Một số giải pháp hoàn thiện chính sách phát triển công nghiệp Việt Nam giai đoạn 2001 - 2020

, khu vùc cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ph¸t triÓn ®· vµ ®ang ph¸t huy hiÖu qu¶. Sè doanh nghiÖp t­ nh©n s¶n xuÊt c«ng nghiÖp t¨ng tõ 770 n¨m 1990 lªn 959 n¨m 1991 vµ 5.152 n¨m 1995 . §Õn 1996 cã gÇn 8.000 c«ng ty TNHH , 200 c«ng ty cæ phÇn víi sè vèn ho¹t ®éng trªn 10.000 tû ®ång . §ång thêi, tõ khi cã luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi, lo¹i h×nh doanh nghiÖp nµy còng t¨ng nhanh öo ViÖt Nam. Sù biÕn ®æi c¬ cÊu thµnh phÇn kinh tÕ thÓ hiÖn râ nÐt ë sù thay ®æi tû träng c¸c thµnh phÇn trong c¬ c©ó gi¸ trÞ s¶n l­îng ngµnh c«ng nghiÖp. Trong 10 n¨m 1990-2000 , tû träng cña c«ng nghiÖp Nhµ n­íc trong gi¸ trÞ s¶n l­îng ngµnh c«ng nghiÖp liªn tôc gi¶m xuèng. Sau khi cã LuËt c«ng ty vµ LuËt doanh nghiÖp t­ nh©n , c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp thuéc thµnh phÇn kinh tÕ ngoµi quèc doanh ph¸t triÓn m¹nh , gi¸ trÞ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp ngoµi quèc doanh n¨m 1989 gi¶m 4,33%, n¨m 1990 gi¶m 0,7% , nh­ng ®Õn 1991 t¨ng trë l¹i ë møc 7,48% vµ n¨m 1995 t¨ng 16,88%. Trong thêi kú nµy kinh tÕ tËp thÓ cña thêi bao cÊp cò gi¶m b×nh qu©n 28,79% n¨m, trong khi ®ã kinh tÕ t­ nh©n vµ c¸ thÓ t¨ng b×nh qu©n lÇn l­ît lµ 47,8% vµ 12,13%. MÆc dï vËy , tû träng s¶n xuÊt c«ng nghiÖp ngoµi quèc doanh trong n­íc gi¶m m¹nh tõ 31,13% n¨m 1990 xuèng cßn 22% n¨m 1998 vµ 20,42% n¨m 2000 .Nh­ vËy, c«ng nghiÖp ngoµi quèc doanh cã t¨ng nh­ng tèc ®é t¨ng chËm h¬n so víi b×nh qu©n toµn ngµnh nªn tû träng trong toµn ngµnh vÉn gi¶m. §iÒu ®ã cho thÊy c¸c chÝnh s¸ch hç trî vÉn ch­a ®ñ m¹nh ®Ó thu hót ®Çu t­ vµo s¶n xuÊt kinh doanh c«ng nghiÖp. Trong kho¶ng 10 n¨m 1990-2000, tèc ®é ph¸t triÓn c«ng nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi t¨ng 22,28%. Tû träng c«ng nghiÖp tõ nguån FDI t¨ng tõ gÇn 10% n¨m 1990 lªn 31,82% n¨m 1998 vµ tèc ®é t¨ng n¨m 2000 lµ 35,85%, lµm cho tû träng c«ng nghiÖp trong n­íc gi¶m tõ h¬n 90% n¨m 1990 xuèng cßn kho¶ng 64% n¨m 2000. B¶ng 12 – Tû träng c«ng nghiÖp theo thµnh phÇn kinh tÕ §¬n vÞ : % Thµnh phÇn kinh tÕ 1990 1995 1998 2000 Doanh nghiÖp Nhµ n­íc 58.8 50.29 46.18 43.72 Ngoµi quèc doanh 31.13 24.62 22.00 20.42 Doanh nghiÖp vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. 9.99 25.09 31.82 35.85 1.4. Thùc tr¹ng chÝnh s¸ch chuyÓn dÞch c¬ cÊu theo h­íng xuÊt khÈu trong tiÕn tr×nh ph¸t triÓn c«ng nghiÖp §Èy m¹nh c«ng nghiÖp theo h­íng xuÊt khÈu lµ mét chñ tr­¬ng lín cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m cuèi thÕ kû XX. §Ó cã sù ®¸nh gi¸ chuyÓn dÞch tÝnh tÝch cùc vÒ chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp theo h­íng xuÊt khÈu, cã thÓ xem xÐt biÓu sè liÖu sau : B¶ng 13 – T×nh h×nh xuÊt khÈu mét sè s¶n phÈm chñ yÕu qua c¸c n¨m. §¬n vÞ : Tr.USD Stt S¶n phÈm 92 93 94 95 96 97 98 99 2000 1 DÇu th« 806 844 867 1033 1346 1432 1250 1675 2000 2 DÖt may 221 335 554 847 1150 1349 1350 1500 1800 3 GiÇy dÐp 16,8 68 115 280 530 965 960 1100 1500 4 §iÖn tö 0 0 0 20 