Một số biện pháp phát triển công nghiệp nông thôn từ nay đến năm 2010

lêi nãi ®Çu C«ng nghiÖp ho¸ - HiÖn ®¹i ho¸ lµ con ®­êng tÊt yÕu ph¶i tiÕn hµnh ®èi víi bÊt cø n­íc nµo, nhÊt lµ nh÷ng n­íc cã xuÊt ph¸t ®iÓm tõ nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp kÐm ph¸t triÓn muèn x©y dùng nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn hiÖn ®¹i. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ n«ng th«n, c«ng nghiÖp n«ng th«n ®ãng mét vai trß cùc kú quan träng, cã quan hÖ mËt thiÕt víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi n«ng th«n, kh¸i niÖm c«ng nghiÖp n«ng th«n møc chØ nªu ra tõ nh÷ng n¨m 70 thËp kû nµy nh­ng thùc tÕ c«ng nghiÖp n«ng th«n ®· ®­îc h×nh thµnh nh­ mét thùc thÓ kinh tÕ ®éc lËp víi c¸c tr×nh ®é ph¸t triÓn kh¸c nhau, g¾n liÒn víi sù ph¸t triÓn cña n«ng nghiÖp, n«ng th«n tõ rÊt l©u. HiÖn nay ë nhiÒu n­íc, nhÊt lµ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, ph¸t triÓn c«ng nghiÖp n«ng th«n ®­îc coi lµ vÊn ®Ò tÊt yÕu cã ý nghÜa chiÕn l­îc l©u dµi. §èi víi ViÖt Nam mét quèc gia l¹c hËu, 80% d©n sè sèng ë khu vùc n«ng th«n víi mét c¬ cÊu kinh tÕ ®éc canh thuÇn n«ng, n¨ng suÊt lao ®éng thÊp, nhu cÇu viÖc lµm rÊt bøc b¸ch. §¹i héi lÇn thø VIII §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam ®· kh¼ng ®Þnh tÝnh ®óng ®¾n ®­êng lèi c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ë n­íc ta, trong ®ã ®Æc biÖt coi träng ph¸t triÓn c«ng nghiÖp n«ng th«n, tõ ®ã lµm chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp, n«ng th«n. Tõ thùc tiÔn vµ trªn c¬ së tham kh¶o ý kiÕn cña gi¸o viªn h­íng dÉn, em ®· x¸c ®Þnh ®Ò tµi nghiªn cøu sau: “Mét sè biÖn ph¸p ph¸t triÓn c«ng nghiÖp n«ng th«n tõ nay ®Õn n¨m 2010”. Víi ®Ò tµi nµy, em mong gãp phÇn vµo nh÷ng cè g¾ng chung ®¸p øng nhu cÇu nghiªn cøu t×nh h×nh ph¸t triÓn c«ng nghiÖp n«ng th«n trong c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ cña ®Êt n­íc. Ngoµi phÇn më ®Çu, kÕt luËn, ®Ò tµi gåm 4 phÇn: Ch­¬ng I - Vai trß cña c«ng nghiÖp n«ng th«n trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ n«ng th«n. Ch­¬ng II - C«ng nghiÖp n«ng th«n mét sè n­íc vµ l·nh thæ trªn thÕ giíi. Ch­¬ng III - Thùc tr¹ng c«ng nghiÖp n«ng th«n ViÖt Nam Ch­¬ng IV - Ph­¬ng h­íng, môc tiªu vµ gi¶i ph¸p ph¸t triÓn c«ng nghiÖp n«ng th«n ViÖt Nam ®Õn n¨m 2010. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n thÇy c« ®· h­íng dÉn, ®ãng gãp nh÷ng ý kiÕn s©u s¾c cho ®Ò tµi. Lµ mét sinh viªn tuy ®­îc trang bÞ nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n song tr×nh ®é nhËn thøc cã h¹n nªn bµi viÕt kh«ng tr¸nh khái nh÷ng khiÕm khuyÕt. Em rÊt mong ®­îc sù ®ãng gãp ch©n thµnh cña c¸c thÇy c« ®Ó bµi viÕt ®­îc hoµn thiÖn h¬n. Ch­¬ng I Vai trß cña c«ng nghiÖp n«ng th«n trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ n«ng th«n ViÖt Nam I-/ C«ng nghiÖp n«ng th«n trong chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ vµ ph¸t triÓn n«ng th«n. 1-/ C¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n vµ c«ng nghiÖp n«ng th«n. Trong lÞch sö vµ cho ®Õn nay, c¬ cÊu kinh tÕ ViÖt Nam ®­îc tæ chøc g¾n liÒn víi c¸c ngµnh nghÒ vµ l·nh thæ nh­ sau: (1) Lµng