Một số biện pháp thúc đẩy xuất khẩu ở Việt Nam trong quá trình hội nhập AFTA

t bæ sung cho nhau nªn c¸c mÆt hµng xuÊt cña ta ®Òu cã thÓ b¸n sang Singapo. H¬n n÷a, Singapo lµ thÞ tr­êng chuyÓn khÈu lín nhÊt cña khu vùc §ng Nam ¸¸ vµ c¶ ch©u ¸, ®ang tiªu thô rÊt lín s¶n phÈm cña ViÖt Nam trong ®ã cã dÇu th« chiÕm 2/3 tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng nµy. Trong ASEAN, cã n­íc Brunei lµ n­íc cã tèc ®é t¨ng tr­ëng vµ thu nhËp b×nh qu©n kh¸ cao mµ chñ yÕu cã ®­îc tõ thu nhËp dÇu má, nh­ng hµu nh­ ch­a cã quan hÖ th­¬ng m¹i víi ViÖt Nam. Do vËy, trong t­¬ng lai khi c¸c quy chÕ AFTA ®­îc sö dông th× Brunei lµ thÞ tr­êng nhËp khÈu lín mµ ViÖt Nam nªn chó träng khai th¸c. Ba thµnh viªn míi gia nhËp lµ Lµo, Myanma (1997) vµ Campuchia (1999) thùc tÕ cã tr×nh ®é ph¸t triÓn thÊp h¬n ta mét chót. Lµo lµ n­íc th­êng xuyªn tiÕn hµnh nhËp khÈu tõ ViÖt Nam nhiÒu lo¹i mÆt hµng mµ chñ yÕu lµ n«ng, thñy s¶n. Kim ng¹ch bu«n b¸n gi÷a ViÖt Nam vµ ba n­íc thµnh viªn nµy cßn qu¸ nhá bÐ. Song ViÖt Nam ®· xem xÐt tÝnh ®Õn vµ coi ®©y lµ nh÷ng thÞ tr­êng tiÒm n¨ng trong t­¬ng lai gÇn. Thø hai, sù kh¸c nhau vÒ tû träng c¸c mÆt hµng c«ng nghiÖp trong c¬ cÊu xuÊt khÈu gi÷a ViÖt Nam víi c¸c n­ãc ASEAN. C¸c n­íc ASEAN ®· thùc hiÖn chiÕn l­îc "ph¸t triÓn c«ng nghiÖp h­íng vÒ xuÊt khÈu" ®­îc h¬n m­¬i hai n¨m nªn nhiÒu n­íc ®· ®¹t tr×nh ®é c«ng nghÖ cao. Tû träng c¸c mÆt hµng c«ng nghiÖp cña c¸c n­íc ASEAN nh­ sau: - Indonesia: 63% - Malaysia: 83% - Philipin: 76% - Th¸i Lan: 74% - Singapore: 87% NhiÒu n­íc ®· chuyÓn tõ ngµnh sö dông nhiÒu lao ®éng sang c¸c ngµnh c«ng nghiÖp cÇn nhiÒu vèn, c«ng nghÖ cao nh­: Singapore, Malaysia, Th¸i Lan. C¸c mÆt hµng c«ng nghÖ nh­ ®iÖn tö, m¸y mãc, thiÕt bÞ vËn t¶i, viÔn th«ng cµng chiÕm tû träng cao trong xuÊt khÈu cña c¸c n­íc nµy. Trong khi ®ã, tû lÖ c¸c mÆt hµng c«ng nghiÖp trong tæng sè c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam míi ®¹t 28% trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. c¸c mÆt hµng c«ng nghiÖp xuÊt khÈu cña ta chñ yÕu lµ c¸c s¶n phÈm chÕ biÕn n«ng l©m, ng­ nghiÖp, dÖt may, cßn c¸c mÆt hµng c«ng nghiÖp chÕ t¹o c«ng nghÖ ch­a ®¸ng kÓ. Thø ba, c¸c mÆt hµng chñ lùc cña c¸c n­íc ASEAN cã gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu lín h¬n nhiÒu so víi ViÖt Nam. 2.2.3-/ Kim ng¹ch th­¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam vµ c¸c n­íc thµnh viªn. Tõ nh÷ng n¨m ®Çu cña thËp niªn 90, sau khi khèi SEV gi¶i t¸n vµ ViÖt Nam thùc hiÖn c«ng cuéc ®æi míi víi chÝnh s¸ch më cöa vµ ®a ph­¬ng ho¸ c¸c quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i. C¸c n­íc thµnh viªn ASEAN trë thµnh nh÷ng b¹n hµng quan träng trong bu«n b¸n ngo¹i th­¬ng cña ViÖt Nam. Th­¬ng m¹i gi÷a ViÖt vµ c¸c n­íc ASEAN trong mÊy n¨m võa qua ®· ph¸t triÓn víi mét tèc ®é t¨ng tr­ëng cao mÆc dï møc t¨ng tr­ëng trong thêi kú nµy cßn rÊt ®ét biÕn vµ thÊt th­êng. Cô thÓ chóng ta xem xÐt ë b¶ng sè liÖu sau: b¶ng 7 - Kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang ASEAN tõ n¨m 1991 - 1998. §¬n vÞ: triÖu USD N¨m 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1. Tæng kim ng¹ch XK 2087,1 2580,7 2985,2 3600,0 5300,0 7255,8 8850,0 9323,0 2. Tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu sang ASEAN 543,6 166,0 528,4 825,3 982,4 2252,2 1833,0 2348,0 Tû lÖ % gi÷a 2 so víi 1 26 25,8 17,7 22,9 18,5 31,0 21 25 Trong ®ã: Singapore 428 510,3 380,3 592,8 678,8 1889,4 1157,3 1451,6 Malaysia 15,3 68,4 55,8 67,5 104,5 77,4 146,7 196,0 Th¸i Lan 78,1 75,4 71,8 116,6 100,8 107,4 223,5 276,4 Indonesia 21,0 10,9 18,9 44,4 55,8 45,7 48,4 82,3 Philippin 1,2 1,0 1,6 4,0 45,2 132,0 221,0 268,7 Lµo - - - - - - 46,1 65,0 Nguån: Bé th­¬ng m¹i Kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam víi c¸c n­íc ASEAN t¨ng lªn ®Òu ®Æn qua c¸c n¨m, ®Æc biÖt n¨m 1996 sau khi gia nhËp ASEAN cam kÕt thùc hiÖn CEPT/AFTA kim ng¹ch xuÊt khÈu n¨m ®ã t¨ng manh chiÕm 31% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. XuÊt khÈu cña ViÖt Nam vµo ASEAN tËp trung chñ yÕu vµo Singapore chiÕm kho¶ng 1/3 kim ng¹ch xuÊt khÈu vµo khu vùc nµy, tiÕp ®Õn lµ c¸c n­íc nh­ Th¸i Lan, Philippin, Malaysia. Mét sè n­íc míi gia nhËp ASEAN kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam víi nh÷ng n­íc ®ã rÊt nhá bÐ ch­a thèng kª ®­îc, nh­ng ®Õn n¨m 1997 th× kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam víi nh÷ng n­íc ®ã ®· cã chuyÓn biÕn b»ng viÖc ta xuÊt sang thÞ tr­êng Lµo ®¹t gi¸ trÞ 46,1 triÖu USD vµ gia t¨ng lªn 65 triÖu USD vµo n¨m 1998. §iÒu nµy chøng tá sù më réng thÞ tr­êng cña ViÖt Nam vµo ASEAN ®· cã nh÷ng b­íc chuyÓn biÕn ®¸ng mõng. Tuy nhiªn, do hËu qu¶ cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ trong khu vùc lµm cho gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam vµo ASEAN n¨m 1997 gi¶m sót so víi n¨m 1996 v× lóc nµy gi¸ hµng ho¸ xuÊt khÈu cña c¸c n­íc nh­ Th¸i Lan, Singapore, Philippin l¹i trë lªn cã søc c¹nh tranh h¬n gi¸ cña hµng ho¸ ViÖt Nam vµ ®iÒu nµy còng lµm cho c¸c ®èi t¸c n­íc ngoµi kh¸c g©y søc Ðp gi¶m gi¸ ®èi víi hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. §Õn n¨m 1998 t×nh h×nh xuÊt khÈu cña ViÖt Nam cã tÝnh kh¶ quan h¬n gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu gia t¨ng lªn ®¹t 2348 tû USD, t¨ng h¬n n¨m 1997 28%, thËm chÝ gi¸ trÞ xuÊt khÈu cßn cao h¬n c¶ n¨m 1996. §iÒu ®ã chøng tá sù phôc håi kinh tÕ khu vùc vµ kh¶ n¨ng thÝch øng, ®ang tõng b­íc héi nhËp vµo ®êi sèng chung cña toµn khu vùc. C¸c thÞ tr­êng xuÊt khÈu chÝnh cña ViÖt Nam sang ASEAN vÉn lµ Singapore, Th¸i Lan, Philippin. C¸c mÆt hµng chñ yÕu cña ViÖt Nam xuÊt khÈu sang ASEAN lµ dÇu th«, g¹o, l¹c, ®ay, sîi, cao su, h¶i s¶n, ®¸ x©y dùng, s¾t vôn, h¹t ®iÒu, hå tiªu, than ®¸, song m©y, da tr©u bß, muèi, hµng thñ c«ng mü nghÖ, chÌ, ra qu¶, trøng chim... Tuy nhiªn hµng ho¸ cña ViÖt Nam míi chØ chiÕm 30/00 tæng gi¸ trÞ nhËp khÈu cña c¸c n­íc ASEAN. Trong khi ®ã nhËp khÈu cña ViÖt Nam tõ c¸c n­íc ASEAN cã chiÒu h­íng gi¶m sót trong n¨m 1993, 1994 vµ 1995 (so víi n¨m 1991 vµ 1992, nh­ng sang n¨m 1996 chiÒu h­íng nµy hÇu nh­ kh«ng cßn n÷a, kÕt qu¶ nµy ch¾c ch¾n do ViÖt Nam thùc hiÖn CEPT. B¶ng 8 - Kim ng¹ch nhËp khÈu cña ViÖt Nam tõ ASEAN n¨m 1991 - 1998 §¬n vÞ: TriÖu USD N¨m 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1. Tæng kim ng¹ch NK 2338,1 2540,7 3924,0 5825,8 8155,4 11143 11592,3 11495,0 2. Tæng kim ng¹ch nhËp khÈu sang ASEAN 802,6 1024,9 1269 1595,1 2270,3 3829,8 3739 3858 Tû lÖ % gi÷a 2 so víi 1 34,3 40,3 32,3 27,4 27,8 34,9 32,6 33,5 Trong ®ã: Singapore 722,2 876,8 1058,3 1170,7 1422 2660,6 2537 2589,4 Th¸i Lan 14,2 41,2 99,5 236 440 532,6 625,3 623 Malaysia 6,2 35,9 24,8 64,5 190,5 372,3 281,7 298 Indonesia 49,4 70,5 84,5 102,7 190 154,3 138 143 Philippin 10,6 0,5 1,9 21,2 24,6 173,0 157 164 Lµo - - - - - - 50,1 40,6 Nguån: Bé Th­¬ng m¹i N¨m 1996 ViÖt Nam ®· nhËp siªu t¹i