Một số giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao hiệu quả xuất khẩu gạo của Việt Nam trong giai đoạn 2001 - 2010

n h¹i kinh tÕ cho ®Êt n­íc do h¹ gi¸ vµ trèn thuÕ mµ cßn lµm rèi lo¹n thÞ tr­êng l­¬ng thùc trong n­íc vµ nh÷ng hËu qu¶ kh¸c. §Ó cã sù kiÓm so¸t ho¹t ®éng xuÊt khÈu tiÓu ng¹ch, tr­íc hÕt ph¶i cã sù nghiªm kh¾c, cøng r¾n cña ph¸p luËt ®èi víi c¸c ®¬n vÞ b¸n g¹o trèn thuÕ, ®ång thêi còng ph¶i kÓ ®Õn vai trß cña h¶i quan, c¶ng xuÊt khÈu vµ c¸c lùc l­îng h÷u tr¸ch kh¸c. Vµ lµ ®iÒu cÇn thiÕt ®Ó ®¶m b¶o trËt tù trong hÖ thèng l­u th«ng ph©n phèi g¹o cña n­íc ta hiÖn nay. Ch­¬ng III Nh÷ng gi¶i ph¸p chñ yÕu ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam trong giai ®o¹n 2001 - 2010. I. Mét sè dù b¸o vÒ thÞ tr­êng thÕ giíi. 1. Dù b¸o t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ th­¬ng m¹i n«ng nghiÖp toµn cÇu. Theo c«ng bè cña IMF vµ OECD tèc ®é t¨ng tr­ëng b×nh qu©n kinh tÕ toµn cÇu thêi kú 1990 - 2000 gi¶m xuèng chØ cßn 3% møc thÊp nhÊt trong n¨m thËp kû qua. Tuy nhiªn trong 10 n¨m ph¸t triÓn b¶n ®å ®Þa lý kinh tÕ thÕ giíi ®· cã nh÷ng b­íc thay ®æi lín ch­a cã trong thêi kú nµo tr­íc ®ã. KÓ tõ khi cuéc c¸ch m¹ng c«ng nghiÖp t­ b¶n lÇn ®Çu tiªn c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn kh«ng cßn lµ khu vùc ®Çu tµu duy nhÊt cho t¨ng tr­ëng kinh tÕ thÕ giíi. Tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ cao ®· chuyÓn theo h­íng ng­îc l¹i trËt tù kinh tÕ B¾c - Nam vµ thu hÑp l¹i chªnh lÖch §«ng T©y. Dù b¸o t¨ng tr­ëng kinh tÕ thÕ giíi 2001 - 2010 Khu vùc 1990 - 1995 1996 - 2000 2001 - 2010 ThÕ giíi 2.3 2.8 3 C¸c n­íc ph¸t triÓn 1.9 2.4 2.3 C¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn - 6,8 1.1 2.9 C¸c n­íc ®ang chuyÓn ®æi 5.4 4.3 5 §«ng & §«ng Nam ¸ 9 4.8 6.1 Nam ¸ 5.4 5.3 5.4 Mü la tinh 3.1 4.1 4.3 Trung §«ng 4.5 3.7 3.9 Ch©u Phi 2.4 3.2 3.5 Trong khi t¨ng tr­ëng c¸c nuíc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn chØ ®¹t 2,2% so víi 5,5% thËp kû 50 . 60 nÒn kinh tÕ cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®· t¨ng 5,8% ®¹t møc cao nhÊt tõ tr­íc ®Õn nay. C¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn Ch©u ¸ cã tèc ®é t¨ng cao nhÊt 7,3% trong sè c¸c nÒn kinh tÕ ®ang ph¸t triÓn. Vßng cung Ch©u ¸ Th¸i b×nh d­¬ng trë thµnh vïng ®éng lùc lín nhÊt cho ph¸t triÓn kinh tÕ toµn cÇu. Kinh tÕ Ch©u phi tuy tèc ®é kh«ng cao b»ng Ch©u ¸ nh­ng còng ®¹t 3% so víi 2,6% thËp kû 80, kinh tÕ khu vùc Ch©u mÜ la tinh vµ Caribe còng b¾t ®Çu ®­îc c¶i thiÖn t¨ng 3% so víi 2% trong thËp kû tr­íc. Dù b¸o gia t¨ng th­¬ng m¹i n«ng nghiÖp thÕ giíi. S¶n phÈm S¶n xuÊt (%n¨m) Nhu cÇu (% n¨m) XuÊt khÈu (% n¨m) 1990 2000 2001 2010 1990 2000 2001 2010 1990 2000 2001 2010 L­¬ng thùc TP 1.9 2.2 1.9 2.1 2.8 2.6 Rau qu¶ 3.4 2.5 3.4 2.9 2.3 2.8 N«ng s¶n nhiÖt ®íi 1.2 3.4 1.4 2.8 1.2 2.6 Nguyªn liÖu th« 1.1 1.7 1.6 2 1.1 1.2 T¨ng tr­ëng m¹nh cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn nhanh h¬n c¸c n­íc chËm ph¸t triÓn ®· t¹o ®iÒu kiÖn thóc ®Èy vµ më réng trao ®æi th­¬ng m¹i toµn cÇu. Cã lîi cho c¸c n­íc xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng mµ thÞ tr­êng cña c¸c n­íc nµy cã nhu cÇu ph¸t triÓn. Dù b¸o th­¬ng m¹i n«ng nghiÖp c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn §¬n vÞ tÝnh: tû USD S¶n phÈm NhËp khÈu XuÊt khÈu NhËp khÈu rßng 2000 2010 2000 2010 2000 2010 S¶n phÈm n«ng nghiÖp 137,8 187,6 131,8 153,5 - 6 - 34,1 Hµng l­¬ng thùc 95,5 112,4 80,9 94,5 - 17,9 - 14,6 Hµng phi l­¬ng thùc 42,1 57,1 30,1 65,2 - 8 - 8,1 Trong vßng 20 n¨m trë l¹i ®©y kim ng¹ch th­¬ng m¹i n«ng nghiÖp cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn t¨ng liªn tôc, tèc ®é tang xuÊt khÈu rßng l­¬ng thùc cao h¬n hµng thùc phÈm. B×nh qu©n nhËp khÈu rßng l­¬ng thùc t¨ng 2,9% thêi kú 81 - 90 vµ 3,6% thêi kú 91 - 2000. Víi tèc ®é t¨ng liªn tôc khèi l­îng giao dÞch trong thêi gian dµi trong khi kim ng¹ch hiÖn chØ chiÕm tû träng rÊt nhá trong th­¬ng m¹i quèc tÕ vµ d©n sè sö dông g¹o nh­ mét trong c¸c l­¬ng thùc chÝnh ngµy cµng t¨ng lªn, tiÒm n¨ng thÞ tr­êng g¹o thÕ giíi trong t­¬ng lai vÉn cßn rÊt lín. 2. Dù b¸o thÞ tr­êng nhËp khÈu g¹o thÕ giíi. N¨m 2000, d©n sè toµn cÇu ®· v­ît con sè 6 tû ng­êi. Kho¶ng 3,9 tû ng­êi ®ang dïng g¹o lµ l­¬ng thùc chÝnh víi nhu cÇu cÇn 423 triÖu tÊn/ n¨m so víi s¶n l­îng hiÖn nay 400,3 triÖu lÇn cßn thiÕu 24,5 triÖu tÊn. C¸c thÞ tr­êng nhËp khÈu g¹o lín hiÖn nay bao gåm: - ThÞ tr­êng Ch©u ¸, d©n sè 3637 triÖu ng­êi, tû lÖ nghÌo l­¬ng thùc cßn chiÕm 4% hiÖn hµng n¨m ®ang ph¶i nhËp 11 - 12 triÖu tÊn g¹o. Ch©u ¸ thiÕu g¹o tËp trung ë mét sè n­íc ®«ng d©n lµ Trung Què (2,3 triÖu tÊn), Ên §é (1,9 triÖu tÊn), Indonexia (1,2 triÖu tÊn), Bangladet (1 triÖu tÊn), iran (0,5 triÖu tÊn). Trong thêi gian tíi s¶n xuÊt tuy cã t¨ng lªn nh­ng ch­a ®ñ ®¶m b¶o cung cÊp theo kÞp ®· t¨ng d©n sè. §Õn n¨m 2005, Ch©u ¸ ph¶i nhËp khÈu Ýt nhÊt kho¶ng 11triÖu tÊn g¹o. - ThÞ tr­êng Ch©u phi, d©n sè 771 triÖu ng­êi trong ®ã 231,3 triÖu ng­êi chiÕm 30% d©n sè ®ang t×nh tr¹ng nghÌo khã l­¬ng thùc. Ngoµi c¸c l­¬ng thùc kh¸c, hiÖn g¹o ®ang ph¶i nhËp khÈu 10 - 11 triÖu tÊn mçi n¨m. Ch©u phi hiÖn s¶n xuÊt ®­îc 4 triÖu tÊn lóa víi møc t¨ng 2% sÏ t¨ng lªn 4,6 triÖu tÊn vµ n¨m 2005. Kh¶ n¨ng t¨ng tr­ëng kinh tÕ b×nh qu©n 3 - 4% trong 5 n¨m tíi. V× vËy sè hé nghÌo l­¬ng thùc cã thÓ gi¶m xuèng cßn 23%. §Ó ®¶m b¶o ®ñ l­¬ng thùc cho d©n sè cßn l¹i nhËp khÈu sÏ ph¶i t¨ng thªm 2 triÖu tÊn tõ nay ®Õn n¨m 2005. - ThÞ tr­êng Mü la tinh vµ Caribe d©n sè 513 triÖu ng­êi, tû lÖ nghÌo l­¬ng thùc chiÕm 3% d©n sè t­¬ng ®­¬ng 15,4 triÖu ng­êi, g¹o ®ang nhËp khÈu hµng n¨m 1 - 1,5 triÖu tÊn. Khu vuÑc nµy hiÖn s¶n xuÊt ®­îc 6 triÖu tÊn g¹o mçi n¨m víi møc t¨ng 2% s¶n l­îng ®¹t kho¶ng 7 triÖu tÊn ®Õn 2005 ®Ó ®¸p øng nhu cÇu cßn thiÕu sÏ ph¶i nhËp kho¶ng 3,8 triÖu tÊn. - C¸c khu vùc kh¸c gåm Ch©u ©u, B¾c mü vµ Ch©u ®¹i d­¬ng hiÖn mçi n¨m nhËp kho¶ng 0,8 triÖu tÊn chñ yÕu lµ g¹o chÊt l­îng cao. Trong 5 tíi nhu cÇu t¨ng lªn kh«ng lín 200 - 300 ngh×n tÊn. Dù b¸o thÞ tr­êng nhËp khÈu g¹o thÕ giíi 2000 2010 §¬n vÞ tÝnh: triÖu tÊn ThÞ tr­êng 2000 2005 2010 ThÕ giíi 23.8 28.5 32.7 Ch©u ¸ 11.5 11 10.5 Ch©u Phi 10.3 13 15.5 Mü la tinh & Caribe 1.2 3.5 5.3 C¸c khu vùc kh¸c 0.8 1 1.4 3. Dù b¸o c¹nh tranh xuÊt khÈu g¹o thÕ giíi. Trong 10 n¨m ViÖt Nam v­¬n lªn trë thµnh n­íc xuÊt khÈu g¹o ®øng thø hai thÕ giíi th× mét sè n­íc cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn lóa g¹o t­¬ng ®èi t­¬ng ®ång còng quay trë l¹i hoÆc tõng b­íc tiÕn vµo chiÕm lÜnh thÞ tr­êng thÕ giíi. Trong ®ã cã nh÷ng n­íc nhá nh­ Campuchia tuy xuÊt khÈu g¹o hiÖn nay ch­a ®¸ng kÓ nh­ng víi tiÒm n¨ng vµ lîi thÕ trong s¶n xuÊt lóa g¹o kh«ng thua kÐm ViÖt Nam cho thÊy triÓn väng kh«ng xa sÏ trë thµnh mét trong nh÷ng n­íc nh­ mét "ViÖt Nam" míi vÒ xuÊt khÈu g¹o trong 10 n¨m tíi. XÐt vÒ mÆt tiÒm n¨ng vµ xu thÕ l©u dµi, trong vßng 10 n¨m tíi thÞ tr­êng xuÊt khÈu g¹o thÕ giíi sÏ vÉn bÞ chi phèi ¸p ®¶o bëi 8 n­íc xuÊt khÈu g¹o d­íi ®©y: C¸c n­íc xuÊt khÈu g¹o lín thÕ giíi. §¬n vÞ tÝnh: Ngh×n tÊn. N­íc 1990 1995 2000 Tèc ®é 90. 