100 450 480 650 750 5 Than 62 52 75 89 114 110 100 100 100 C¸c s¶n phÈm tham gia xuÊt khÈu tr­íc n¨m 1992 chØ cã hµng dÖt may, giÇy dÐp vµ dÇu th« víi trÞ gi¸ chõng 750 Tr.USD, nh­ng tõ sau ®ã, nhê ®Çu t­ ®æi míi c«ng nghÖ, ®Õn n¨m 1995, danh môc hµng xuÊt khÈu t¨ng râ rÖt. §Õn 1998, gi¸ trÞ xuÊt khÈu hµng c«ng nghiÖp t¨ng 6 lÇn so 1992, ®¹t 4,5 tû USD.Tuy nhiªn, cÇn nhÊn m¹nh r»ng, tû lÖ néi ®Þa ho¸ hµng xuÊt khÈu cßn thÊp, gi¸ trÞ xuÊt khÈu t¨ng nhanhë khu vùc cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. NÕu n¨m 1991 m­ãi d¹t 52 Tr.USD th× 1995 ®· ®¹t 440 Tr.USD vµ n¨m 1998 lµ h¬n 2 tû USD, chiÕm 21% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu c¶ n­íc n¨m ®ã. §Ó thùc hiÖn h­íng m¹nh vµo xuÊt khÈu, Nhµ n­íc ViÖt Nam ®· cã nhiÒu chñ tr­¬ng chÝnh s¸ch, ®Æc biÖt lµ x©y dùng c¸c KCN, KCX . N¨m 1991 KCX ®Çu tiªn ë ViÖt Nam ra ®íi, n¨m 1994 ra ®êi KCN ®Çu tiªn . §Õn n¨m 1998 ®· cã quy ho¹ch cña 67 KCN vµ KCX ®­îc phª duyÖt. Trong sè 58 KCN ®· thµnh lËp, trõ KCN Dung QuÊt vµ Hoµ L¹c , cã 38 khu ë miÒn Nam, 13 khu ë miÒn B¾c vµ 7 khu ë miÒn Trung, chØ cã 16 khu ®­îc ®Çu t­ c¬ së h¹ tÇng míi, 35 khu ®· cã dù ¸n FDI ®Çu t­, hiÖu qu¶ sö dông ®Êt lµ 21,7% diÖn tÝch ®Êt ®­îc cho thuª. TÝnh ®Õn n¨m 1998 cã 450 dù ¸n ®­îc cÊp giÊy phÐp n¼mtong c¸c KCN, víi tæng sè vèn ®¨ng ký lµ 6.023.000.000.USD vµ diÖn tÝch triÓn khai c¸c dù ¸n lµ 1.557 ha so v¬Ý tæng diÖn tÝch 6.983 ha ®· ®Çu t­ c¬ së h¹ tÇng. Tuy nhiªn, hiÖu qu¶ sö dông ®Êt ë c¸c KCN cßn thÊp, do thµnh lËp qu¸ nhiÒu vµ do ¶nh h­ëng cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ khu vùc lµm gi¶m tèc ®é ®Çu t­ , nh­ng c¸c KCN ®· cã møc ®é hÊp dÉn c¸c nhµ ®Çu t­, gi¶m thiÓu t×nh tr¹ng « nhiÔm, gãp phÇn ®¸ng kÓ cho nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc. C¸c KCN, KCX ®· thu hót trªn 100.00 lao ®éng, ®ãng gãp 11% gi¸ trÞ xuÊt khÈu cña c¶ n­íc. 2. Nh÷ng tån t¹i trong sù ph¸t triÓn c«ng nghiÖp vµ chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp giai ®o¹n (1990-2000). 2.1. §¸nh gi¸ tæng qu¸t thùc tr¹ng hÖ thèng c«ng nghiÖp. C«ng nghÖ l¹c hËu, kh«ng sö dông hÕt c«ng suÊt thiÕt bÞ, n¨ng suÊt thÊp. C¸c doanh nghiÖp c«ng nghiÖp nh×n chung cã tr×nh ®é c«ng nghÖ l¹c hËu tõ hai ®Õn ba thÕ hÖ, tû lÖ c«ng nghÖ l¹c hËu vµ trung b×nh chiÕm tõ 60-7-%, ë vµo møc trung b×nh yÕu so víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. Tèc ®é ®æi míi c«ng nghÖ cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam kho¶ng 7-8% n¨m. Kh¶ n¨ng chuyÓn giao c«ng nghÖ qua ®Çu t­ n­íc ngoµi ch­a nhiÒu. N¨ng lùc néi sinh vÒ c«ng nghÖ ch­a ®¸p øng ®­îc yªu cÇu. Nghiªn cøu triÓn khai ch­a g¾n víi s¶n xuÊt. Nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp kü thuËt cao chËm ph¸t triÓn. ThiÕu nguån nh©n lùc chÊt l­îng cao. Mét sè ngµnh kh«ng sö dông hÕt c«ng suÊt thiÕt bÞ do thiÕu nguyªn liÖu hoÆc do tiªu thô khã kh¨n. ViÖc s¾p xÕp l¹i s¶n xuÊt tiÕn hµnh chËm, ch­a xö lý døt ®iÓm t×nh tr¹ng xÝ nghiÖp lµm ¨n thua lç trong c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc.Nh÷ng liªn kÕt trong mét c¬ cÊu c«ng