thÞ tr­êng nµy tíi 1640,6 triÖu USD, hÇu hÕt c¸c n­íc ASEAN ®Òu t¨ng c­êng xuÊt khÈu hµng ho¸ vµo ViÖt Nam (trõ Indonesia). §øng ®Çu lµ Singapore, tiÕp theo lµ Th¸i Lan, Malaysia vµ Philippin. Qua b¶ng trªn cho thÊy, kim ng¹ch nhËp khÈu cña ViÖt Nam tõ ASEAN dao ®éng 27 - 28% so víi tæng kim ng¹ch nhËp khÈu cña c¶ n­íc trong hai n¨m 1994 vµ 1995 nh­ng n¨m 1996 tû träng nµy t¨ng vät lªn 34,9%. NhËp khÈu trong n¨m 1996 so víi n¨m 1995 nh­ sau: Víi Singapore t¨ng 186,7%, víi Th¸i Lan t¨ng 121 %, víi Malaysia t¨ng 195,4%, víi Philippin t¨ng 703,3%. Hµng ho¸ chñ yÕu nhËp tõ c¸c thÞ tr­êng vÉn lµ: linh kiÖn « t« 1,2 triÖu USD, linh kiÖn xe m¸y57,6 triÖu USD, « t« nguyªn chiÕc: 94,1 triÖu USD, ph©n bãn: 99,7 triÖu USD, phô tïng « t«: 0,3 triÖu USD, s¾t thÐp: 45,9 triÖu USD, xi m¨ng c¸c lo¹i: 27,2 triÖu USD, x¨ng dÇu 884,9 triÖu USD, tæng sè 1202,2 triÖu USD. C¸c mÆt hµng chñ yÕu trªn chiÕm 31,3% tæng kim ng¹ch nhËp khÈu cña ViÖt Nam tõ c¸c n­íc ASEAN, cßn l¹i phÇn lín lµ hµng ®iÖn tö, thiÕt bÞ v¨n phßng... N¨m 1997, 1998, do t×nh h×nh tµi chÝnh tiÒn tÖ bÊt æn trong khu vùc nªn kim ng¹ch nhËp khÈu cña ViÖt Nam víi c¸c n­íc ASEAN cã biÕn ®éng ®«i chót nh­ng c¬ b¶n vÉn tiÕp tôc gia t¨ng. VÒ c¬ cÊu mÆt hµng nhËp khÈu vÉn kh«ng cã g× thay ®æi, vÉn lµ nh­ng hµng ho¸ ®· qua chÕ biÕn, sö dông, c«ng nghÖ cao. NÕu so s¸nh tû lÖ phÇn tr¨m cña c¸c mÆt hµng nhËp khÈu chñ yÕu cã nguån gèc tõ c¸c n­íc ASEAN víi tæng c¸c mÆt hµng nhËp khÈu chñ yÕu cña c¶ n­íc ta sÏ cã: xi m¨ng chiÕm 31,1%, s¾t thÐp chiÕm 15,7%, ph©n bãn chiÕm 16,2%, x¨ng dÇu chiÕm 82,2%, xe m¸y c¸c lo¹i chiÕm 29,2%. Qua tû lÖ nµy cho thÊy mÆt hµng x¨ng dÇu nhËp vµo ViÖt Nam chñ yÕu tõ thÞ tr­êng ASEAN vµ n­íc xuÊt khÈu chñ yÕu lµ Singapore, Th¸i Lan vµ Malaysia, cßn c¸c n­íc kh¸c chØ chiÕm 16 - 30%. Nh­ vËy, t×nh h×nh bu«n b¸n cña ViÖt Nam víi c¸c n­íc ASEAN tõ n¨m 1991 - 1998 cho thÊy quan hÖ th­¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam vµ ASEAN t¨ng lªn kh¸ nhanh, trong ®ã nhËp khÈu t¨ng víi tèc ®é nhanh h¬n vµ lu«n ë t×nh tr¹ng nhËp siªu. MÆc dï nhËp siªu ®· ®­îc dù tÝnh tr­íc, nh­ng víi ViÖt Nam, cã thÓ nãi thêi gian qua lµ thùc tÕ sinh ®éng nhÊt trong mét tæ chøc khu vùc, mµ ë ®ã mäi thµnh viªn ®Òu b×nh ®¼ng vÒ quyÒn lîi vµ tr¸ch nhiÖm. Kho¶ng thêi gian ®ã, ®· gióp ViÖt Nam thu l­îm ®­îc nh÷ng kinh nghiÖm quý b¸u ®Ó tiÕp tôc tiÕn lªn con ®­êng héi nhËp khu vùc vµ thÕ giíi. 2.3-/ T¸c ®éng cña AFTA ®èi víi ho¹t ®éng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. VÒ lý thuyÕt th× viÖc tham gia AFTA cã thÓ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc s¶n xuÊt hµng ho¸ xuÊt khÈu sang c¸c n­íc thµnh viªn ASEAN v× hµng rµo b¶o hé cña c¸c n­íc ®ã còng ®­îc c¾t gi¶m t­¬ng øng khi ViÖt Nam c¾t gi¶m b¶o hé cña m×nh. Tr­íc m¾t c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam, ASEAN sÏ lµ mét thÞ tr­êng réng lín n»m kÒ trªn víi sè d©n kho¶ng 500 triÖu cña ASEAN-10, cã ®ßi hái vÒ chÊt l­îng kh«ng qu¸ cao vµ c¸c ­u ®·i sÏ ®­îc më ra cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam. Cã thÞ tr­êng tiªu thô míi víi tiÌm n¨ng, søc mua lín lµ mét yÕu tè gióp ViÖt Nam huy ®éng c¸c tiÒm lùc vÒ lao ®éng vµ tµi nguyªn cña m×nh vµo s¶n xuÊt ®Ó ph¸t triÓn xuÊt khÈu. ¶nh h­ëng cña viÖc thùc hiÖn AFTA trªn thùc tÕ víi tèc ®é t¨ng vµ tû träng cña kim ng¹ch bu«n b¸n gi÷a ViÖt Nam víi ASEAN vµ ®èi víi s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu ®­îc ph©n tÝch d­íi gãc ®é sau. 2.3.1-/ C¸n c©n th­¬ng m¹i. Trong mÊy n¨m võa qua, mÆc dï tèc ®é t¨ng b×nh qu©n kim ng¹ch bu«n b¸n cña ViÖt Nam víi c¸c n­íc ASEAN lµ 27%. Kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang c¸c n­íc ASEAN ®· chiÕm kho¶ng 20% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam víi thÕ giíi. Nh­ng xÐt ë c¸n c©n bu«n b¸n th× kim ng¹ch nhËp khÈu tõ ASEAN chiÕm 1/3 tæng kim ng¹ch nhËp khÈu, trong khi kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam chØ chiÕm kho¶ng 1/4 tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu. Nh­ vËy, ViÖt Nam lu«n ë thÕ nhËp siªu trong bu«n b¸n hai chiÒu víi ASEAN. MÆc dï xuÊt khÈu ®· gia t¨ng ®Æc biÖt nhê mÆt hµng chñ ®¹o lµ dÇu th« xuÊt sang Singapore, nh­ng triÓn väng gia t¨ng xuÊt kh¶u cña ViÖt Nam sang c¸c n­íc ASEAN ch­a cã nh÷ng høa hÑn thay ®æi m¹nh do c¬ cÊu mÆt hµng xuÊt khÈu. 2.3.2-/ C¬ cÊu hµng xuÊt khÈu. Víi c¬ cÊu xuÊt khÈu nh­ hiÖn nay lîi Ých mµ ViÖt Nam thu ®­îc tõ AFTA kh«ng ®¸ng kÓ. S¶n phÈm xuÊt sang thÞ tr­êng ASEAN gåm: dÇu th«, g¹o ®Ëu, cao su, ng«, h¹t ®iÒu, rau qu¶ t­¬i, thñy s¶n, thÐp, gç, than thiÕc, da thuéc, hµng thñ c«ng. ChØ cã mét sè rÊt Ýt trong sè c¸c mÆt hµng nµy hiÖn ®ang ®­îc h­íng thuÕ suÊt ­u ®·i theo hiÖp ®Þnh CEPT. Trong khi dÇu th« vµ hµng n«ng s¶n ch­a chÕ biÕn nguån xuÊt khÈu chñ lùc cña ViÖt Nam l¹i n»m ngoµi danh môc c¾t gi¶m. Cã thÓ dÔ dµng nhËn thÊy c¬ cÊu xuÊt khÈu cña ViÖt Nam víi nhiÒu n­íc ASEAN kh«ng kh¸c nhiÒu l¾m. Indonesia, Th¸i Lan, Philippin lµ nh÷ng n­íc xuÊt khÈu n«ng s¶n ch­a chÕ biÕn rÊt m¹nh. NÕu ViÖt Nam cã xuÊt c¸c s¶n phÈm n«ng s¶n sang c¸c n­íc nµy chØ mang tÝnh chÊt bæ sung chø ch­a ph¶i tÝnh c¹nh tranh. Víi c¬ cÊu xuÊt khÈu nh­ vËy ViÖt Nam hÇu nh­ kh«ng thu ®­îc nhiÒu lîi Ých tõ AFTA. NÕu nh­ c¬ cÊu xuÊt khÈu chuyÓn dÞch theo h­íng t¨ng m¹nh nh÷ng s¶n phÈm c«ng nghiÖp chÕ biÕn th× sù c¾t gi¶m ®¸ng kÓ vÒ thuÕ cã thÓ trë thµnh mét nh©n tè kÝch thÝch ®èi víi c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu. Tuy nhiªn søc c¹nh tranh cña hµng ho¸ ViÖt Nam so víi hµng ho¸ c¸c n­íc ASEAN trªn thÞ tr­êng n­íc nµy cßn rÊt yÕu ít, bëi v× nh÷ng hµng ho¸ c«ng nghiÖp mµ ViÖt Nam ®ang vµ sÏ s¶n xuÊt còng t­¬ng tù nh­ c¸c hµng ho¸ cña c¸c n­íc ASEAN. Víi tr×nh ®é c«ng nghiÖp thua kÐm h¬n th× ViÖt Nam chØ cã thÓ c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng ASEAN dùa trªn tÝnh ®éc ®¸o cña chñng lo¹i vµ mÉu m· hµng ho¸. V× vËy, viÖc c¾t gi¶m thuÕ nhËp khÈu cña c¸c n­íc ASEAN sÏ kh«ng lµm t¨ng râ rÖt søc c¹nh tranh cña hµng ho¸ ViÖt Nam trªn c¸c thÞ tr­êng nµy. 2.3.3-/ ThÞ tr­êng xuÊt khÈu. XÐt vÒ b¹n hµng, 2/3 doanh sè bu«n b¸n cña ViÖt Nam víi ASEAN lµ thùc hiÖn víi Singapore. Hµng ho¸ cña ViÖt Nam xuÊt khÈu qua Singapore vµ ®­îc t¸i xuÊt tiÕp tôc sang c¸c n­íc kh¸c. Singapore lµ c¶ng trung chuyÓn chø kh«ng ph¶i lµ ®iÓm tiªu dïng. Vèn dÜ ®· tõ l©u lµ mét c¶ng tù do, hÖ thèng thuÕ xuÊt nhËp cña Singapore 98% (57.000 mÆt hµng) cña Singapore hiÖn ®· n»m trong CEPT víi thuÕ xuÊt b×nh qu©n 0 tøc lµ miÔn thuÕ hoµn toµn. Víi c¸c n­íc kh¸c nh­ Indonesia, Th¸i Lan, Philippin, hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam chñ yÕu lµ n«ng s¶n ch­a chÕ biÕn. Nh÷ng n­íc nµy, còng xuÊt khÈu hµng n«ng s¶n rÊt m¹nh vµ nhiÒu mÆt hµng n«ng s¶n ch­a chÕ biÕn ®Òu ®­îc c¸c n­íc nµy xÕp trong danh môc hµng n«ng s¶n nh¹y c¶m ®Ó ch­a ph¶i thùc hiÖn c¾t gi¶m thuÕ. Cã thÓ nhËn xÐt r»ng CEPT ch­a lµm