2000 Th¸i lan 5151.4 6198 6250 1.7 ViÖt Nam 1080 2308,2 4500 31.4 Trung Quèc 1034.2 235.7 2900 18.3 Ên §é 580.4 551.2 2850 35.6 Mü 2230 2528 2550 0.5 Pakistan 1311.8 1852.3 2000 16.7 Myanma 198.8 392.5 784 28.9 Campuchia 2.9 80 23.4 Tæng 11759,5 14065,9 21914 8.6 Theo dù b¸o USDA (v¨n phßng n«ng nghiÖp Mü) trong vßng 10 n¨m tíi xuÊt khÈu g¹o cña 3 n­íc cã d©n sè lín nhÊt thÕ giíi lµ Trung Quèc, Ên §é vµ Mü sÏ gi¶m xuèng ®Ó ®¶m b¶o nhu cÇu trong n­íc. Tuy nhiªn trõ Mü cßn l¹i Trung Quèc vµ Ên §é dï s¶n xuÊt vÉn ch­a ®ñ cung cÊp cho tiªu dïng trong n­íc nh­ng víi tiÒm n¨ng to lín cña m×nh vÉn lµ hai n­íc cã kh¶ n¨ng xuÊt khÈu g¹o lín l©u dµi. - Th¸i lan: Lµ mét n­íc cã nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp ph¸t triÓn m¹nh nhÊt trong c¸c n­íc khu vùc c¶ vÒ c¬ cÊu vËt chÊt vµ c¬ cÊu mÒm. DiÖn tÝch 514.000 km2 trong ®ã 3/5 lµ ®ång b»ng, d©n sè 6,2 triÖung­ßi ®a sè lµ d©n téc Th¸i thµnh th¹o canh t¸c lóa n­íc vµ lóa c¹n. Kinh tÕ t¨ng tr­ëng bÒn v÷ng 6 - 8% trong 3 thËp kû qua song chÝnh s¸ch ph¸t triÓn n«ng nghiÖp l©u dµi cña chÝnh phñ. Nh÷ng ®iÒu kiÖn ®ã ®· gi÷ cho xuÊt khÈu g¹o cña Th¸i Lan ®øng vÞ trÝ ®éc t«n tõ sau thÕ chiÕn lÇn thø II ®Õn nay vµ cßn kÐo dµi n÷a. VÒ l©u dµi Th¸i Lan cã hai sù lùa chän. Tr­êng hîp thø nhÊt, thu hÑp s¶n xuÊt chØ ®¶m b¶o ®ñ tiªu dïng trong n­íc vµ tËp trung cho g¹o xuÊt khÈu cÊp cao víi møc gi¸ gÊp 1,3 - 1,7 g¹o b×nh th­êng, nh»m vµo c¸c thÞ tr­êng cao cÊp B¾c Mü, NhËt vµ EU. Tr­êng hîp hai rót kinh nghiÖm tõ cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh võa qua ®ång thêi ®Ó ®¶m b¶o ¶nh h­ëng lan to¶ trªn c¸c mÆt ®èi víi bªn ngoµi. Tuy kh«ng më réng s¶n xuÊt nh­ng tiÕp tôc trî gi¸ duy tr× ë møc ®é nh­ hiÖn nay nh»m vµo c¶ hai khu vùc thÞ tr­êng nhËp khÈu g¹o trung b×nh vµ khu vùc thÞ tr­êng g¹o cao cÊp. Kh¶ n¨ng thùc tÕ Th¸i Lan sÏ lùa chän gi÷a hai chiÒu h­íng nµy, xuÊt khÈu g¹o trong 10 n¨m tíi sÏ ë trªn møc 5 triÖu tÊn/n¨m. - Trung Quèc vµ Ên §é ®Õn nay b×nh qu©n s¶n l­îng lóa ®Çu ng­êi míi chØ ®¹t 160 kg vµ 145 kg víi ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o an ninh l­¬ng thùc cña FAO cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn lµ 240 kg. N¨m 1999 Trung Quèc xuÊt ®i 2,9 triÖu tÊn g¹o nh­ng còng nhËp vµo 2,2 triÖu tÊn. Víi tèc ®é t¨ng nh­ hiÖn nay s¶n l­îng lóa cña hai n­íc sÏ ®¹t 217,5 triÖu tÊn vµ 193,2 triÖu tÊn víi d©n sè còng t¨ng lªn1385 triÖu ng­êi vµ 1156 triÖu ng­êi vµo n¨m 2010, b×nh qu©n ®Çu ng­êi cña Trung Quèc kh«ng thay ®æi mµ cßn gi¶m xuèng, Ên §é t¨ng lªn 163 kg/ng­êi. Tuy vËy còng míi chØ ®¹t xÊp xØ Trung Quèc hiªn nay. Tuy nhiªn lµ hai tiÓu lôc ®Þa vµ hao nÒn kinh tÕ ®ang cÊt c¸nh lín nhÊt cña thÕ giíi, s¶n l­îng lóa cña hai n­íc cµng lªn ®Õn 335,7 triÖu tÊn chiÕm 56% s¶n xuÊt toµn cÇu. Kh¶ n¨ng tiÕp tôc gia t¨ng xuÊt khÈu g¹o cña hai n­íc nµy trong 10 n¨m tíi lµ rÊt lín, ®Æc biÖt lµ víi ­u thÕ ¸p dông khoa häc c«ng nghÖ sinh häc t¹o ra c¸c gièng lóa lai cã n¨ng suÊt cao. - Mü xuÊt khÈu g¹o cã nhiÒu kh¶ n¨ng gi¶m h¬n do s¶n xuÊt ph¶i c¹nh tranh ngµy cµng khã kh¨n vÒ gi¸ thµnh so víi g¹o Th¸i Lan, Ên §é vµ s¾p tíi ViÖt Nam vµ Trung Quèc ®Òu hoµn thµnh ký hÕt hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i, buéc Mü ph¶i h¹ møc thuÕ nhËp vµo tõ 30% xuèng 3%. MÆt kh¸c chÝnh phñ Mü hiÖn nay còng ®ang ph¶i trî gi¸ rÊt cao cho c¸c trang tr¹i s¶n xuÊt lóa g¹o trong n­íc, v× vËy s¶n xuÊt g¹o cña Mü sÏ gi¶m lµ thùc tÕ. II. Mét sè gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ xuÊt khÈu g¹o thêi kú 2001 - 2010. 1. §iÒu chØnh c¬ cÊu s¶n xuÊt. ViÖt Nam lµ n­íc cã d©n sè ®øng thø 11 trong 214 n­íc trªn thÕ giíi, nhu cÇu l­¬ng thùc vÒ g¹o rÊt lín, an ninh l­¬ng thùc quèc gia ®Õn nay ch­a ®­îc b¶o ®¶m hoµn toµn, kh¶ n¨ng nhËp khÈu g¹o thay thÕ s¶n xuÊt trong n­¬c chØ cã thÓ tõ 15 - 20 n¨m n÷a. NÒn kinh tÕ phô thuéc n«ng nghiÖp võa ®ang ph¸t triÓn võa ®ang chuyÓn ®æi, t¨ng tr­ëng ch­a æn ®Þnh cßn ®ang Èn chøa nhiÒu rñi ro vÒ thiªn tai vµ t¸c ®éng bªn ngoµi. Trong khi ®ã xu thÕ toµn cÇu ho¸ diÔn ra ngµy cµng m¹nh mÏ, c¹nh tranh vÒ ®Çu t­ vµ thÞ tr­êng ngµy cµng quyÕt liÖt thªm vµo ®ã lµ c¸c cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ vµ x· héi ë c¸c n­íc vµ khu vùc ch­a cã nhiÒu h­íng dÞu ®i. Qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ x· héi cßn ph¶i kÐo dµi vµ diÔn biÕn kh«ng thÓ hoµn toµn theo mong muèn. V× vËy s¶n xuÊt lóa g¹o trong 10 n¨m tíi vÉn lµ mét trong nh÷ng khu vùc cã t¸c ®éng lín ®Õn qu¸ tr×nh ph¸t triÓn bÒn v÷ng vµ æn ®Þnh cña ®Êt n­íc. VÞ thÕ s½n cã trong thÞ tr­êng thÕ giíi ®ång thêi lµ mÆt hµng khai th¸c xuÊt khÈu cã nhiÒu thuËn lîi trong c¹nh tranh phï hîp víi nhiÒu lîi Ých trong n­íc vµ quèc tÕ. §ång thêi víi kh¶ n¨ng ph¸t triÓn xuÊt khÈu cña ViÖt Nam trong 10 n¨m tíi g¹o vÉn lµ 1 trong 10 s¶n phÈm mang vÒ nguån ngo¹i tÖ lín nhÊt. Do ®ã tiÕp tôc t¨ng c­êng ®æi míi c¬ chÕ chÝnh s¸ch hç trî s¶n xuÊt vµ khuyÕn khÝch xuÊt khÈu g¹o nh­ mét s¶n phÈm lîi thÕ lµ rÊt cÇn thiÕt. Tuy nhiªn h­íng ph¸t triÓn lóa g¹o cña ViÖt Nam trong thêi gian tíi kh«ng hoµn toµn cã nghÜa lµ tiÕp tôc t¨ng c­êng më réng s¶n xuÊt vµ t×m mäi c¸ch ®Ó gi÷ v÷ng vÞ trÝ xuÊt khÈu g¹o trªn thÞ tr­êng thÕ giíi hiÖn nay. MÆc dï cã ý nghÜa to lín vÒ cung cÊp l­¬ng thùc chØ sè ICOR cao nhung víi ®Æc ®iÓm h¹n chÕ vÒ gi¸ trÞ sö dông ®Êt, hiÖu qu¶ sö dông n­íc vµ t¸c ®éng m¹nh ®Õn m«i tr­êng ®Êt dèc trong ®iÒu kiÖn 3/4 diÖn tÝch ®Êt lµ ®åi nói, ph¸t triÓn s¶n xuÊt chung cña lóa g¹o cÇn ®Æt trong h­íng ph¸t triÓn hiÖu qu¶ chung cña n«ng nghiÖp vµ c¸c ngµnh kinh tÕ kh¸c. Tæng hîp nhu cÇu s¶n xuÊt lóa g¹o ®Õn 2005 - 2010 §¬n vÞ tÝnh: Ngh×n tÊn Thêi kú L­¬ng thùc XuÊt khÈu Sö dông kh¸c Gièng Dù tr÷ Tæng 2005 G¹o Lóa 14231 21347 5420 8130 300 430 1380 300 19951 31607 2010 G¹o Lóa 15123 22685 4610 6915 400 600 1450 300 20133 32400 Sö dông kh¸c: du lÞch, ch¨n nu«i, chÕ biÕn thùc phÈm vãi kh¶ n¨ng ®· ®ñ cung cÊp l­¬ng thùc s¶n xuÊt lóa g¹o cÇn cã sù chuyÓn h­íng ®i vµo n©ng cao chÊt l­îng ®Ó ®¸p øng nhu cÇu g¹o chÊt l­îng ®ang t¨ng lªn ë thÞ tr­êng trong n­íc vµ ngoµi n­íc. Víi møc sèng t¨ng lªn kÐo theo nhu cÇu tiªu thô ®ßi hái cao h¬n ë c¸c vïng ®ång b»ng vµ ®« thÞ trong vßng 10 n¨m n÷a nhu cÇu g¹o cã chÊt l­îng sÏ t¨ng lªn chiÕm 30 - 40% sè l­îng tiªu thô trong n­íc t­¬ng ®­¬ng 5 - 6 triÖu tÊn g¹o vµ g¹o phÈm chÊt cao t¨ng lªn chiÕm 40 - 50% sè l­îng xuÊt khÈu t­¬ng ®­¬ng 2 - 2,5 triÖu tÊn ®Ó ®¶m b¶o yªu cÇu ®ßi hái cña c¸c thÞ tr­êng Trung cËn ®«ng, Ch©u ©u, §«ng vµ §«ng Nam ¸, B¾c mü vµ Mü la tinh. Nh­ vËy kÓ c¶ lóa chÊt l­îng cao (t­¬ng ®­¬ng cña Th¸i lan) vµ phÈm chÊt cao (t­¬ng ®­¬ng cña Mü) ph¶i s¶n xuÊt kho¶ng 11 - 12 triÖu tÊn chiÕm kho¶ng 1/3 s¶n l­îng cña c¶ n­íc. Víi n¨ng suÊt chØ ®¹t 7 - 8 tÊn/ha n¨m, ph¶i dµnh Ýt nhÊt 1,5 triÖu ha cho s¶n xuÊt lóa chÊt l­îng cao. C¬ cÊu gièng vµ gieo trång mïa vô v× vËy sÏ ph¶i thay ®æi theo, kÌm theo ch­¬ng tr×nh triÓn khai ¸p dông c¸c biÖn ph¸p kü thuËt canh t¸c vµ b¶o vÖ thùc vËt míi cho lóa. Cïng víi chuyÓn ®æi c¬ cÊu gieo trång, bè trÝ l¹i c¸c vïng s¶n xuÊt theo h­íng n©ng cao hiÖu qu¶ ®Çu t­, sö dông hîp lý c¸c nguån lùc vµ gãp phÇn t¨ng c­êng an ninh l­¬ng thùc lµ b­íc chuyÓn h­íng quan träng ®Ó ph¸t triÓn lóa g¹o trong thêi kú tíi. C¬ cÊu ph¸t triÓn lóa g¹o c¸c vïng thêi kú 2001 - 2010. §¬n vÞ tÝnh: Ngh×n ®ång N¨m 2010 § trång (1000/ha) N suÊt (tÊn/ha) S l­îng (1000tÊn) Nhu cÇu (1000 tÊn) §Êt d­ (1000 ha) MiÒn nói trung du phÝa b¾c 400 6 2392 3189 122 §BSHång 520 12 6240 4267 57 B¾c Trung Bé 430 7 3375 2765 73 D h¶i nam trung bé 220 8 1760 1941 52 T©y Nguyªn 80 6 480 927 44 §«ng nam bé 200 8 1600 3813 76 §BSCL 1600 10 16000 4849 463 C¶ n­íc 3550 9,2 32575 21731 889 C¶ khu vùc miÒn nói nh­ miÒn nói trung du phÝa b¾c vµ T©y nguyªn hiÖu qu¶ s¶n xuÊt lóa rÊt thÊp so víi c¸c c©y trång kh¸c vµ so víi c¸c vïng bªn ngoµi. Chi phÝ ®Çu t­ thuû lîi cho 1 ha canh t¸c ë miÒn nói trung du b¾c bé cao gÊp 3 lÇn §BSH, hiÖu qu¶ ®Çu t­ thuû lîi cho 1 ha lóa ë T©y Nguyªn chØ b»ng 1/2 - 1/3 so víi c©y c«ng nghiÖp kh¸c. Do vËy kh«n nªn tiÕp tôc ®¶m b¶o an ninh l­¬ng thùc ë c¸c khu vùc nµy theo h­íng phô thuéc vµo tù cÊp nh­ hiÖn nay. MiÒn nói trung du phÝa b¾c tuy sat ®ång b»ng s«ng Hång nh­ng diÖn tÝch réng lín, ®Þa h×nh chia c¾t m¹nh, d©n c­ ph©n t¸n g©y khã kh¨n cho l­u th«ng ®Ó ®¶m b¶o l­ong thùc cÇn duy tr× s¶n xuÊt lóa g¹o ë møc 3/4 nhu cÇu, phÇn cßn l¹i nhu cÇu cña d©n c­ ®« thÞ, c¸c khu vùc c«ng nghiÖp vµ c«ng tr­êng cã thÓ sö dông g¹o hµng ho¸ cung cÊp tõ ®ång b»ng s«ng Hång. Nh­ vËy, miÒn nói trung du phÝa b¾c cã thÓ tËp trung ®Çu t­ th©m canh thu gän l¹i trong kho¶ng 400 ngh×n ha ruéng vµ n­¬ng cè ®Þnh víi n¨ng suÊt th©m canh kho¶ng 7 - 8 tÊn/ha/n¨m. 200 ngh×n ha ®Êt lóa d­ l¹i phÇn lín lµ ®Êt ®åi n­¬ng dïng ®Ó bè trÝ c¸c c©y trång cã hiÖu qu¶ h¬n theo tr­¬ng tr×nh chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång cña khu vùc bao gåm ph¸t triÓn thªm 20 - 30 ngh×n ha chÌ, 20 - 30 ngh×n ha cafe, 40 - 80 ha mÝa, 30 - 60 ngh×n ha c©y ¨n qu¶ vµ 30 - 40 ngh×n c©y thùc phÈm ®Ó t¨ng c­êng dinh d­ìng hé gia ®×nh nh­: l¹c, ®Ëu, võng … T©y nguyªn ®Þa h×nh miÒn nói cao nguyªn t­¬ng ®èi b»ng ph¼ng, xuyªn suèt lµ trôc ®­êng 14 nèi víi ®«ng nam bé ®i ®ång b»ng s«ng Cöu Long, c¸c tuyÒn ®­êng §«ng - T©y nèi khu vùc víi c¸c tØnh duyªn h¶i thuËn lîi, khi hÖ thèng ®­êng Tr­êng S¬n hoµn thµnh ®o¹n cùc nam l­u th«ng hµng ho¸ trong ®ã cã g¹o gi÷a khu vùc víi ®ång b»ng Nam Bé vµ Campuchia cßn thuËn lîi h¬n n÷a. MÆt kh¸c ®Êt ®ai tuy tèt nh­ng thiÕu n­íc lµ h¹n chÕ lín cho ph¸t triÓn n«ng nghiÖp T©y nguyªn hiÖn nay. V× vËy s¶n xuÊt lóa g¹o nªn h¹n chÕ ®Ó dïng n­íc cho c¸c c©y c«ng nghiÖp cã gi¸ trÞ hµng ho¸ cao h¬n. §Ó ®¶m b¶o an ninh l­¬ng thùc khu vùc chØ cÇn duy tr× s¶n xuÊt mét nöa nhu cÇu, cßn l¹i cã thÓ dïng l­¬ng thùc hµng ho¸ tõ ®ång b»ng s«ng Cöu Long vµ duyªn h¶i nam trung bé hoÆc cã thÓ tõ campuchia. DiÖn tÝch ®Êt ®åi d­ hon 40 ngh×n ha dïng ®Ó ph¸t triÓn b«ng, tiªu, cafe lµ nh÷ng c©y c«ng nghiÖp trong n­íc xuÊt khÈu. §ång b»ng s«ng Hång vµ ®ång b»ng s«ng Cöu Long víi nh÷ng lîi thÕ vÒ s¶n xuÊt vÉn lµ hai khu vùc ph¸t triÓn lóa g¹o ®Ó ®¶m b¶o cung cÊp cho c¸c thiÕu hôt tiªu dïng trong n­íc vµ lµ nguån chñ yÕu cho xuÊt khÈu. §ång b»ng s«ng Cöu Long hiÖn ®ang dÉn ®Çu c¶ n­íc vÒ s¶n xuÊt lóa g¹o chiÕm 52% s¶n l­îng vµ gÇn 4/5 sè l­îng g¹o xuÊt khÈu. C¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp mòi nhän trong thêi kú tíi lµ lóa g¹o, thuû s¶n vµ c©y ¨n qu¶. V× vËy ph¸t triÓn s¶n xuÊt lóa g¹o ph¶i c©n ®èi víi h­íng kinh tÕ nu«i trång thuû s¶n vµ trång c©y ¨n qu¶. VÒ l©u dµi nu«i trång thuû s¶n lµ ngµnh kinh tÕ phôc vô chÕ biÕn xuÊt khÈu cã lîi thÕ nhÊt ë khu vùc, hiÖu qu¶ ®Çu t­ trªn 1 ha cao gÊp 20 - 30 lÇn lµm lóa. DiÖn tÝch ruéng cã kh¶ n¨ng nu«i trång thuû s¶n ë khu vùc hiÖn cã gÇn 800 ngh×n ha, ph©n bè chñ yÕu ë vïng tròng t©y s«ng HËu, vïng tø gi¸c Long Xuyªn, vïng §ång Th¸p M­êi vµ mét phÇn thuéc b¸n ®¶o Cµ Mau. PhÇn lín lµ ®Êt phï sa dÔ bÞ nhiÔm mÆn hiÖn ®ang ph¸t triÓn lóa hÌ thu, mïa vô vµ lóa mïa mét vô. §Ó c©n ®èi ph¸t triÓn nu«i trång h­íng s¶n xuÊt lóa ë khu vùc thêi gian tíi tËp trung cho lóa ®«ng xu©n vµ hÌ thu thuéc vïng phï sa n­íc ngät ven s«ng TiÒn vµ s«ng HËu, diÖn tÝch ®Êt 400 ngh×n ha, ®©y còng lµ vïng ph¸t triÓn lóa phÈm chÊt cao cho xuÊt khÈu. DiÖn tÝch ®Êt lóa trªn phï sa nhiÔm mÆn gÇn 1,6 triÖu ha cã thÓ thu hÑp l¹i 1,2 triÖu ha cho th©m canh lóa hai vô cho n¨ng suÊt cao 10 - 12 t¹/ha trong ®ã 600 ngh×n ha cho s¶n xuÊt lóa chÊt l­îng cao, cßn l¹i cã thÓ kÕt hîp canh t¸c lóa - cµ vµ t«m - t«m. HiÖn diÖn tÝch nu«i trång thuû s¶n ë khu vùc míi cã 400 ngh×n ha, sÏ ®­îc t¨ng lªn kho¶ng 1 triÖu ha tõ 400 ngh×n ha ®Êt lóa nhiÔm mÆn vµ 200 ngh×n ha mÆt n­íc ruéng canh t¸c lóa kÕt hîp víi nu«i trång ®ång b»ng s«ng Hång h­íng chuyÓn dÞch c¬ cÊu n«ng nghiÖp trong thêi kú tíi tõ th©m canh lóa sang ®a d¹ng ho¸ s¶n phÈm, vïng ven biÓn nu«i trång thuû s¶n mÆn, lî vïng s©u néi ®Þa chñ yÕu trång c©y lÊy thùc phÈm c¸c lo¹i rau, hoa qu¶, nÊm … s¶n xuÊt lóa g¹o ë ®ång b»ng s«ng Hång chñ yÕu ®Ó phôc vô nhu cÇu cña khu vùc, bï thiÕu hôt cho miÒn nói trung du phÝa b¾c, t¨ng xuÊt khÈu lªn kho¶ng 1 triÖu tÊn g¹o chÊt l­îng cao cßn l¹i ®Ó giµnh cho c¸c môc ®Ých sö dông kh¸c nh­ chÕ biÕn, ch¨n nu«i … vµ dù tr÷ ë miÒn b¾c. Víi yªu cÇu s¶n xuÊt diÖn tÝch ®Êt lóa cã thÓ gi¶m bít gÇn 50 ngh×n ha ®Ó chuyÓn ®æi sang c¸c môc ®Ých x©y dùng, ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng vµ ®« thÞ ®ang cã nhu cÇu mÆt b»ng ngµy cµng t¨ng trong khu vùc BTB vµ duyªn haØ miÒn trung ®ang dÇn h×nh thµnh trong t­¬ng lai kh«ng xa mét chuçi c¸c khu c«ng nghiÖp, ®Æc khu kinh tÕ vµ ®« thÞ quan träng víi 31 c¶ng biÓn, hai trôc ®­êng xuyªn quèc gia vµ mét