nghiÖp cã hiÖu qu¶ ch­a ®­îc h×nh thµnh, cßn thiÕu c¸c ngµnh c«ng nghiÖp c¬ b¶n nh­ c«ng nghiÖp chÕ t¹o nguyªn liÖu, c«ng nghiÖp hç trî. C«ng nghiÖp c¬ khÝ vµ ®iÖn tö cßn nhá bÐ ch­a lµm ®­îc vai trß thóc ®Èy trong nÒn kinh tÕ. C¬ cÊu c«ng nghiÖp theo h­íng xuÊt khÈu míi h×nh thµnh b­íc ®Çu , ch­a ®óng víi ý ngi· cña nã vµ thùc chÊt míi chØ lµm mhiÖm vô thay thÕ nhËp khÈu. Nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp ®ãng gãp cho t¨ng tr­ëng kinh tÕ vÉn chñ yÕu lµ c«ng nghiÖp khai th¸c tµi nguyªn . Tû träng gi¸ trÞ gia t¨ng cña c¸c s¶n phÈm chÕ biÕn cßn thÊp (trªn d­íi 20%).Møc tiªu hao n¨ng l­îng cho mét ®¬n vÞ s¶n phÈm cßn cao (tõ 1,2-1,5 lÇn).S¶n phÈm ®¬n ®iÖu, chÊt l­îng kÐm, kh«ng æn ®Þnh, chi phÝ cao nªn kh¶ n¨ng c¹nh tranh kÐm, nhiÒu s¶n phÈm cã nguy c¬ mÊt thÞ tr­êng trong n­íc nh­ xe ®¹p, qu¹t ®iÖn, ®éng c¬ diezel. KÕt côc cña t×nh tr¹ng trªn lµm cho n¨ng suÊt lao ®éng trong c«ng nghiÖp vÉn lµ rÊt thÊp kÐm. NÕu so víi Philipin lµ n­íc cã n¨ng suÊt thÊp nhÊt trong 6 n­íc ASEAN th× n¨ng suÊt c«ng nghiÖp cña hä v©nx cao h¬n ViÖt Nam tõ 3-4 lÇn . N¨ng suÊt lao ®éng c«ng nghiÖp – N¨m 1996(USD/n¨m/ng­êi) Philipin 3.500-4.000 Singapo 24.000-25.000 ViÖt Nam 1.300 Kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm c«ng nghiÖp cßn thÊp, thÞ tr­êng tiªu thô cßn khã kh¨n ngay c¶ ë trong n­íc . HiÖn nay, ®¸nh gi¸ vÒ kh¶ ng¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm c«ng nghiÖp cã thÓ chia thµnh 3 nhãm chÝnh : - Nhãm hµng cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh. Gåm c¸c s¶n phÈm da giÇy, s¶n xuÊt vËt liÖu phi kim lo¹i vµ chÕ t¹o thiÕt bÞ phi tiªu chuÈn ho¸. nh×n chung, ®©y lµ nh÷ng hµng ho¸ sö dông nhiÒu lao ®éng, ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ n¨ng lùc s¶n xuÊt trong n­íc ®ang t¨ng lªn nhanh chãng . - Nhãm hµng cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh trung b×nh. Nhãm nµy gåm c¸c s¶n phÈm dÖt may, c¬ khÝ chÕ t¹o, thiÕt bÞ ®iÖn, ®iÖn tö tin häc, ho¸ chÊt, c«ng nghiÖp s¶n xuÊt giÊy, sø vµ thuû tinhm n­íc gi¶i kh¸t, bia vµ n­íc ngät, s¶n xuÊt s÷a, chÕ biÕn dÇu thùc vËt, khai th¸c vµ chÕ biÕn kho¸ng s¶n. Nh×n chung, nÕu ®­íc b¶o hé, nhãm hµng nµy sÏ n©ng ®­îc søc c¹nh tranh trong t­¬ng lai. - Nhãm hµng cã n¨ng lùc c¹nh tranh thÊp lµ s¶n xuÊt thÐp. Mh­ vËy, nh÷ng s¶n phÈm c«ng nghiÖp cña ViÖt Nam cã n¨ng lùc c¹nh tranh cßn Ýt. PhÇn lín lµ nh÷ng s¶n phÈm cã kh¶ n¨ng nÕu ®­îc b¶o hé. VÊn ®Ò nµy ®Æt ra cho chÝnh s¸ch b¶o hé cho c«ng nghiÖp ViÖt Nam nh­ thÕ nµo trong ®iÒu kiÖn héi nhËp. §Ó n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh, võa qua Nhµ n­íc tËp trung thÝ ®iÓm m« h×nh tæng c«ng ty 90, 91. Gi¶i ph¸p ®ã ®· gãp phÇn lµm t¨ng n¨ng lùc s¶n xuÊt kinh doanh cho mét sè ngµnh quan träng, ®Æc biÖt lµ c¸c doanh nghiÖp trong n­íc cã thÓ tham gia vµ th¾ng thÇu ë mét sè c«ng tr×nh ®Êu thÇu quèc tÕ. Tuy nhien, viÖc h×nh thµnh theo gi¶i ph¸p ”có huých tõ bªn ngoµi” l¹i å ¹t nªn nhiÒu tæng c«ng ty thùc chÊt chØ lµ sù céng gép gi¶n ®¬n tõ nhiÒu doanh nghiÖp nhá l¹i mµ ch­a cã ®­îc m« h×nh tæ chøc qu¶n lý phï