x· thuÇn n«ng nghiÖp. (2) Lµng n«ng nghiÖp, kiªm thªm nghÒ phô. (3) Lµng chuyªn c¸c ngµnh nghÒ truyÒn thèng, thÝ dô nh­ lµng gèm sø, lµng dÖt, lµng thªu ren, lµng s¬n mµi, lµng nghÒ ch¹m kh¾c b¹c vµ gç, lµng luyÖn ®óc kim lo¹i. (4) Lµng nghÒ míi h×nh thµnh (ven ®« thÞ, ven c¸c trôc ®­êng giao th«ng) thÝ dô nh­ c¸c lµng vËn t¶i, lµng x©y dùng, lµng may mÆc, lµng lµm ®å da dông cao cÊp, lµng vËt liÖu x©y dùng, lµng chÕ biÕn vµ cung cÊp thùc phÈm cho c¸c thµnh phè. (5) C¸c c¬ së vµ doanh nghiÖp phi n«ng nghiÖp (trang tr¹i, xÝ nghiÖp phi n«ng nghiÖp ë c¸c thÞ trÊn, thÞ tø) th­êng lµ quy m« nhá, thÝ dô nh­ c¸c tr¹m giÊy, tr¹m söa ch÷a c¬ khÝ, ng©n hµng huyÖn, chi nh¸nh ®iÖn, h¹t giao th«ng, b­u ®iÖn, tr­êng häc, y tÕ... (6) C¸c xÝ nghiÖp c«ng th­¬ng nghiÖp dÞch vô cña tØnh (th­êng lµ quy m« nhá). (7) C¸c xÝ nghiÖp c«ng th­¬ng nghiÖp dÞch vô cña trung ­¬ng ®Æt t¹i ®Þa bµn tØnh vµ c¸c thµnh phè (quy m« lín). Trong c¬ cÊu kinh tÕ hiÖn t¹i ë ViÖt Nam, cã mét thùc thÓ bao gåm c¸c ho¹t ®éng phi n«ng nghiÖp ë n«ng th«n víi ph¹m vi tr¶i réng tõ c¸c d¹ng h×nh tæ chøc ho¹t ®éng kinh tÕ tõ (2) ®Õn (5) ®­îc quy ­íc lµ c¸c d¹ng ho¹t ®éng c«ng nghiÖp n«ng th«n. 2-/ Vai trß cña c«ng nghiÖp n«ng th«n trong chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ vµ thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸. - C«ng nghiÖp n«ng th«n lµ mét bé phËn cña c«ng nghiÖp víi c¸c tr×nh ®é kh¸c nhau, ph©n bæ ë n«ng th«n, g¾n liÒn víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ë n«ng th«n, bao gåm nhiÒu ngµnh nghÒ, ®an xen chÆt chÏ víi kinh tÕ n«ng th«n, nhÊt lµ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. C«ng nghiÖp n«ng th«n kh«ng ph¶i lµ toµn bé c¸c ho¹t ®éng phi n«ng nghiÖp hoÆc bã hÑp trong c¸c ho¹t ®éng tiÓu thñ c«ng nghiÖp ë n«ng th«n mµ bao gåm bé phËn s¶n xuÊt c«ng nghiÖp vµ c¸c dÞch vô cã tÝnh chÊt c«ng nghiÖp ë n«ng th«n cña thî thñ c«ng chuyªn nghiÖp vµ kh«ng chuyªn nghiÖp; c¸c doanh nghiÖp t­ nh©n, c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n, c¸c hîp t¸c x· vµ c¸c tæ hîp, tæ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp vµ thñ c«ng nghiÖp; c¸c xÝ nghiÖp c«ng nghiÖp quèc doanh chÕ biÕn l­¬ng thùc thùc phÈm hoÆc c¸c xÝ nghiÖp c«ng nghiÖp kh¸c, quy m« võa vµ nhá mµ ho¹t ®éng cña nã trùc tiÕp g¾n víi kinh tÕ ®Þa ph­¬ng (n«ng th«n). - C«ng nghiÖp n«ng th«n cã vai trß ngµy cµng to lín, hiÖn ®ang thu hót 60% tæng sè lao ®éng vµ t¹o ra kho¶ng 40% gi¸ trÞ tæng s¶n l­îng cña tiÓu thñ c«ng nghiÖp trong c¶ n­íc. C«ng nghiÖp n«ng th«n thóc ®Èy sù h×nh thµnh hoµn thiÖn vµ më réng thÞ tr­êng, gãp phÇn n©ng cao tr×nh ®é kü thuËt, më réng quy m« cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ t¸i s¶n xuÊt kinh tÕ n«ng th«n. C«ng nghiÖp n«ng th«n g¾n chÆt víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi n«ng th«n, nã cã t¸c ®éng ®Õn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ë c¶ ®Çu vµo lÉn ®Çu ra trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. + T¸c ®éng ë ®Çu vµo: t¹i vÞ trÝ ®Çu vµo, c«ng nghiÖp n«ng th«n cung cÊp cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®iÖn ®Ó më réng ho¹t ®éng hÖ thèng t­íi