàn laõnh thoå tænh Tieàn Giang naèm phía Baéc Quoác loä 1A. Ñaây laø khu vöïc coù ñoàng ruoäng khaù toát vôùi heä thoáng ñeâ ngaên luõ ñaàu muøa kieân coá, heä thoáng tieâu thoaùt nöôùc toát, haàu nhö khoâng bò aûnh höôûng cuûa luõ haøng naêm. Tuy nhieân do luõ naêm 2000 xuoáng quaù sôùm, möùc nöôùc lôùn, keát hôïp vôùi caùc ñôït trieàu cöôøng laøm nöôùc khoâng coù khaû naêng tieâu thoaùt, heä thoáng ñeâ ngaên luõ khoâng chòu ñöôïc daãn ñeán bò vôõ hoaëc traøn bôø gaây thieät haïi cho caây luùa cuøng caây aên traùi chuyeân canh. Maëc duø dieän tích thieät haïi chung cuûa luùa vuï 3 vaø caây aên traùi trong khu vöïc khoâng lôùn nhöng do giaù trò haøng hoùa cuûa saûn phaåm caây aên traùi chuyeân canh cao hôn raát nhieàu so vôùi luùa. Do vaäy khi quy ñoåi thaønh tieàn ta thaáy möùc cheânh leäch raát cao (baûng 5.1). Caây troàng bò cheát chuû yeáu laø nhaõn, xoaøi tuy ñaõ coù bieän phaùp ñaép moâ cao, ñeâ bao cuïc boä nhöng do möa lôùn, nöôùc trieàu cao keát hôïp thôøi gian bò ngaäp daøi neân dieän tích bò thieät haïi lôùn. Baûng 5.3: Dieän tích caây aên traùi bò thieät haïi do luõ naêm 2000. STT Ñòa ñieåm (huyeän) Dieän tích troàng (ha) Dieän tích bò haïi Möùc ñoä Ha % Maát traéng Giaûm naëng 1 Cai Laäy 12180 7429 60,1 4437 2992 2 Caùi Beø 14250 13100 91,9 9163 3937 3 Taân Phöôùc 118 118 100 118 - 4 Chaâu Thaønh 8367 2845 34 1967 878 5 Cao Laõnh 2865 1822 63,6 1822 6 Thò xaõ Cao Laõnh 950 950 100 950 Toång coäng 38730 26262 67 (Nguoàn:Cuïc thoáng keâ caùc tænh ÑT, LA, Phoøng NN&PTNT caùc huyeän) Thieät haïi dieän tích troàng mía, khoùm chuyeân canh: Bao goàm phaàn lôùn dieän tích huyeän Taân Phöôùc (Tieàn Giang), phaàn ven soâng Vaøm Coû Ñoâng cuûa caùc huyeän Ñöùc Hueä, Thuû Thöøa, Beán Löùc (Long An). Ñaây laø khu vöïc truõng thaáp cuûa vuøng ÑTM khaû naêng tieâu thoaùt nöôùc keùm do thöôøng xuyeân aûnh höôûng trieàu. Thieát keá ñoàng ruoäng khaù toát vôùi ñeâ bao choáng luõ trieät ñeå, heä thoáng töôùi tieâu toát ñaõ taïo ñieàu kieän cho khu vöïc khoâng bò aûnh höôûng luõ haøng naêm. Tuy vaäy heä thoáng ñaõ khoâng ñaùp öùng ñöôïc vôùi möùc luõ naêm 2000. dieän tích khoùm bò thieät haïi chuû yeáu ôû huyeän Taân Phöôùc (Tieàn Giang) vôùi 1256 ha bò cheát treân toång dieän tích 7800 ha. Baûng 5.4: Dieän tích luùa vuï 3 bò thieät haïi do luõ naêm 2000 vuøng ÑTM (ha) STT Ñòa ñieåm (huyeän) Dieän tích gieo xaï (ha) Dieän tích bò haïi Möùc ñoä Ha % Maát traéng Giaûm naëng Giaûm nheï 1 Thaùp Möôøi 13432 697 5,1 123 574 2 Cai Laäy 20276 2805 13,8 692 2113 3 Caùi Beø 19508 2397 12,2 130 1405 862 4 Taân Phöôùc 3972 1173 29,5 401 772 5 Chaâu Thaønh 12942 2563 19,8 826 1737 Toång coäng 70130 9635 14 2172 (Nguoàn:Cuïc thoáng keâ caùc tænh ÑT, LA, Phoøng NN&PTNT caùc huyeän) Baûng 5.5: Phaân boá thieät haïi dieän tích mía vuøng ÑTM STT Ñòa ñieåm (huyeän) Dieän tích troàng (ha) Dieän tích bò haïi Möùc ñoä Ha % Maát traéng Giaûm naëng 1 Thuû Thöøa 3523 1862 52,8 1067 635 2 Beán Löùc 10646 6989 64,8 2548 4111 3 Ñöùc Hueä 1062 334 31,4 207 50 Toång coäng 15231 9185 60 3822 (Nguoàn:Cuïc thoáng keâ caùc tænh ÑT, LA, Phoøng NN&PTNT caùc huyeän) Nhìn chung, naêng suaát caây troàng trong vuøng ÑTM giaûm ñaùng keå trong muøa luõ (ngay caû trong vuøng choáng luõ trieät ñeå). Taùc ñoäng cuûa luõ ñoái vôùi ngaønh thöông maïi – dòch vuï: Vaøo muøa luõ, doanh thu cuûa caùc hoaït ñoäng thöông maïi dòch vuï tuït giaûm do ñieàu kieän vaän chuyeån ñöôøng boä khoù khaên, daân cö ít ñi laïi vaø ngöôøi daân ít mua saém, tieâu duøng trong muøa luõ vì thôøi gian naøy cuõng laø thôøi kyø noâng nhaøn, thu nhaäp thaáp raát nhieàu hoä caàn cöùu ñoùi. Theo soá lieäu thaêm doø trong 100 hoä kinh doanh, doanh thu cuûa caùc loaïi haøng hoùa trong 3 thaùng muøa luõ giaûm hôn so vôùi caùc thaùng muøa khoâ nhö sau: Nhu yeáu phaåm: giaûm 20 – 30% Vaûi voùc, maëc: giaûm 30 – 40% Kim hoaøn: giaûm 40 – 60% Baûng 5.6: Soá hoä daân cöùu ñoùi trong nhöõng thaùng luõ (naêm 2000) Ñòa phöông Soá hoä caàn cöùu ñoùi Tænh Ñoàng Thaùp 28.807 Tænh Long An 19032 Tænh Tieàn Giang (huyeän Taân Phöôùc) 1668 Toång coäng 49507 (Nguoàn: Ban phoøng choáng luït baõo-UBND caùc tænh ÑT, LA, TG,2000) LUÕ VÔÙI VAÁN ÑEÀ XAÕ HOÄI: Vaán ñeà cö truù: Ôû caùc khu vöïc ngaäp luõ saâu thöôøng laø khu vöïc ñaát ñai keùm hieäu quaû ñoái vôùi saûn xuaát, daân ngheøo, haøng naêm phaûi chaïy luõ. Khoâng “an cö” seõ haïn cheá khaû naêng “laïc nghieäp”. Nhìn chung trong vuøng luõ, haøng naêm ñeàu caàn ñeán moät khoaûng kinh phí cho vieäc di dôøi nhaø cöûa tröôùc luõ vaø söõa chöõa, tu boå sau luõ. Chi phí naøy phuï thuoäc vaøo tình hình ngaäp luõ vaø möùc ñoä thieät haïi veà nhaø cöûa. Ñoái vôùi caùc hoä sinh soáng trong vuøng ngaäp luõ saâu, haøng naêm phaûi di dôøi thöôøng laø nhaø cöûa taïm bôï (do thu nhaäp thaáp), raát ít vaät duïng sinh hoaït neân vieäc di dôøi cuõng ñôn giaûn. Haøng naêm chi phí cho di dôøi vaø tu söûa nhaø cöûa, bôø bao cuõng chieám khoaûng töông ñöông 1/10 saûn löôïng luùa thu hoaïch trong 1ha/vuï. Chính quyeàn caùc ñòa phöông vuøng ngaäp luõ ñaõ hoã trôï cho caùc hoä di dôøi, taùi ñònh cö cuoäc soáng vaø caù hoä coù nhaø bò saäp ñoå. Nhö vaäy toång chi phí haøng naêm cho coâng taùc xaõ hoäi naøy ôû ÑTM khaù cao. Baûng 5.7: Tình hình thieät haïi veà nhaø cöûa cuûa daân cö vuøng ÑTM (naêm 2000) Tình hình thieät haïi Ñòa phöông Ñoàng Thaùp Long An Tieàn Giang Nhaø ñoå, troâi, saäp (caùi) 950 918 Nhaø ngaäp, hö haïi (caùi) 158.000 85.171 101.262 Soá hoä phaûi di dôøi (hoä) 16.813 15.470 Thieáu soá lieäu (Nguoàn: Ban phoøng choáng luït baõo-UBND caùc tænh ÑT, LA, TG,2000) Ñieàu naøy cho thaáy moät soá ñoâng daân cö cuûa vuøng Ñoàng Thaùp Möôøi ñònh canh nhöng chöa ñònh cö neân caàn theâm nhieàu chính saùch xaõ hoäi phuø hôïp ñeå ngöôøi daân sinh soáng vaø saûn xuaát oån ñònh. Thieät haïi veà con ngöôøi: Maëc duø cheá