hîp vµ hiÖu qu¶. C¸c quan hÖ tµi chÝnh vµ thÞ tr­êng ch­a ®­îc thiÕt chÕ khoa häc dÉn ®Õn û l¹i, thô ®éng, thËm chÝ lµ kh«ng g¾n bã víi nhau trong kinh doanh . Do kh¶ n¨ng c¹nh tranh h¹n chÕ, thÞ tr­êng tiªu thô s¶n phÈm c«ng nghiÖp ngay ë trong n­íc còng gÆp khã kh¨n. Giai ®o¹n 1991 ®Õn 1995 thÞ tr­êng trong n­íc t¨ng m¹nh do qu¸ tr×nh chuyÓn tõ tiÕt kiÖm sang tiªu dïng cña d©n c­. Søc mua ®ã gi¶m m¹nh vµo giai ®o¹n 1996-2000. MÆt kh¸c, th¸p ph©n bè nhu cÇu ë ViÖt Nam lµ kh¸ nhän, bëi thÕ søc mua tæng thÓ thÊp. Trong khi ®ã, c¸c nhµ s¶n xuÊt l¹i kÐm nh¹y c¶m víi thÞ tr­êng. Qu¸ tr×nh ®æi míi c«ng nghÖ vèn rÊt h¹n chÕ l¹i míi chØ dõng l¹i ë nç lùc thay ®æi tÝnh h÷u dông ®Æc tr­ng cña s¶n phÈm nªn c¸c yÕu tè ph¸t triÓn vµ gi¸ trÞ t¨ng thªm cña s¶n phÈm lµ Ýt, thiÕu søc c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng . Thêi kú 1991-2000, mét sè ngµnh c«ng nghiÖp tiªu dïng kh«ng ®­îc chó träng ®Çu t­ , gá ngá cho c¸c nhf c¹nh tranh c­íc ngoµi th©m nhËp thÞ tr­êng . §a sè c¸c s¶n phÈm hiÖn diÖn trªn thÞ tr­êng ®Ìu kh«ng thuéc nhãm dÉn ®Çu, nhãm cã søc mua lín víi gi¸ mua cao, mµ chØ ë nhãm cã møc gi¸ trung b×nh vµ thÊp. ë møc nµy hµng ho¸ nhËp tõ Trung Quèc theo con d­êng phi mËu dÞch trë thµnh ®èi thñ kh«ng c©n søc. Nguån nguyªn liÖu bÞ phô thuéc qu¸ nhiÒu vµo n­íc ngoµi , nguån trong n­íc ch­a ®­îc khai th¸c hiÖu qu¶ . ViÖc xuÊt hiªn nhiÒu ngµnh kü thuËt míi hßi hái ;h¶i cã hÖ thèng nguån nguyªn liÖu ®Çu vµo thÝch hîp, tuy nhiªn do thiÕu vèn ®Çu t­ nªn c¸c c¬ së nguyªn liÖu ch­a ®­¬c x©y dùng. Do ®ã hÇu hÕt nguyªn liÖu ph¶i ngËp ngo¹i víi gi¸ ®Çu vµo cao nªn trong nhiÒu tr­êng hîp thùc ch¸at chØ lµ gia c«ng cho c¸c tæ chøc kinh doanh n­íc ngoµi víi tiÒn c«ng thÊp mµ th«i. Ë ®©y c¬ cÊu gi÷a c«ng nghiÖp chÕ biÕn víi c«ng nghiÖp ®Çu vµo cßn ch­a hîp lý. Sù phèi hîp hÖ thèng qu¶n lý c«ng nghiÖp cßn thiÕu ®ång bé VÊn ®Ò lín cña hÖ thèng c«ng nghiÖp ®ang béc lé lµ c¬ chÕ chñ qu¶n doanh nghiÖp ch­a râ rµng. TiÕt chÕ g¾n qu¶n lý theo ngµnh vµ theo ®Þa ph­¬ng vïng l·nh thæ ®ang lµm cho hÖ thèng qu¶n lý bÞ chång chÐo, ®ång thêi viÖc h×nh thµnh c¸c tæng c«ng ty m¹nh l¹i lµm xuÊt hiÖn c¸c ®Çu mèi chñ qu¶n míi. Mét sè doanh nghiÖp trong c¸c tæng c«ng ty 91 kh«ng cßn thuéc bé qu¶n lý ngµnh vµ trªn thùc tÕ kh«ng râ ai lµ ®¹i diÖn chñ së h÷u ®Ých thùc. Trong khi ®ã sù phèi hîp gi÷a c¸c bé ch­a chÆt chÏ. 2.2. §¸nh gi¸ vÒ chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp VÒ chÝnh s¸ch c¬ cÊu c«ng nghiÖp . - Cã thÓ nãi, c¬ cÊu ngµng kinh tÕ kü thuËt cña c«ng nghiÖp ViÖt Nam ®Õn nay lµ bÊt hîp lý. Sù kh«ng hîp lý ë ®©y thÓ hiÖn trªn 2 mÆt. Mét mÆt, lµ sù ph¸t triÓn qu¸ dµn tr¶i trªn mäi ngµnh kinh tÕ – kü thuËt, méi ngµnh c«ng nghiÖp ®Òu cã ë ViÖt Nam nh­ng l¹i kh«ng cã mét ngµnh nµo trë thµnh thÕ m¹nh ®Ó t¹o ®­îc h×nh ¶nh trªn th­¬ng tr­ëng, ngay c¶ ë thÞ tr­êng trong n­íc. MÆt kh¸c, c¸c ngµnh c«ng nghiÖp nÆng lËi tËp trung ph¸t triÓn qu¸ kh¶ n¨ng vµ kh«ng cßn phï hîp víi nhu cÇu cña nÒn kinh tÕ ®· g©y nªn sù l·ng phÝ vÒ nguån lùc. Cã thÓ ®¸nh gi¸ chung ®©y lµ mét c¬ cÊu c«ng nghiÖp