tiªu, më réng diÖn tÝch canh t¸c thóc ®Èy ¸p dông c¸c lo¹i m¸y ®éng lùc phôc vô c«ng t¸c chÕ biÕn n«ng s¶n ph©n ho¸ häc lµ yÕu tè ®Çu vµo quan träng ®èi víi s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, nhÊt lµ ®èi víi c¸c lo¹i gièng lóa míi, c¸c lo¹i m¸y n«ng nghiÖp phôc vô c«ng t¸c lµm ®Êt, ch¨m sãc c©y trång, b¬m n­íc, chèng óng. + T¸c ®éng ë ®Çu ra: C«ng nghiÖp n«ng th«n cung cÊp m¸y vµ c«ng cô phôc vô thu ho¹ch ph¬i sÊy, b¶o qu¶n, s¬ chÕ, chÕ biÕn vµ vËn chuyÓn n«ng s¶n tr­íc khi tíi tay ng­êi tiªu dïng. C«ng nghÖ sau thu ho¹ch bao gåm nhiÒu c«ng ®o¹n tõ thu ho¹ch ph©n lo¹i, chÕ biÕn, b¶o qu¶n n«ng s¶n phÈm. * Nh÷ng th¸ch thøc ®èi víi n«ng nghiÖp ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. - HiÖn nay khu vùc n«ng th«n vÉn ®ang ë trong t×nh tr¹ng xuÊt ph¸t thÊp khi chuyÓn sang giai ®o¹n míi: GDP tõ n«ng nghiÖp chØ chiÕm 30% tæng s¶n phÈm quèc néi, thu nhËp b×nh qu©n mét lao ®éng/th¸ng chØ kho¶ng 100.000® thÊp h¬n rÊt nhiÒu so víi thµnh thÞ. Thªm vµo ®ã t×nh tr¹ng ph©n ho¸ lín gi÷a khu vùc thuÇn n«ng vµ phi thuÇn n«ng. - Khu vùc n«ng th«n tû lÖ ng­êi nghÌo cßn qu¸ lín: thµnh thÞ sè hé nghÌo ®ãi kho¶ng 2,4%, cßn n«ng th«n 35 - 40%, ®Æc biÖt vïng cao, vïng xa. - Sù ph¸t triÓn kh«ng ®ång ®Òu gi÷a c¸c khu vùc n«ng th«n: §ång b»ng s«ng Cöu Long, miÒn ®«ng Nam Bé, ®ång b»ng s«ng Hång lµ ba khu vùc t­¬ng ®èi ph¸t triÓn, cßn l¹i lµ khu vùc chËm ph¸t triÓn. - Sù bïng næ ngµnh nghÒ ë n«ng th«n víi vÊn ®Ò m«i tr­êng sinh th¸i. - VÊn ®Ò tû lÖ thÊt nghiÖp cao ë n«ng th«n trªn 15%. Tõ viÖc ph©n tÝch nh÷ng th¸ch thøc nµy ®Ó x¸c ®Þnh ®­îc nh÷ng ®ßi hái cña thÞ tr­êng, ®i t×m khu vùc thuËn lîi ®Ó s¶n xuÊt c¸c mÆt hµng, sau ®ã míi triÓn khai ph¸t triÓn c¸c c«ng nghiÖp n«ng th«n. * Nh÷ng ®iÒu kiÖn tiÒn ®Ò cho c«ng nghiÖp ho¸ n«ng th«n. - Qu¸ tr×nh ph©n c«ng lao ®éng trong n«ng th«n ph¶i thùc sù chuyÓn ®æi m¹nh mÏ theo h­íng giái nghÒ nµo lµm nghÒ ®ã, kh«ng nªn qu¸ phô thuéc vµo nghÒ nghiÖp thuÇn n«ng. Sau c¶i c¸ch ruéng ®Êt, viÖc chia ®Òu ruéng ®Êt cho mäi ng­êi d©n, sÏ diÔn ra qu¸ tr×nh tËp trung ruéng ®Êt vµo trong tay mét sè trung n«ng lµm ¨n giái ph¸t triÓn thµnh nhµ qu¶n lý trang tr¹i, cßn bé phËn n«ng d©n vèn cã ruéng ®Êt nh­ng kh«ng cã kh¶ n¨ng canh t¸c buéc ph¶i chuyÓn nh­îng ruéng ®Êt ®Ó s½n sµng chuyÓn sang ho¹t ®éng phi n«ng nghiÖp. Muèn vËy cÇn cã thÓ chÕ cho tån t¹i thÞ tr­êng, trao ®æi, chuyÓn nh­îng ruéng ®Êt vµ thÞ tr­êng lao ®éng ë n«ng th«n. - N¨ng suÊt lao ®éng trong n«ng nghiÖp ph¶i ®ñ cao ®Ó nu«i sèng sè ng­êi kh«ng cã viÖc lµm n«ng nghiÖp, nh­ng ch­a t×m ®­îc viÖc lµm phi n«ng nghiÖp mµ vÉn kh«ng ph¶i quay vÒ lµm nghÒ n«ng. §iÒu kiÖn nµy gióp duy tr× mét ®éi ngò nh÷ng ng­êi lao ®éng n«ng nghiÖp bÞ bøt ra khái ho¹t ®éng n«ng nghiÖp lµm t¨ng søc Ðp t¹o ra c¸c viÖc lµm phi n«ng nghiÖp ë n«ng th«n. - Ph¶i cã c¸c trung t©m ngµnh nghÒ míi (phi n«ng nghiÖp), th­¬ng m¹i dÞch vô ®­îc më ra víi thu nhËp cao h¬n s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®Ó thu hót lao ®éng n«ng nghiÖp. - V¨n ho¸, t©m lý, tËp qu¸n cña n«ng d©n ®Þa ph­¬ng ph¶i phï hîp vµ thuËn lîi cho viÖc di chuyÓn ngµnh nghÒ chuyÓn ®æi lao ®éng, yÕu tè nµy còng h×nh