trôc ®­êng xuyªn ¸, nhu cÇu chuyÓn ®æi sö dông ®Êt n«ng nghiÖp v× vËy rÊt lín. Víi ®Æc ®iÓm vÞ trÝ ®Þa lý c¶ hai khu vùc còng lµ n¬i cã tÇn b·o suÊt xuÊt hiÖn lín nhÊt c¶ n­íc. B·o x¶y ra th­êng ®i kÌm víi m­a lín g©y ngËp lôt c¸c vïng ®ång b»ng h¹ l­u trång lóa. VÒ s¶n xuÊt lóa g¹o ®¶m b¶o æn ®Þnh hai khu vùc ®«ng xu©n vµ hÌ thu ¨n ch¾c ®¹t n¨ng suÊt cao ®Ó khi mïa lò chÝnh vô ®Õn th× mäi c«ng viÖc thu ho¹ch ngoµi ®ång ®· gän gµng. HiÖn t¹i diÖn tÝch lóa trong toµn khu vùc cã gÇn 562 ngh×n ha, c¬ cÊu gieo trång gåm 240 ngh×n ha lóa ®«ng xu©n, 167 ngh×n ha lóa hÌ thu vµ 155 ngh×n ha lóa mïa. H­íng bè trÝ l¹i qui ho¹ch s¶n xuÊt trong thêi gian tíi tËp trung ®Çu t­ thuû lîi më réng diÖn tÝch t­íi ®Ó chuyÓn 6 ngh×n ha lóa hÌ thu vµ 15 ngh×n ha lóa mïa ë nh÷ng n¬i ch­a chñ ®éng ®­îc n­íc t­íi sang lµm lóa ®«ng xu©n. §ång thêi cã thÓ bá bít 18 ngh×n ha lóa mïa tËp trung ë c¸c tØnh duyªn h¶i nh­ Qu¶ng Nam, Qu¶ng Ng·i, Phó Yªn vµ Kh¸nh Hoµ sang lµm lóa hai vô ¨n ch¾c, vô mïa cã thÓ thay thÕ b»ng s¶n xuÊt sau mïa vô thu ®«ng hoÆc bá hoang ®Ó tr¸nh lµm kiÖt ®Êt. 2. §iÒu chØnh chÝnh s¸ch th­ong m¹i vµ tû gi¸ hèi ®o¸i n©ng cao hiÖu qu¶ xuÊt khÈu. 2.1. §èi ngo¹i vµ quan hÖ th­¬ng m¹i. Do c¸c n­íc ®Òu nç lùc t¨ng c­êng kh¶ n¨ng c¹nh tranh xuÊt khÈu b»ng c¸c biÖn ph¸p ®æi míi c«ng nghÖ s¶n xuÊt, ®æi míi qu¶n lý vµ ph­¬ng thøc kinh doanh nªn chªnh lÖch vÒ c¹nh tranh chÊt l­îng vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm trong gi÷a c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn vµ ®· ph¸t triÓn cïng nhau cã rÊt Ýt kho¶ng c¸ch. V× vËy trong bèi c¶nh ®ua tranh t×m kiÕm thÞ tr­êng quyÕt liÖt, quan hÖ bu«n b¸n quèc tÕ ngµy cµng dùa trªn quan hÖ ®èi ngo¹i vµ hîp t¸c th­¬ng m¹i trao ®æi ­u ®·i hµng rµo thuÕ quan, ®Æc biÖt ®èi víi c¸c mÆt hµng cã hµm l­îng kü thuËt thÊp nh­ g¹o. Víi quan hÖ g¾n bã t¨ng lªn trªn c¬ së gÇn gòi vÒ t«n gi¸o, v¨n ho¸ nhËp khÈu g¹o tõ Pakistan vµo Indonesia còng ngµy cµng t¨ng lªn. N¨m nay thÞ phÇn g¹o cña ViÖt Nam bÞ thu hÑp l¹i bëi g¹o cña Pakistan chÊt l­îng t­¬ng ®­¬ng trªn thÞ tr­êng Indonesia, mÆc dï chi phÝ vËn chuyÓn tõ ViÖt Nam trong cïng khu vùc thÊp h¬n rÊt nhiÒu so víi g¹o Pakistan ph¶i v­ît qua Ên §é D­¬ng. Còng trong n¨m nay Trung Quèc ®· nhËp khÈu tõ Th¸i Lan n»m ë phÝa ®«ng nam 300 ngh×n tÊn g¹o ®Ó cung cÊp l­¬ng thùc cho c¸c tØnh bÞ khã kh¨n thuéc khu vùc phÝa t©y, mÆc dï nhËp tõ Ên §é cã cïng biªn giíi vµ n»m cïng phÝa t©y sÏ rÎ h¬n. Ngoµi c¸c n­íc xung quanh vµ cïng khu vùc, c¸c thÞ tr­êng cã tiÒm n¨ng lín theo dù b¸o cho xuÊt khÈu g¹o thÕ giíi trong 10 n¨m tíi vÉn lµ khu vùc T©y nam ¸, Trung cËn ®«ng, Ch©u phi vµ næi lªn lµ khu vùc Mü la tinh - Caribe vµ Hoa Kú. Víi mèi quan hÖ tèt ®Ñp xuÊt ph¸t tõ quan hÖ b¹n bÌ trong qu¸ tr×nh ®Êu tranh gi¶i phãng d©n téc vµ c¸c hiÖp ®Þnh hîp t¸c, hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ®· ®­îc ký kÕt, xÐt vÒ c¶ kh¶ n¨ng c¹nh tranh ®©y chÝnh lµ lîi thÕ lín nhÊt cña ViÖt Nam so víi c¸c n­íc kh¸c trong më réng thÞ tr­êng xuÊt khÈu g¹o ë c¸c khu vùc nµy. Trong thêi gian tíi ngoµi t¨ng c­êng quan hÖ hîp t¸c víi c¸c n­íc ASEAN, EU vµ c¸c n­íc kh¸c, cÇn cã chiÕn l­îc cñng cè vµ tËp trung më réng quan hÖ ®èi ngo¹i hîp t¸c th­¬ng m¹i víi c¸c n­íc Phi - Mü la tinh. §ång thêi trªn b×nh diÖn chung xóc tiÕn nhanh chãng qu¸ tr×nh gia nhËp WTO, héi nhËp APTA vµ ký kÕt hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i víi NAPTA lµ hÕt søc quan träng ®Ó gi÷ ®­îc thÞ tr­êng trong khu vùc vµ ®­a ®­îc g¹o vµo thÞ tr­êng cao cÊp nh­ B¾c Mü vµ NhËt B¶n. 2.2. ChÝnh s¸ch xuÊt khÈu. §Ó gi¶m bít chªnh lÖch ch­a hîp lý gi÷a gi¸ thãc vµ gi¸ g¹o xuÊt khÈu ®ång thêi t¨ng c­êng t¸c ®éng ®iÒu hoµ gi¸ thÝc g¹o thÞ tr­êng trong n­íc, më réng vµ ®a d¹ng c¸c kªnh l­u th«ng xuÊt khÈu lµ hÕt søc quan träng. Do ®ã Nhµ n­íc cÇn huû bá c¬ chÕ tËp trung vµo mét sè ®Çu mèi xuÊt khÈu g¹o vµ chÕ ®é quata nh­ hiÖn nay. Víi s¶n l­îng lóa ®· ®ñ cã c¬ së ®Ó qu¸ lo ng¹i vÒ t¸c ®éng më cöa tù do cho xuÊt khÈu g¹o trong thêi kú tíi. Nhµ n­íc cÇn t¹o ®iÒu kiÖn canh tranh b×nh ®¼ng gi÷a C«ng ty Nhµ n­íc, C«ng ty t­ nh©n vµ C«ng ty n­íc ngoµi trong kinh doanh chÕ biÕn xuÊt khÈu g¹o. M«i tr­êng l­u th«ng thãc g¹o ®­îc lµm lµnh m¹nh sÏ cã lîi cho n«ng d©n vµ ng­êi tiªu dïng. MÆt kh¸c víi trong tay lµ c¸c tæng C«ng ty l­¬ng thùc lín vµ c¸c C«ng ty Nhµ n­íc ë ®Þa ph­¬ng, chÝnh phñ cã thÓ b×nh æn gi¸ ë c¸c n¬i ®ã kh«ng qu¸ khã kh¨n. §èi víi chÝnh s¸ch thuÕ xuÊt khÈu kh«ng nªn thu theo phô phÝ nh­ hiÖn nay. CÇn nghiªn cøu nhanh chãng ¸p dông møc thuÕ hîp lý 1 - 2% ®Ó lµm quü trî gi¸ xuÊt khÈu g¹o ®ång thêi lµm c«ng cô ®Ó ®iÒu tiÕt thÞ tr­êng trong n­íc. 2.3. ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ hèi ®o¸i. S¸ch l­îc hèi ®o¸i ph¶i ®¶m b¶o c©n ®èi gi÷a c¸c lîi Ých th­¬ng m¹i quèc tÕ vµ hç trî ph©n bæ hîp lý c¸c nguån lùc néi ®Þa. Tuy nhiªn víi bèi c¶nh nÒn kinh tÕ ®ang ph¸t triÓn vµ c¸c n­íc bªn ngoµi ®ang ch¹y ®ua c¹nh tranh xuÊt khÈu, ®iÒu chØnh tû gi¸ hèi ®o¸i t¨ng lªn ë møc hîp lý ®Ó hç trî vµ t¨ng c­êng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cho s¶n phÈm xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ®èi víi c¸c n­íc kh¸c lµ t¸c ®éng cÇn thiÕt cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®Ó gãp phÇn duy tr× nhÞp ®é gia t¨ng xuÊt khÈu vµ t¨ng tr­ëng kinh tÕ trong thêi kú tíi. Trong bèi c¶nh th­¬ng m¹i toµn cÇu ho¸ diÔn ra nhanh chãng t¸c dông cña hµng rµo thuÕ quan kh«ng cßn ®ñ hiÖu lùc ®Ó ®iÒu chØnh c¸n c©n xuÊt nhËp khÈu, níi réng tû gi¸ hèi ®o¸i lµ biÖn ph¸p can thiÖp tÝch cùc ®Ó c©n ®èi chiÕn l­îc th­¬ng m¹i th­¬ng bÞ th©m hôt. MÆt kh¸c ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn tr­íc c¹nh tranh vÒ ­u thÕ chÊt l­îng kü thuËt, gi¸ thµnh cña c¸c hµng c«ng nghiÖp vµ trî gi¸ uy lùc c¸c hµng n«ng phÈm xuÊt khÈu cña c¸c n­íc ®· ph¸t triÓn vµ ph¸t triÓn tr­íc, níi réng tû gi¸ hèi ®o¸i lµ mét trong nh÷ng biÖn ph¸p kh¾c phôc t×nh thÕ ®Ó t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh ®èi ®Çu gi÷a thÞ tr­êng cho hµng ho¸ xuÊt khÈu cña m×nh. D­íi t¸c ®«ng cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh hÇu nh­ tÊt c¶ c¸c n­íc trong khu vùc ®Òu th¶ næi b¶n tÖ, trong t×nh h×nh ®ã nç lùc duy tr× æn ®Þnh ®ång tiÒn cña ViÖt Nam vÉn kh«ng ®em l¹i hiÖu qu¶ nh­ mong muèn. Ngù¬c l¹i do c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu quan träng nh­ dÇu th«, dÖt may vµ n«ng s¶n trong ®ã cã g¹o ®Òu n»m trong c¬ cÊu c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu cña c¸c n­íc nµy do ®­îc th¶ næi tû gi¸ lµ gi¸ thµnh s¶n phÈm h¹ xuèng ®· t¨ng thªm søc c¹nh tranh víi hµng ViÖt Nam, kÕt qu¶ lµ ViÖt Nam kh«g nh÷ng kh«ng tËn dông ®­îc c¬ héi ®Çu t­ vµ bu«n b¸n mµ thÞ tr­êng xuÊt khÈu cßn bÞ co hÑp laÞ. NÕu nh­ tr­íc kia gi¸ g¹o Th¸i lan chªnh lÖch rÊt lín 20 - 25% so víi g¹o ViÖt Nam th× trong 5 n¨m trë l¹i ®©y kho¶ng c¸ch chªnh lÖch ®· thu hÑp l¹i rÊt nhiÒu chØ cßn 4 - 5%. Nguyªn nh©n th­êng ®­îc nhËn ®Þnh r»ng do chÊt l­îng g¹o ViÖt Nam ®· ®­îc c¶i thiÖn ®¸ng kÓ nh­ng cÇn ®¸nh gi¸ ®Çy ®ñ h¬n bªn c¹nh ®ã lµ chÝnh s¸ch ®iÒu chØnh tû gi¸ hèi ®o¸i khÐo lÐo cña Th¸i Lan nh»m t¨ng c­êng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cho hµng xuÊt khÈu cña m×nh ®èi víi Trung Quèc vµ ViÖt Nam ®ang næi lªn chiÕm lÜnh thÞ tr­êng. §Õn cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh n¨m 1997, Th¸i Lan ®· th¶ næi hoµn toµn thÞ tr­êng tiÒn tÖ trong n­íc, tû gi¸ hèi ®o¸i gi÷a ®ång ®«la vµ ®ång B¹t t¨ng vät lªn 32% nh­ng tû gi¸ hèi ®o¸i danh nghÜa gi÷a ®ång B¹t vµ ®ång ViÖt Nam l¹i gi¶m xuèng ®¸ng kÓ, do ®ã gi¸ thµnh g¹o Th¸i Lan ®· cã lóc sÏ h¬n g¹o ViÖt Nam 15 - 20%. Nhê ®ã mÆc dï trong khñng hoa¶ng tiÒn tÖ, ng©n s¸ch rÊt thiÕu ®Ó trî gi¸ n«ng nghiÖp nh­ng xuÊt khÈu g¹o cña Th¸i Lan vÉn t¨ng lªn vµ ®­îc gi÷ v÷ng trong khi xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam víi lîi thÕ vÒ gi¸ h¬n nh­ng ®Õn nay l¹i bÞ gi¶m sót. Theo dù do¸n tèc ®é t¨ng tû gi¸ hèi ®o¸i cña c¸c n­íc trong khu vùc ë møc 1 - 2%, gi¸ trÞ ®ång ®«la vÉn tiÕp tôc t¨ng cïng nhÞp t¨ng tr­ëng v÷ng ch¾c cña nÒn kinh tÕ Mü 2 - 3%, tèc ®é t¨ng chØ sè gi¸ hµng ho¸ (CPI) trong n­íc víi xu h­íng ph¸t triÓn æn ®Þnh cña nÒn kinh tÕ sÏ t¨ng b×nh qu©n 1 - 2%. C©n ®èi víi møc l¹m ph¸t kh«ng qu¸ 3% ®Ó kh«ng ¶nh h­ëng xÊu ®Õn tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ. §Ó ®¶m b¶o kh¶ n¨ng c¹nh tranh trong thanh to¸n giao dÞch cña ®ång b¶n tÖ cho xuÊt khÈu so víi c¸c n­íc xung quanh, tû gi¸ hèi ®o¸i cña ®ång ViÖt Nam cÇn ®­îc níi láng xung quanh møc t¨ng b×nh qu©n 4%/n¨m trong thêi kú tíi, ­íc tÝnh vµo n¨m 2010 lªn tíi 22000 - 23000®/ USD. 3. §Èy m¹nh ho¹t ®éng Marketing trong xuÊt khÈu g¹o. Thø nhÊt: cµn cã c¸c biÖn ph¸p ®Ó thÝch øng víi thÞ tr­êng. ThÞ tr­êng g¹o tiªu thô nh×n chung kh«ng æn ®Þnh vÒ kh¸ch hµng vµ l­îng hµng. §Ó ®¶m b¶o h¬n hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi cña s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu g¹o, cÇn n©ng cao kh¶ n¨ng thÝch øng víi nh÷ng biÕn ®éng cña thÞ tr­êng thÕ giíi. Do ®ã cÇn ph¶i kÕt hîp chuyªn m«n ho¸ vµ ®a d¹ng ho¸ c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu g¹o vÒ lo¹i h×nh doanh nghiÖp, qui m« doanh nghiÖp, cÇn cã c¬ chÕ mÒm trong qu¶n lý vµ gian h¹n ng¹ch xuÊt khÈu cho c¸c doanh nghiÖp t¨ng c­êng c«ng t¸c nghiªn cøu thÞ tr­êng ®Ó n¾m b¾t kÞp thêi nhu cÇu vÒ g¹o, ®ång thêi kh«ng bÞ kh¸ch hµng Ðp gi¸ b¸n còng nh­ c¸c ®iÒu kiÖn kh¸c: quan hÖ chÝnh trÞ ®èi ngo¹i cÇn ®i tr­íc ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc th©m nhËp vµ më réng thÞ tr­êng. Thø hai: c¸c biÖn ph¸p chèng tranh giµnh b¸n g¹o ë thÞ tr­êng thÕ giíi. §ã lµ ph©n ®o¹n thÞ tr­êng theo khu vùc cho mét sè ®Çu mèi xuÊt khÈu g¹o lín, cã c¬ chÕ qu¶n lý gi¸ xuÊt khÈu g¹o thÝch hîp, t¨ng c­êng c¸c hiÖp ®Þnh xuÊt khÈu g¹o cho c¸c n­íc theo cÊp chÝnh phñ. Thø ba: n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh trong xuÊt khÈu. CÇn tiÕn hµnh ®ång bé nhiÒu gi¶i ph¸p nh­ kh«ng ngõng n©ng cao chÊt l­îng g¹o, cÇn chñ ®éng chÆn hµng ®Ó chñ ®éng ®¶m ph¸n vµ thùc hiÖn nhanh chãng c¸c hîp ®ång ®· ký kÕt. Muèn vËy cÇn t¨ng c­êng dù tr÷ kinh doanh, kÕt hîp gi÷a dù tr÷ quèc gia vµ d÷ tr÷ kinh doanh xuÊt khÈu g¹o. §Çu t­ tho¶ ®¸ng cho viÖc x©y dùng ®ång bé hÖ thèng chÕ biÕn, giao th«ng vËn chuyÓn, c¶ng khÈu. VÒ ®èi ngo¹i, cÇn t¨ng c­êng liªn minh víi c¸c n­íc xuÊt khÈu g¹o, tr­íc hÕt lµ Th¸i Lan, t¨ng c­êng quan hÖ víi c¸c n­íc viÖn trî g¹o theo ch­¬ng tr×nh cña céng ®ång quèc tÕ. Thø t­: c¸c gi¶i ph¸p më réng thÞ tr­êng. Trong thêi gian tíi cÇn t¨ng nhanh tû träng g¹o ®Æc s¶n chÊt l­îng cao trong xuÊt khÈu. Nªn coi ®ã lµ mét ph­¬ng s¸ch ®Ó më réng thÞ tr­êng g¹o cao cÊp nh­ Ch©u ©u, B¾c Mü vµ c¸c n­íc l·nh thæ NICS. Tõ uy tÝn cña g¹o ®Æc s¶n ®Ó më réng thÞ tr­êng tiªu thô c¸c lo¹i g¹o th«ng th­êng hîp t¸c víi c¸c n­íc T©y ©u vµ c¸c tæ chøc quèc tÕ ®Ó tranh thñ b¸n g¹o theo ch­¬ng tr×nh viÖn trî cho Ch©u Phi. 4. T¨ng c­êng tÝn dông ­u ®·i, b¶o trî s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu g¹o. 4.1. ý nghÜa cña gi¶i ph¸p. Kh¸ ®«ng nh÷ng ng­êi trång lóa xuÊt khÈu ë n­íc ta thuéc tÇng líp nghÌo cña x· héi. Nh÷ng hé gia ®×nh xÕp lo¹i trung b×nh ë n«ng th«n ®êi sèng còng rÊt khã kh¨n nªn còng th­êng xuyªn thiÕu vèn cho s¶n xuÊt. Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, ®Ó cã s¶n phÈm lóa g¹o xuÊt khÈu trong qu¸ tr×nh trång trät chÕ biÕn nhiÒu khi ph¶i tu©n thñ quy tr×nh kü thuËt ngÆt nghÌo vµ tèn kÐm, ®Æc biÖt lµ c¸c lo¹i lóa ®Æc s¶n chÊt l­îng cao. Trong t×nh h×nh ®ã, cÇn ph¶i cã sù hç trî vÒ vèn cho n«ng d©n. Trong c¸c h×nh thøc hç trî vèn cho n«ng d©n th× h×nh thøc tÝn dông vèn lµ cã nhiÒu ­u ®iÓm h¬n c¶. Bëi lÏ do tÝnh chÊt b¾t buéc ph¶i hoµn tr¶ vèn, buéc ng­êi vay ph¶i n¨ng ®éng s¸ng t¹o t×m c¸ch ®Ó kinh doanh ®¹t hiÖu qu¶ cao, kh¸c víi c¸c kho¶n trî cÊp cho kh«ng, ng­êi ®­îc trî cÊp th­êng cã thãi quen û l¹i "cña cho" ®Çu t­ sö dông tiÒn trî cÊp gËp ch¨ng hay chí. Hç trî n«ng d©n d­íi h×nh thøc tÝn dông b×nh th­êng tøc lµ ®· c©n b»ng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp víi c¸c ngµnh kh¸c, gi÷a mét ngµnh cã tû suÊt lîi nhuËn thÊp víi c¸c ngµnh cã tû suÊt lîi nhuËn cao cña nÒn kinh tÕ. C¸ch lµm ®ã kh«ng khuyÕn khÝch n«ng d©n thóc ®Èy s¶n xuÊt lóa g¹o. S¶n xuÊt lóa g¹o phô thuéc nhiÒu vµo ®iÒu kiÖn tù nhiªn, ®Æc biÖt trong ®iÒu kiÖn m«i tr­êng sinh th¸i ®ang bÞ xÊu ®i, thiªn tµi cµng nhiÒu h¬n, s¶n xuÊt th­êng ph¶i chÞu nh÷ng rñi ro bÊt kh¶ kh¸ng. Trong t­¬ng lai, ®Ó t¨ng thªm nguån vay ®Õn hé n«ng d©n, Nhµ n­íc cÇn cã quy chÕ buéc c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ph¶i giµnh mét tû lÖ vèn vay cho n«ng nghiÖp: sù ­u ®·i vÒ tÝn dông ®ã sÏ gãp phÇn quan träng vµo tèc ®é t¨ng tr­ëng s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu g¹o. Trong t×nh h×nh ®ã, viÖc thùc thi chÝnh s¸ch b¶o trî cho s¶n xuÊt lóa g¹o xuÊt khÈu rÊt cÇn thiÕt. B¶o trî s¶n xuÊt, gióp cho s¶n xuÊt æn ®Þnh lµ c¬ së ®Ó ®¶m b¶o ngån hµng xuÊt khÈu, ®Ó thóc ®Èy xuÊt khÈu g¹o còng cÇn cã chÕ ®é ­u ®·i tÝn dông, nh»m cung cÊp vèn l­u ®éng ®ñ sè liÖu ®óng thêi gian cho c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu g¹o. B¶o trî cho kh©u xuÊt khÈu lµ ®Ó c¸c doanh nghiÖp tiªu thô s¶n phÈm cho n«ng d©n ®¶m b¶o cho s¶n xuÊt kh«ng bÞ suy gi¶m ë vô sau, n¨m sau. 4.2. Ph­¬ng h­íng thùc hiÖn chÝnh s¸ch tÝn dông ­u ®·i, b¶o trî s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu g¹o thêi gian tíi. 4.2.1. Trong kh©u s¶n xuÊt. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, t×nh h×nh tiÒn tÖ ®· t­¬ng ®èi æn ®Þnh. Do vËy l­îng vèn huy ®éng ®­îc tõ trong d©n ®· t¨ng lªn nhanh chãng. PhÇn lín c¸c ng©n hµng ®Òu cã l­îng d÷ tr÷ tiÒn göi tiÕt kiÖm kh¸ lín, trong khi sè tiÒn cho vay kh«ng t­¬ng øng kÞp víi sè tiÒn huy ®éng. Trong bèi c¶nh ®ã c¸c ng©n hµng, ®Æc biÖt lµ ng©n hµng n«ng nghiÖp cÇn t¨ng sè l­îng cho vay ng¾n h¹n theo yªu cÇu chÝnh ®¸ng cña n«ng d©n. Cã nh­ vËy, c¸c hé gia ®×nh míi cã ®iÒu kiÖn ®Ó më réng quy m« s¶n xuÊt theo c¶ bÒ réng lÉn chiÒu s©u. Cïng víi viÖc t¨ng sè l­îng cho vay, cÇn cÊp tÝn dông kÞp thêi ®Õn tËn hé n«ng d©n ®óng thêi vô s¶n xuÊt. Cã thÓ nãi, sù rµng buéc bëi nh÷ng quy ®Þnh hµnh chÝnh ®· kÐo dµi thêi gian lµm thñ tôc cho vay mçi lÇn ®Õn hé n«ng d©n. §ã còng lµ mét trong c¸c nguyªn nh©n dÉn ®Õn m©u thuÉn lµ: Ng©n hµng Nhµ n­íc thõa tiÒn cho vay, hé n«ng d©n vÉn ph¶i ®i vay nãng ë thÞ tr­êng tÝn dông chî ®en. TÝnh thêi vô cÊp b¸ch ®· buéc n«ng d©n ph¶i chÊp nhËn ®i vay víi l·i suÊt cao h¬n ë thÞ tr­êng chî ®en, bï l¹i hä cã ®­îc kho¶n tiÒn ®¸p øng ®óng thêi vô trong s¶n xuÊt. ViÖc cho vay kÞp thêi ®Õn hé n«ng d©n kh«ng ph¶i lµ ®iÒu g× míi, xong thùc tÕ ®ang cßn lµ vÊn ®Ò næi cém cÇn ®­îc l­u ý ®Ó khÈn ch­¬ng kh¾c phôc. §Ó cho vay kÞp thêi ®Õn hé n«ng d©n, ®ßi hái c¸c ng©n hµng mét mÆt ph¶i c¶i tiÕn thñ tôc cho vay, mÆt kh¸c ph¶i n©ng cao tr×nh ®é nghiÖp vô cña c¸n bé c¬ së. §iÒu ®ã ®¶m b¶o cho ng©n hµng ph¶i võa thùc hiÖn cho vay kÞp thêi, võa kh«ng lµm gi¶m kh¶ n¨ng hoµn nî cña kh¸ch vay. §Ó t¨ng thªm kh¶ n¨ng cung cÊp cung øng ë thÞ tr­êng tiÒn tÖ n«ng th«n, ®ång thêi t¨ng kh¶ n¨ng gi¸m s¸t môc ®Ých vay tiÒn, kh¶ n¨ng thanh to¸n cña c¸c hé n«ng d©n, ®Èy lïi thÞ tr­êng tÝn dông chî ®en, cÇn ph¶i t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c quü tÝn dông nh©n d©n h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ë n«ng th«n. ChÝnh c¸c thµnh viªn trong ban qu¶n trÞ c¸c quü tÝn dông n«ng th«n, h¬n ai hÕt, hä rÊt hiÓu vÒ hoµn c¶nh cña tõng hé trong th«n xãm. §ã lµ c¬ së cho phÐp thùc hiÖn c¸c mãn cho vay kÞp thêi, kh¶ n¨ng hoµn tr¶. §Ó vay kÞp thêi mµ vÉn ®¶m b¶o kh¶ n¨ng hoµn tr¶, cÇn t¨ng c­êng h×nh thøc tÝn dông thÕ chÊt th«ng qua c¸c tæ chøc liªn gia, qua c¸c tæ chøc héi n«ng d©n, héi phô n÷... C¸c ng©n hµng cã thÓ tiÕn hµnh cho vay qua c¸c côm n«ng d©n, c¸c tæ chøc x· héi. H¬n n÷a, c¸c tæ chøc ®ã nhê sù am hiÓu s©u s¾c hoµn c¶nh cña mçi hé n«ng d©n mµ cã thÓ ®¶m b¶o c¸c kho¶n tiÒn vay ®ã ®­îc sö dông ®óng môc ®Ých, cã kh¶ n¨ng hoµn tr¶. H×nh thøc cho vay nµy thêi gian qua ®· ®­îc triÓn khai thÝ ®iÓm ë nhiÒu n¬i vµ ®· cã t¸c dông to lín trong ®iÒu kiÖn thùc tÕ cña ViÖt Nam. S¾p tíi cÇn tiÕp tôc më réng h×nh thøc tÝn dông th­¬ng m¹i cho n«ng d©n vay qua c¸c C«ng ty l­¬ng thùc, c¸c tæ chøc kinh doanh xuÊt khÈu g¹o. C¸c tæ chøc ®ã vay tiÒn cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ®Ó nhËp vËt t­ cho s¶n xuÊt g¹o, sè vËt t­ nµy ®­îc øng tr­íc cho n«ng d©n (cho vay b»ng hiÖn vËt). §Õn vô thu ho¹ch, c¸c tæ chøc nµy tu l¹i tiÒn cho vay b»ng thãc. H×nh thøc ®ã võa ®¶m b¶o vèn cho n«ng d©n s¶n xuÊt, võa ®¶m b¶o tiªu thô s¶n phÈm cña n«ng d©n víi gi¸ c¶ tho¶ ®¸ng vµ võa ®¶m b¶o ch©n hµng cho c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu g¹o. §èi víi c¸c vïng ®­îc quy ho¹ch s¶n xuÊt g¹o xuÊt khÈu, cÇn x©y dùng c¸c dù ¸n cô thÓ ®Ó cã thÓ thùc hiÖn cho vay theo dù ¸n víi quy m« t­¬ng ®èi lín. Cho vay theo dù ¸n ®­îc tiÕn hµnh ®ång bé (gièng, thuû lîi, b¶o vÖ thùc vËt...) nhê ®ã c¸c dù ¸n s¶n xuÊt g¹o xuÊt khÈu (kÓ c¶ g¹o ®Æc s¶n) cã thÓ mau chãng ®­îc triÓn khai. Trong t­¬ng lai, ®Ó t¨ng thªm nguån vay ®Õn hé n«ng d©n Nhµ n­íc cÇn cã quy chÕ buéc c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i dµnh mét tû lÖ vèn vay cho n«ng d©n. Th¸i Lan ®· qui ®Þnh c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ph¶i cho vay 5 - 10% muèn huy ®éng ®­îc cho n«ng nghiÖp. Ng©n hµng nµo kh«ng ®Çu t­ vµo n«ng nghiÖp ®­îc th× ph¶i uû th¸c cho ng©n hµng n«ng nghiÖp vay l¹i ®Ó cho n«ng d©n vay. §­¬ng nhiªn, phÇn tiÒn cho n«ng d©n vay ph¶i víi l·i suÊt ­u ®·i tho¶ ®¸ng. Tõ n¨m 1989 ®Õn n¨m 1995 l·i suÊt cho vay ®èi víi n«ng nghiÖp ë n­íc ta lu«n thÊp h¬n so víi c¸c h×nh thøc kh¸c tõ 0,3 - 0,7%. Sù ­u ®·i vÒ tÝn dông ®ãng gãp phÇn quan träng vµo tèc ®é t¨ng tr­ëng s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu g¹o. 4.2.2. Trong kh©u xuÊt khÈu : ViÖc cÊp vèn cho s¶n xuÊt g¹o qua tÝn dông ­u ®·i lµ kh©u quyÕt ®Þnh, t¹o n¨ng lùc s¶n xuÊt míi cao h¬n vµ æn ®Þnh. Tuy nhiªn, toµn bé chu kú s¶n xuÊt - xuÊt khÈu g¹o sÏ kh«ng ®¹t hiÖu qu¶ cao nÕu kh©u xuÊt khÈu bÞ trôc trÆc. §Ó thóc ®Èy xuÊt khÈu g¹o còng rÊt cÇn cã chÕ ®é tÝn dông ­u ®·i, nh»m cung cÊp vèn l­u ®éng ®ñ sè l­îng, ®óng thêi gian cho c¸c dn1 xuÊt khÈu g¹o. Thùc tÕ vô §«ng Xu©n n¨m 1997 cho thÊy riªng ë §BSCL c¸c tæ chøc kinh doanh cÇn mua nhanh kho¶ng 4 triÖu tÊn thãc mµ ChÝnh phñ chØ ®Þnh. Víi khèi l­îng thãc ®ã ( víi møc gi¸ 1500®/kg). C¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu g¹o cÇn cã mét l­îng vèn l­u ®éng kho¶ng 6.000 tû ®ång. V× vËy, c¸c doanh nghiÖp còng rÊt cÇn ®­îc vay ­u ®·i ®Ó mua vµ dù tr÷ sè thãc hh ®ã. §iÓm l¹i cho thÊy, vô §«ng Xu©n (1999 võa qua) c¶ n­íc ®­îc mïa, sè l­îng ®¹t 13,9 triÖu tÊn thãc, t¨ng kho¶ng 30 v¹n tÊn so víi vô §«ng- Xu©n n¨m 1998 vµ lµ vô ®­îc mïa nhÊt tõ tr­íc ®Õn nay. Gi¸ lóa §«ng- Xu©n ë §BSCL vÉn gi÷ ®­îc møc b»ng hoÆc trªn møc gi¸ sµn mµ Thñ t­íng ChÝnh phñ ®· qui ®Þnh (víi quyÕt ®Þnh 250/1998/TTg, Thñ t­íng ChÝnh phñ ®· quyÕt ®Þnh møc gi¸ sµn lóa lµ 1.650®/kg). Gi¸ lóa ë §BSCL trong mïa thu ho¹ch ré phæ biÕn ë kho¶ng 1.700 -1750®/kg, vïng s©n kho¶ng 1600- 1650®/kg. Ban VËt gi¸ ChÝnh phñ cïng Bé n«ng nghiÖp vµ PTNT thèng nhÊt víi Chñ tÞch UBND c¸c tØnh ®Ó h­íng dÉn cô thÓ viÖc thùc hiÖn mua lóa theo gi¸ sµn vµ quyÕt ®Þnh mét sè gi¶i ph¸p hç trî kinh doanh lóa g¹o, trong ®ã cã viÖc hç trî 100% l·i suÊt vay vèn ng©n hµng cho c¸c doanh nghiÖp mua 1,5 triÖu tÊn lóa t¹m dù tr÷ chê xuÊt khÈu . Nh÷ng biÖn ph¸p kÞp thêi nµy cña ChÝnh phñ ®· gióp cho gi¸ lóa æn ®Þnh, ng­êi d©n yªu t©m, kh«ng b¸n ra å ¹t gióp cho c¸c doanh nghiÖp kh«ng bÞ søc Ðp vÒ kho tµng ®Ì nÆng. TÝnh ra Nhµ n­íc ®· chi kho¶ng 96 tû ®ång hç trî l·i suÊt vay ng©n hµng cho c¸c doanh nghiÖp. NÕu so víi gi¸ thµnh 1.150 - 1.200®/kg