ñoä ngaäp luõ ôû Ñoàng Thaùp Möôøi xaûy ra haøng naêm, nhöng luõ naêm 2000 coù nhieàu bieán ñoåi ñaëc bieät, baát thöôøng do vaäy thieät haïi veà daân cö trong vuøng raát traàm troïng. Luõ naêm 2000 ñaõ gaây thieät haïi lôùn veà ngöôøi. Toång coäng toaøn vuøng coù 244 ngöôøi bò cheát do luõ, trong ñoù chuû yeáu laø treû em. Tænh Ñoàng Thaùp coù soá ngöôøi cheát cao gaáp 2 laàn so vôùi Long An vaø 3 laàn so vôùi Tieàn Giang. Caùc huyeän ñaàu nguoàn luõ nhö Taân Hoàng, Hoàng Ngöï, Thanh Bình (Ñoàng Thaùp), Vónh Höng, Taân Thaïnh (Long An) bò thieät haïi veà ngöôøi traàm troïng nhaát. Nöôùc luõ laø noãi nguy hieåm luoân rình raäp ngöôøi daân vuøng luõ, naêm naøo dieãn bieán luõ caøng phöùc taïp , yeáu toá baát ngôø caøng cao thì thieät haïi tính maïng con ngöôøi caøng lôùn. Baûng 5.8: Tình hình thieät haïi veà con ngöôøi cuûa daân cö vuøng Ñoàng Thaùp Möôøi Tình hình thieät haïi (naêm 2000) Ñòa phöông Ñoàng Thaùp Long An Tieàn Giang Soá ngöôøi cheát (ngöôøi) 112 76 35 Soá treû em cheát (treû) 85 38 Thieáu soá lieäu (Nguoàn: Ban phoøng choáng luït baõo-UBND caùc tænh ÑT, LA, TG,2000) Baûng 5.9: Tình hình thieät haïi veà con ngöôøi do luõ luït qua caùc naêm (tænh Ñoàng Thaùp) Thieät haïi 1994 1995 1996 2000 Soá ngöôøi cheát (ngöôøi) 58 33 4 112 Soá vuï tai naïn chìm ghe, xuoàng (chieác) 9 35 49 Thieáu soá lieäu (Nguoàn: Ban phoøng choáng luït baõo tænh Ñoàng Thaùp) Ñieàu kieän ñi laïi: Toaøn boä ñöôøng giao thoâng caùc caáp ñeàu bò ngaäp vaø bò xoùi lôû do luõ ôû möùc ñoä khaùc nhau tuøy theo vuøng vaø thôøi gian ngaäp. Heä thoáng keânh möông bò boài ñaép aûnh höôûng ñeán khaû naêng khai thaùc sau naøy, kinh phí duøng ñeå naïo veùt khoâi phuïc laïi raát lôùn. Trong muøa luõ ñieàu kieän ñi laïi gaëp nhieàu trôû ngaïi do giao thoâng boä bò giaùn ñoaïn, giao thoâng thuûy nhieàu nguy hieåm, xaûy ra nhieàu tai naïn chìm ghe, xuoàng (baûng 5.9). Baûng 5.10: Thieät haïi veà giao thoâng do luõ luït gaây ra Tình hình thieät haïi (naêm 2000) Ñòa phöông Ñoàng Thaùp Long An Tieàn Giang Quoác loä, tænh loä bò ngaäp (km) 365,188 186 2.732,08 Lieân loä huyeän, xaõ bò ngaäp (km) 1.353,40 1.111 Caàu beâ toâng bò hö hoûng (chieác) 6 3 6 Caàu goã bò hö hoûng (chieác) 86 281 (Nguoàn: Ban phoøng choáng luït baõo-UBND caùc tænh ÑT, LA, TG,2000) Giaùo duïc: Toaøn boä cô sôû vaät chaát cho giaùo duïc bò thieät haïi (tröôøng hoïc, baøn gheá, ñoà duøng giaûng daïy). Thôøi gian daïy vaø hoïc trong muøa luõ bò giaùn ñoaïn do tröôøng lôùp bò ngaäp vaø ñi laïi trong muøa luõ raát khoù khaên vaø khoâng an toaøn cho hoïc sinh nhaát laø hoïc sinh caáp I. Coù khoaûng 5-10% treû coù khaû naêng boû hoïc (taäp trung nhaát ôû caáp II) do gia ñình khoù khaên vaø phaûi phuï giuùp cha meï kieám soáng sau luõ ( vì thôøi gian thaát nghieäp khaù laâu, nhu caàu voán cho muøa vuï môùi vaø nhu caàu lao ñoäng muøa vuï taêng). Baûng 5.11: Soá ñieåm tröôøng bò ngaäp trong vuøng Ñoàng Thaùp Möôøi Tình hình aûnh höôûng (naêm 2000) Ñòa phöông Ñoàng Thaùp Long An Tieàn Giang Ñieåm tröôøng bò ngaäp luõ (tröôøng) 334 422 Thieáu soá lieäu Soá phoøng hoïc bò ngaäp (phoøng) 3.477 2.138 1.806 Soá hoïc sinh phaûi nghæ hoïc (em) 231.025 96.278 Thieáu soá lieäu (Nguoàn: Ban phoøng choáng luït baõo-UBND caùc tænh ÑT, LA, TG,2000) Y teá : Trong muøa luõ, hoaït ñoäng vaø vai troø cuûa traïm y teá ñòa phöông coù nhieàu haïn cheá, chöõa beänh vaø caáp cöùu y teá khoù khaên do ñieàu kieän ñi laïi khoù khaên nhaát laø trong caùc thaùng muøa luõ (do phaàn lôùn caùc traïm xaù trong khu vöïc ÑTM ñeàu bò ngaäp). ÔÛ caùc xaõ vuøng saâu, chöông trình y teá coäng ñoàng ít ñöôïc trieån khai, soá löôïng treû em suy dinh döôõng khaù cao (trung bình khoaûng 60% trong ñoä tuoåi töø 1 – 5 tuoåi). Trong vaøi naêm gaàn ñaây, nhieàu ñòa phöông ñaõ toå chöùc ñöôïc thuyeàn y teá löu ñoäng, mang laïi keát quaû thieát thöïc vaø coù yù nghóa lôùn lao trong vieäc giuùp daân cö vuøng luõ an taâm sinh soáng trong muøa nöôùc noåi. Baûng 5.12: Soá traïm xaù, beänh vieän bò ngaäp luõ trong vuøng Ñoàng Thaùp Möôøi Tình hình aûnh höôûng (naêm 2000) Ñòa phöông Ñoàng Thaùp Long An Tieàn Giang Beänh vieän, trung taâm y teá bò ngaäp 12 5 46 Traïm y teá xaõ bò ngaäp, hö hoûng (traïm) 63 100 (Nguoàn: Ban phoøng choáng luït baõo-UBND caùc tænh ÑT, LA, TG,2000) Hình 5.1: Thuyeàn y teá ñöôïc duøng cho muøa luõ. Moät soá beänh thoâng thöôøng gia taêng (ñöôøng ruoät, hoâ haáp), dòch soát xuaát huyeát lan nhanh, raén ñoäc caén (do chuùng taäp trung leân goø cao traùnh luõ). Theo soá lieäu cuûa Sôû Y Teá tænh Ñoàng Thaùp coù 8.049 tröôøng hôïp maéc beänh ñöôøng ruoät (tieâu chaûy: 6.379 ca, hoäi chöùng lî: 1.000 ca), 7.476 ca beänh hoâ haáp, 3.200 ca soát xuaát huyeát. Do söû duïng nöôùc keânh möông bò oâ nhieãm ñeå veä sinh vaø sinh hoaït kieám soáng (nhaát laø trong luõ vaø sau luõ), tæ leä phuï nöõ bò beänh phuï khoa ôû vuøng ÑTM khaù cao (naêm 1997 laø 70% vaø naêm 2000 laø 80%) Cuoái luõ vaø sau luõ dòch beänh thöôøng buøng phaùt do raát nhieàu nguyeân nhaân: Thu nhaäp thaáp, dinh döôõng keùm, söùc khoûe giaûm suùt, ñeà khaùng beänh taät yeáu ñi. Muøa luõ nguoàn nöôùc soâng bò oâ nhieãm do caùc chaát thaûi cuûa ngöôøi vaø suùc vaät, xaùc suùc vaät, xaùc thöïc vaät bò uùng thoái… Nhaát laø caùc khu daân cö taïm thôøi, chaïy luõ, ñieàu kieän veä sinh raát keùm, ngöôøi vaø gia suùc cuøng sinh hoaït treân moät dieän tích chaät heïp. Moïi chaát thaûi ñeàu taäp trung vaøo nguoàn nöôùc maët. Theo soá lieäu ñieàu tra, ôû Ñoàng Thaùp Möôøi chæ coù 7,2% hoä coù nhaø veä sinh töï hoaïi, 47,2% hoä coù nhaø veä sinh thoâ sô, 41,4% hoä coù nhaø veä sinh treân ao caù vaø 4,2% hoä khoâng coù nhaø veä sinh. Trong muøa luõ taát caû caùc nhaø veä sinh ñeàu bò ngaäp, gaây oâ nhieãm lôùn cho nguoàn nöôùc. Hôn nöõa toaøn boä caùc chaát oâ nhieãm tích tuï treân maët ñaát, keânh