thay ®æi côc diÖn cña xuÊt khÈu ViÖt Nam sang ASEAN. ChØ khi mµ ViÖt Nam chuyÓn dÞch m¹nh c¬ cÊu s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu theo h­íng s¶n xuÊt ra nh÷ng hµng ho¸ n»m trong danh môc c¾t gi¶m thuÕ cña CEPT, th× c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam míi cã thªm ®­îc thuËn lîi vÒ yÕu tè gi¸ c¶ khi muèn xuÊt khÈu sang ASEAN. §èi víi xuÊt khÈu sang c¸c thÞ tr­êng ngoµi ASEAN th× lîi Ých mµ AFTA ®em l¹i cho s¶n xuÊt cña ViÖt Nam lµ gi¶m gi¸ thµnh s¶n xuÊt, nhê mua ®­îc c¸c vËt t­ ®Çu vµo víi gi¸ h¹ h¬n tõ c¸c n­íc ASEAN. Tuy nhiªn còng cÇn thÊy c¸c n­íc ASEAN kh¸c còng xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng thÕ giíi nh÷ng hµng ho¸ t­¬ng tù ViÖt Nam, vµ víi AFTA hä còng h­íng nh÷ng lîi Ých t­¬ng tù. Do vËy trong t­¬ng lai, lîi Ých mµ AFTA mang l¹i cho xuÊt khÈu ViÖt Nam lµ ë chç t¹o ra søc c¹nh tranh cao h¬n trªn thÞ tr­êng quèc tÕ nhiÒu h¬n lµ trong thÞ tr­êng khu vùc. §iÒu nµy còng phï hîp víi nhËn ®Þnh cña chóng ta r»ng ViÖt Nam tham gia vµo ASEAN kh«ng cã nghÜa lµ chuyÓn h­íng thÞ tr­êng cña ViÖt Nam chñ yÕu vµo khu vùc mµ h¬n thÕ n÷a, th«ng qua ASEAN/AFTA sÏ gióp ViÖt Nam më mang c¸c thÞ tr­êng kh¸c. Nh­ vËy, côc diÖn xuÊt khÈu cña ViÖt Nam cã chuyÓn hay kh«ng tuú thuéc ë ý chÝ v­¬n lªn cña chÝnh ng­êi ViÖt Nam h¬n lµ tuú thuéc ë viÖc tham gia CEPT/AFTA. §iÒu hiÓn nhiªn lµ nh÷ng quèc gia cã tr×nh ®é ph¸t triÓn cao h¬n nh­ Singapore hoÆc Malaysia khi thùc hiÖn CEPT sÏ cã ­u thÕ h¬n trong viÖc më réng thÞ phÇn hµng ho¸, trong ®ã CEPT ®Æt tr­íc ViÖt Nam nhiÒu thö th¸ch h¬n. Nªn ®ßi hái trong thêi gian tíi ViÖt Nam cÇn ®Ò ra c¸c chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p kh¾c phôc t×nh tr¹ng nµy ®Ó ®¹t ®­îc môc tiªu t¨ng tr­ëng kinh tÕ h­íng vÒ xuÊt khÈu héi nhËp vµo khu vùc do §¹i héi VIII ®Ò ra. Ch­¬ng 3 Mét sè gi¶i ph¸p thóc ®Èy xuÊt khÈu trong qu¸ tr×nh héi nhËp AFTA. 3.1-/ C¸c quan ®iÓm vµ ph­¬ng h­íng xuÊt khÈu tõ nay ®Õn n¨m 2010. 3.1.1-/ Nh÷ng quan ®iÓm c¬ b¶n ®æi míi chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng vµ ®Èy m¹nh xuÊt khÈu ë ViÖt Nam. Trong thêi ®¹i ngµy nay cuéc c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ trªn thÕ gioiø ®ang ph¸t triÓn nh­ vò b·o víi tèc ®é nhanh trªn tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc. Sù ph¸t triÓn cña khoa häc - c«ng nghÖ ®· ®Èy nhanh qu¸ tr×nh quèc tÕ ho¸ ®êi sèng kinh tÕ thÕ giíi. Mét quèc gia kh«ng thÓ t¸ch rêi khái sù vËn ®éng cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi mµ nã ¶nh h­ëng vµ còng ®ång thêi chÞu ¶nh h­ëng trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp cña nÒn kinh tÕ n­íc kh¸c. ChÝnh v× vËy, ngµy nay hîp t¸c quèc tÕ ®· trë thµnh yªu cÇu tÊt yÕu ®èi víi sù ph¸t triÓn ®i lªn cña mçi quèc gia. Hoµ nhËp víi xu thÕ nµy, trong c«ng cuéc ph¸t triÓn kinh tÕ, x©y dùng ®Êt n­íc, §¶ng vµ Nhµ n­íc ViÖt Nam rÊt coi träng ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i. ViÖc ®Þnh ra mét c¸ch nhanh chãng chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ, trong ®ã ngo¹i th­¬ng ®­îc ®Æc biÖt coi träng lµ mét vÊn ®Ò thêi sù cÊp b¸ch ®èi víi ViÖt Nam hiÖn nay. ChiÕn l­îc kinh tÕ cña ViÖt Nam h­íng vµo viÖc kh«ng ngõng më réng ph©n c«ng vµ hîp t¸c quèc tÕ trªn c¸c lÜnh vùc kinh tÕ, khoa häc - kü thuËt, ®Èy m¹nh c¸c ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng nh»m khai th¸c tèi ®a cã hiÖu qu¶ c¸c thµnh tùu khoa häc c«ng nghÖ vµ vèn trªn thª giíi ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ trong n­íc th«ng qua con ®­êng xuÊt nhËp khÈu. ViÖc x¸c lËp mét hÖ thèng quan ®iÓm c¬ b¶n vÒ ®æi míi vµ ph¸t triÓn xuÊt khÈu theo ®­êng lèi më cöa kinh tÕ do c¸c §¹i héi VI,VII, VIII cña §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam ®Ò ra lµ rÊt cÇn thiÕt, nh»m lµm c¬ së thèng nhÊt cho viÖc ho¹ch ®Þnh vµ thùc thi thµnh c«ng c¸c môc tiªu, chÝnh s¸ch cña ho¹t ®éng xuÊt khÈu. Theo ph­¬ng h­íng chiÕn l­îc æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ®Õn n¨m 2010 ®· kh¼ng ®Þnh “ph¸t huy lîi thÕ t­¬ng ®èi, kh«ng ngõng n©ng cao søc c¹nh tranh cña hµng ho¸, ®¸p øng tèt nhu cÇu cña s¶n xuÊt vµ ®êi sãng, h­íng m¹nh vÒ xuÊt khÈu”, “më réng quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i víi tÊt c¶ c¸c n­íc, c¸c tæ chøc quèc tÕ, c¸c c«ng ty vµ c¸c t­ nh©n n­íc ngoµi, trªn nguyªn t¾c gi÷ v÷ng ®éc lËp, chñ quyÒn, b×nh ®¼ng vµ cïng cã lîi” vµ phï hîp víi c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc, chÝnh s¸ch vµ c¬ chÕ qu¶n lý xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ®· ®­îc thÓ chÕ ho¸ trong ph¸p luËt cña Nhµ n­íc. Cã thÓ tãm t¾t nh÷ng ®iÓm c¬ b¶n sau: §Èy m¹nh xuÊt khÈu, bao gåm xuÊt khÈu hµng ho¸ vµ xuÊt khÈu dÞch vô, nh»m ®¸p øng nhu cÇu vÒ nhËp khÈu, vÒ ngo¹i tÖ cÇn thiÕt cho nÒn kinh tÕ quèc d©n. PhÊn ®Êu t¨ng nhanh kim ng¹ch xuÊt khÈu, më réng quy m« xuÊt khÈu, ®a d¹ng ho¸ hµng ho¸ xuÊt khÈu, thu hÑp chªnh lÖc gi÷a xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu, gãp phÇn c¶i thiÖn c¸n c©n ngo¹i th­¬ng vµ c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ. KhuyÕn khÝch, t¹o mäi ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c tæ chøc kinh doanh thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ph¸t triÓn s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm h­íng vÒ xuÊt khÈu. §a d¹ng ho¸ thÞ tr­êng xuÊt khÈu, thÞ tr­êng nhËp khÈu phï hîp víi c¬ chÕ thÞ tr­êng trªn c¬ së g¾n thÞ tr­êng trong n­íc víi thÞ tr­êng n­íc ngoµi, më réng giao l­u hµng ho¸ gi÷a ViÖt Nam vµ n­íc ngoµi. Më réng quyÒn ho¹t ®éng xuÊt khÈu cho c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, ®i ®«i víi sù qu¶n lý thèng nhÊt cña Nhµ n­íc trong lÜnh vùc ngo¹i th­¬ng b»ng luËt ph¸p vµ ®ßn b¶y kinh tÕ. ChÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng ®· vµ ®ang h×nh thµnh ë n­íc ta hoµn toµn xuÊt ph¸p tõ ®­êng lèi x©y dùng vµ ph¸t triÓn ®Êt n­íc cña Nhµ n­íc ViÖt Nam, ®ång thêi cã tÝnh ®Õn xu h­íng ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng thÕ giíi, kh¶ n¨ng ph¸t triÓn quan hÖ kinh tÕ th­¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam víi c¸c n­íc vµ tæ chøc trªn thÕ giíi. Trong nh÷ng n¨m tíi sù ph¸t triÓn kinh tÕ ë n­íc ta cÇn h­êng vÒ xuÊt khÈu, coi ®©y lµ néi dung c¬ b¶n cña chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ. Theo kinh nghiÖm cña nhiÒu n­íc ®ang ph¸t triÓn ®· ®¹t ®­îc sù ph¸t triÓn kinh tÕ cao, ®Æc biÖt lµ c¸c n­íc c«ng nghiÖp míi, th× viÖc lùa chän chiÕn l­îc h­êng vÒ xuÊt khÈu lµ mét trong nh÷ng bÝ quyÕt quyÕt ®Þnh sù thµnh c«ng trong nhÞp ®é t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ. §Ó thùc hiÖn v÷ng ch¾c chiÕn l­îc “h­íng vÒ xuÊt khÈu” ®ßi hái chóng ta ph¶i nhanh chãng c¬ cÊu l¹i nÒn kinh tÕ ®Ó hoµ nhËp vµ cã søc c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. Muèn ®øng v÷ng vµ th¾ng lîi trong c¹nh tranh, cÇn ph¶i biÕt khai th¸c, ph¸t huy tèi ®a vµ cã hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc trong n­íc, ph¸t huy lîi thÕ so s¸nh cña n­íc ta víi n­íc kh¸c. ViÖc c¬ cÊu l¹i nÒn kinh tÕ quèc d©n ®­îc tiÕn hµnh trªn c¬ së chuyÓn dÇn c¸c s¶n phÈm nguyªn liÖu th« sang tËp trung søc ph¸t triÓn nhanh chãng c«ng nghiÖp chÕ biÕn ®Ó xuÊt khÈu. Trong t­¬ng lai, nªn xuÊt khÈu s¶n phÈm tinh lµ chÝnh, kh«ng nªn xuÊt khÈu d­íi d¹ng nguyªn liÖu vµ b¸n thµnh phÈm, v× khi ®ã ho¹t ®éng xuÊt khÈu bÊt lîi c¶ vÒ lîi thÕ ®Þa vÞ ®éc quyÒn vµ gi¸ c¶, lîi nhuËn. V× vËy, cÇn t×m kiÕm mét c¬ cÊu ngµnh hµng vµ mÆt hµng chñ lùc ®Ó xuÊt khÈu sao cho võa ®¸p øng nh÷ng yªu cÇu cña thÞ tr­êng thÕ giíi tr­íc m¾t còng nh­ l©u dµi, ®ång thêi cã thÓ khai th¸c vµ ph¸t huy tèi ®a lîi thÕ so s¸nh cña ®Êt n­íc vµ dÇn dÇn ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi cao nhÊt. 3.1.2-/ Néi dung chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ h­íng vÒ xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ®Õn n¨m 2020. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ h­íng vÒ xuÊt khÈu ph¶i c¨n cø vµo lîi thÕ so s¸nh cña n­íc ta so víi c¸c n­íc trªn thÕ giíi, ph¶i mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ vµ hiÖu qu¶ x· héi; nhu cÇu cña thÕ giíi vÒ lo¹i hµng ho¸ ®ã cao. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ h­íng vÒ xuÊt khÈu ph¶i phï hîp víi b­íc ®i cña n­íc ta tõng giai ®o¹n 1996 - 2000, 2001 - 2010 vµ 2011 - 2020. ChuyÓn ®æi nhanh c¬ cÊu thÞ tr­êng xuÊt khÈu theo h­íng ®a d¹ng ho¸ thÞ tr­êng, ®a d¹ng ho¸ b¹n hµng; tõng b­íc thùc hiÖn tù do ho¸ th­¬ng m¹i, ph¸t triÓn thÞ tr­êng trong n­íc nhiÒu thµnh phµn, thùc hiÖn thÞ tr­êng më; khuyÕn khÝch c¸c thµnh phÇn kinh tÕ vµ c¸c doanh nghiÖp tham gia xuÊt khÈu. Nhu cÇu cña thÕ vÒ lo¹i hµng ho¸ ViÖt Nam xuÊt khÈu ®ang t¨ng, c¸c n­íc ®Òu cã c¬ héi t¨ng nhu cÇu th«ng qua c¸c gi¶i ph¸p tæ chøc thÞ tr­êng vµ tiÕp thÞ. ChuyÓn ®æi nhanh c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu tõ th« vµ s¬ chÕ sang chÕ biÕn s©u. Tr­íc ®©y ta xuÊt nguyªn liÖu th«, c¸c n­íc nhËp nguyªn liÖu th« cña ta vÒ chÕ biÕn s©u ®Ó sö dông trong n­íc vµ t¸i xuÊt nay ta tæ chøc chÕ biÕn ®Ó xuÊt s¶n phÈm chÕ biÕn. Thùc hiÖn nguyªn t¾c “cã ®i cã l¹i” trong kinh doanh th­¬ng m¹i do tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi (WTO) ®Ò ra; t¹o nªn mèi quan hÖ g¾n bã gi÷ thÞ tr­êng xuÊt khÈu vµ thÞ tr­êng nhËp khÈu, phÊn ®Êu tõng b­íc c©n b»ng xuÊt khÈu víi tõng n­íc vµ c©n b»ng tæng xuÊt - tæng nhËp. Ta sö dông lao ®éng rÎ cã thÓ s¶n xuÊt ra s¶n phÈm cã gi¸ c¹nh tranh ®Ó chiÕm lÜnh thÞ tr­êng cña n­íc kh¸c. Thùc hiÖn chiÕn l­îc “c«ng nghiÖp ho¸ h­íng vÒ xuÊt khÈu” ®Ó t¹o ra nhiÒu hµng ho¸ ®¹t chÊt l­îng quèc tÕ cã søc c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng thÕ giíi, ho¹t ®éng nhËp khÈu còng ph¶i thùc hiÖn tèt chiÕn l­îc nµy. C«ng nghÖ nhËp khÈu lµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i ®ång bé cña nh÷ng n­íc kinh tÕ ph¸t triÓn, c«ng nghÖ nguån (Mü, NhËt b¶n, EU, Canada...) gi¶m ®Õn møc tèi ®a nhËp khÈu c«ng nghÖ trung gian vµ c«ng nghÖ ®· qua sö dông. B¶ng 9 - Nh÷ng c¨n cø ®Ó ®Þnh h­íng chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ h­íng vÒ xuÊt khÈu ®Õn n¨m 2000, 2010, vµ 2020. TT Tªn nhãm hµng ho¸ vµ dÞch vô Nhu cÇu trong n­íc Tû lÖ t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu lµm c¨n cø ®Çu t­ A B C D 1 L­¬ng thùc, c©y c«ng nghiÖp, rau qu¶ vµ thuû s¶n Nhu cÇu ®Õn n¨m 2020. - L­¬ng thùc: 30 - 35 triÖu tÊn. - Rau qu¶: 30 - 40 triÖu tÊn. - Thuû s¶n: 1,8 - 2 triÖu tÊn - XuÊt khÈu 3 triÖu tÊn g¹o, n«ng s¶n chÕ biÕn vµ rau qu¶ 5 - 8 tû USD/n¨m - Cã kh¶ n¨ng xuÊt khÈu thuû s¶n chÕ biÕn 2,5 - 3 tû USD/n¨m 2 Hµng c«ng nghiÖp nhÑ: - Hµng dÖt - may mÆc. - Hµng giÇy dÐp vµ s¶n phÈm da. - Hµng tiÓu thñ c«ng nghiÖp. §Õn n¨m 2020 nhu cÇu hµng chôc triÖu s¶n phÈm may mÆc, hµng chôc triÖu ®«i giµy vµ hµng triÖu s¶n phÈm tiÓu thñ c«ng nghiÖp. Tèc ®é t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu b×nh qu©n hµng n¨m. - Hµng dÖt - may mÆc 30%. 2000: 3 tû USD, 2010: 5 tû USD; 2020: 10 tû USD. - Hµng giµy dÐp vµ c¸c s¶n phÈm da: 40% 2000: 1,5 tû USD, 2010: 3 tû USD, 2020: 5 tû USD. - Hµng tiÓu thñ c«ng nghiÖp: 10% - 2000: 10 triÖu USD; 2010: 30 triÖu USD. 3 C¸c ngµnh dÞch vô chñ yÕu: - dÞch vô qu¶ng c¸o - dÞch vô xuÊt nhËp khÈu. - dÞch vô phÇn mÒm vµ s¶n xuÊt phÇn mÒm. - DÞch vô du lÞch - DÞch vô tµi chÝnh B×nh qu©n hµng n¨m cã 5 - 10 triÖu kh¸ch du lÞch trong n­íc ®i nghØ m¸t vµ tham quan, cã hµng chôc triÖu tÊn hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu. - Cã kh¶ n¨ng thu hót 5 - 10 triÖu kh¸ch du lÞch quèc tÕ/n¨m. - Tèc ®é t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu cña n­íc ta tõ 20 - 30% n¨m. - Lµm dÞch vô xuÊt khÈu vµ dÞch vô phÇn mÒm cho c¸c n­íc. - Lµm dÞch vô cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam vµ doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. 4 Nhãm hµng ®iÖn tö - tin häc - b­u chÝnh viÔn th«ng. - M¸y tÝnh ®iÖn tö. - ThiÕt bÞ ®iÖn tö - Hµng tiªu dïng ®iÖn tö. - §å ch¬i ®iÖn tö. - ThiÕt bÞ viÔn th«ng. Nhu cÇu b×nh qu©n hµng n¨m: - M¸y tÝnh ®iÖn tö: 100.000 chiÕc. - Ti vi: 300.000 chiÕc. §å ch¬i ®iÖn tö: 100.000 chiÕc. - M¸y ®iÖn tho¹i: 30 - 33 chiÕc/100 d©n (môc tiªu n¨m 2010) - Tèc ®é t¨ng tr­ëng ngµnh c«ng nghiÖp ®iÖn tö - tin häc: 20%/n¨m. - Tèc ®é t¨ng tr­ëng dÞch vô 14%/n¨m - Tèc ®é t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu hµng ®iÖn tö - tin häc b×nh qu©n 50%/n¨m. Nguån: Chuyªn ®Ò nghiªn cøu kinh tÕ - ViÖn kinh tÕ thÕ giíi 1999. 3.1.3-/ Môc tiªu t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu trong giai ®o¹n 1996 - 2000 vµ 2000 - 2010. §Ó tõng b­íc rót ng¾n kho¶ng c¸ch chªnh lÖch vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña ViÖt Nam so víi thÕ giíi, §¹i héi VII cña §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam ®· ®Ò ra chiÕn l­îc æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi ViÖt Nam ®Õn n¨m 2000 víi môc tiªu tæng qu¸t lµ phÊn ®Êu tæng s¶n phÈm quèc néi (GDP) khi ®ã ph¶i t¨ng gÊp 2 lÇn so víi n¨m 1990. Cã nghÜa lµ ®Õn n¨m 2000, GDP/®Çu ng­êi cña ViÖt Nam còng ph¶i ®¹t Ýt nhÊt lµ 400 USD, gÊp 2 lÇn so víi 200 USD cña n¨m 1990. XuÊt ph¸t tõ yªu cÇu thùc tiÔn vµ kh¶ n¨ng ph¸t triÓn, §¹i héi VIII ®· x¸c ®Þnh r»ng ®Ó ®¹t ®­îc nh­ vËy, trong kÕ ho¹ch 5 n¨m (1996 - 2000). GDP cña ViÖt Nam ph¶i cã møc t¨ng b×nh qu©n hµng n¨m kho¶ng 9 - 10%. §Ó gãp phÇn tÝch cùc thùc hiÖn môc tiªu tæng qu¸t nµy, riªng trong lÜnh vùc ngo¹i th­¬ng, kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng n¨m cña ViÖt Nam sÏ ph¶i ®¹t møc b×nh qu©n kho¶ng 28%, n©ng møc kim ng¹ch xuÊt khÈu trªn ®Çu ng­êi n¨m 2000 lªn trªn 200 USD. Vµ do ®ã, tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu ë n¨m 2000 còng ph¶i t¨ng lªn Ýt nhÊt 7 - 8 lÇn so víi n¨m 1990, hoÆc gÊp 3,2 - 3,7 lÇn so víi n¨m 1995, nghÜa lµ sÏ ph¶i ®¹t kho¶ng 17 - 20 tû USD. Hai ph­¬ng ¸n t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu ®Õn n¨m 2000 vµ 2010 ®­îc Bé Th­¬ng m¹i vµ Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ cïng nhiÒu nhµ khoa häc, qu¶n lý, ho¹ch ®Þnh chiÕn l­îc, chÝnh s¸ch kinh tÕ ®èi ngo¹i tr×nh §¹i héi VIII nh­ sau: Ph­¬ng ¸n I: Ph­¬ng ¸n cã møc t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu 24,5%/n¨m. N¨m D©n sè (triÖu ng­êi) Tèc ®é t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu lµ 24,5%/n¨m Kim ng¹ch (triÖu USD B×nh qu©n (USD/ng­êi) 1998 78,8 10.200 130 1999 80,3 12.600 156 2000 81,8 15.200 186 1996-2000 57.800 2001-2010 518.360 2010 92,4 105.533 1.142 Nguån: Bé Th­¬ng m¹i. Ph­¬ng ¸n I lµ ph­¬ng ¸n x©y dùng tõ yªu cÇu thùc tiÔn lµ phÊn ®Êu hoµn thµnh vµ v­ît môc tiªu ®· ®­îc §¹i héi VIII ®Ò ra ë møc trung b×nh, tõ nay ®Õn n¨m 2010 sÏ cã møc t¨ng GDP b×nh qu©n hµng n¨m kho¶ng 9%. Theo ph­¬ng ¸n nµy th× 5 n¨m 1996 - 2000 sÏ ®¹t kho¶ng 57,8 tû USD, t¨ng gÊp 3,4 lÇn vµ kim ng¹ch xuÊt khÈu t¹i n¨m 2000 sÏ ph¹t ®¹t møc 15,2 tû USD, t¨ng gÊp 3 lÇn so víi n¨m 1995; vµ do ®ã tèc ®é b×nh qu©n t¨ng xuÊt khÈu 5 n¨m 1996 - 2000 sÏ ph¶i ®¹t kho¶ng 24,5%. Hoµn thµnh ph­¬ng ¸n nµy, thêi ®iÓm n¨m 2000, ViÖt Nam sÏ ph¶i ®¹t kinh ng¹ch xuÊt khÈu ®Çu ng­êi kho¶ng 170 - 190 USD, vµ nh­ vËy, ViÖt Nam sÏ ®­îc xÕp vµo danh s¸ch nh÷ng n­íc cã nÒn ngo¹i th­¬ng t­¬ng ®èi ph¸t triÓn. Ph­¬ng ¸n II - Ph­¬ng ¸n cã møc t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu 28 - 30%/n¨m N¨m D©n sè (triÖu ng­êi) Tèc ®é t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu 28-30%/n¨m Kim ng¹ch (triÖu USD B×nh qu©n (USD/ng­êi) 1998 78,8 10.950 139 1999 80,3 13.900 173 2000 81,8 17.500 213 1996-2000 62.630 2001-2010 580.560 2010 92,4 156.402 1.607 Nguån: Bé Th­¬ng m¹i Ph­¬ng ¸n II lµ ph­¬ng ¸n t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu ë møc cao, nh»m v­ît lªn trªn tr¸nh tôt hËu vÒ l©u dµi. Theo ph­¬ng ¸n nµy, nÕu thùc hiÖn ®­îc, ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam sÏ ®¹t ®­îc sù nh¶y vät c¶ vÒ l­îng vµ chÊt, v× khi ®ã (n¨m 2000), ViÖt Nam cã thÓ ®¹t kim ng¹ch xuÊt khÈu ë møc 17 - 20 tû USD cßn cao h¬n tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu ®· ®¹t 5 n¨m (1991 - 1995), vµ gép c¶ 5 n¨m kim ng¹ch xuÊt khÈu 1996 - 2000 cã thÓ ®¹t tíi 62,630 tû USD, t¨ng gÇn 3,7 lÇn giai ®o¹n 1991 - 1995 víi møc t¨ng tr­ëng b×nh qu©n hµng n¨m kho¶ng 28 - 30%. §iÒu cÇn l­u ý lµ viÖc x¸c ®Þnh ph­¬ng ¸n II vÒ c¬ b¶n ®· ®­îc c¨n cø tõ môc tiªu phÊn ®Êu ë møc cao cña dù th¶o c¸c v¨n kiÖn tr×nh §¹i héi VIII: GDP b×nh qu©n hµng n¨m (1996 - 2000) t¨ng kho¶ng 10%, t­¬ng øng theo kim ng¹ch xuÊt khÈu b×nh qu©n còng ph¶i t¨ng ë møc cao 28 - 30%. So víi kÕt qu¶ ®¹t ®­îc trong thêi gian 5 n¨m 1991 - 1995, th× ®ã lµ møc phÊn ®Êu ®Ò ra rÊt cao ®· ®­îc §¹i héi VIII ghi nhËn lµ chØ tiªu cÇn quyÕt t©m thùc hiÖn, v× nÕu ®¹t ®­îc, ViÖt Nam kh«ng chØ tho¸t khái nguy c¬ tôt hËu kÐo dµi mµ t¹i thêi ®iÓm 2010 tr×nh ®é ph¸t triÓn cã thÓ t­¬ng ®­¬ng víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cã thÓ t­¬ng ®­¬ng víi tr×nh ®é ph¸t triÓn hiÖn nay cña Th¸i Lan. Së dÜ cã thÓ dù b¸o nh­ v©y v× theo kÕt qu¶ nghiªn cøu dù b¸o tõ ph­¬ng ¸n I lµ ph­¬ng ¸n møc trung b×nh, nÕu thùc hiÖn ®­îc th× t¹i n¨m 2010, kim ng¹ch xuÊt khÈu sÏ cã thÓ lµ 105,53 tû USD, khiÕn cho kim ng¹ch xuÊt khÈu ®Çu ng­êi cã thÓ ®¹t møc 1142 USD, cßn cao h¬n kim ng¹ch xuÊt khÈu ®Çu ng­êi n¨m 1995 cña Th¸i Lan (kho¶ng 720 USD). VÒ tÝnh kh¶ thi cña hai ph­¬ng ¸n xuÊt khÈu trªn ®©y, ®­¬ng nhiªn víi ph­¬ng ¸n I lµ dÔ hoµn thµnh h¬n, cho dï chóng ta sÏ gÆp nhiÒu khã kh¨n, th¸ch thøc. TÝnh kh¶ thi cña ph­¬ng ¸n I lµ râ rµng v× thùc tÕ cho thÊy trong c¸c n¨m qua, kim ng¹ch xuÊt khÈu kÓ c¶ quy m« vµ tèc ®é t¨ng tr­ëng ®Òu ®· liªn tôc n¨m sau cao h¬n n¨m tr­íc víi møc kh¸ cao vµ v­ît dù kiÕn ban ®Çu. §èi víi ph­¬ng ¸n II lµ ph­¬ng ¸n phÊn ®Êu møc cao ®· ®­îc §¹i héi VIII ghi nhËn th× ®Ó thùc hiÖn ph­¬ng ¸n nµy sÏ gÆp ph¶i rÊt nhiÒu khã kh¨n, th¸ch thøc lín h¬n so víi ph­¬ng ¸n I, do vËy ®ßi hái ph¶i cã quyÕt t©m rÊt cao vµ nç lùc phÊn ®Êu lín. Song nã vÉn cã thÓ thùc hiÖn ®­îc nÕu chóng ta kh¬i dËy h¬n n÷a c¸c nguån lùc thóc ®Èy nhanh sù t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu, biÕn c¸c nguån lùc s½n cã thµnh c¸c lîi thÕ so s¸nh h÷u hiÖu nhÊt. Tuy nhiªn cÇn nhËn thøc mét yªu cÇu cã tÝnh nguyªn t¾c lµ cÇn tÝnh tíi kh¶ n¨ng c¸c nguån lùc cña ®Êt n­íc lu«n ë tr¹ng th¸i vËn ®éng biÕn ®æi. Do ®ã, viÖc ®a d¹ng ho¸ c¸c nguån lîi thÕ so s¸nh, nguån gèc cña sù ®a d¹ng ho¸ c¸c s¶n phÈm xuÊt khÈu. 3.2-/ Mét sè gi¶i ph¸p thóc ®Èy xuÊt khÈu trong qu¸ tr×nh héi nhËp AFTA. Môc tiªu t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu vµ xuÊt khÈu cã hiÖu qu¶ lµ ®iÒu mong muèn cña bÊt kú quèc gia nµo. Nh­ng ®Ó thùc hiÖn ®­îc môc tiªu ®ã c¸c quèc gia cÇn v¹ch cho m×nh nh÷ng chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p ®óng ®¾n cho nh÷ng chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p ®óng ®¾n cho nh÷ng b­íc ®i cña m×nh sao cho ph¶i xuÊt ph¸t tõ néi lùc cña nÒn kinh tÕ vµ phï hîp víi xu thÕ vËn ®éng cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Râ rµng, chóng ta nhËn thÊy r»ng nh÷ng thuËn lîi vµ lîi thÕ so s¸nh cña ViÖt Nam chñ yÕu lµ nh©n tè kh¸ch quan, nh­ng nh÷ng khã kh¨n l¹i lµ nh÷ng yÕu tè b¾t nguån tõ chÝnh néi lùc nÒn kinh tÕ. §iÒu nµy chøng tá trong qu¸ tr×nh héi nhËp khu vùc AFTA, còng nh­ c¸c khu vùc kh¸c trªn thÕ giíi APEC, WTO, nÒn kinh tÕ ViÖt Nam dÔ bÞ tæn th­¬ng so víi c¸c n­íc thµnh viªn vµ trë thµnh nh÷ng th¸ch thøc to lín ®ßi hái chóng ta ph¶i cã nh÷ng c¸ch ®i hîp lý ®Ó chiÕn th¾ng trong cuéc ch¹y ®ua vµ c¹nh tranh kinh tÕ nµy. 3.2.1-/ BiÖn ph¸p chuyÓn dÞch c¬ cÊu s¶n phÈm xuÊt khÈu. Sù ®Þnh h­íng ®óng ®¾n viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu s¶n phÈm xuÊt khÈu trong mèi quan hÖ chÆt chÏ víi chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ cã ý nghÜa quan träng hµng ®Çu. Trong giai ®o¹n ®Çu tham gia AFTA, chóng ta nªn ­u tiªn ph¸t triÓn nh÷ng ngµnh mµ lîi thÕ so s¸nh cã thÓ ph¸t huy t¸c dông ®­îc nhiÒu nhÊt ®ång thêi tËn dông ®­îc ­u ®·i thuÕ quan theo CEPT trong viÖc xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam sang c¸c n­íc ASEAN. Nh­ vËy míi cã thÓ ®¶m trong thêi gian t­¬ng ®èi ng¾n nh÷ng mÆt hµng cña ta míi cã søc c¹nh tranh vµ xuÊt khÈu kh«ng chØ sang thÞ tr­êng ASEAN mµ cßn tíi c¸c thÞ tr­êng kh¸c. C¬ cÊu s¶n phÈm xuÊt khÈu thay ®æi theo h­íng: gi¶m tû lÖ trong s¶n phÈm th« vµ s¬ chÕ, t¨ng tû träng s¶n phÈm chÕ biÕn ngµy cµng s©u vµ tinh. §Ó ph¸t huy hiÖu qu¶ nhÊt c¸c lîi thÕ so s¸nh hiÖn cã cña ViÖt Nam vÒ nguån lao ®éng, vÞ trÝ ®Þa lý, c¸c nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn, m«i tr­êng sinh th¸i... thuËn lîi cho c¸c kh¶ n¨ng ph¸t triÓn n«ng - l©m - ng­ nghiÖp vµ khai th¸c tµi nguyªn kho¸ng