thµnh nªn nhu cÇu chi phèi sù ph¸t triÓn cña c¸c ho¹t ®éng n«ng nghiÖp hay phi n«ng nghiÖp. Ch­¬ng II C«ng nghiÖp n«ng th«n mét sè n­íc vµ l·nh thæ trªn thÕ giíi. I-/ Trung Quèc. C«ng nghiÖp n«ng th«n Trung Quèc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn theo ph­¬ng ch©m “ly n«ng bÊt ly h­¬ng, nhËp x­ëng bÊt nhËp thµnh” ®­îc biÓu hiÖn ë sù ph¸t triÓn cña c¸c xÝ nghiÖp h­¬ng trÊn. XÝ nghiÖp h­¬ng trÊn lµ mét h×nh thøc míi cña c«ng nghiÖp hoµ n«ng th«n mang mµu s¾c Trung Quèc ®· gãp phÇn ®Èy m¹nh tèc ®é, c«ng nghiÖp ho¸ ®Êt n­íc, lµm gi¶m sù chªnh lÖch gi÷a thµnh thÞ n«ng th«n, ®êi sèng c«ng nh©n n«ng d©n. XÝ nghiÖp h­¬ng trÊn tõ s¶n xuÊt thñ c«ng vµ chÕ biÕn s¶n phÈm phô n«ng nghiÖp ®· ph¸t triÓn thµnh 5 ngµnh: c«ng nghiÖp chÕ biÕn s¶n phÈm n«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp kiÕn tróc, giao th«ng vËn t¶i vµ c¸c ngµnh dÞch vô th­¬ng nghiÖp, cã quy m« t­¬ng ®èi lín. - §Æc ®iÓm: - XÝ nghiÖp cã quyÒn tù chñ kinh doanh. - Thùc hiÖn chÕ ®é ph©n phèi lµm nhiÒu h­ëng nhiÒu. - Thùc hiÖn chÕ ®é tr¸ch nhiÖm ®èi víi c¸n bé, chÕ ®é hîp ®ång ®èi víi c«ng nh©n. - Quan ®iÓm vÒ kinh tÕ hµng ho¸ m¹nh. - Kh¶ n¨ng øng biÕn thÝch nghi víi thÞ tr­êng. - Chó träng s¶n phÈm míi vµ øng dông c«ng nghÖ míi. - VÊn ®Ò tån t¹i: - XÝ nghiÖp h­¬ng trÊn ph©n bè kh«ng ®ång ®Òu ë c¸c vïng. - L·ng phÝ vèn x©y dùng thõa n¨ng lùc s¶n xuÊt, khã tiªu thô s¶n phÈm. - ChÊt l­îng s¶n phÈm xÝ nghiÖp kÐm, mÊt uy tÝn. - Trang bÞ kü thuËt l¹c hËu, ch¾p v¸. - G©y nªn t×nh tr¹ng « nhiÔm m«i tr­êng sinh th¸i cña n«ng nghiÖp. - Vai trß: - Lîi nhuËn c¸c xÝ nghiÖp h­¬ng trÊn hç trî cho c«ng viÖc n«ng nghiÖp d­íi h×nh thøc lÊy c«ng bï n«ng, lÊy c«ng dùng n«ng. - T¨ng thu nhËp cho n«ng d©n, t¨ng ®Çu t­ cña n«ng d©n cho n«ng nghiÖp. - Thu hót sè l­îng lao ®éng d«i thõa cña n«ng nghiÖp. II-/ Ên ®é. - Ên §é ph¸t triÓn c«ng nghiÖp n«ng th«n trªn c¬ së t­ nh©n vµ hîp t¸c ë vïng n«ng th«n vµ ®· ®Ò cËp ®Õn c¸c lîi thÕ cña khu vùc c«ng nghiÖp nhá trong nÒn kinh tÕ nh­ ®¶m b¶o viÖc lµm tèi ®a ë quy m« lín, t¹o ra mét ph­¬ng thøc b¶o ®¶m ph©n chia hîp lý h¬n thu nhËp quèc gia vµ huy ®éng cã hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc, vèn vµ tay nghÒ cßn ch­a ®­îc sö dông hÕt. - ë Ên §é, c«ng nghiÖp n«ng th«n ®­îc hiÓu lµ nh÷ng xÝ nghiÖp mµ nhu cÇu vèn tÝn dông kh«ng qu¸ 25.000 rupi, bao gåm thñ c«ng nghiÖp vµ c¸c xÝ nghiÖp nhá mµ ho¹t ®éng cña chóng lµ chÕ t¹o, chÕ biÕn vµ b¶o qu¶n vµ c¸c ho¹t ®éng dÞch vô ë c¸c lµng vµ thÞ trÊn nhá. - C¸c xÝ nghiÖp nµy sö dông c¸c tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ tay nghÒ s½n cã cña ®Þa ph­¬ng. - C¸c ho¹t ®éng c«ng nghiÖp n«ng th«n bao gåm mét lo¹t c¸c ngµnh chÕ biÕn s¶n phÈm s¬ cÊp (l­¬ng thùc, thùc phÈm, c¸c ho¹t ®éng g¾n víi n«ng nghiÖp vµ khai th¸c má...), c¸c x­ëng chÕ t¹o cho n«ng nghiÖp vµ s¶n xuÊt hµng tiªu dïng tiªu thô ë n«ng th«n chÝnh víi nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp mµ ng­êi nghÌo cã thÓ tham gia dÔ dµng h¬n. - KhuyÕn khÝch ph¸t triÓn ngµnh thñ c«ng nghiÖp ®éc lËp vµ mü nghÖ d©n gian mµ Ên §é cã truyÒn thèng rÊt phong phó. - Thµnh lËp c¸c trung t©m c«ng nghiÖp huyÖn cung cÊp mäi sù