raïch vaø ñoàng ruoäng laø raát lôùn. Nguoàn oâ nhieãm ñoù bò nöôùc luõ cuoán troâi vaø lan truyeàn theo moâi tröôøng nöôùc ñeán moïi nôi. Söï oâ nhieãm naøy coøn coù theå keùo daøi vaø ñoïng laïi sau luõ. Nöôùc sinh hoaït: Trong vuøng Ñoàng Thaùp Möôøi, coù khoaûng 20% hoä daân söû duïng nöôùc gieáng khoan saâu, soá coøn laïi söû duïng nöôùc möa vaø nöôùc soâng raïch, keânh möông cho sinh hoaït. Nhö vaäy 80% hoä coøn laïi trong muøa luõ phaûi söû duïng nguoàn nöôùc maët oâ nhieãm nhö ñaõ phaân tích ôû treân. Ma chay, choân caát: Do chöa coù taäp quaùn hoûa taùng neân trong khu vöïc Ñoàng Thaùp Möôøi vieäc ma chay choân caát trong muøa luõ heát söùc khoù khaên. Ngöôøi daân phaûi gaùc caây, quaøng quan taøi ñôïi khi luõ ruùt môùi haï huyeät. Ñieàu naøy cuõng aûnh höôûng khoâng ít ñeán veä sinh moâi tröôøng vaø taâm lyù cuûa ngöôøi daân. NGUOÀN LÔÏI TÖØ NÖÔÙC LUÕ: Trong thöïc tieãn ôû vuøng ñoàng baèng soâng Cöûu Long noùi chung vaø vuøng ÑTM noùi rieâng, luõ luït haøng naêm ñaõ trôû thaønh muøa nöôùc noåi vôùi nhieàu sinh hoaït khoâng theå thieáu ñöôïc trong ñôøi soáng. Nöôùc luõ ñaõ mang laïi phuø sa, taùi taïo maøu môõ cho ñaát ñao, röûa pheøn, caûi taïo ñaát ñai… taïo thuaän lôïi cho saûn xuaát noâng nghieäp. Trong caùc thaùng muøa luõ, toång löôïng phuø sa qua soâng Tieàn vaø soâng Haäu trung bình khoaûng 100x106 taán phuø sa vaø moät phaàn boài ñaép vaøo vuøng ÑTM. Baûng 5.13: Toång löôïng phuø sa soâng Tieàn qua maët caét Taân Chaâu vaø soâng Haäu qua maët caét Chaâu Ñoác Traïm Thaùng VIII-X/1980 (106 taán) Thaùng VIII-X/1981 (106 taán) Thaùng VIII-X/1982 (106 taán) Taân Chaâu 87.9 169 135.6 Chaâu Ñoác 8.6 8.9 10.4 Toång coäng 96.5 177.9 146 (Nguoàn: Nguyeãn Sinh Huy,1999) Söï sinh tröôûng cuûa thuûy saûn gaén lieàn vôùi cheá ñoä luõ, chuùng phaùt trieån nhanh trong muøa luõ, khi moâi tröôøng ñöôïc nôùi roäng. Thôøi gian luõ, coù nguoàn thöùc aên doài daøo, caù ñöôïc voã beùo. Nguoàn thuûy saûn lieân quan chaët cheõ vôùi dieän tích ngaäp nöôùc, chaát löôïng moâi tröôøng vaø cô sôû thöùc aên töï nhieân, do ñoù luõ caøng lôùn, caù caøng thu ñöôïc nhieàu (veà soá löôïng vaø chaát löôïng). Baûng 5.14: Saûn löôïng thuûy saûn trong vuøng ÑTM qua moät soá naêm Saûn löôïng (taán) Ñòa phöông 1993 1994 1995 1996 1997 Long An 15.000 500 9.000 9.100 9.604 Tieàn Giang 15.000 16.000 17.000 18.000 20.637 Ñoàng Thaùp 25.000 25.000 34.606 30.000 52.830 Toång coäng 55.000 41.500 60.606 57.100 83.705 (Nguoàn: Phaân vieän kinh teá vaø quy hoaïch thuûy saûn) Nguoàn thuûy saûn trong muøa luõ raát doài daøo cho ngöôøi ngheøo cô hoäi kieám soáng. Chính trong muøa luõ, ngöôøi ngheøo laïi coù khaû naêng kieám soáng deã daøng. Trung bình trong thaùng muøa luõ, moät hoä baét ñöôïc trong töï nhieân töø 2 – 10kg caù caùc loaïi/ngaøy. Neáu coù nhieàu ngö cuï, löôïng caù khai thaùc seõ cao hôn ( voù ñaùnh baét khoaûng 20 -25 kg/ngaøy, giaêng caâu khoaûng 5 -15kg/ngaøy ñeâm…) Muøa luõ cuõng taïo coâng aên vieäc laøm cho moät soá ngaønh ngheà: ñan laùt duïng cuï baét caù (noâm,lôø, lôïp…), ñoùng taøu ghe, xuoàng phuïc vuï cho vieäc ñi laïi, sinh soáng cuûa daân cö vuøng luõ. CHÖÔNG VI SÔ BOÄ NHÖÕNG GIAÛI PHAÙP SOÁNG CHUNG VÔÙI LUÕ Chung soáng vôùi luõ laø hoaït ñoäng cuûa luõ vaø con ngöôøi song song toàn taïi, chung soáng vôùi luõ moät caùch chuû ñoäng caàn khai thaùc maët lôïi cuûa luõ ñeå ñaûm baûo cho sinh hoaït vaø saûn xuaát ngaøy caøng toát hôn, haïn cheá ñeán möùc thaáp nhaát taùc haïi do luõ gaây ra. VEÀ NÖÔÙC SAÏCH VAØ VEÄ SINH MOÂI TRÖÔØNG NOÂNG THOÂN: Vaán ñeà nöôùc saïch vaø veä sinh moâi tröôøng vuøng ÑTM laø vaán ñeà raát caáp thieát. Hieän nay khoaûng 60% daân cö chöa coù nöôùc saïch ñeå duøng, 80% nöôùc thaûi chöa ñöôïc thu gom, xöû lyù hôïp veä sinh, trong muøa luõ coù haøng traêm ngöôøi cheát khoâng nôi choân caát. Giaûi phaùp caáp nöôùc: Vieäc xöû lyù nöôùc caáp hoaøn toaøn phuï thuoäc vaøo nguoàn caáp vaø chaát löôïng cuûa chuùng. Nguoàn caáp chuû yeáu taïi vuøng ÑTM laø nöôùc maët vaø nöôùc ngaàm, cuõng coù moät boä phaän nhoû, soáng rieâng leû söû duïng nöôùc möa, nöôùc maët (coù xöû lyù sô boä). Döôùi ñaây xin ñeà xuaát moät soá moâ hình xöû lyù caùc nguoàn caáp: Sô ñoà toång quaùt xöû lyù nöôùc maët: Xöû lyù nöôùc maët chuû yeáu caên cöù vaøo haøm löôïng TSS (ñoä ñuïc) cuûa nguoàn nöôùc caáp. Döôùi ñaây xin trình baøy sô ñoà toång quaùt veà xöû lyù nöôùc maët thöôøng ñöôïc aùp duïng trong caùc heä thoáng caáp nöôùc sinh hoaït. Nöôùc thoâ ` Loïc tieáp xuùc Laéng sô boä Khöû truøng baèng Cl2 Khöû truøng baèng Cl2 Maïng phaân phoái Bôm II Beå nöôùc saïch Khöû truøng baèng Cl2 Loïc nhanh Löôùi/song chaén raùc Xöû lyù sô baèng keo tuï Khuaáy troän Laéng Loïc chaäm Hình 6.1: Sô ñoà toång quaùt xöû lyù nöôùc maët Sô ñoà toång quaùt xöû lyù nöôùc ngaàm: Xöû lyù nöôùc ngaàm cô baûn ñöôïc giaûi quyeát treân cô sôû haøm löôïng saét toång. Nöôùc thoâ Maïng caáp Bôm caáp II Laøm thoaùng töï nhieân/cöôõng böùc Laéng tieáp xuùc Loïc nhanh Laøm thoaùng ñôn giaûn + loïc nhanh Laéng Khöû truøng Troän Khöû truøng Nöôùc saïch Hình 6.2: Sô ñoà toång quaùt xöû lyù nöôùc ngaàm Sô ñoà coâng ngheä khöû saét treân cuõng coù theå aùp duïng cho vieäc khöû muøi vì treân nguyeân taéc caùc coâng trình laøm thoaùng coù theå laøm bay hôi caùc loaïi khí gaây muøi cho nöôùc ñoàng thôøi oxy hoùa caùc chaát coù nguoàn goác höõu cô vaø voâ cô gaây muøi. Neáu caùc hoä söû duïng nöôùc möa thì caàn xaây döïng caùc beå chöùa, dung tích moãi beå khoaûng 3 – 4 m3 cho moät hoä gia ñình. Vaät lieäu xaây döïng beå coù theå baèng composit hoaëc baèng gaïch xaây, ñaùy vaø naép ñoå beâtoâng. Caùc moâ hình nhaø veä sinh: Nhaø tieâu töï hoaïi kieåu kieân coá: Moâ hình naøy coù theå aùp duïng cho moïi nôi. Nhöôïc ñieåm cuûa moâ hình laø giaù thaønh khaù cao, khoù ñöôïc chaáp nhaän bôûi ña soá daân ngheøo