s¶n, ngoµi viÖc ph¸t triÓn mét sè ngµnh c«ng nghiÖp hç trî nh­ c¬ khÝ chÕ t¹o vµ söa ch÷a m¸y mãc, c«ng cô lao ®éng, ph©n bãn ho¸ häc, thuèc trõ s©u... cÇn tËp trung ph¸t triÓn m¹nh c¸c ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng l©m - thuû s¶n, ®Æc biÖt lµ víi c¸c s¶n phÈm chñ lùc trong xuÊt khÈu nh­: g¹o, thÞt, mùc, t«m, chÌ, l¹c, cµ phª, cao su, gç, t¬ t»m, c¸c ngµnh c«ng nghiÖp, tiÓu thñ c«ng nghiÖp truyÒn thèng sö dông nhiÒu lao ®éng, vèn ®Çu t­ Ýt l¹i dÔ t¹o vèn ban ®Çu nh­ dÖt, may mÆc, giÇy da, ®å mü nghÖ chÕ t¹o gèm sø, thuû tinh, m©y tre, gç... T¨ng tr­ëng xuÊt khÈu theo c¸c ®Þnh h­íng trªn ®©y chñ yÕu míi chØ diÔn ra b»ng con ®­êng ph¸t triÓn kü thuËt thÊp vµ t×nh tr¹ng thiÕu vèn ®Çu. Con ®­êng nµy phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn hiÖn nay, song nÕu chØ dõng l¹i ë con ®­êng nµy chóng ta sÏ gÆp ph¶i nh÷ng khã kh¨n lµm chËm dÇn tèc ®é t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu. §ã lµ giíi h¹n tù nhiªn cña chÝnh c¸c lîi thÕ so s¸nh ®ã sÏ ngµy cµng trë lªn khan hiÕm do sù khai th¸c cña con ng­êi; lµ nh÷ng biÕn ®éng bÊt lîi vÒ quan hÖ cung cÇu, gi¸ c¶ cña thÞ tr­êng thÕ giíi vÒ nh÷ng s¶n phÈm cã hµm l­îng lao ®éng nh­ng yÕu tè kü thuËt l¹i thÊp. Nªn trong qu¸ tr×nh héi nhËp AFTA, thóc ®Èy ho¹t ®éng xuÊt khÈu ph¸t triÓn, ViÖt Nam cÇn ­u tiªn ®Çu t­ cã träng ®iÓm vµo mét sè ngµnh ®· vµ sÏ trë thµnh ngµnh mòi nhän cã tèc ®é t¨ng tr­ëng cao, doanh thu lín l¹i ®­îc h­ëng ­u ®·i cña CEPT nh­ dÇu khÝ, ho¸ dÇu, ho¸ chÊt c¬ b¶n, thÐp, xi m¨ng vµ c¸c vËt liÖu x©y dùng kh¸c, c¬ khÝ, ®iÖn tö vµ tin häc. Tõ nay ®Õn n¨m 2006, ®Æc biÖt chÊn chÝnh vµ ph¸t triÓn m¹nh ngµnh c¬ khÝ chÕ t¹o theo h­íng tËn dông n¨ng l­îng hiÖn cã, tranh thñ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, ®Ó t¹o nÒn mãng v÷ng ch¾c cho ho¹t ®éng lµm hµng xuÊt khÈu. §­a nhanh c«ng nghÖ míi, ®Æc biÖt lµ c«ng nghÖ sinh häc cïng víi t¨ng c­êng n¨ng lùc vµ n©ng cao tr×nh ®é c«ng nghÖ chÕ biÕn ®èi víi s¶n phÈm xuÊt khÈu chñ lùc nh­ g¹o, dÇu th«, cao su, t¬ t»m, chÌ, cµ phª, thuû s¶n... Thùc hiÖn c¸c ®Þnh h­íng ­u tiªn ph¸t triÓn trªn ®©y chóng ta sÏ tiÕn tíi x©y dùng hoµn chØnh c¬ cÊu kinh tÕ, c¬ cÊu s¶n phÈm h­íng m¹nh vÒ xuÊt khÈu mét c¸ch n¨ng ®éng, s¸ng t¹o phï hîp víi lîi thÕ so s¸nh cña ®Êt n­íc vµ tõng b­íc héi nhËp vµo ph©n c«ng lao ®éng vµ hîp t¸c trong khu vùc còng nh­ trªn thÕ giíi. 3.2.2-/ BiÖn ph¸p thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. §Ó cã thÓ s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm chÕ biÕn chuyªn s©u t¹o ra søc c¹nh tranh cho s¶n phÈm xuÊt khÈu cña ViÖt Nam vµo ASEAN th× b¶n th©n nÒn kinh tÕ ViÖt Nam kh«ng thÓ mét sím mét chiÒu cã thÓ lµm ngay ®­îc mµ ph¶i dùa vµo nguån ®Çu t­ n­íc ngoµi cã hiÖu qu¶ trong lÜnh vùc thay thÕ nhËp khÈu vµ nh÷ng ngµnh h­íng m¹nh xuÊt khÈu. Do ®ã, ph¶i t¹o ra m«i tr­êng hÊp dÉn ®Çu t­ n­íc ngoµi b»ng chÝnh c¸c ®ßn bÇy kinh tÕ nh»m khuyÕn khÝchh xuÊt khÈu dµnh cho doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. Cô thÓ miÔn gi¶m thuÕ lîi tøc trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh cho c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu, m«i tr­êng chÕ biÕn thuû s¶n, sö dông c«ng nghÖ cao. H×nh thøc liªn doanh lµ h×nh thøc thÝch hîp nhÊt cho ViÖt Nam trong tÝch luü vèn, chuyÓn giao c«ng nghÖ vµ häc tËp kinh nghiÖm qu¶n lý. C¶ trong tr­íc m¾t vµ l©u dµi, ®©y sÏ lµ mét nh©n tè quan träng cho thay thÕ nhËp khÈu vµ khuyÕn khÝch xuÊt khÈu cña n­íc ta trong viÖc héi nhËp víi khu vùc vµ thÕ giíi. Tuy nhiªn theo ®¸nh gi¸ cña Th¸i Lan, ®Çu t­ 100% vèn n­íc ngoµi ë ViÖt Nam thuËn lîi h¬n so víi thµnh lËp c¸c liªn doanh do tÝnh phøc cña c¸c quy ®Þnh liªn doanh vµ thuÕ xuÊt nhËp khÈu vµ thuª m¸y mãc cña ViÖt Nam rÊt phøc t¹p. §¸nh gi¸ nµy kh«ng ph¶i kh«ng cã c¬ së. Chóng ta ®· vµ ®ang hoµn thiÖn c¸c chÝnh s¸ch cña m×nh trong ®ã cã c¶ chÝnh s¸ch thuÕ vµ c¸c quy ®Þnh vÒ liªn doanh vµ ®iÒu nµy ®ßi hái cã mét thêi gian nhÊt ®Þnh. Trong thêi gian tíi khi thùc hiÖn LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam, Nhµ n­íc nªn tuú thuéc vµo tõng giai ®o¹n, hoµn c¶nh cô thÓ ®Ó ban hµnh thªm c¸c ­u ®·i ®Çu t­, xong kh«ng nªn thay ®æi LuËt mét c¸ch qu¸ nhanh chãng ®Ó tr¸nh g©y ra t×nh tr¹ng bÊt æn ®Þnh trong quy chÕ. ViÖc thu hót vèn ®Çu t­ nh»m khuyÕn khÝch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam cÇn ®Æt trong t­¬ng quan so s¸nh víi c¸c n­íc trong khu vùc vµ ®Æt trªn quan ®iÓm thóc ®Èy ®Çu t­ trong n­íc víi sù kiÖn gia nhËp , ®Çu t­ 100% vèn n­íc ngoµi ë ViÖt Nam thuËn lîi h¬n so víi thµnh lËp c¸c liªn doanh do tÝnh phøc cña c¸c quy ®Þnh liªn doanh vµ thuÕ xuÊt nhËp khÈu vµ thuª m¸y mãc cña ViÖt Nam rÊt phøc t¹p. §¸nh gi¸ nµy kh«ng ph¶i kh«ng cã c¬ së. Chóng ta ®· vµ ®ang hoµn thiÖn c¸c chÝnh s¸ch cña m×nh trong ®ã cã c¶ chÝnh s¸ch thuÕ vµ c¸c quy ®Þnh vÒ liªn doanh vµ ®iÒu nµy ®ßi hái cã mét thêi gian nhÊt ®Þnh. Trong thêi gian tíi khi thùc hiÖn LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam, Nhµ n­íc nªn tuú thuéc vµo tõng giai ®o¹n, hoµn c¶nh cô thÓ ®Ó ban hµnh thªm c¸c ­u ®·i ®Çu t­, xong kh«ng nªn thay ®æi LuËt mét c¸ch qu¸ nhanh chãng ®Ó tr¸nh g©y ra t×nh tr¹ng bÊt æn ®Þnh trong quy chÕ. ViÖc thu hót vèn ®Çu t­ nh»m khuyÕn khÝch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam cÇn ®Æt trong t­¬ng quan so s¸nh víi c¸c n­íc trong khu vùc vµ ®Æt trªn quan ®iÓm thóc ®Èy ®Çu t­ trong n­íc víi sù kiÖn gia nhËp AFTA, giê ®©y viÖc thu hót ®Çu t­ thóc ®Èy xuÊt khÈu ViÖt Nam cÇn ph¶i ®­îc ®Æt trong bèi c¶nh ph¸t triÓn cña c¶ khèi ASEAN. 3.2.3-/ Tham gia céng ®ång th­¬ng m¹i quèc tÕ. §Ó hoµn thµnh ®­îc nh÷ng môc tiªu t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu trong giai ®o¹n 2000 - 2010 vµ th©m nhËp ®­îc vµo thÞ tr­êng AFTA th× môc ®Ých cña viÖc gia nhËp AFTA lµ kh«ng chØ nh»m vµo thÞ tr­êng ASEAN vµ xa h¬n n÷a lµ t¹o ®iÒu kiÖn cho ViÖt Nam ph¸t triÓn thÞ tr­êng míi, ViÖt Nam cÇn tiÕp tôc thùc hiÖn chÝnh s¸ch më réng thÞ tr­êng, t×m kiÕm nhiÒu b¹n hµng míi vµ æn ®Þnh. Do ®ã, ViÖt Nam cÇn tham gia c¸c diÔn ®µn, c¸c tæ chøc, c¸c chÕ ®Þnh quèc tÕ vµ khu vùc. Nªn kh«ng chØ døng l¹i víi viÖc gia nhËp AFTA/ASEAN, ViÖt Nam ®· cã ®¬n xin tham gia tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi (WTO) vµ ®· cã mét sè vßng ®µm ph¸n víi tæ chøc nµy. ViÖt Nam cã ®iÒu kiÖn héi nhËp víi kinh tÕ thÕ giíi, tr¸nh ®­îc t×nh tr¹ng ph©n biÖt ®èi xö, tranh thñ ®­îc ­u ®·i mµ WTO dµnh cho n­íc kÐm ph¸t triÓn. §èi víi khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN (AFTA) cÇn tõng b­íc thùc hiÖn hoµn toµn hiÖp ®Þnh ­u ®·i thuÕ quan cã hiÖu lùc chung (CEPT). §ã lµ mét ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó ph¸t triÓn nhanh nÒn kinh tÕ më cöa, nhanh chãng héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc, t¹o ®iÒu kiÖn cho kinh tÕ ®èi ngo¹i, ®Æc biÖt lµ ho¹t ®éng xuÊt khÈu ph¸t triÓn phï hîp