dµn tr¶i, thiÕu mòi nhän vµ kÐm hiÖu qu¶. - C¬ cÊu quy m«. C«ng nghiÖp ViÖt Nam kh«ng cã c¸c c¬ së cã quy m« lín mµ chñ yÕu ë d¹ng quy m« võa, do mét thêi gian dµi ViÖt Nam chØ ph¸t triÓn c«ng nghiÖp quèc doanh . KÓ tõ khi ®æi míi, v¾t ®Çu xuÊt hiÖn c¸c doanh nghiÖp nhá cña t­ nh©n vµ c¬ cÊu quy m« thay ®æi kh¸ râ nÐt theo h­íng t¨ng cacs doanh nghiÖp nhá. Do ®ã , cÇn thiÕt ph¶i cã chÝnh s¸ch ph¸t triÓn m¹nh doanh nghiÖp võa vµ nhá. Ph¸t triÓn m¹nh c«ng nghiÖp ë c¸c vïng n«ng th«n, miÒn nói ®Óthóc ®Èy qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ n«ng th«n, t¹o sù ph¸t triÓn c©n ®èi c¬ cÊu vïng. §©y lµ h­íng l©u dµi ®Ó gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò « nhiÔm m«i tr­êng, vÊn ®Ò ®« thÞ ho¸ vµ sù qu¸ t¶i cña c¸c thµnh phè lín. - C¬ cÊu së h÷u c«ng nghiÖp Tong suèt thêi gian dµi phñ nhËn së h÷u t­ nh©n dÉn ®Õn c¸c nguån lùc t­ nh©n kh«ng ®­îc huy déng vµo s¶n xuÊt c«ng nghiÖp. KÓ tõ khi cã chÝnh s¸ch ®æi míi, c¬ cÊu nµy ®· ®­îc c¶i thiÖn ®¸ng kÓ. Tuy nhiªn, c¸c chÝnh s¸ch hç trî ch­a kÞp thêi vµ ®ång bé nªn khu vùc t­ nh©n cßn rÊt h¹n chÕ. Khu vùc nµy cÇn ®­îc ®Æc biÖt khuyÕn khÝch ph¸t triÓn míi cã thÓ nhanh chãng tham gia gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò viÖc lµm còng nh­ t¹o nªn søc s¶n xuÊt vµ tiªu dïng trong nÒn kinh tÕ . - C¬ cÊu tæ chøc c¬ së c«ng nghiÖp . NÒn kinh tÕ tËp trung ®· t¹o ra mét t©m lý “tù chñ” th¸i qu¸ dÉn ®Õn c¸c doanh nghiÖp cã xu h­íng ®­îc tæ chøc theo kiÓu “khÐp kÝn”. KiÓu c¬ cÊu nµy lµm cho doanh nghiÖp lín mµ kh«ng m¹nh, chËm cã c¬ héi ®Çu t­ ®æi míi, tÝnh chuyªn m«n ho¸ bÞ gi ph¹m vµ cuèi cïng lµ chÊt l­îng thÊp. Sù ®¸nh gi¸ nµy lµ rÊt cÇn thiÕt ®Ó cã thÓ hoµn chØnh mét chÝnh s¸ch ph¸t triÓn c«ng nghiÖp trong t­¬ng lai, bëi v× t­ duy kiÓu “khøp kÝn” qu¸ tr×nh s¶n xuÊt c«ng nghiÖp trong mét doanh nghiÖp vÉn cßn kh¸ phæ biÕn. b. VÒ chÝnh s¸ch lùa chän s¶n phÈm trong ph¸t triÓn c«ng nghiÖp. Thùc hiÖn chñ tr­¬ng x©y dùng mét nÒn kinh tÕ tù lËp tù c­êng, trong suèt mét thêi gian dµi chñ tr­¬ng ­u tiªn ph¸t triÓn c«ng nghiÖp nÆng ®­îc coi nh­ nÒn t¶ng cña chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp. §Æc biÖt chÝnh s¸ch ­u tiªn ph¸t triÓn c«ng nghiÖp nÆng l¹i ®­îc ph¸t ®éng trong hoµn c¶nh nÒn kinh tÕ khan hiÕm c¸c nguån lùc. ChÝnh s¸ch nµy lµm cho ®Çu t­ tËp trung vµo c¸c ngµnh mµ qu¸ tr×nh sinh lîi chËm, h¬n thÕ n÷a, khan hiÕm c¸c nguån lùc th× c«ng nghÖ cña nã ë møc ®é thÊp, thiÕu ®ång bé vµ kÕt qu¶ lµ nÒn kinh tÕ ®­îc trang bÞ c¸c t­ liÖu s¶n xuÊt cã tr×nh ®é kü thuËt thÊp kÐm. §iÒu ®ã tÊt yÕu dÉn ®Õn t×nh tr¹ng lµ c«ng nghiÖp s¶n xuÊt hµng tiªu dïng t¹o ra c¸c s¶n phÈm chÊt l­îng thÊp, kh«ng thùc hiÖn ®­îc ngay c¶ chÝnh s¸ch thay thÕ nhËp khÈu. Trong thêi gian tíi cÇn ®Èy m¹nh ®Çu t­ ®Ó ph¸t triÓn khu vùc c«ng nghiÖp chÕ biÕn hµng tiªu dïng, dÞch vô c«ng nghiÖp ®Ó nhanh chãng thóc ®Èy sù ph¸t triÓn thÞ tr­êng. c. VÒ c¸c chñ thÓ quyÕt ®Þnh cho sù ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ViÖt Nam. Qua th¨m dß ý kiÕn chuyªn gia th× 85% cho r»ng ChÝnh phñ gi÷ vai trß quyÕt ®Þnh