lóa, chØ b¸n víi gi¸ sµn, ng­êi n«ng d©n ®· l·i 400 - 500 ®/kg. Mét sè doanh nghiÖp mua lóa cao h¬n gi¸ sµn gióp cho n«ng d©n thu lîi ®­îc kháng 700®/kg, cã ®iÒu kiÖn ®Çu t­ më réng s¶n xuÊt vô hÌ thu. Sù hç trî vèn l­u ®éng cho c¸c doanh nghiÖp mua dù tr÷ thãc ®øng vÒ toµn côc còng rÊt cã lîi. Thø nhÊt, t¨ng møc cÇu t¹i thÞ tr­êng néi ®Þa, æn ®Þnh gi¸ thãc theo h­íng cã lîi cho n«ng d©n. §ã lµ c¬ së ®Ó æn ®Þnh s¶n xuÊt, æn ®Þnh nguån g¹o xuÊt khÈu. Thø hai, gióp cho c¸c doanh nghiÖp cã g¹o dù tr÷ trong kho chñ ®éng ®µm ph¸n víi kh¸ch hµng vµo thêi ®iÓm gi¸ c¶ cã lîi nhÊt ®¶m b¶o lîi Ých quèc gia vµ cña doanh nghiÖp. TÝn dông xuÊt khÈu kh«ng chØ cÊp thiÕt víi vèn vay ng¾n h¹n v× c¬ së vËt chÊt cña doanh nghiÖp xuÊt khÈu ë nhiÒu kh©u ®Òu gÆp khã kh¨n nghiªm träng. Thùc tÕ cho thÊy ngay T«ng c«ng ty l­¬ng thùc Trung ­¬g II n¨m 1996 ®¶m nhiÖm trªn 82% l­îng g¹o xuÊt khÈu c¶ n­íc nh­ng trang thiÕt bÞ ë c¸c kh©u ®Òu bÞ h¹n chÕ, nh­ : - Kh©u sÊy thãc xuÊt khÈu : C«ng xuÊt m¸y sÊy lµ 180 tÊn/giê, nÕu mçi ngµy lµm viÖc 16 giê vµ mét n¨m ho¹t ®éng 260 ngµy th× n¨ng lùc sÊy c¶ n¨m lµ 748.000 tÊn, chØ ®¸p øng ®­îc 15% ®ßi hái thùc tÕ. - Kh©u xay x¸t hiÖn thêi ®¹t 624.000 tÊn/n¨m, chØ ®¸p øng ®­îc 12%. - Toµn bé kho chøa t¹i c¸c tØnh §BSCL cña Tæng C«ng ty n¨m 1996 lµ 388400 tÊn, chØ ®¸p øng ®­îc kho¶ng 10% ®ßi hái thùc tÕ... - ChØ xÐt hiÖn tr¹ng 3 kh©u trªn còng ®ñ thÊy, yªu cÇu thu mua nhanh sè thãc hµng ho¸ cña n«ng d©n ë thêi vô thu ho¹ch 4-5 triÖu tÊn nh­ vô §«ng Xu©n th¸ng 4/1997 võa qua thùc sù lµ c«ng viÖc qu¸ t¶i. Do vËy, tÝn dông vèn ®ang lµ gi¶i ph¸p cÊp b¸ch. 5. X©y dùng c¬ së h¹ tÇng trong s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu g¹o 5.1. C¬ së h¹ tÇng trong kh©u s¶n xuÊt Trong c¸c yÕu tè cña c¬ së h¹ tÇng cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp nãi chung vµ s¶n xuÊt lóa g¹o nãi riªng, tr­íc hÕt cÇn quan t©m ®Õn hÖ thèng thuû lîi. Trong thêi kú ph¸t triÓn tËp thÓ ho¸, vÒ c¬ b¶n chóng ta ®· kiÕn t¹o ®­îc hÖ thèng kªnh m­¬ng t­íi tiªu n­íc phôc vô s¶n xuÊt lóa g¹o t­¬ng ®èi hoµn chØnh. Trong thêi kú ®Çu chuyÓn sang kinh tÕ thÞ tr­êng, hÖ thèng ®ã ®· vµ ®ang xuèng cÊp. §iÒu ®¸ng nãi nhÊt lµ hiÖn nay nhiÒu n¬i vÉn cßn lóng tóng trong viÖc h×nh thµnh mét c¬ chÕ thÝch hîp trong qu¶n lý, khai th¸c vµ tu bæ hÖ thèng c«ng tr×nh thuû lîi ®· cã. Trong thêi gian tíi theo kinh nghiÖm ë mét sè ®Þa ph­¬ng, ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ khai th¸c vµ kh«ng ngõng tu bæ n©ng cao hÖ thèng thuû lîi ®· cã nªn tiÕn hµnh tõ ph©n ho¸ c¸c c«ng tr×nh thuû lîi néi ®ång. H×nh thøc phæ biÕn mµ nhiÒu ®Þa ph­¬ng ¸p dông lµ tæ chøc ®Çu thÇu c¸c c«ng tr×nh thuû lîi nhá. Qu¸ tr×nh ®ã ®· phôc vô t­íi tiªu tèt h¬n, ng¨n chÆn t×nh tr¹ng xuèng cÊp cña c¸c c«ng tr×nh, tõng b­íc n©ng cÊp dÇn c¸c c«ng tr×nh ®· ®­îc®Êu thÇu. Ngoµi hÖ thèng kªnh m­¬ng néi ®ång ®· cã, Nhµ n­íc cÇn tiÕp tôc ®Çu t­ x©y dùng míi mét sè c«ng tr×nh thuû lîi ®Çu mèi, hÖ thèng hå ®Ëp thuû lîi...nh»m t¨ng c­êng n¨ng lùc s¶n xuÊt lóa g¹o. C¸c c«ng tr×nh thuû lîi nµy cÇn ®­îc x©y dùng b»ng vèn ng©n s¸ch Nhµ n­íc hoÆc bëi vèn tµi trî cña c¸c tæ chøc quèc tÕ cña c¸c ChÝnh phñ n­íc ngoµi. 5.2. C¬ së h¹ tÇng trong kh©u sau thu ho¹ch HÖ thèng c¬ së h¹ tÇng phôc vô c¸c kh©u sau thu ho¹ch lóa g¹o ®· ®­îc chó ý trong vµi n¨m gÇn ®©y. Nh­ng do nhiÒu nguyªn nh©n nªn hÖ thèng ®ã vÉn cßn xa míi ®¸p øng ®­îc yªu cÇu gi¶m tæn thÊt sau thu ho¹ch n©ng cao chÊt l­îng g¹o xuÊt khÈu. §Æc biÖt ë vïng DBSCL n¬i s¶n xuÊt trªn 50% s¶n l­îng thãc cña c¶ n­íc, hÖ thèng c¬ së vËt chÊt kü thuËt sau thu ho¹ch cßn thiÕu trÇm träng. NÕu chóng ta gi¶m ®­îc 30% tèn thÊt sau thu ho¹ch so víi møc tæn thÊt hiÖn nay, th× sÏ t­¬ng ®­¬ng t¨ng ®­îc s¶n l­îng tõ 810 ®Õn 850 ngµn tÊn thãc. Ngoµi ra cßn cã thÓ n©ng cao ®¸ng kÓ chÊt l­îng g¹o xuÊt khÈu mµ kÕt qu¶ ®ã ®­a l¹i thu nhËp còng t­¬ng ®­¬ng hµng tr¨m ngµn tÊn thãc. HiÖn nay n¨m 1999 møc tæn thÊt 14% trong thu ho¹ch qu¶ lµ con sè kh«ng thÓ chÊp nhËn ®­îc. Gi¶i quyÕt tèt c¸c kh©u sau thu ho¹ch ®Ó gi¶m tæn thÊt nµy xuèng 9% th× hµng n¨m ®· lµm t¨ng thªm vµi triÖu tÊn l­¬ng thùc. HiÖn nay 3 kh©u cã tû lÖ tæn thÊt cao nhÊt lµ ph¬i sÊy, b¶o qu¶n vµ xay x¸t. Tæn thÊt ë 3 kh©u nµy chiÕm tíi 70% tæng l­îng tæn thÊt sau thu ho¹ch. Do ®ã thêi gian tíi, cÇn tËp trung kh¾c phôc, hoµn thiÖn: Tr­íc hÕt lµ hÖ thèng ph¬i, sÊy thãc sau thu ho¹ch. HiÖn nay ViÖt Nam lµm kh« thãc chñ yÕu vÉn dùa vµo ¸nh n¾ng mÆt trêi ®Ó gi¶m ®é Èm cña thãc tõ 19 - 21% xuèng 15 - 16% ë §BSCL, xuèng 13 - 14% ë §BSH, c¸c tØnh Duyªn H¶i miÒn Trung. Tuy nhiªn do thiÕu s©n ph¬i, ng­êi n«ng d©n, nhÊt lµ c¸c tØnh phÝa Nam, th­êng ph¬i thãc trªn ®­êng nhùa lµm c¶n trë giao th«ng vµ t¹o ®é gÉy n¸t cao lóc xay x¸t. MÆt kh¸c, vô hÌ thu ë Nam Bé thu ho¹ch vµo mïa m­a nªn kh«ng ph¬i n¾ng ®­îc. §Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng ®ã, mét sè xÝ nghiÖp xay x¸t lín vµ c¸c c¬ së kho ®· l¾p ®Æt hÖ thèng m¸y sÊy do n­íc ngoµi s¶n xuÊt, nh­ng c¸c thiÕt bÞ ®ã ch­a thËt phï hîp víi ®iÒu kiÖn ViÖt Nam, do sö dông nhiªn liÖu qu¸ ®¾t. Trong thêi gian tíi cÇn hoµn thiÖn kü thuËt vµ tõ ®ã ®Ó nh©n ra diÖn réng mét sè m« h×nh thiÕt bÞ sÊy cã quy m« phï hîp, sö dông c¸c lo¹i nhiªn liÖu s½n cã vµ rÎ t¹i ®Þa ph­¬ng (r¬m, trÊu, cñi, than,...) do c¸c c¬ së trong n­íc thiÕt kÕ vµ chÕ t¹o. Thø hai, ph¶i t¨ng c­êng c«ng nghÖ b¶o qu¶n thãc g¹o theo nh÷ng h­íng sau: - ¸p dông c«ng nghÖ vµ thiÕt bÞ b¶o qu¶n kÝn g¹o x¸t tr¾ng, g¹o lËt b»ng c¸ch dïng mµng PVC trong m«i tr­êng khÝ CO2 hoÆc khÝ Nit¬ trong c¸c kho dù tr÷ quèc gia vµ dù tr÷ kinh doanh. - s¶n xuÊt vµ ¸p dông mét sè chÕ phÈm vi sinh, c¸c chÕ phÈm tõ thùc vËt cã t¸c dông diÖt c«n trïng mµ kh«ng g©y ®éc h¹i cho ng­êi vµ gia sóc, kh«ng lµm nhiÔm bÈn m«i tr­êng ®Ó b¶o qu¶n thãc g¹o ë c¸c kho lín vµ gia ®×nh. - s¶n xuÊt c¸c thiÕt bÞ kho chøa víi dung tÝch gia ®×nh tõ 200 - 2000kg cho c¸c tØnh phÝa B¾c vµ 1000 - 5000 kg cho c¸c tØnh phÝa Nam. §©y lµ h­íng ®i cã nhiÒu ­u ®iÓm cÇn khÈn tr­¬ng triÓn khai ra diÖn réng ë hai vïng s¶n xuÊt lóa g¹o träng ®iÓm ë n­íc ta. - N©ng cÊp hÖ thèng kho chøa, bÕn b·i t¹i c¸c ®Çu mèi thu mua thãc g¹o ë §BSCL. §Çu t­ vµo hÖ thèng nµy võa lµm gi¶m tæn thÊt, võa n©ng cao l­îng g¹o xuÊt khÈu, ®ång thêi lµm gi¶m thêi gian bèc xÕp t¹i c¸c bÕn b·i ®Çu mèi. Thø ba, lµ n©ng cao c«ng nghÖ xay x¸t g¹o ®èi víi hÖ m¸y mãc nhá d­íi 1tÊn/giê, nªn c¶i tiÕn theo kiÓu NhËt B¶n: dïng m¸y xay qu¶ l« cao su, sµng ph©n ly kiÓu Yanmar vµ dïng m¸y x¸t Noda. §èi víi c¸c m¸y xay x¸t 15 tÊn/ ca cÇn ph¶i t¹o vµ bæ sung vµo ®o¹n cuèi d©y truyÒn c¸c thiÕt bÞ t¸ch Êm, ®¸nh