noâng thoân, khoâng phuø hôïp vôùi ñieàu kieän bò ngaäp. Nhaø tieâu oáng buy/lu kieåu caùnh dôi: Thöïc chaát ñaây laø daïng nhaø tieâu töï hoaïi, söû duïng baøn caàu caùnh dôi kieåu ngoài xoåm. Veà caáu taïo, tuøy thuoäc vaøo khaû naêng taøi chính cuûa moãi gia ñình coù theå xaây döïng theo kieåu: töï hoaïi (daïng ba lu/oáng buy), baùn töï hoaïi (daïng hai lu/oáng buy), vôùi taám laùt maët kín, beä vaø boàn caàu. Moâ hình naøy coù theå söû duïng roäng raõi cho moïi ñoái töôïng, treân nhieàu ñòa baøn. Tuøy thuoäc vaøo khaû naêng kinh teá maø caáu taïo coù theå thay ñoåi. Ôû khu vöïc ngaäp luõ haøng naêm coù theå caûi tieán theo daïng phuy + “beø”. Nhaø tieâu hai ngaên, uû phaân taïi choã: Moâ hình naøy söû duïng cho caùc khu vöïc coù neàn ñòa hình cao hoaëc vuøng ñaõ ñöôïc kieåm soaùt luõ caû naêm, chuyeân saûn xuaát rau maøu. Söû duïng moâ hình nhaø tieâu naøy phaûi ñaûm baûo: töôøng ngaên chöùa phaân kín, khoâng roø ræ, thaám nöôùc, cöûa laáy muøn phaân ñöôïc traùt kín baèng vaät lieäu khoâng thaám, coù naép ñaäy kín loã tieâu vaø traùt kín haàm uû, ñöôïc che chaén kín, ngaên ñöôïc möa coù oáng thoâng hôi vôùi ñöôøng kính nhoû nhaát laø 9cm vaø cao hôn maùi ít nhaát laø 40cm. Moâ hình naøy coù öu ñieåm giaù thaønh reû, coù theå lôïi duøng nguoàn phaân uû ñeå boùn caây troàng, giaûm thieåu ñöôïc oâ nhieãm moâi tröôøng. Nhaø tieâu kieåu 3 thuøng phuy (noåi trong muøa luõ): Vaøo muøa luõ vuøng ÑTM seõ raát khoù khaên cho vieäc giaûi quyeát vaán ñeà nhaø tieâu hôïp veä sinh. Döôùi ñaây laø moâ hình nhaø tieâu noåi duøng 3 thuøng phuy toân 200 lít, coù theå söû duïng ñöôïc caû trong muøa luõ do noù coù theå noåi theo möïc nöôùc. Moâ hình naøy ñöôïc cheá taïo vaø laép ñaët baèng vaät lieäu composit, tuy nhieân giaù thaønh seõ cao.  Hình 6.3: Moâ hình nhaø tieâu kieåu 3 thuøng phuy Hình 6.4: Moâ hình nhaø tieâu noåi baèng vaät lieäu composit. GIAO THOÂNG VUØNG NGAÄP LUÕ ÑOÀNG THAÙP MÖÔØI: Xaây döïng vaø hình thaønh heä thoáng thuûy lôïi ñaûm baûo ñieàu tieát luõ vaø tieâu thoaùt nöôùc nhanh, cung caáp nöôùc ngoït vaø phaùt trieån giao thoâng thuûy boä thuaän tieän. Ñoàng thôøi maïng löôùi giao thoâng thuûy boä phaûi ñaûm baûo khoâng ngaên caûn doøng chaûy khi luõ vaøo ñoàng vaø taïo ñieàu kieän thoaùt luõ nhanh. Ñöôøng giao thoâng huyeát maïch keát hôïp vôùi thuûy lôïi ñöôïc xaây döïng nhö moät tuyeán ñeâ hôû, neàn cao vöôït luõ naêm 2000, beâtoâng hoùa toaøn boä, taêng caùc coáng giöõa caùc caàu nôi caàn thieát, ñoàng thôøi taïo maët baèng xaây döïng caùc cuïm daân cö doïc tuyeán. Caùc tænh loä, huyeän loä, ñöôøng lieân xaõ coù neàn cao vöôït luõ. VEÀ BOÁ TRÍ DAÂN CÖ VUØNG NGAÄP LUÕ: Quan ñieåm phaân boá daân cö: Caùc khu daân cö ñöôïc xaây döïng nhaèm caùc muïc tieâu nhö sau: an toaøn tính maïng ngöôøi daân, an cö, oån ñònh cuoäc soáng, khai thaùc hieäu quaû ñaát ñai, naâng cao ñôøi soáng ngöôøi daân vuøng luõ. Ñaûm baûo tính maïng cho ngöôøi daân: Khu daân cö khoâng phaûi chæ ñaûm baûo vöôït luõ, chòu ñöïng ñöôïc luõ maø coøn phaûi baûo ñaûm ñieàu kieän veä sinh, moâi tröôøng vì noù aûnh höôûng ñeán söùc khoûe cuûa coäng ñoàng trong khu vöïc, phaûi baûo ñaûm giao löu bình thöôøng vôùi coäng ñoàng chung quanh ngay trong muøa luõ ñeå coù theå nhaän ñöôïc cöùu vieän töùc thôøi tröôùc nhöõng bieán ñoäng cuûa thieân tai, dòch beänh. Ñieàu naøy coù nghóa laø ñöôøng giao thoâng noái khu daân cö naøy vôùi beân ngoaøi phaûi an toaøn trong muøa luõ. Baûo ñaûm an cö vaø oån ñònh cuoäc soáng: Khu daân cö phaûi phuø hôïp vôùi taäp quaùn vaø loaïi hình canh taùc. Vò trí phaân boá daân cö phaûi ñaûm baûo baùn kính vaø ñieàu kieän ñi laøm cuûa noâng daân thuaän lôïi nhaát, khoaûng 2-3 km (ít toán keùm thôøi gian vaø tieàn baïc ñeå naêng suaát lao ñoäng cao hôn, chi phí saûn xuaát thaáp). Baûo ñaûm thuaän lôïi cho treû em tôùi tröôøng (baùn kính phuïc vuï cuûa caùc tröôøng caøng nhoû, caøng thuaän lôïi cho treû em, taïo an taâm cho ngöôøi saûn xuaát). Qui moâ (soá hoä, soá daân) phaûi thích hôïp ñeå ñaàu tö cô sôû haï taàng. Ñòa ñieåm neân thuaän lôïi cho vieäc xaây döïng daân cö taäp trung(khu trung taâm aáp – xaõ, giao loä thuûy – boä, khu vöïc goø cao…). Baûo ñaûm khai thaùc hieäu quaû ñaát ñai: Coâng nghieäp hoùa vaø hieän ñaïi hoùa noâng thoân chính laø nhaèm chuyeân moân vaø ña daïng hoùa trong saûn xuaát noâng nghieäp, do ñoù khoâng nhaát thieát phaûi boá trí caây noâng nghieäp trong vuøng ngaäp saâu vaø laâu (thöôøng cuõng laø khu vöïc coù ñaát xaáu, bò chua pheøn), do ñoù khoâng caàn xaây döïng caùc khu daân cö trong vuøng quaù khoù khaên (vì vieäc ñaàu tö, xaây döïng caùc khu vöïc daân cö taäp trung trong caùc vuøng naøy coù theå taêng gaáp 2 tôùi 4 laàn ñaàu tö cho vuøng ngaäp noâng). Haïn cheá di daân töï phaùt vaøo vuøng ngaäp luõ, nhaát laø nghieâm caám ñònh cö treân nhöõng khu vöïc xeùt thaáy nguy hieåm ñeán daân cö maø ñôøi soáng cuûa hoï cuõng khoù coù theå phaùt trieån töø canh taùc noâng nghieäp. Toå chöùc caùc hoaït ñoäng kinh teá muøa luõ laø caùnh cöùu vaø chieán löôïc phaùt trieån ñeå ngöôøi daân vuøng Ñoàng Thaùp Möôøi thoaùt khoûi ngheøo ñoùi vaø vöôn leân, chuû ñoäng soáng chung vôùi luõ. Caùc moâ hình: Tuøy vaøo ñieàu kieän cuï theå cuûa töøng xaõ treân ñòa baøn huyeän, quy hoaïch xaây döïng caùc moâ hình khu daân cö khaùc nhau, ñoù laø: Moâ hình laøng xoùm mieät vöôøn Moâ hình laøng xoùm ôû mieät ruoäng ngaäp noâng Moâ hình laøng xoùm ôû mieät ruoäng ngaäp saâu Moâ hình laøng noâng – laâm, laâm – noâng – ngö keát hôïp Moâ hình cuï theå moät cuïm daân cö: Tuøy theo hieän traïng caùc coâng trình hieän höõu, moãi cuïm daân cö laø nhöõng vuøng ñaát noåi quy hoaïch thaønh moät vuøng daân cö lôùn, taäp trung caùc cô sôû haï taàng caàn thieát cho moät cuïm daân cö gioáng nhö moät oác ñaûo. Vuøng ñaát noåi phaûi coù: Neàn ñaát cao hôn möùc ngaäp