sau ®ã lµ ng­êi gá gèn, c¸c tæ chøc vµ c¸ nh©n n­íc ngoµi vµ cuèi cïng ®Õn c¸c hiÖp héi ngµnh. §iÒu nµy ph¶n ¸nh trong ph¸t triÓn c«ng nghiÖp, th­¬ng m¹i cña ViÖt Nam hiÖn nay, khu vùc Nhµ n­íc vÉn ®ãng vai trß chi phèi. §óng lµ ChÝnh phñ lµ ng­êi ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh nhÊt trong viÖc ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp. Song trong sù ph¸t triÓn cña b¶n th©n ngµnh c«ng nghiÖp th× lo¹i h×nh doanh nghiÖp nµo ®ãng vai trß quan träng nhÊt ? Thùc tiÔn ho¹t ®éng cña c«ng nghiÖp ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m qua cho thÊy, trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp, c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh cña ViÖt Nam vµ c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ c­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam lµ c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp cã tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ cao h¬n thu hót lao ®éng lµm viÖc nhiÒu h¬n, sö dông vèn cã hiÖu qu¶ h¬n so víi c¸c doanh nghiÖp c«ng nghiÖp Nhµ n­íc. Trong khi ®ã m«i tr­êng chÝnh s¸ch vµ luËt ph¸p cho sù ph¸t triÓn cña khu vùc ngoµi quèc doanh mÆc dï ®· cã nhiÒu c¶i thiÖn nh­ng vÉn cßn nhiÒu h¹n chÕ. V× vËy, viÖc x©y dùng vµ hoµn thiÖn chÝnh s¸ch ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ViÖt Nam ph¶i tÝnh to¸n ®Õn vÊn ®Ò nµy. VÒ lùa chän b¹n hµng th­¬ng m¹i víi c¸c n­íc Trong suèt thêi gian dµi, quan hÖ th­¬ng m¹i ViÖt Nam g¾n liÒn víi mét khu vùc duy nhÊt dÉn ®Õn sù lÖ thuéc vµo khu vùc nµy. ChÝnh s¸ch ­u tiªn th­¬ng m¹i víi mét khu vùc ®· v« h×nh chung ®i ng­îc l¹i mong muèn ph¸t triÓn tù chñ, kh«ng nh÷ng thÕ, sù yÕu kÐm cña khu vùc truyÒn thèng tr­íc ®©y (Liªn x« vµ c¸c n­íc §«ng¢u) ®· lµm cho s¶n phÈm hµng ho¸ chËm ®æi míi theo yªu cÇu cña tiªu dïng, Ýt kh¶ n¨ng tham gia c¸c khu vùc thÞ tr­êng kh¸c. ChÝnh v× vËy, ®Èy m¹nh th­¬ng m¹i ®a ph­¬ng nh­ lµ mét ph­¬ng thøc h÷u hiÖu ®Ó ph¸t triÓn c«ng nghiÖp. VÒ c¸c chÝnh s¸ch vµ c«ng cô hç trî ph¸t triÓn c«ng nghiÖp. HÖ thèng c«ng nghiÖp kh«ng thÓ vËn hµnh tèt nÕu thiÕu hÖ thèng ®ång bé c¸c chÝnh s¸ch hç trî. §©y thùc sù ®ang lµ vÊn ®Ò rÊt cÇn ®­îc nghiªn cøu th¸o gì ®Ó thóc ®Èy c«ng nghiÖp ph¸t triÓn. HiÖn nay, nh÷ng chÝnh s¸ch nµy cña ViÖt Nam ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi, c¶i c¸ch b­íc ®Çu ®Ó phï hîp víi ®iÒu kiÖn ®æi míi nÒn kinh tÕ, chuyÓn tõ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang kinh tÕ thÞ tr­êng. Mét sè chÝnh s¸ch ®ang ®­îc quan t©m ®ã lµ : ChÝnh s¸ch vèn. ChÝnh s¸ch c«ng nghÖ. ChÝnh s¸ch ®µo t¹o nguån nh©n lùc. ChÝnh s¸ch thuÕ quan. 3. C¸c gi¶i ph¸p cña ChÝnh phñ ®· thùc hiÖn ®Ó ph¸t triÓn c«ng nghiÖp . 