gióp ®ì cÇn thiÕt cho xÝ nghiÖp n«ng th«n: tiÒm n¨ng khu vùc, m¸y mãc thiÕt bÞ, tÝn dông, ®µo t¹o... III-/ §µi Loan. §µi Loan rÊt chó träng vµo ph¸t triÓn n«ng th«n víi ph­¬ng ch©m “c«ng nghiÖp hç trî n«ng nghiÖp ph¸t triÓn. Nhµ n­íc ®· ra c¸c chÝnh s¸ch ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ®Ó hç trî cho n«ng nghiÖp. - B·i bá viÖc dïng lóa ®æi lÊy ph©n bãn ho¸ häc. - Hñy bá c¸c kho¶n phô thu thuÕ ruéng. - Gi¶m nhÑ l·i suÊt tÝn dông n«ng nghiÖp. - C¶i thiÖn ®iÒu kiÖn giao th«ng chuyÓn chë n«ng s¶n. §µi Loan ®· biÕt kÕt hîp nhuÇn nhuyÔn c¶ hai quan niÖm ®Æt sù ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp n«ng th«n trªn nÒn t¶ng vµ trong quan hÖ kh¨ng khÝt víi c«ng nghiÖp ngay tõ ®Çu cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸. Ch­¬ng III Thùc tr¹ng c«ng nghiÖp n«ng th«n ViÖt Nam. I-/ Thùc tr¹ng kinh tÕ n«ng th«n. - N«ng nghiÖp ViÖt Nam t¨ng tr­ëng b×nh qu©n hµng n¨m 4,7%, ®©y lµ tèc ®é cao vµ t­¬ng ®èi liªn tôc nh­ng do khëi ®iÓm thÊp nªn gi¸ trÞ tuyÖt ®èi t¨ng ch­a cao. - N¨ng suÊt ®Êt ®ai, n¨ng suÊt lao ®éng cßn thÊp do d©n sè vÉn gi÷ tû lÖ cao trong n«ng th«n. - Sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu n«ng nghiÖp trong nÒn kinh tÕ cßn chËm: trång trät chiÕm 75 gi¸ trÞ n«ng nghiÖp, l­¬ng thùc chiÕm 75% gi¸ trÞ trång trät, ch¨n nu«n ch­a lµ ngµnh s¶n xuÊt chÝnh, nghÒ rõng vµ nu«i trång thuû s¶n tû träng nhá bÐ. - Ph¸t triÓn ngµnh nghÒ c«ng nghiÖp vµ dÞch vô n«ng th«n gÆp nhiÒu khã kh¨n: nghÒ cæ truyÒn trong kinh tÕ n«ng th«n víi sè l­îng nhá bÐ, hµng ho¸ n«ng th«n cßn thÊp ch­a cã c¸c nh©n tè kÝch thÝch. - Kinh tÕ n«ng th«n ph¸t triÓn dùa nhiÒu vµotµi nguyªn vµ søc lao ®éng ch­a cã sù chiÕm lÜnh cña khoa häc c«ng nghÖ. - Lùc l­îng lao ®éng n«ng th«n dåi dµo, s½n sµng cung cÊp cho c«ng nghiÖp n«ng th«n. II-/ thùc tr¹ng c«ng nghiÖp n«ng th«n ViÖt nam - ®¸nh gi¸ tæng qu¸t - C«ng nghiÖp n«ng th«n ®· cã sù chuyÓn biÕn tÝch cùc thùc sù, sù qu¶n lý x¬ cøng gß bã tr­íc ®©y ®· ®­îc xo¸ bá vÒ c¬ b¶n nh÷ng chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch ho¸ ®êi sèng kinh tÕ ®· dÇn dÇn thÊm vµo mçi ng­êi d©n, c¬ cÊu vèn ®Çu t­ ë n«ng th«n ®· chuyÓn theo h­íng giµnh cho s¶n xuÊt c«ng nghiÖp vµ tiÓu thñ c«ng nghiÖp nhiÒu h¬n. - C¬ cÊu c«ng nghiÖp n«ng th«n ®· thay ®æi theo h­íng thÝch øng víi c¬ chÕ kinh tÕ míi trong nh÷ng ®iÒu kiÖn míi. Sù thay ®æi râ nhÊt lµ trong c¬ cÊu thµnh phÇn kinh tÕ. Kinh tÕ hé vµ c¸c doanh nghiÖp t­ nh©n, tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n t¨ng lªn mét c¸ch nhanh chãng trong khi c¸c hîp t¸c x· vµ kinh tÕ Nhµ n­íc, gi¶m ®i râ rÖt. Ngµnh nghÒ, s¶n phÈm c«ng nghiÖp n«ng th«n ph¸t triÓn nhanh chñ yÕu phôc vô trùc tiÕp ®êi sèng t¹i chç, khai th¸c nguån lùc t¹i chç (kÓ c¶ truyÒn thèng s¶n xuÊt, tay nghÒ vµ kü n¨ng kinh doanh cña ng­êi lao ®éng) hoÆc cã quan hÖ liªn kÕt chÆt chÏ víi c¸c doanh nghiÖp lín, cã thÞ tr­êng t­¬ng ®èi æn ®Þnh, nh­ chÕ biÕn l­¬ng thùc thùc phÈm, s¶n xuÊt vËt liÖu x©y dùng th«ng th­êng, chÕ biÕn gç vµ l©m s¶n, dÖt may... - NhiÒu ngµnh nghÒ, s¶n phÈm truyÒn thèng tõng bÞ mai mét ®· dÇn dÇn ®­îc kh«i phôc l¹i do yªu cÇu kh¸ch quan cña nÒn kinh