cao nhaát laø 50cm. Hình daïng nhö moâ hình khí ñoäng hoïc ñeå giaûm ñöôïc taùc ñoäng vaø aùp löïc cuûa nöôùc moät caùch hieäu quaû nhaát, khoâng taïo ra caùc vuøng nöôùc xoaùy. Xung quanh laøm baèng ñaát neän (baèng ñaát seùt), trong töông lai seõ coù keø ñaù ñeå giaûm bôùt taùc haïi xoùi moøn. Dieän tích khoaûng 1km2, treân ñoù: Moät nhaø treû, moät phaân hieäu cuûa tröôøng caáp moät cuûa xaõ. Moät cuïm vaên hoùa truyeàn thoáng vaø truyeàn thoâng nhö nhaø vaên hoùa coäng ñoàng ñuû roäng ñeå laøm tieäc cöôùi hoûi nhö daïng moät nhaø haøng coâng coäng noâng thoân vaø seõ laø nôi truù nguï taïm cuûa daân chuùng trong xoùm khi coù thieân tai, neàn coâng trình naøy phaûi ñöôïc xaây döïng vôùi ñoä beàn vöõng cao. Caùc tuï ñieåm vui chôi vaên hoùa theå thao, traïm thoâng tin vaø coù theå lieân keát vôùi traïm böu ñieän, nhaø ñoïc saùch baùo coâng coäng. Chôï noâng thoân, caùc ñaàu moái giao löu haøng hoùa, cöûa haøng quaùn, tieäm aên uoáng coù quy moâ vöøa vaø nhoû. Traïm y teá vaø saên soùc söùc khoûe nhaân daân neân choïn xaây döïng ôû nôi cao raùo nhaát trong khu vöïc trung taâm. Traïm laéng loïc nöôùc saïch cho thoân xoùm. Heä thoáng caáp nöôùc (chuû yeáu laø gieáng khoan saâu 1- 2 gieáng/aáp) vaø heä thoáng thoaùt nöôùc, xöû lyù nöôùc oâ nhieãm cho caùc ñòa phöông coù tieåu coâng nghieäp phaùt trieån cao. Caùc cô sôû tieåu thuû coâng nghieäp nhö: maây, tre, laù… Truï sôû uûy, ban haønh chính. Heä thoáng kho coù dieän tích ít nhaát töø 15m x 60m trôû leân ñeå chöùa luùa gioáng, luùa haøng hoùa cuõng nhö taøi saûn cuûa nhaân daân vaø cuõng laø nôi taïm truù cho daân khi coù thieân tai, trong giai ñoaïn bình thöôøng khu naøy coù theå laø nhaø sinh hoaït coâng coäng cuûa caùc caâu laïc boä trong xoùm. Ñöôøng xaù löu thoâng vaø vaän chuyeån thoâng suoát trong muøa luõ ñeå cuïm daân cö cuõng laø nôi toå chöùc cöùu hoä cho ngöôøi daân trong baùn kính phuø hôïp. Caây xanh phoøng hoä laø yeâu caàu tieân quyeát trong caùc quy hoaïch. Moãi cuïm, tuyeán daân cö phaûi daønh dieän tích caàn thieát ñeå troàng caây xanh choáng xoùi lôû vaø phoøng hoä trong muøa luõ. Giöõa caùc cuïm daân cö naøy phaûi noái vôùi nhau baèng heä thoáng ñöôøng thuûy hoaëc ñöôøng boä. Maëc khaùc, daønh rieâng moät “coàn noåi” laøm nghóa trang cho daân cö nhieàu xaõ gaàn ñoù, xa caùc nguoàn nöôùc. Ñeå thöïc hieän ñöôïc nhöõng chính saùch treân, nhaø nöôùc caàn coù nhöõng chính saùch. Neân coù thöù töï öu tieân, trong ñaàu tö xaây döïng caùc khu daân cö. Haøng naêm coù ñeán haøng traêm ngaøn caên nhaø bò ngaäp luõ, caàn kinh phí raát lôùn ñaàu tö cho nhaø cöûa vaø coâng trình coâng coäng vöôït luõ. Ñieàu naøy raát khoù thöïc hieän cuøng luùc. Do ñoù caàn coù keá hoaïch phaùt trieån theo thöù töï öu tieân: Tröôùc heát ñaàu tö cho caùc khu daân cö ñaõ hình thaønh: thò traán, trung taâm xaõ (khu vöïc haønh chaùnh), caùc ñieåm daân cö taäp trung (toân neàn hoaëc bao ñeâ), caùc tuyeán daân cö ( toân neàn, nhaø treân coïc). Chuù yù di dôøi, baûo ñaûm an toaøn cho caùc tuyeán daân cö taäp trung theo caùc tuyeán soâng lôùn deã saït lôû. Moãi xaõ neân döï phoøng ít nhaát moät cuïm daân cö nhoû, moãi huyeän moät cuïm lôùn ñeå coù khaû naêng chuû ñoäng di dôøi daân cö trong vuøng saâu khi coù luõ lôùn. Caàn phaùt trieån moâ hình tuyeán daân cö, naïo veùt keânh möông, laáy ñaát laøm neàn (taïo thaønh tuyeán, ñieåm taäp trung) vì vöøa ñaûm baûo ñöôïc muïc tieâu keát hôïp 3 muïc ñích: Giao thoâng – Thuûy lôïi – Daân cö vaø cuõng phuø hôïp vôùi taäp quaùn canh taùc, sinh hoaït cuûa ngöôøi daân. KINH TEÁ MUØA LUÕ: Vaøo muøa luõ khi vuøng ÑTM chuyeån sang heä sinh thaùi ngaäp nöôùc thì ngheà khai thaùc nuoâi troàng thuûy saûn phaûi trôû thaønh hoaït ñoäng kinh teá chính. Do ñoù caàn phaûi ñöôïc ñaàu tö voán, phaùt trieån kyõ thuaät ñaùnh baét, nuoâi troàng, chaêm soùc vaø neân taêng cöôøng cô sôû haï taàng, ñaûm baûo thò tröôøng oån ñònh coù lôïi cho ngöôøi saûn xuaát vaø tieâu thuï. Coù nhö theá chaéc chaén hoaït ñoäng kinh teá muøa nöôùc noãi seõ taïo cô hoäi cho ngöôøi daân vöôït leân khoù khaên vaø ngaønh kinh teá thuûy saûn vuøng ÑTM seõ ñoùng goùp xöùng ñaùng vaøo söï phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi. Caàn phaùt trieån maïnh hôn caùc moâ hình nuoâi caù beø, nuoâi caù hầm, nuoâi toâm caøng xanh ôû vuøng phía baéc ÑTM vaø ñaùnh baét toâm caù töï nhieân trong muøa luõ goùp phaàn ñaùng keå cho thu nhaäp ngöôøi daân. Maët khaùc caàn nghieân cöùu toå chöùc ñaùnh baét, cheá bieán vaø tieâu thuï nguoàn caù linh, ñaây laø moät trong caùc nguoàn lôïi thuûy saûn quyù giaù thieân nhieân mang ñeán vuøng ÑTM. Caùc moâ hình canh taùc phuø hôïp cho vuøng luõ: Ñaùnh baét caù chuû ñoäng, duï caù toâm: Trong thôøi gian luõ, taän duïng luùc nöôùc ngaäp luùc coù toâm caù traøn veà nhieàu, tieán haønh moâ hình “nuoâi caù luõ” ta cho xaây döïng caùc ñaàm caù khoâng caàn mua caù gioáng thaû veà, coù theå cho aên hoaëc khoâng cho aên neáu cho aên daëm thì caù mau lôùn, coù theå khai thaùc trong khi luõ vaø caû ñeán khi nöôùc ruùt bôùt caù bò doàn laïi khoâng ra ngoaøi ñöôïc ôû laïi trong ñaàm, khoâng caàn phaûi boû voán nhieàu maø vaãn ñem laïi hieäu quaû kinh teá, nhaát laø gioáng “caù linh”. Ngoaøi ñaàm caù ta coù theå xaây döïng caùc hoà sinh thaùi nöûa chìm nöûa noåi (subflood ecological lake) coù heä thoáng bôø bao xung quanh: Beà ngang: 1.5 – 2m. Beà roäng: khoaûng 2m Xung quang coù troàng caây, trong hoà coù troàng caùc loaïi caây thuûy sinh vaø taïo caûnh quan: sen, suùng… Hoà sinh thaùi coù taùc duïng giöõ nöôùc vaøo caùc muøa möa, eùm pheøn, xoå pheøn ñi khoâng cho pheøn boác leân vaøo muøa khoâ. Caùc hoà sinh thaùi naøy neân ñöôïc phaân boá ñeàu trong caùc vuøng ngaäp luõ. Moâ hình canh taùc hai vuï luùa (Ñoâng Xuaân vaø Heø Thu) vaø 1 caù keát hôïp: Thaû caù keát hôïp vôùi luùa Heø Thu