3.1. §iÒu chØnh thÓ chÕ- chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m«. Giai ®o¹n võa qua, trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi10 n¨m 1991-2000, ChÝnh phñ ®· thùc hiÖn mét lo¹t nh÷ng biªn ph¸p ®iÒu chØnh thÓ chÕ kinh tÕ vµ c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m«. Nh÷ng c¶i cachs ®ã ®· t¹o ra ®éng lùc lín cho sù ph¸t triÓn cña toµn nÒn kinh tÕ còng nh­ cho sù ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp. ThÓ chÕ chÝnh s¸ch kinh tÕ ®­îc ®iÒu chØnh theo nh÷ng h­íng c¬ b¶n sau : - Kh¼ng ®Þnh vµ h×nh thµnh thÓ chÕ kinh tÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. §©y lµ mét quyÕt ®Þnh t¹o ra sù chuyÓn biÕn lín trong toµn bé c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ-x· héi . - Thùc hiÖn nhÊt qu¸n chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn. Gi¶i ph¸p chÝnh s¸ch nµy ®· më réng ®iÒu kiÖn huy ®«ng c¸c nguån lùc ph¸t triÓn, ph¸t huy néi lùc t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp, trong ®ã dÆc biÖt lµ c¸c doanh nghiÖp c«ng nghiÖp cã s¬ héi ph¸t triÓn. - T¹o lËp ®ång bé c¸c yÕu tè cña kinh tÕ thÞ tr­êng, ®¶m b¶o cho c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ. 3.2. §iÒu chØnh c¬ cÊu kinh tÕ vµ c¬ cÊu ®Çu t­. ChÝnh phñ ®· triÓn khai nghiªn cøu ®iÒu chØnh c¬ cÊu kinh tÕ theo h­íng thóc ®Èy sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cj¶ khu vùc c«ng nghiÖp vµ dÞch vô., trªn gi¸c ®é tæng thÓ nÒn kinh tÕ quèc d©n. Riªng ®èi víi c«ng nghiÖp c¸c chÝnh s¸ch ®­îc h­íng vµo sù ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp cã tiÒm n¨ng ph¸t triÓn, cã kh¶ n¨ng t¹o ra gi¸ trÞ gia t¨ng cao, gi¶i quyÕt nhiÒu lao ®éng, më réng thÞ tr­êng xuÊt khÈu hµng c«ng nghiÖp t¹o ®µ cho sù ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp. Cã thÓ nãi c¬ cÊu kinh tÕ còng nh­ c¬ cÊu c«ng nghiÖp ®­îc ®iÒu chØnh theo h­íng h­íng m¹nh vÒ xuÊt khÈu, ®a ph­¬ng ho¸ trong c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ nãi chung vµ kinh doanh c«ng nghiÖp nãi riªng. 3.3. T¨ng c­êng c¬ së luËt ph¸p, ®¶m b¶o kiÖu lùc cña ph¸p luËt. - X©y dùng vµ h×nh thµnh vÒ c¬ b¶n khu«n khæ ph¸p lý, ban hµnh c¸c luËt, ph¸p lÖnh (LuËt doanh nghiÖp, khuyÕn khÝch ®Çu t­ n­íc ngoµi,…). - TiÕn hµnh c¶i c¸ch hµnh chÝnh theo h­íng hoµn thiÖn c¸c thñ tôc hµnh chÝnh, n©ng cao n¨ng lùc c¸n bé, c«ng chøc bé m¸y qu¶n lý Nhµ n­íc ®¶m b¶o thùc hiÖn tèt c¸c chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi nãi chung còng nh­ chÝnh s¸ch ph¸t triÓn c«ng nghiÖp. 3.4. §æi míi doanh nghiÖp Nhµ n­íc. Mét trong nh÷ng vÊn ®Ò quan träng ChÝnh phñ ®· vµ ®ang lµm ®Ó n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña nÒn c«ng nghiÖp ViÖt Nam lµ c¬ cÊu l¹i vµ ®æi míi doanh nghiÖp Nhµ n­íc. Khu vùc nµy hiÖn nay ®ang n¾m gi÷ phÇn lín tµi s¶n, lao ®éng kü thuËt cña ngµnh c«ng nghiÖp quèc goa, gi÷ vai trß chñ ®¹o trong c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. §æi míi doanh nghiÖp Nhµ n­íc nãi chung vµ doanh nghiÖp c«ng nghiÖp nãi riªng nh»m t¨ng tÝnh tù chñ cña doanh nghiÖp, n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh. Ch­¬ng III Gi¶i ph¸p cho chÝnh s¸ch ph¸t triÓn c«ng nghiÖp giai ®o¹n (2001-2020) I. §Þnh h­íng chung. 