tÕ, cña thÞ tr­êng trong n­íc vµ quèc tÕ. * Tuy nhiªn, hiÖn nay c«ng nghiÖp n«ng th«n ®ang ®øng tr­íc nh÷ng khã kh¨n: - Kinh tÕ n«ng th«n thu nhËp thÊp, kÐm ph¸t triÓn, c©y lóa chiÕm tû lÖ tuyÖt ®èi, søc mua cßn yÕu. - C«ng nghiÖp n«ng th«n rÊt nhá bÐ, chiÕm 2% lao ®éng ë n«ng th«n, gi¸ trÞ xÊp xØ 7% gi¸ trÞ s¶n l­îng n«ng nghiÖp vµ thñ c«ng nghiÖp. - Tr×nh ®é kü thuËt cña c«ng nghiÖp n«ng th«n cßn thÊp c¶ vÒ s¶n phÈm, thiÕt bÞ lÉn c«ng nghÖ. - C«ng nghiÖp n«ng th«n ph¸t triÓn kh«ng ®ång ®Òu. - ThÞ tr­êng n«ng th«n chËm ph¸t triÓn víi c¬ cÊu manh mun, ph©n t¸n, tû lÖ s¶n phÈm hµng ho¸ thÊp. - Kinh nghiÖm ng­êi n«ng d©n trong lÜnh vùc phi n«ng nghiÖp cßn h¹n chÕ, ch­a d¸m chÊp nhËn rñi ro vµ m¹nh d¹n kinh doanh, ®Çu t­. - §iÒu kiÖn c¬ së vËt chÊt x· héi cho kinh doanh ch­a ®­îc chó träng. - C¬ chÕ qu¶n lý tËp trung bao cÊp vÉn tån t¹i ë n«ng th«n. - Tr×nh ®é s¶n xuÊt kh«ng ®ång ®Òu, cã sù kh¸c nhau gi÷a c¸c vïng, c¸c ngµnh. III-/ KhÝa c¹nh c«ng nghÖ - c«ng nghiÖp trong c«ng nghiÖp n«ng th«n viÖt nam. * C«ng nghiÖp n«ng th«n ViÖt Nam cßn qu¸ nhá bÐ, trang thiÕt bÞ ®¬n gi¶n, c«ng nghÖ l¹c hËu, l·ng phÝ nguyªn liÖu, chÊt l­îng s¶n phÈm kÐm, gi¸ thµnh cao c«ng nghÖ cña c«ng nghiÖp n«ng th«n ®­îc thÓ hiÖn ë ba mÆt chÝnh. - Tr×nh ®é kü thuËt vµ c«ng nghÖ cña c«ng nghiÖp n«ng th«n ®ang ë møc thÊp: c¸c thiÕt bÞ chuyÓn giao bÞ th¶i lo¹i cña c«ng nghiÖp quèc doanh, c«ng nghiÖp ®« thÞ. - YÕu tè an toµn lao ®éng, b¶o vÖ m«i tr­êng th­êng Ýt chó ý trong c«ng nghÖ vµ thiÕt bÞ chuyÓn giao cho khu vùc n«ng th«n: chÊt th¶i c«ng nghiÖp, « nhiÔm ån, nãng, bôi. - HiÖu qu¶ vµ tr×nh ®é sö dông thiÕt bÞ cña c«ng nghiÖp n«ng th«n cßn thÊp. * Bªn c¹nh ®ã, viÖc ®æi míi vµ chuyÓn giao c«ng nghÖ vµ thiÕt bÞ trong c«ng nghiÖp n«ng th«n gÆp ph¶i mét sè h¹n chÕ: - §éi ngò thanh niªn n«ng th«n kÐm vÒ tay nghÒ, thiÕu n¨ng lùc qu¶n lý, vËn hµnh doanh nghiÖp theo t×nh h×nh míi. - YÕu kÐm c«ng nghÖ ë n«ng th«n võa lµ nguyªn nh©n, võa lµ hËu qu¶ cña t×nh tr¹ng nghÌo nµn ë n«ng th«n. - ThiÕu vèn dÉn ®Õn khã ®Çu t­, c¶i tiÕn c«ng nghÖ, t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng. - C¬ së h¹ tÇng ë n«ng th«n kÐm ph¸t triÓn, ®ång bé, kh«ng thÝch hîp víi trang bÞ c¸c c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, ®¾t tiÒn. IV-/ Doanh nghiÖp - dÞch vô trong c«ng nghiÖp n«ng th«n ViÖt Nam * Doanh nghiÖp trong c«ng nghiÖp n«ng th«n. - Quy m« s¶n xuÊt. - Tr×nh ®é c¬ khÝ ho¸. - HiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh. * DÞch vô trong c«ng nghiÖp n«ng th«n ®­îc h×nh thµnh bëi c¸c lo¹i sau: - DÞch vô vÒ vèn ë n«ng th«n. - DÞch vô c¬ khÝ. - DÞch vô th­¬ng nghiÖp. Trong ba lo¹i dÞch vô trªn th× dÞch vô vÒ vèn ®èi víi c«ng nghiÖp n«ng th«n lµ quan träng nhÊt nh­ng l¹i gÆp kh«ng Ýt khã kh¨n: thiÕu vèn, m¹ng l­íi tÝn dông n«ng th«n ch­a ph¸t triÓn, tÝn dông ngoµi quèc doanh n«ng th«n ch­a nhiÒu, c¬ së vËt chÊt hÖ thèng tÝn dông n«ng th«n th« s¬, nghÌo nµn, tr×nh ®é c¸n bé thÊp... V-/ KÕt cÊu h¹ tÇng trong c«ng nghiÖp ho¸ n«ng th«n ViÖt Nam. * X©y dùng vµ ph¸t triÓn m¹ng l­íi giao th«ng n«ng th«n. - KÕt qu¶ cña x©y dùng vµ ph¸t triÓn m¹ng l­íi giao th«ng n«ng th«n. - MËt ®é ®­êng thÊp kÐm chÊt l­îng. - C«ng nghÖ lµm mÆt ®­êng th« s¬ ®¬n gi¶n, chñ yÕu lµ d©n tù lµm. * X©y dùng m¹ng l­íi ®iÖn: - KÕt qu¶ cña x©y dùng m¹ng l­íi ®iÖn. - Sù ph¸t triÓn ch­a ®ång bé cña c¸c ngµnh h¹ tÇng c¬ së n«ng th«n. * Ph¸t triÓn m¹ng l­íi gi¸o dôc y tÕ n«ng th«n. Ch­¬ng IV Ph­¬ng h­íng, môc tiªu vµ gi¶i ph¸p ph¸t triÓn c«ng nghiÖp n«ng th«n ViÖt Nam ®Õn n¨m 2010 I-/ Mét sè ph­¬ng h­íng ph¸t triÓn c«ng nghiÖp n«ng th«n ViÖt Nam ®Õn n¨m 2010 - Ph¸t triÓn c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng s¶n. - Ph¸t triÓn c«ng nghiÖp vµ tiÓu thñ c«ng nghiÖp quy m« võa vµ nhá. - Ph¸t triÓn vËt liÖu x©y dùng cÊu tróc h¹ tÇng. - Ph¸t triÓn c¸c ngµnh dÞch vô. - Ph¸t triÓn c¸c ngµnh nghÒ thu hót nhiÒu lao ®éng, mang l¹i hiÖu qu¶ thu nhËp cho ng­êi lao ®éng. - KhuyÕn khÝch tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ph¸t triÓn c«ng nghiÖp n«ng th«n. - T¹o ra c¸c ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c«ng nghiÖp n«ng th«n ph¸t triÓn. - CÇn thiÕt hç trî vèn cho doanh nghiÖp trong c«ng nghiÖp n«ng th«n. II-/ Môc tiªu ph¸t triÓn c«ng nghiÖp n«ng th«n ViÖt Nam n¨m 2010 - Môc tiªu tr­íc m¾t: t¹o c«ng ¨n viÖc lµm, t¨ng thu nhËp cho d©n c­ n«ng th«n, gãp phÇn xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo vµ gi¶m c¸c tÖ n¹n x· héi ë n«ng th«n hiÖn nay. - Môc tiªu l©u dµi: t¹o chuyÓn dÞch c¬ cÊu mét c¸ch tÝch cùc, x©y dùng mét c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý, tiÕn bé, tõng b­íc hiÖn ®¹i ho¸, thùc hiÖn môc tiªu d©n giµu n­íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, v¨n minh ®i lªn CNXH. - C¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n: n«ng nghiÖp 40% (trång trät 20%, ch¨n nu«i 20%) c«ng nghiÖp vµ tiÓu thñ c«ng nghiÖp 30%, dÞch vô 30%. Thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi khu vùc n«ng th«n 500 - 600 USD/n¨m (2010) vµ 1400 USD/n¨m (2020). - T¨ng c­êng ®Çu t­ ph¸t triÓn c¬ khÝ phôc vô c¸c ngµnh s¶n xuÊt, chÕ biÕn n«ng l©m s¶n, tiÓu thñ c«ng nghiÖp vµ ngµnh nghÒ n«ng th«n. Tû lÖ c¬ giíi ho¸ chung toµn ngµnh ®¹t 40 - 50D% (d2005), 60% (2010), 80% (2020). - §æi míi c¬ b¶n c«ng nghÖ l¹c hËu, n©ng cao c¸c lÜnh vùc träng ®iÓm ngang tÇm khu vùc vµ thÕ giíi. Tû lÖ ®æi míi c«ng nghÖ hµng n¨m 10 - 12%. - Tèc ®é t¨ng tr­ëng cña c«ng nghiÖp n«ng th«n ®¹t 9 - 10%/n¨m - Lao ®éng dù kiÕn trong c«ng nghiÖp n«ng th«n ®¹t 5 triÖu (2010), 7-8 triÖu ng­êi (2020). - T¹o 180.000 - 200.000 viÖc lµm tõ tiÓu thñ c«ng nghiÖp (2020) - T¨ng thu nhËp ngµnh tiÓu thñ c«ng nghiÖp tõ 20% lªn 70% GDP n«ng th«n. - Më réng thªm 1000 lµng nghÒ míi. - Kim ng¹ch xuÊt khÈu tõ tiÓu thñ c«ng nghiÖp ®¹t (2010) 1 tû, 2 tû (2020). III-/ Mét sè gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp n«ng th«n ®Õn 2010. - H×nh thµnh m¹ng l­íi dÞch vô, th«ng tin t­ vÊn hç trî ph¸t triÓn c«ng nghiÖp n«ng th«n tõ tØnh ®Õn huyÖn, x· víi c¸c ho¹t ®éng: tuyªn truyÒn chñ tr­¬ng chÝnh s¸ch ph¸t triÓn c«ng nghiÖp n«ng th«n. + Cung cÊp th«ng tin thÞ tr­êng, gi¸ c¶ cho c¬ së c«ng nghiÖp n«ng th«n. + H­íng dÉn lùa chän trang thiÕt bÞ, c«ng nghÖ. + Tæ chøc ®µo t¹o, båi d­ìng ®éi ngò lao ®éng. - T¨ng c­êng ®Çu t­ cña n«ng