vaø thu hoaïch vaøo ñaàu vuï luùa Ñoâng Xuaân. Caàn xaây döïng bôø bao vöõng chaéc nhöng khoâng nhaát thieát choáng ñöôïc luõ chæ caàn gia coá baèng lôùp löôùi khi caàn thieát. Caù thaû nuoâi laø caù cheùp, caù meø, caù vinh, roâ phi… loaïi aên thöùc aên töï nhieân. Hình thöùc nuoâi daïng quaûng canh hay quaûng canh caûi tieán. Thaùng 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1 2 3 Luùa Heø Thu Luùa Ñoâng Xuaân Muøa Luõ Nuoâi caù Hình 6.5 : Boá trí muøa vuï canh taùc luùa – thuûy saûn Moâ hình canh taùc toâm caøng xanh: Ñaëc bieät laø töø khi toâm gioáng ñöôïc saûn xuaát nhaân taïo. Nuoâi toâm caøng xanh treân ñaát luùa goàm hai (2) hình thöùc: Nuoâi toâm trong ruoäng muøa luõ thay theá luùa vuï 3. Nuoâi toâm caøng xanh thay luùa vuï 2 vaø vuï 3. Quanh ruoäng coù möông vaø bôø bao caàn söû duïng löôùi treân bôø bao khi luõ veà. Moâ hình (1) thöôøng thaû toâm gioáng 2 – 5g/con vôùi maät ñoä 0.5 – 2.5 com/m2, baét ñaàu nuoâi vaøo cuoái vuï Heø Thu (thaùng V – VI) vaø thu hoaïch tröôùc vuï Ñoâng Xuaân (thaùng XI – XII). Ñoái vôùi moâ hình (2) thaû toâm bột, maät ñoä 4 – 8 con/m2, thôøi gian nuoâi keùo daøi töø thaùng III hoaëc thaùng IV ñeán thaùng XII. Thöùc aên nuoâi toâm laø caù taïp, taám caù hoaëc thöùc aên coâng nghieäp. Nuoâi toâm ñaêng quaàn treân ñaát ngaäp luõ: laø hình thöùc nuoâi toâm vôùi quy moâ saûn xuaát nhoû phuø hôïp vuøng ngaäp luõ saâu vaø keùo daøi. Thôøi gian töø thaùng VII – XII. Keát caáu ñaêng quaàn laø nhöõng ñaêng tre ñöôïc quaây thaønh dieän tích khoaûng 100 - 200m2 beân trong coù phuû löôùi. Thaùng 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1 2 3 Luùa Heø Thu Luùa Ñoâng Xuaân Muøa luõ Nuoâi toâm boû luùa Heø Thu vaø Thu Ñoâng Nuoâi toâm muøa luõ treân ruoäng hay ñaêng quaàn (boû luùa vuï Thu Ñoâng) Hình 6.6 : Boá trí muøa vuï canh taùc luùa vaø nuoâi toâm caøng xanh VEÀ SAÛN XUAÁT NOÂNG NGHIEÄP: Ña daïng hoùa caây troàng vaät nuoâi ñeå taêng theâm hieäu quaû kinh teá, nhaát laø caây troàng thích hôïp trong muøa luõ nhö loaïi caây thuûy sinh (rau muoáng, rau nhuùc…) hoaëc troàng röøng traøm ôû caùc khu vöïc ngaäp saâu vaø laâu… Taäp trung phaùt huy theá maïnh cuûa caây luùa vuøng ÑTM, neân öu tieân choïn caùc loaïi gioáng luùa chaát löôïng toát tieáp theo laø saûn löôïng cao ñeå canh taùc 2 vuï luùa Ñoâng Xuaân – Heø Thu ôû phía Baéc vaø 3 vuï luùa phía Nam ÑTM. Neân giaûm dieän tích vuï luùa Heø Thu vaø luùa vuï 3 ôû caùc vuøng ngaäp saâu chuyeån sang ñaùnh baét vaø nuoâi troàng thuûy saûn, vöøa taêng thu nhaäp cho ngöôøi daân muøa möa luõ vöøa traùnh thieät haïi neáu canh taùc luùa. Ñoái vôùi canh taùc luùa caàn caùc giaûi phaùp sau: Luùa gioáng: Neân thaønh laäp caùc trung taâm nghieân cöùu phaùt trieån luùa gioáng vôùi quy moâ lôùn, cung caáp ñuû luùa gioáng cho noâng daân saûn xuaát. Traùnh söû duïng cuøng gioáng luùa canh taùc nhieàu laàn treân cuøng ñoàng ruoäng nhö hieän nay laøm aûnh höôûng ñeán chaát löôïng vaø saûn löôïng luùa. Sau thu hoaïch: Thu hoaïch luùa Heø Thu vaøo muøa möa luõ neân vieäc phôi khoâ luùa khoâng an toaøn baèng aùnh naéng töï nhieân, do ñoù caàn hoã trôï caùc phöông tieän maùy moùc sấy khoâ luùa, thu mua kòp thôøi cuõng nhö coù ñuû kho chöùa sau khi thu hoaïch. Caáu truùc ñoàng ruoäng: Do ñaëc ñieåm luõ ñeán sôùm vaø ngaäp saâu khu vöïc phía baéc ÑTM, caàn tính toaùn xaây döïng heä thoáng ñeâ bao löûng ngaên luõ ñeán sôùm (thaùng VII) baûo veä thu hoaïch luùa Heø Thu ñoàng thôøi bôm vôi cuoái muøa luõ ñaûm baûo thôøi gian xuoáng gioáng vuï Ñoâng Xuaân. Caáu truùc bôø bao neân xaây döïng theo loâ coù dieän tích trung bình 200 – 300ha, bôø bao coù chieàu roäng 2 – 3 m, cao 1 – 1.5m tuøy thuoäc vaøo cao trình choáng luõ thaùng VII – VIII töøng khu vöïc, ñoàng thôøi laøm ñöôøng giao thoâng noäi ñoàng raát thuaän lôïi trong saûn xuaát. Rieâng huyeän Hoàng Ngöï laø nôi luõ ñeán raát sôùm vôùi cöôøng suaát cao, ngaäp saâu vaø thôøi gian ngaäp laâu. Do ñoù heä thoáng ñeâ bao löûng coù dieän tích moãi loâ khoaûng 100 – 150ha, seõ thuaän lôïi hôn cho vieäc baûo veä saûn xuaát phoøng choáng giaûm nheï thieät haïi do luõ gaây ra. Lieân keát saûn xuaát: Neân toå chöùc lieân keát taäp theå ñeå hoã trôï saûn xuaát ñoàng boä theo töøng loâ (theo heä thoáng ñeâ bao löûng) nhö chuaån bò ñaát, bôm nöôùc, gieo xaï, phaân boùn, thu hoaïch cuøng thôøi gian, lieân keát caùc loâ coù keá hoaïch saûn xuaát khu vöïc. Coù ñöôïc keá hoaïch saûn xuaát ñoàng boä thì seõ coù nhöõng giaûi phaùp hieäu quaû, kòp thôøi vaø traùnh laõng phí khi luõ ñeán baát thöôøng hoaëc saâu beänh xaûy ra treân ñoàng ruoäng. Ngoaøi ra lieân keát taäp theå seõ hoã trôï toát trong phaàn kinh teá noâng nghieäp nhö voán saûn xuaát, mua phaân boùn, noâng döôïc… vaø baùn luùa ra thò tröôøng sao cho coù lôïi nhaát cho ngöôøi noâng daân. Caây aên traùi: Vöôøn caây aên traùi daïng chuyeân vaø ña canh taäp trung khu vöïc ven soâng Tieàn töø Cao Laõnh ñeán Myõ Tho. Hieän nay moãi naêm ÑTM cung caáp cho thò tröôøng nhieàu loaïi traùi caây vôùi saûn löôïng raát lôùn nhöng thu nhaäp cuûa nhaø vöôøn vaãn coøn raát thaáp. Sau ñaây laø moät soá giaûi phaùp caàn thöïc hieän: Xaây döïng heä thoáng ñeâ bao choáng ngaäp uùng khu vöïc baéc quoác loä 1, trang bò caùc traïm hoaëc maùy bôm thoaùt nöôùc choáng ngaäp uùng kòp thôøi. Neân toå chöùc lieân keát saûn xuaát nhaø vöôøn ñeå hoã trôï nhau veà kyõ thuaät, voán saûn xuaát, caây gioáng vaø tieâu thuï… Phaàn lôùn traùi caây cung caáp cho thò tröôøng laø loaïi aên töôi taäp trung soá löôïng lôùn trong thôøi gian ngaén neân giaù thò tröôøng thöôøng giaûm thaáp khoâng coù lôïi cho nhaø vöôøn. Do ñoù ngoaøi vieäc ñöa gioáng caây troàng môùi, kyõ thuaät canh taùc toát ñeán nhaø vöôøn ñeå taêng cao saûn löôïng vaø chaát löôïng caây aên traùi, caàn toå chöùc laïi saûn xuaát vaø tieâu thuï nhö quy hoaïch