víi yªu cÇu ®ßi hái cña AFTA b»ng c¸ch: N©ng cao chÊt l­îng hµng ho¸ xuÊt khÈu, t¹o ra uy tÝn vµ søc c¹nh tranh cho hµng ho¸ ViÖt Nam b»ng c¸ch kiÓm tra b¾t buéc vÒ chÊt l­îng theo tiªu chuÈn ISO 9000 vµ ISO 14000 cho mäi hµng ho¸ ViÖt Nam xuÊt sang ASEAN còng nh­ thÕ giíi. B»ng biÖn ph¸p nµy, hµng ho¸ cña ViÖt Nam dÇn dÇn lÊy ®­îc uy tÝn tr­íc m¾t vµ l©u dµi trªn thÞ tr­êng c¸c n­íc ASEAN. T¹o lËp uy tÝn trªn thÞ tr­êng kh«ng ph¶i lµ dÔ, nh­ng viÖc gi÷ uy tÝn ®ã l¹i cµng khã h¬n ®ßi hái c¸c tæ chøc xuÊt khÈu cÇn tu©n thñ nghiªm ngÆt c¸c quy ®Þnh chÊt l­îng, lµm ®­îc ®iÒu nµy sÏ gióp chóng ta cã ®­îc thÞ tr­êng æn ®Þnh. MÆt kh¸c, ®Ó thóc ®Èy xuÊt khÈu th× chóng ta nªn thµnh lËp c¸c tæ chøc xóc tiÕn th­¬ng m¹i. Chøc n¨ng chÝnh cña trung t©m nµy lµ cung cÊp th«ng tin vµ tæ chøc xóc tiÕn c¸c ho¹t ®éng th­¬ng m¹i, tiÕn hµnh nghiªn cøu thÞ tr­êng vµ tæ chøc ®­a hµng ho¸ ViÖt Nam ra thÞ tr­êng ASEAN còng nh­ thÕ giíi trong ®ã quan träng nhÊt lµ gióp c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam tham gia hÖ thèng ph©n phèi hµng ho¸ ë c¸c n­íc ASEAN. Trung t©m nµy sÏ cã mét ng©n hµng d÷ liÖu vÒ c¸c thÞ tr­êng n­íc ngoµi vµ vÒ nh÷ng nhµ cung øng vµ ng­êi mua trong vµ ngoµi n­íc. ViÖc thµnh lËp trung t©m nµy sÏ cho phÐp më réng kh¶ n¨ng phèi hîp gi÷a c¸c Bé, c¸c c¬ quan còng nh­ kh¶ n¨ng ®­îc cung cÊp th«ng tin vµ kh¶ n¨ng tham gia vµo thÞ tr­êng n­íc ngoµi cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam. Kinh nghiÖm thµnh lËp vµ vËn hµnh trung t©m nµy, ViÖt Nam cã thÓ häc tõ ng­êi NhËt víi FETRO, ng­êi Hµn Quèc víi KOTRA vµ ng­êi §µi Loan víi CETRA. 3.2.4-/ Nhãm c¸c biÖn ph¸p tµi chÝnh tÝn dông. §Ó gia t¨ng søc m¹nh cña ho¹t ®éng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam vµo thÞ tr­êng ASEAN, ChÝnh phñ nªn ®­a ra c¸c biÖn ph¸p tµi chÝnh tÝn dông nh­: KhuyÕn khÝch vÖ tinh cña c¸c c¬ së s¶n xuÊt hµng ho¸ xuÊt khÈu: KhuyÕn khÝch xuÊt khÈu trùc tiÕp vµ khuyÕn khÝch ®Êt t­ s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu míi chØ nh×n ®Õn c¸c doanh nghiÖp cã s¶n xuÊt trùc tiÕp hµng xuÊt khÈu vµ doanh nghiÖp kinh doanh xuÊt nhËp khÈu. Trong thùc tÕ cßn cã v« sè c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá lµm nhiÖm vô cung øng nguyªn liÖu ®Çu vµo hoÆc b¸n thµnh phÈm. Hä còng cã quyÒn ®­îc h­ëng ­u ®·i. V× vËy, còng cÇn miÔn gi¶m mét phÇn thuÕ cho s¶n phÈm cung øng cho c¬ së s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu. NÕu lµm ®­îc nh­ vËy th× sù ph¸t triÓn cña mét ngµnh hµng xuÊt khÈu nµo ®ã sÏ kÐo theo sù ph¸t triÓn cña nhiÒu ngµnh kh¸c, tÊt c¶ cïng h­ãng vÒ xuÊt khÈu, lµm cho hµng ho¸ xuÊt khÈu cña ViÖt Nam lóc nµy sÏ cã tÝnh c¹nh tranh h¬n so víi hµng ho¸ cña c¸c n­íc trong khu vùc. Võa ®Èy m¹nh xuÊt khÈu gi¸ trÞ gia t¨ng (kh«ng ph¶i nhËp nguyªn liÖu, xuÊt thµnh phÈm theo kiÓu gia c«ng h­íng ­u ®·i cña CEPT, võa t¹o ®iÒu kiÖn thu hót ®­îc c¸c nguån nh©n lùc vµ vËt lùc cña ®Êt n­íc vµo lÜnh vùc kinh tÕ cã hiÖu qu¶. LËp quü b¶o l·nh tÝn dông: ChÝnh phñ cÇn ®øng ra thµnh lËp quü b¶o l·nh tÝn dông nh»m môc ®Ých trî gióp cho c¸c doanh nghiÖp cã tiÒm n¨ng ph¸t triÓn xuÊt khÈu nh­ng kh«ng cã ®iÒu kiÖn ®­îc tiÕp cËn nguån vèn cña ng©n hµng do kh«ng cã tµi s¶n thÕ chÊp. Quü sÏ ®øng ra b¶o l·nh c¸c kho¶n vay cïng chia sÏ thµnh c«ng víi doanh nghiÖp vµ rñi ro víi ng©n hµng. Nªn ®­a mét sè kho¶n môc sau vµo danh môc b¶o l·nh: B¶o l·nh chøng tõ th­¬ng m¹i (doanh nghiÖp cã thÓ ®æi chøng tõ lÊy tiÒn mÆt t¹i ng©n hµng th«ng b¸o L/C ngay sau khi giao hµng, kh«ng ph¶i ®· chuyÓn tiÒn nh­ hiÖn nay). B¶o l·nh tiÒn vay mua m¸y mãc, vËt t­ phôc vô s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu. B¶o l·nh nép thuÕ nhËp khÈu ®èi víi m¸y mãc, thiÕt bÞ, vËt t­ nhËp khÈu ®Ó s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu. Quü b¶o hiÓm: cÇn khuyÕn khÝch c¸c hiÖp héi ngµnh hµng tù nguyÖn thµnh lËp c¸c quü b¶o hiÓm (phßng ngõa rñi ro) riªng cho ngµnh cña m×nh, nhÊt lµ trong nh÷ng ngµnh quan träng, cã khèi l­îng xuÊt khÈu t­¬ng ®èi lín nh­ g¹o, cµ phª, cao su... Quü b¶o hiÓm nµy cã nhiÖm vô trî gióp c¸c thµnh viªn hiÖp héi khi gi¸ c¶ thÞ tr­êng biÕn ®éng thÊt th­êng. Khi thÞ tr­êng thÕ giíi thuËn lîi, cã thÓ xuÊt khÈu víi gi¸ cao h¬n møc gi¸ b¶o hiÓm th× hiÖp héi thu mét phÇn chªnh lÖch ®­a vµo quü b¶o hiÓm: ng­îc l¹i khi thÞ tr­êng thÕ giíi biÕn ®éng kh«ng thuËn lîi, gi¸ c¶ xuÊt khÈu thÊp h¬n gi¸ b¶o hiÓm th× trÝch quü ®Ó hç trî cho c¸c thµnh viªn. Cho vay theo thµnh tÝch xuÊt khÈu: ChÝnh phñ nªn xem xÐt ¸p dông chÝnh s¸ch vay theo thµnh tÝch xuÊt khÈu. Cô thÓ tæng møc ®­îc phÐp vay, c¸c ®iÒu kiÖn vÒ thÕ chÊp, b¶o l·nh sÏ thay ®æi tuú theo thµnh tÝch xuÊt khÈu n¨m tr­íc cña doanh nghiÖp. 3.2.5-/ §µo t¹o mét ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý kinh doanh. Trong xu thÕ héi nhËp vµo ®êi sèng kinh tÕ cña toµn khu vùc, tiÕn tíi tù do ho¸ th­¬ng m¹i cña khèi ASEAN, th× lÜnh vùc ngo¹i th­¬ng, hµng ngµy hµng giê ph¶i tiÕp xóc víi c¸c b¹n hµng c¸c ®èi t¸c thuéc c¸c chÝnh kiÕn kh¸c nhau, ®ßi hái cÇn cã nh÷ng con ng­êi cã ®Çy ®ñ n¨ng lùc vµ phÈm chÊt ®Ó lµm viÖc. TÊt c¶ c¸c chiÕn l­îc, chÝnh s¸ch sÏ trë thµnh v« nghÜa nÕu kh«ng cã con ng­êi thùc hiÖn. ChÝnh v× thÕ, sù nghiÖp ®æi míi n­íc ta ®· vµ ®ang ®Æt con ng­êi vµo vÞ trÝ trung t©m. Tèc ®é t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ nãi chung, cña ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt khÈu nãi riªng chØ cã thÓ ®¹t ®­îc tèc ®é cao khi chóng ta gi¶i quyÕt vµ ph¸t huy cao ®é vai trß cña nh©n tè con ng­êi. Víi nh÷ng thµnh tùu to lín cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc kü thuËt vµ c«ng nghÖ, víi sù thay ®æi lín vÒ quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ ®ang ®ßi hái kh¶ n¨ng nhËn thøc vµ vËn dông c«ng nghÖ míi, hiÖn ®¹i vµ sù øng xö linh ho¹t trong s¶n xuÊt kinh doanh ngµy cµng ph¶i chÝnh x¸c vµ nhanh nh¹y. H¬n n÷a, con ng­êi ViÖt Nam ®· chÞu ¶nh h­ëng kh¸ l©u dµi cña c¬ chÕ qu¶n lý tËp trung quan liªu bao cÊp. §iÒu ®ã cµng bøc thiÕt ®ßi hái nh÷ng c¸n bé qu¶n lý kinh doanh mét mÆt ph¶i nhanh chãng bá lèi lµm ¨n cò, mÆt kh¸c ph¶i ®­îc ®µo t¹o vµ ®µo t¹o l¹i ®Ó n©ng cÊp tr×nh ®é, kü n¨ng, kü x¶o n¾m b¾t ®­îc kÞp thêi vµ ¸p dông cã hiÖu qu¶ nh÷ng thµnh tùu khoa häc c«ng nghÖ míi vµ nh÷ng kiÕn thøc vÒ kinh tÕ thÞ tr­êng vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh. V× thÕ ph¶i cã nh÷ng ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o, båi d­ìng nh÷ng kiÕn thøc cho phï hîp víi yªu cÇu cña tõng ®èi t­îng. CÇn tiÕp tôc thùc hiÖn ph­¬ng ch©m ®a d¹ng ho¸ lo¹i h×nh ®µo t¹o, kÓ c¶ viÖc më c¸c líp dµi h¹n vµ ng¾n h¹n trong n­íc víi sù gióp ®ì cña c¸c tæ chøc quèc tÕ ®Ó båi d­ìng c¸c lý thuyÕt vµ kinh nghiÖm ho¹t ®éng trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng nh»m ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ cao. 3.2.6-/ T¨ng c­êng ®Çu t­ x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ x· héi. §Çu t­ x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ vµ x· héi võa lµ ®iÒu kiÖn, võa lµ gi¶i ph¸p kh«ng thÓ thiÕu ®­îc cña viÖc khuyÕn khÝch vµ thóc ®Èy xuÊt khÈu cña n­íc ta. C¬ së h¹ tÇng tèt sÏ t¹o ra m«i tr­êng kinh doanh thuËn lîi thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi mµ c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi th­êng lµ c¸c c«ng ty lín, c¸c tËp ®oµn kinh tÕ xuyªn quèc gia. Hä ®Çu t­ vµo bÊt kú lÜnh vùc nµo còng nh»m h­íng tíi viÖc thu ®­îc lîi nhuËn cao nhÊt. Muèn vËy, hä ph¶i chiÕm lÜnh ®­îc thÞ tr­êng kh«ng nh÷ng cña n­íc nhËn ®Çu t­ mµ cña c¸c n­íc bªn ngoµi kh¸c hay hä ph¶i cung cÊp s¶n phÈm hoÆc dÞch vô cña m×nh cho thÞ tr­êng toµn cÇu. Do ®ã, lµm cho ngo¹i th­¬ng cña n­íc b¶n ®Þa ph¸t triÓn hay chÝnh ho¹t ®éng xuÊt khÈu ®ang gia t¨ng th«ng qua ho¹t ®éng ®Çu t­ cña c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia. T¹o ®iÒu kiÖn cho nÒn kinh tÕ cña c¸c n­íc nhËn vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn héi nhËp víi nÒn kinh tÕ chung cña khu vùc vµ toµn cÇu. Thùc tr¹ng kÕt cÊu h¹ tÇng cña n­íc ta bªn c¹nh nh÷ng tiÕn bé ®¸ng kÓ trong mét sè lÜnh vùc nh­: b­u ®iÖn, viÔn th«ng, ®iÖn n¨ng,... ViÖt Nam cßn nhiÒu yÕu kÐm ®Æc biÖt, ®Æc biÖt lµ giao th«ng vËn t¶i (®­êng bé, ®­êng s¾t, ®­êng thuû, hµng kh«ng, bÕn c¶ng, kho b·i). BÊt cËp so víi yªu cÇu c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i hãa nÒn kinh tÕ hiÖn nay. C¬ së h¹ tÇng yÕu kÐm ®· phÇn nµo lµm c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ngÇn ng¹i bá vèn vµo ViÖt Nam, nhÊt lµ vïng s©u, vïng xa. B¶n th©n viÖc c¶i t¹o c¬ së h¹ tÇng l¹i còng kh«ng hÊp dÉn c¸c nhµ ®Çu t­ v× ph¶i bá vèn nhiÒu, l·i Ýt, thu håi vèn chËm. Trong hoµn c¶nh ViÖt Nam hiÖn nay, mÆc dï §¶ng vµ ChÝnh phñ ®· cã nhiÒu nç lùc, nhÊt lµ ph¸t triÓn nguån ®iÖn vµ m¹ng l­íi ®iÖn, nh­ng kh¶ n¨ng khan hiÕm ®iÖn trong vµi n¨m tíi rÊt dÔ xÈy ra, cßn ngµnh b­u chÝnh viÔn th«ng tuy ph¸t triÓn v­ît bËc cã thÓ theo kÞp c¸c n­íc trong khu vùc nh­ng gi¸ c¶ th× qu¸ ®¾t thËm chÝ cao gÊp hai, ba lÇn so víi c¸c n­íc trong khu vùc. Khu vùc c¬ së h¹ tÇng ph¸t triÓn chËm, chi phÝ vËn chuyÓn hiÖn nay rÊt cao vµ nguy c¬ t¾c nghÏn giao th«ng lµ ®iÒu khã tr¸nh khái. Víi c¬ së h¹ tÇng nh­ vËy sÏ lµm cho m«i tr­êng kinh doanh kÐm hÊp dÉn, h¹n chÕ søc c¹nh tranh trong viÖc thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo n­íc ta. ChÝnh v× vËy, víi ®iÒu kiÖn nguån vèn trong n­íc cßn cã h¹n th× cÇn ph¶i sö dông søc m¹nh tæng hîp trong n­íc vµ quèc tÕ th«ng qua h×nh thøc liªn doanh, liªn kÕt kh¸cn hau ®Ó n©ng cÊp, më réng x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng. Tuy nhiªn, thµnh c«ng cña c¸c biÖn ph¸p nµy cã ®¹t ®­îc hay kh«ng cßn tuú thuéc vµo viÖc thùc hiÖn mét lo¹t c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« kh¸c nh­: chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i; chÝnh s¸ch ®Çu t­ ph¸t triÓn víi viÖc thu hót vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi, chÝnh s¸ch tµi chÝnh tÝn dông,... c¸c chÝnh s¸ch nµy ph¶i ®­îc nghiªn cøu vµ ®­îc thùc hiÖn mét c¸ch ®ång bé. Th¸ch thøc vÉn cßn ë phÝa tr­íng, nh­ng chóng ta ph¶i hy väng nh÷ng kÕt qu¶ cã thÓ ®¹t ®­îc trong qu¸ tr×nh héi nhËp nÒn kinh tÕ khu vùc ASEAN. kÕt luËn Nh­ vËy víi nh÷ng nghiªn cøu trªn ®©y cho phÐp chóng ta kÕt luËn r»ng con ®­êng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ dùa trªn t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu lµ con ®­êng ®óng ®¾n ®­a nÒn kinh tÕ ViÖt Nam “cÊt c¸nh” vµ thùc hiÖn ®­îc lêi d¹y cña Chñ tÞch Hå ChÝ MInh lµ mét ViÖt Nam ph¸t triÓn cïng s¸nh vai víi c¸c c­êng quèc trªn thÕ giíi. Nh­ng trªn thùc tÕ con ®­êng chóng ta ®i kh«ng ph¶i lµ mét con ®­êng dÔ dµng. Cïng víi nh÷ng thµnh tÝch mµ chóng ta ®· ®¹t ®­îc, víi kinh nghiÖm thùc tiÔn cña ®Êt n­íc vµ c¸c n­íc trªn thÕ giíi sÏ gióp cho ViÖt Nam v÷ng b­íc ®i lªn. Thùc tÕ trong nh÷ng n¨m qua ®· cho chóng ta thÊy râ sù chuyÓn ®æi cña nÒn ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam nãi chung vµ ho¹t ®éng xuÊt khÈu nãi riªng sang c¬ chÕ thÞ tr­êng, më cöa ®a ph­¬ng, ®a chiÒu c¸c quan hÖ thÞ tr­êng, b¹n hµng theo th«ng lÖ quèc tÕ, tõng b­íc xo¸ bá nguyªn t¾c “Nhµ n­íc ®éc quyÒn qu¶n lý ngo¹i th­¬ng” b»ng c¸c chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p khuyÕn khÝch ph¸t triÓn mét nÒn ngo¹i th­¬ng nhiÒu thµnh phÇn vµ thùc hiÖn tù do ho¸ th­¬ng m¹i. ChÝnh v× thÕ xuÊt khÈu ViÖt Nam ®· cã nh÷ng tiÕn triÓn v­ît bËc, gãp phÇn tÝch cùc vµo sù t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn chung cña nÒn kinh tÕ. Bªn c¹nh ®ã, thêi gian qua ho¹t ®éng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam còng ®· kh«ng tr¸nh khái nh÷ng khã kh¨n v­íng m¾c ®ßi hái ph¶i cã biÖn ph¸p th¸o gì trong tr­íc m¾t vµ l©u dµi. ViÖc tham gia vµo AFTA vµ c¸c tæ chøc th­¬ng m¹i kh¸c lµ mét xu thÕ tÊt yÕu cña ph¸t triÓn kinh tÕ. §iÒu nµy ®Æt cho ViÖt Nam mét n­íc cã nÒn kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc míi, ®ßi hái ViÖt Nam ph¶i biÕt tËn dông c¬ héi vµ b»ng mäi biÖn ph¸p v­ît qua nh÷ng th¸ch thøc ®ã th× míi ®i lªn ®­îc con ®­êng ph¸t triÓn. Trong giai ®o¹n tõ nay ®Õn 2010 ViÖt Nam ph¶i lùa chän cho m×nh chiÕn l­îc ngo¹i th­¬ng ®óng ®¾n, ph¸t huy cã hiÖu qu¶ cao nhÊt c¸c lîi thÕ so s¸nh cña ®Êt n­íc trong qu¸ tr×nh më cöa, hîp t¸c ph©n c«ng lao ®éng vµ ph¸t triÓn th­¬ng m¹i quèc tÕ. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¸c chiÕn l­îc xuÊt khÈu, cÇn qu¸n triÖt c¸c quan ®iÓm c¬ b¶n cña §¶ng vµ kÕt hîp thùc hiÖn c¸c gi¶i ph¸p, chÝnh s¸ch lín vµ c¸c biÖn ph¸p ®Ó ®¹t ®­îc môc tiªu ®Ò ra. Tµi liÖu tham kh¶o 1. Paul R.Kruman - Maurice Obstfeld - Kinh tÕ häc quèc tÕ - Lý thuyÕt vµ chÝnh s¸ch (tËp 1). 2. SamMuelson - Kinh tÕ häc (tËp 1). 3. T« Xu© D©n - §ç §øc B×nh - Héi nhËp AFTA; c¬ héi vµ th¸ch thøc - NXB Thèng kª. 4. Vò §×nh B¸ch - NguyÔn §×nh H­ëng - Quan hÖ th­¬ng m¹i ViÖt Nam - ASEAN vµ chÝnh s¸ch xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam - NXB ChÝnh trÞ Quèc gia, 1999. 5. Vâ §¹i L­îc, chñ biªn - ChÝnh s¸ch th­¬ng m¹i ®Çu t­ vµ sù ph¸t triÓn mét sè ngµnh c«ng nghiÖp chñ lùc cña ViÖt Nam, 1997. 6. TrÇn Hoµng Kim - Lª V¨n Toµn - Kinh tÕ ASEAN vµ kh¶ n¨ng hoµ nhËp cña ViÖt Nam, NXB Thèng kª, 1994. 7. NguyÔn Xu©n Th¾ng - Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN vµ tiÕn tr×nh héi nhËp cña ViÖt Nam - NXB Thèng kª, 1999. 8. T¹p chÝ Kinh tÕ Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng, sè 3(20)/1999 9. T¹p chÝ nghiªn cøu kinh tÕ, sè 224-1/1997. 10. T¹p chÝ nghiªn cøu §«ng Nam ¸, sè 1/2000. 11. T¹p chÝ Tµi chÝnh, sè 10+11/1999. 12. T¹p chÝ nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ thÕ giíi, sè 4/1997, sè 1+5/1999. 13. Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam 1999-2000. 14. Chuyªn ®Ò nghiªn cøu kinh tÕ - ViÖn kinh tÕ thÕ giíi, 1999. Môc lôc