nghiÖp cho c¸c ch­¬ng tr×nh nghiªn cøu øng dông nh÷ng thµnh tùu khoa häc kü thuËt c«ng nghÖ míi vµo ph¸t triÓn c«ng nghiÖp n«ng th«n theo h­íng hiÖn ®¹i ho¸. - TiÕp tôc ®Èy m¹nh ®Çu t­ ph¸t triÓn m¹ng l­íi giao th«ng vËn t¶i, th«ng tin liªn l¹c, gi¸o dôc y tÕ phï hîp víi ®iÒu kiÖn sinh th¸i. - X©y dùng c¸c chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®Çu t­ ph¸t triÓn c«ng nghiÖp n«ng th«n: + ChÝnh s¸ch vÒ vèn. + ChÝnh s¸ch vÒ thÞ tr­êng. + ChÝnh s¸ch øng dông tiÕn bé khoa häc kü thuËt vµ chuyÓn giao c«ng nghÖ. + ChÝnh s¸ch tæ chøc s¶n xuÊt. - Ph¸t triÓn c¸c lµng nghÒ truyÒn thèng vµ c¸c lµng nghÒ cã liªn quan trong vïng. - C¸c gi¶i ph¸p vÒ vèn, thñ tôc hµnh chÝnh. thÞ tr­êng. - N©ng cao tr×nh ®é c«ng nghÖ: h­íng dÉn t­ vÊn chuyÓn giao c«ng nghÖ míi, nghiªn cøu c«ng nghÖ phï hîp. - X©y dùng c¸c côm c«ng nghiÖp, tiÓu thñ c«ng nghiÖp tËp trung. - Quy ho¹ch vïng nguyªn liÖu khai th¸c. - H×nh thµnh vµ më réng thÞ tr­êng cña c«ng nghiÖp n«ng th«n: ®Çu vµo vµ ®Çu ra. - Thóc ®Èy sù h×nh thµnh vµ cñng cè c¸c quan hÖ liªn kÕt víi c«ng nghiÖp n«ng th«n. - Trî gióp doanh nghiÖp c«ng nghiÖp n«ng th«n t¹o lËp n¨ng lùc néi sinh. - Ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ®« thÞ hç trî c«ng nghiÖp ho¸ n«ng th«n. kÕt luËn Ph¸t triÓn c«ng nghiÖp n«ng th«n ®ãng vai trß “ch×a kho¸” cho c«ng cuéc ph¸t triÓn toµn diÖn n«ng th«n, nã t¸c ®éng trùc tiÕp vµ m¹nh mÏ ®Õn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n, lµm t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, t¹o viÖc lµm t¨ng thu nhËp më réng c¸c ngµnh nghÒ phi n«ng nghiÖp. Tuy nhiªn, qu¸ tr×nh ph¸t triÓn c«ng nghiÖp n«ng th«n ViÖt Nam kh«ng thÓ diÔn ra mét c¸ch su«n sÎ tèt ®Ñp mµ nã gÆp ph¶i v« sè vÊn ®Ò v­íng m¾c cÇn th¸o gì. C«ng nghiÖp n«ng th«n ViÖt Nam cßn trong t×nh tr¹ng manh nha non kÐm víi nh÷ng thµnh tùu ®· ®¹t ®­îc cïng víi viÖc lé râ nh÷ng khã kh¨n cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn c«ng nghiÖp n«ng th«n hay ch­a cã sù phèi hîp ®ång bé c¸c bé phËn c¬ së h¹ tÇng, dÞch vô hç trî cho ph¸t triÓn c«ng nghiÖp n«ng th«n. Trªn c¬ së nhËn thøc râ vai trß cña c«ng nghiÖp n«ng th«n, n¾m b¾t häc hái kinh nghiÖm c¸c n­íc khu vùc vµ nhËn biÕt nh÷ng khã kh¨n th¸ch thøc béc lé trong qu¸ tr×nh, §¶ng vµ Nhµ n­íc ta ®· v¹ch ra nh÷ng môc tiªu ®Þnh h­íng cho sù ph¸t triÓn c«ng nghiÖp n«ng th«n h­íng tíi 2010. Qua ®ã, víi vèn kiÕn thøc h¹n hÑp cïng víi sù chØ b¶o tËn t×nh cña thÇy c« em xin m¹n phÐp ®Ò ®¹t “Mét sè gi¶i ph¸p ®Ó ®¹t ®­îc c¸c môc tiªu n¨m 2010”. Tµi liÖu tham kh¶o 1-/ Gi¸o tr×nh kinh tÕ ph¸t triÓn. 2-/ Gi¸o tr×nh c«ng nghiÖp. 3-/ Gi¸o tr×nh n«ng nghiÖp. 4-/ CNH - H§H n«ng nghiÖp, n«ng th«n c¸c n­íc Ch©u ¸ vµ ViÖt Nam - NguyÔn §iÒn. 5-/ Nghiªn cøu lý luËn sè 12/97. 6-/ C«ng nghiÖp sè 17/99, sè 15/98, sè 3/97. 7-/ Kinh tÕ dù b¸o sè 10/97. 8-/ Th­¬ng m¹i sè 11/98 9-/ Nghiªn cøu kinh tÕ sè 244/98 10-/ T¹p chÝ céng s¶n sè 1/97, sè 15/97 11-/ Con sè sù kiÖn sè 4/99 12-/ §Þnh h­íng CNH-H§H VN ®Õn n¨m 2020 13-/ §Ò ¸n thùc hiÖn CNH - H§H ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ x©y dùng n«ng th«n ®Õn 2020. 14-/ VÊn ®Ò ph¸t triÓn c«ng nghiÖp n«ng th«n ë n­íc ta.