dieän tích loaïi caây aên traùi phuø hôïp vôùi nhu caàu tieâu thuï. Maët khaùc caàn söï quan taâm ñaàu tö caùc nhaø maùy cheá bieán traùi caây nhö sấy khoâ, traùi caây ñoùng hoäp, nöôùc traùi caây… ñeå oån ñònh vaø phaùt huy theá maïnh caây aên traùi vuøng ÑTM. Ngoaøi ra trong vöôøn caây aên traùi neân keát hôïp nuoâi toâm caù ñeå taêng theâm thu nhaäp. Neân giaûm dieän tích caây mía, khoùm nôi ñaát truõng thaáp thöôøng xuyeân ngaäp luõ chuyeån sang troàng traøm. Caàn ñaàu tö gia coá heä thoáng tieâu thoaùt nöôùc vaø bôø bao coù ñoä cao vöôït luõ vaø trang bò maùy bôm thoaùt nöôùc. HÖÔÙNG DAÃN VAØ LAÁY PHUØ SA: Vaøo nhöõng thaùng ñaàu muøa luõ (thaùng VII) khi chöa coù nöôùc chaûy traøn töø bieân giôùi, caùc doøng phuø sa töø soâng Tieàn chaûy maïnh vaøo noäi ñoàng theo caùc keânh truïc. Song trong thôøi gian naøy, nöôùc chua coøn toàn taïi trong noäi ñoàng neân phuø sa chæ laéng ñoïng ôû voøng ngoaøi. Muoán daãn phuø sa vaøo saâu trong noäi ñoàng, caàn coù bieän phaùp ngaên chaën doøng chaûy traøn, caàn phaûi tieâu thoaùt nhanh nöôùc chua tröôùc khi phuø sa ñeán. Thôøi gian coù theå laáy phuø sa toát nhaát laø caùc thaùng ñaàu muøa möa luõ, song trong thôøi gian naøy ñoàng chöa thu hoaïch luùa Heø Thu. Caùc bôø bao cao ven keânh raïch laø trôû ngaïi cho vieäc laáy phuø sa vaøo ruoäng. Do ñoù, vieäc haïn cheá, kieåm soaùt doøng traøn töø treân xuoáng laø bieän phaùp haøng ñaàu. Tuyeán chaën luõ traøn toát nhaát hieän nay laø tuyeán Hoàng Ngöï – Taân Hoàng. Ñaët caùc coáng caàu caïn vaø ñöôøng traøn treân tuyeán ñöôøng ñoù ñeå ñieàu khieån luõ taïi caùc vò trí quan troïng. Xaây döïng caùc coâng trình ñaàu moái treân caùc keânh truïc (Hoàng Ngöï, An Bình, Ñoàng Tieán, An Phong – Myõ Hoøa) ñeå kieåm soaùt doøng chaûy trong muøa luõ, muøa caïn nhaèm muïc ñích lôïi duïng toång hôïp (ruùt ngaén thôøi gian luõ, giaûm bôùt ngaäp luït, laáy phuø sa, taêng cöôøng vieäc caáp nöôùc trong muøa caïn) Xaây döïng caùc tuyeán daãn luõ vaø thoaùt luõ trong noäi ñoàng vaø ñöa phuø sa ñeán caùc vuøng caàn caûi taïo: vuøng trung taâm, vuøng soâng Vaøm Coû, vuøng Baéc Ñoâng. Boá trí muøa vuï vaø heä thoáng coâng trình ( caùc coáng laáy, tieâu nöôùc) hôïp lyù ñeå cuoái thaùng IX cho nöôùc traøn ñoàng laáy phuø sa, vì thaùng VII, VIII, IX laø caùc thaùng coù löôïng phuø sa lôùn nhaát. Vieäc ñoùng coáng khi trieàu ruùt cho pheùp khai thaùc toaøn boä löôïng nöôùc ñaåy vaøo noäi ñoàng trong quaù trình trieàu leân. Löu löôïng bình quaân ñaàu keânh Hoàng Ngöï chaûy vaøo noäi ñoàng taêng leân 2,6 laàn (39,4m3/s/ 15,2m3) Heä thoáng coâng trình ñeâ bao kheùp kín, coáng ñaäp kieåm soaùt luõ caû naêm (caûi taïo 13 truïc thoaùt luõ, 799km ñeâ bao thaønh oâ kheùp kín, 109 coáng… ) laøm giaûm khaû naêng lôïi duïng laáy nguoàn phuø sa cuûa nöôùc luõ vaøo noäi ñoàng. Vuøng Nam Nguyeãn Vaên Tieáp laø vuøng ngaäp noâng ñöôïc kieåm soaùt luõ caû naêm, vôùi vieäc bao ñeâ ngaên luõ taïo thaønh caùc oâ bao theo heä thoáng keânh, caàn thieát phaûi coù cheá ñoä vaän haønh coáng thích hôïp nhaèm taän duïng nguoàn phuø sa cuûa nöôùc luõ. Muoán ruùt ñöôïc nöôùc chua trong ñaát caàn phaûi haï thaáp möùc nöôùc trong keânh vaøo thôøi gian naøy baèng caùc bieän phaùp coâng trình. Ruùt nöôùc chua trong ñaát vaøo thôøi kyø cuoái luõ laø yeâu caàu quan troïng nhaát trong vieäc caûi taïo chaát löôïng nöôùc vaø ñaát. DU LÒCH MUØA NÖÔÙC NOÅI ÑOÀNG THAÙP MÖÔØI: Nhìn chung tieàm naêng du lòch cuûa vuøng Ñoàng Thaùp Möôøi raát ña daïng: tham quan, haønh höông, di tích lòch söû, giaûng daïy vaø hoïc taäp… ñaëc bieät laø du lòch sinh thaùi vaø nhaân vaên. Vöøa qua caùc tænh trong vuøng Ñoàng Thaùp Möôøi ñaõ ñaåy maïnh caùc chöông trình phaùt trieån du lòch nhöng phaàn lôùn caùc tuyeán du lòch chæ môùi hoaït ñoäng vaøo muøa khoâ. Muøa nöôùc noåi ôû Ñoàng Thaùp Möôøi laø moät caûnh quan ñaëc bieät cuûa ñoàng baèng Nam Boä, neáu bieát khai thaùc seõ thu huùt raát nhieàu du khaùch. Hieän nay cô sôû haï taàng giao thoâng trong vuøng Ñoàng Thaùp Möôøi khaù phaùt trieån, vöôït luõ seõ laø moät thuaän lôïi cho vieäc toå chöùc caùc tuyeán du lòch trong muøa nöôùc noåi nhö: tham quan di chæ Oc Eo ôû Goø Thaùp, di tích caùch maïng choáng Phaùp vaø choáng Myõ, baûo taøng Cuï Nguyeãn Sinh Saéc, khu baûo toàn thieân nhieân Traøm Chim keát hôïp vôùi du lòch sinh thaùi ôû caùc ñieåm du lòch Gaùo Gioàng, Xeûo Quyùt (Cao Laõnh), Laùng Sen, Raïch Röøng (Long An), vöôøn caây aên traùi ôû Tieàn Giang… Ôû vuøng Ñoàng Thaùp Möôøi coù theå toå chöùc tuyeán ñieåm du lòch ña daïng mang saéc thaùi nöôùc noåi ñoàng baèng Nam Boä ñeå thu huùt du khaùch trong vaø ngoaøi nöôùc baèng ñöôøng boä vaø ñöôøng soâng vôùi tuyeán du lòch mieät vöôøn ven soâng Tieàn töø Myõ Tho, Caùi Beø, Myõ Thuaän, Sa Ñeùc, Hoàng Ngöï, caùc cuø lao giöõa soâng vaø mieät ruoäng, röøng thieân nhieân nguyeân sinh khu baûo toàn Traøm Chim, caùc hoà röøng ôû tuyeán giöõa loøng truõng Ñoàng Thaùp Möôøi ñeå du khaùch taän höôûng caûnh bieån nöôùc meânh moâng, tìm hieåu sinh hoaït kieám soáng cuûa daân cö muøa luõ (ñaùnh baét caù…), tham quan caâu caù ngoaøi thieân nhieân hoaëc trong khu vöïc nuoâi troàng, thöôûng thöùc ñaëc saûn muøa luõ vôùi caùc moùn aên daân daõ. Ngoaøi ra, vöôøn caây aên traùi vöôït luõ cuõng laø nhöõng ñòa ñieåm coù theå giôùi thieäu vôùi du khaùch quaù trình chung soáng vôùi luõ cuûa cö daân Ñoàng Thaùp Möôøi ñaõ traûi qua töø ngaøn xöa ñeán nay. Hình 6.7: Du lòch muøa nöôùc noåi Ñoàng Thaùp Möôøi. Cuï theå moät vaøi ñieåm du lòch nhö: Khu du lòch sinh thaùi Ñoàng Thaùp Möôøi: Ngöôïc doøng soâng Vaøm Coû Taây, thuyeàn du lòch seõ ñöa du khaùch ñeán trung taâm ÑTM, vuøng du lòch sinh thaùi ñaëc tröng cuûa vuøng truõng Nam Boä, caùc thò xaõ Taân An 50km: Moäc Hoùa, Vónh Höng, Thaïnh Hoùa, Taân Thaïnh. Ñeán ñaây du khaùch seõ taän maét nhìn thaáy