bãng vµ ph©n lo¹i g¹o. Cã thÓ nãi, ë kh©u xay x¸t trong vµi n¨m qua chóng ta ®· cã nh÷ng b­íc tiÕn v­ît bËc so víi tr­íc kia. Trong t­¬ng lai gÇn, cÇn trang bÞ h¬n n÷a c¸c c«ng nghÖ xay x¸t tiªn tiÕn cña thÕ giíi. §Õn nay (th¸ng 10 / 1999) sau 22 th¸ng x©y dùng, l¾p ®Æt thiÕt bÞ trung t©m chÕ biÕn g¹o chÊt l­îng cao t¹i CÇn Th¬ b­íc vµo giai ®o¹n ch¹y thö. §©y lµ dù ¸n cã tæng vèn ®Çu t­ trªn 90 tû ®ång, trong khu«n khæ do ChÝnh phñ §an M¹ch tµi trî, trung t©m ®­îc trang bÞ m¸y mãc thiÕt bÞ hiÖn ®¹i khÐp kÝn tõ kh©u sÊy, hót lóa ®Õn xay x¸t, ®¸nh bãng vµ ®ãng gãi thµnh phÈm, víi c«ng suÊt thiÕt kÕ 8 tÊn/ giê. Trong giai ®o¹n ch¹y thö, trung t©m sÏ chÕ biÕn 2000 tÊn g¹o chÊt l­îng cao. Trong t­¬ng lai sÏ l¾p ®Æt nhiÒu nh÷ng thiÕt bÞ hiÖn ®¹i ®Ó chÕ biÕn g¹o th× ch¾c ch¾n chÊt l­îng g¹o xuÊt khÈu sÏ ®­îc n©ng lªn râ rÖt. * Mét lµ, xóc tiÕn nhanh viÖc b×nh tuyÓn c¸c lo¹i gièng lóa ®Æc s¶n cña c¸c ®Þa ph­¬ng, tù do h×nh thµnh quü ghen vµ gièng lóa chÊt l­îng cao ®Ó xuÊt khÈu. * Hai lµ, hoµn thiÖn hÖ thèng qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ gièng lóa theo h­íng: rót ng¾n thêi gian tõ kh©u thö nghiÖm ®Õn s¶n xuÊt ®¹i trµ, ®ång thêi vÉn gi÷ ®­îc ®é an toµn khi ®­a c¸c gièng míi ra s¶n xuÊt ®¹i trµ. * Ba lµ, h×nh thµnh hÖ thèng nh©n gièng lóa thÝch hîp ®Ó th­êng xuyªn thay gièng lai t¹p b»ng gièng thuÇn cho n«ng d©n do phÇn lín c¸c gièng lóa míi ®Òu bÞ xuèng cÊp nhanh, dÔ bÞ lai t¹p. * Bèn lµ, mçi vïng, tØnh, huyÖn cÇn nghiªn cøu ®Ó x¸c ®Þnh ®­îc c¬ cÊu gièng lóa chñng lo¹i lóa thÝch hîp víi nhu cÇu cña thÞ tr­êng ngoµi n­íc. 6. Gi¶i ph¸p vÒ ph©n bãn: §©y lµ gi¶i ph¸p kü thuËt cÇn ph¶i tiÕn hµnh ®ång bé víi gi¶i ph¸p vÒ gièng lóa. V× vËy, phÇn lín c¸c lo¹i gièng lóa míi, kÓ c¶ mét sè gièng lóa ®Æc s¶n ®Òu chÞu ®­îc c­êng ®é th©m canh cao vµ chØ trong ®iÒu kiÖn ®ã c¸c lo¹i gièng lóa míi cã thÓ ®¹t hiÖu qu¶ kinh doanh cao. GÇn ®©y, tæng l­îng ph©n bãn ho¸ häc dïng trong n«ng nghiÖp (chñ yÕu cho lóa) ®¹t møc hµng n¨m 3,8 - 4 triÖu tÊn, trong ®ã ®¹m urª kho¶ng 1,67 - 1,7 triÖu tÊn, chiÕm kho¶n 42%. H­íng gi¶i quyÕt c«ng t¸c ph©n bãn cho s¶n xuÊt lóa trong c¸c n¨m tíi nªn chó träng nh÷ng ®iÓm chÝnh sau: Tr­íc hÕt, trong vµi ba thËp niªn tíi chóng ta vÉn duy tr× viÖc sö dông c¸c lo¹i ph©n h÷u c¬ truyÒn thèng, bãn lóa (ph©n lîn, ph©n tr©u, bß,...). TÝnh cÇn thiÕt cña h­íng nµy thÓ hiÖn ë chç: yªu cÇu kü thuËt ®ßi hái ph¶i cã sù kÕt hîp bãn ph©n h÷u c¬ víi ph©n v« c¬. H¬n n÷a ®©y lµ lo¹i ph©n gi¸ thµnh rÎ, s½n cã ë hÇu hÕt c¸c vïng trång lóa g¹o, l¹i rÊt phï hîp víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ cña n«ng d©n, võa gi¶m ®­îc chi phÝ s¶n xuÊt lóa, võa n©ng cao chÊt l­îng g¹o vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña g¹o ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. TÝnh kh¶ thi cña h­íng nµy thÓ hiÖn ë chç: Sö dông c¸c lo¹i ph©n chuång, kh«ng g©y « nhiÔm m«i tr­êng, kh«ng lµm bÈn s¶n phÈm nh­ s¶n xuÊt rau qu¶. Thø hai, chóng ta cÇn chuyÓn dÞch c¬ cÊu ph©n bãn gi÷a c¸c lo¹i ph©n ho¸ häc víi ph©n h÷u c¬ c«ng nghiÖp vµ vi sinh. HiÖn nay, trong khi n­íc ta chó träng th©m canh b»ng ph©n ho¸ häc th× thÕ giíi ®· b¾t ®Çu chuyÓn dÇn c¬ cÊu sö dông ph©n bãn theo h­íng: gi¶m ph©n ho¸ häc vµ t¨ng lo¹i ph©n vi sinh, ph©n h÷u c¬ c«ng nghiÖp. V× vËy, n­íc ta nªn võa dïng ph©n ho¸ häc võa chuyÓn dÞch c¬ cÊu sö dông ph©n bãn nh­ c¸c n­íc tiªn tiÕn ®ang thùc hiÖn ®Ó tr¸nh tôt hËu vÒ tr×nh ®é th©m canh lóa. Thø ba, cÇn t¨ng c­êng s¶n xuÊt ph©n trong n­íc, kÕt hîp nhËp khÈu c¸c lo¹i ph©n ho¸ häc tæng hîp. C¸ch ®ã võa ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông ph©n bãn võa tr¸nh lèi bãn ph©n ®¬n ®iÖu, kÐm hiÖu qu¶ cña n«ng d©n ta: chØ chó ý bãn ph©n ®¹m, coi nhÑ c¸c lo¹i ph©n l©n, kali vµ c¸c yÕu tè vi l­îng kh¸c. Thø t­, cÇn chÊn chØnh l¹i c¬ chÕ qu¶n lý s¶n xuÊt vµ nhËp khÈu c¸c lo¹i ph©n bãn. Trong xu h­íng tù do ho¸ nhËp khÈu ph©n bãn ®ang cã nguy c¬ bu«ng láng qu¶n lý vÒ sè l­îng, chÊt l­îng ph©n bãn. Trong t×nh h×nh hiÖn nay, cÇn ®Ó KÕt luËn Qua tÊt c¶ c¸c néi dung nghiªn cøu ë trªn, ®Ò tµi ®· vËn dông c¸c ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu, ph©n tÝch vµ kh¼ng ®Þnh vai trß v« cïng quan träng vµ kh«ng thÓ thiÕu ®­îc cña s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu g¹o ®èi víi vÊn ®Ò an ninh l­¬ng thùc quèc gia vµ ph¸t triÓn kinh tÕ chÝnh trÞ x· héi cña ViÖt Nam, mét n­íc ®i lªn chñ nghÜa x· héi tõ nÒn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp mµ s¶n xuÊt lóa g¹o lµ chñ yÕu. Trong kho¶ng thêi gian tíi 2001 - 2010 cã thÓ kh¼ng ®Þnh lµ mét giai ®o¹n b­íc ngoÆt rÊt quan träng gióp ViÖt Nam cã thÓ thùc hiÖn ®­îc môc tiªu x©y dùng ®Êt n­íc c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ c¸c lý thuyÕt kinh tÕ häc hiÖn ®¹i còng nh­ kinh nghiÖm cña c¸c n­íc ®i tr­íc cho thÊy qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ sÏ khã mµ thùc hiÖn ®­îc nÕu nh­ quèc gia nµo ®ã kh«ng chó träng tíi xuÊt khÈu. Do vËy ë ViÖt Nam, xuÊt khÈu ngµy cµng ®ãng vai trß quan träng trong ph¸t triÓn kinh tÕ. Bªn c¹nh nh÷ng mÆt hµng xuÊt khÈu chñ yÕu, g¹o ®­îc coi lµ mÆt hµng xuÊt khÈu chiÕn l­îc. Tuy c¬ héi xuÊt khÈu g¹o lín, nh­ng viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ xuÊt khÈu g¹o lµ cÇn thiÕt trong giai ®o¹n hiÖn nay. Víi ®Ò tµi nµy hy väng r»ng trong thêi gian tíi sÏ gãp ®­îc mét phÇn nhá bÐ cña m×nh vµo chiÕn l­îc h­íng xuÊt khÈu nãi chung vµ xuÊt khÈu g¹o nãi riªng. Tµi liÖu tham kh¶o 1. NguyÔn V¨n BÝch - Chu Tiªn Giang - ChÝnh s¸ch kinh tÕ vµ vai trß cña nã ®èi víi ph¸t triÓn kinh tÕ NN & NT ViÖt Nam. 2. Dù ¸n 2224 VIE - Bé NN & PTNT 3. PGS - TS Lª Du Phong - Marketing tong n«ng nghiÖp. 4.V¨n kiÖn ®¹i héi §¶ng VIII 5. NguyÔn V¨n Trung - G¹o ®Æc s¶n ViÖt Nam 6. Gi¸o tr×nh kinh tÕ nong nghiÖp - KTQD 7. PTS Ph¹m ThÞ Mü Dung - T×nh h×nh l­¬ng thùc vµ n«ng nghiÖp. 8. PTS NguyÔn Trung V¨n - L­¬ng thùc ViÖt Nam thêi kú ®æi míi h­íng xuÊt khÈu 9. Bé kÕ ho¹ch vµ ®Çu t­ 1999, Dù ¸n VIE 97/P15 10. Bé th­¬ng m¹i, danh s¸ch c¸c trung gian n­íc ngoµi mua g¹o ViÖt Nam. 11. Bé th­¬ng m¹i, xuÊt khÈu g¹o vµ biÕn ®æi gi¸ nh÷ng n¨m 1997 12. DiÔn ®µn doanh nghiÖp 19/ 1999. G¹o ViÖt Nam tr­íc søc hót cña thÞ tr­êng thÕ giíi. 13. Kinh tÕ x· héi 3/ 1999, T×nh h×nh xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang c¸c n­íc. 14. Kinh tÕ x· héi 3/ 1999, G¹o Pakistan 15. Gi¸o tr×nh kinh tÕ quèc tÕ - KTQD 16. Lý luËn thùc tiÔn: th­¬ng m¹i quèc tÕ - NXB thèng kª 17. PTS Hoµng ThÞnh L©m: VÒ c¸c gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ cña viÖc xuÊt khÈu hµng chñ lùc. 18. Kinh tÕ häc David.