nhöõng caùnh röøng traøm baït ngaøn, thoang thoaûng höông thôm vôùi töøng ñaøn ong, nhöõng caùnh ñaàm sen roäng lôùn, vôùi muoân vaøn ñoùa hoa sen khoe saéc döôùi aùnh naéng. Coù nhieàu ñoäng vaät quyù hieám: seáu ñoû, ruøa, raén…laøm taêng theâm veû ñeïp vuøng sinh thaùi. Ñaët bieät du khaùch thöôûng thöùc caùc moùn aên Nam Boä nhö canh chua boâng ñieân ñieån, goûi ngoù sen, caù loùc nöôùng trui chaám muoái ôùt… Vöôøn quoác gia Traøm Chim: Coù dieän tích 7588ha thuoäc 5 xaõ: Taân Coâng Sinh, Phuù Ñöùc, Phuù Thoï, Phuù Thaønh, Phuù Hieäp, thò traán Traøm Chim huyeän Tam Noâng. Traøm Chim laø chim soáng ôû trong röøng Traøm giöõa nhöõng caây saäy, sen, suùng, traên, ruøa… Vöôøn Quoác Gia laø loaïi hình thaønh töï nhieân. Ñaây laø nôi sinh soáng cuûa haøng traêm loaøi thöïc vaät, 198 loaøi chim nöôùc (chieám ¼ soá loaøi chim coù ôû Vieät Nam trong ñoù coù nhieàu loaøi chim quyù hieám treân theá giôùi: Seáu coå truïi, Seáu ñaàu ñoû…) Chôï noåi Caùi Beø: Naèm ôû ñoaïn giöõa soâng Tieàn Giang giaùp ranh 3 tænh Tieàn Giang, Vónh Long, Beán Tre. Haøng ngaøy coù khoaûng 400 – 500 thuyeàn côõ lôùn ñaày aép caùc loaïi traùi caây neo doïc 2 beân soâng ñeå chôø thöông laùi ñeán caát haøng. Haøng hoùa caàn baùn ñöôïc treo treân 1 caùi caây treân mui thuyeàn ñeå quaûng caùo… Hình 6.8: Chôï noåi Caùi Beø(Tieàn Giang). Chöông VII KEÁT LUAÄN VAØ KIEÁN NGHÒ KEÁT LUAÄN ÑTM laø moät ñoàng luõ kín, moät vuøng sinh thaùi hoaøn chænh vôùi caùc theàm cao, goø gioàng, caùc ñoàng truõng, lung laùng vaø ñöôïc caùc soâng lôùn bao quanh. Caùc goø gioàng, lung laùng ñeàu mang daùng taïo hình cuûa nöôùc. Ñaát ñai ôû ñaây mang tính thuûy thaønh. Töø nhöõng ñaëc ñieåm thaønh taïo ñoù, muøa nöôùc noåi ñaõ trôû thaønh nhöõng hình aûnh quen thuoäc vôùi daân cö trong vuøng. Noù hình thaønh neân nhöõng neùt vaên hoùa ñaëc saéc chæ coù ôû vuøng ngaäp luõ Nam Boä. Ñoàng baèng soâng Cöûu Long noùi chung vaø Ñoàng Thaùp Möôøi noùi rieâng khoâng theå khoâng coù luõ vì coù nhöõng nguoàn lôïi do luõ mang ñeán raát sôùm. Tuy nhieân taùc ñoäng cuûa luõ goàm caû hai maët tích cöïc, tieâu cöïc vaø tuøy vaøo tính chaát luõ cuûa töøng naêm. “luõ hieàn” hay “luõ döõ” maø taùc ñoäng naøo seõ chieám öu theá. Luõ mang laïi phuø sa, taùi cung caáp maøu môõ cho ñoàng ruoäng, taïo neân nhöõng vuï boäi thu. Luõ coøn coù vai troø veä sinh moâi tröôøng, thau chua, röûa maën vaø taïo moâi tröôøng phaùt trieån ña daïng sinh hoïc, trong ñoù quan troïng nhaát laø söï ña daïng cuûa khu heä caù, heä chim, mang laïi nguoàn lôïi thuûy saûn cho vuøng Ñoàng Thaùp Möôøi, taïo ñieàu kieän kieám soáng cho ngöôøi daân trong nhöõng thaùng noâng nhaøn. Beân caïnh ñoù, luõ quaù beù hay quaù lôùn ñeàu gaây ra nhöõng toån thaát cho cö daân trong vuøng. Luõ aûnh höôûng tôùi toác ñoä phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi, nhöõng thaùng coù luõ khoâng thuaän lôïi cho hoaït ñoäng saûn xuaát noâng nghieäp, thöông maïi, dòch vuï… Ñôøi soáng daân cö gaëp nhieàu khoù khaên nhaát laø sinh hoaït, ma chay, hieáu hæ, hoïc haønh, chaêm soùc y teá… Luõ beù gaây thaát muøa do thieáu phuø sa, do saâu beänh, do chua pheøn vaø xaâm nhaäp maën. Luõ lôùn laïi gaây ra söï maát oån ñònh moâi tröôøng nhö saït lôû bôø soâng, thieät haïi cô sôû haï taàng, nguy cô laây lan dòch beänh, ñe doïa taøi saûn vaø tính maïng cuûa cö daân. Ñeå chung soáng hoøa thuaän vôùi luõ caàn coù nhieàu giaûi phaùp ñoàng boä veà boá trí daân cö, thieát keá cô sôû haï taàng kyõ thuaät, boá trí saûn xuaát… Con ngöôøi luoân luoân vaãn laø ñoái töôïng phuïc vuï cuûa caùc keá hoaïch phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi – moâi tröôøng. Caùc phöông aùn soáng chung vôùi luõ ñeàu phaûi döïa treân caùc nguyeân taéc vöøa ñeå khai thaùc maëc lôïi vaø haïn cheá maëc haïi cuûa luõ, ñoàng thôøi phaûi ñaûm baûo oån ñònh ñôøi soáng vaø an toaøn tính maïng cho daân cö. Giaûi phaùp veà boá trí daân cö: Caùc khu daân cö ñöôïc xaây döïng nhaèm caùc muïc tieâu nhö sau: an cö, oån ñònh cuoäc soáng, khai thaùc hieäu quaû ñaát ñai, naâng cao ñôøi soáng daân cö vuøng luõ… Döïa vaøo ñaëc ñieåm ngaäp luõ cuûa töøng vuøng ñeå thieát keá caùc daïng daân cö (cuïm, tuyeán, ñieåm…) phuø hôïp vôùi ñieàu kieän saûn xuaát vaø taäp quaùn canh taùc. Giaûi phaùp veà cô sôû haï taàng: ñöôøng giao thoâng, heä thoáng thuûy lôïi, coâng trình coâng coäng… ñeàu coù aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán thoaùt luõ, do vaäy vieäc quy hoaïch caùc coâng trình thuûy lôïi, caùc tuyeán soâng, keânh cuûa vuøng phaûi gaén keát vaø phuø hôïp vôùi quy hoaïch chung ñeå coù theå söû duïng caùc coâng trình thuûy lôïi nhö moät phöông tieän “baûo veä” coâng trình giao thoâng ñöôøng boä. Giaûi phaùp veà boá trí saûn xuaát: chuû ñoäng chuyeån ñoåi caây troàng, vaät nuoâi coù hieäu quaû kinh teá töông ñöông hoaëc cao hôn luùa nhöng phuø hôïp vaø neù traùnh ñöôïc luõ (ñay, maøu, traøm… vaø nuoâi troàng thuûy saûn). Neân tính chæ tieâu kinh teá döïa treân thu nhaäp bình quaân/ha/naêm chöù khoâng chæ döïa saûn löôïng luùa caû naêm. Khai thaùc toái ña tieàm naêng muøa luõ, trong ñoù coù tieàm naêng du lòch, nhaèm taêng thu nhaäp cho daân cö vaø giôùi thieäu roäng raõi nhöõng neùt sinh hoaït vaên hoùa ñaëc saéc cuûa vuøng Ñoàng Thaùp Möôøi. Giaûi phaùp veà nöôùc saïch vaø veä sinh moâi tröôøng noâng thoân: giaûi phaùp cho vaán ñeà naøy phaûi ñoàng boä bao goàm vaán ñeà chính saùch, naâng cao yù thöùc coäng ñoàng, maët khaùc caàn trieån khai caùc coâng trình nghieân cöùu öùng duïng coâng ngheä thích hôïp cuï theå cho töøng khu vöïc vaø trieån khai nhanh caùc keát quaû ñaït ñöôïc. KIEÁN NGHÒ Moät maët neân xaây döïng caùc cuïm tuyeán daân cö môùi coù ñieàu tra nghieân cöùu chi tieát, maët khaùc neân daønh moät phaàn phí cho vieäc caûi taïo vaø naâng caáp caùc cuïm, laøng daân cö ñaõ coù.