1. Xu h­íng ®Èy m¹nh ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m tíi. ViÖt Nam ®ang b­íc vµo thêi kú ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Ó ®Õn n¨m 2020 vÒ c¬ b¶n lµ mét n­íc c«ng nghiÖp. C«ng cuéc ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ë ViÖt Nam diÔn ra trong bèi c¶nh míi. Cã 3 vÊn ®Ò ®èi víi ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nÒn c«ng nghiÖp cña m×nh. - Mét lµ, qu¸ tr×nh ®Èy m¹nh ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ë ViÖt Nam diÔn ra trong bèi c¶nh sù bïng næ cña c¸ch m¹ng khoa häc kü thuËt vµ thÕ giíi b­íc vµo thêi kú kinh tÕ tri thøc, trong ®ã cã nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi ®· trë thµnh n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn,nhiÒu c­íc ®i vµo giai ®o¹n hËu c«ng nghiÖp. ChÝnh ®iÒu nµy võa t¹o ra c¬ héi cho n­íc ta cã thÓ tiÕp thu ®­îc nh÷ng thµnh tùu khoa häc, kü thuËt, c«ng nghÖ hiÖn ®¹i nhÊt cña thÕ giíi ®Ó ®i nhanh, ph¸t triÓn rót ng¾n, nh­ng còng t¹o ra th¸ch thøc, nguy c¬ cho sù tôt hËu, nÕu ta kh«ng tËn dông d­îc nh÷ng thµnh tùu khoa häc hiÖn ®¹i ®ã. - Hai lµ, xu h­íng toµn cÇu ho¸ nÒn kinh tÕ, héi nhËpkt thÕ giíi vµ khu vùc ®· t¹o nªn mét mÆtb»ng vÒ c¬ héi ®Èu t­, th­¬ng m¹i vµ chuyÓn giao c«ng nghÖ gi÷a c¸c n­íc, ®ång thêi còng lµ mét th¸ch thøc ®èi víi c¸c n­íc. C¬ héi míi cho ViÖt Nam lµ cã thÓ tranh thñ ®­îc cèn, khoa häc c«ng ngÖ hiÖn ®¹i, kinh nghiÖm qu¶n lý c¸c n­íc ®i tr­íc. Song nh÷ng th¸ch thøc ®Æt ra còng rÊt lín. Bëi lÏ, héi nh¹p quèc tÕ lµ qu¸ tr×nh ®ßi hái ViÖt Nam ph¶i lo¹i bá dÇn c¸c hµng rµo thuÕ quan trong th­¬ng m¹i quèc tÕ, thanh to¸n quèc tÕ vµ di chuyÓn c¸c nh©n tè s¶n xuÊt gi÷a c¸c n­íc tõ møc thÊp ®Õn møc cao. Ch¼ng h¹n theo cam kÕt ®Õn 2006 ®Ó tham gia vµo AFTA, ViÖt Nam ph¶i chÊp nhËn c¸c møc thuÕ quan tõ 0% ®Õn 5% cho hµng ho¸ cña c¸c n­íc nhËp vµo ViÖt Nam, ®ång thêi, hµng ho¸ cña ViÖt Nam còng ®­îc h­ëng nh÷ng quy ®Þnh nh­ vËy khi xuÊt khÈu vµo c¸c n­íc thµnh viÒn trong khèi. Trong bèi c¶nh tr×nh ®é sx, kinh doanh cña ViÖt Nam cßn thÊp, ph¶i dùa vµo sj b¶o hé cña hµng rµo thuÕ quan ®Ó tån t¹i th× nh÷ng quy ®Þnh ®ã lµ sù th¸ch thøc rÊt lín ®èi íi c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam. - Ba lµ, ViÖt Nam ®Èy m¹nh jpt c«ng nghiÖp trong ®iÒu kiÖn vÒ c¬ b¶n vÉn cßn lµ mét n­íc c«ng nghiÖp l¹c hËu. Ngay tõ §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø III, ViÖt Nam ®· coi c«ng nghiÖp ho¸ lµ nhiÖm vô trung t©m trong suèt thêi kú qu¸ ®é lªn Chñ nghÜa x· héi. TiÕp ®ã, §¶ng céng s¶n ViÖt Nam chñ tr­¬ng ®Ó ccn ho¸ cÇn ­u tiªn jpt c«ng nghiÖp nÆng mét c¸ch hîp lý trªn c¬ së ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ c«ng nghiÖp nhÑ, c«ng nghiÖp hµng tiªu dïng vµ xuÊt khÈu. §Õn §¹i héi VIII, §¶ng céng s¶n ViÖt Nam nhÊn m¹nh ®Ó c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc lµ ph¶i ®Æc biÖt coi träng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n. Víi ®­êng lèi c«ng nghiÖp ho¸ ®ã, 40 n¨m qua ViÖt Nam ®· cã ®­¬c mét sè thµnh tùu nhÊt ®Þnh trong ph¸t triÓn c«ng nghiÖp, t¹o l©pj ®­îc mét sè c¬ së vËt chÊt kü thuËt cho nÒn kinh tÕ. ChÝnh v× vËy viÖc ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸ cña ViÖt Nam ë giai ®o¹n hiÖn nay h«ng ph¶i lµ tõ chç ch­a cã g×, tõ sè kh«ng ®Ó ®i lªn. Tuy nhiªn, thøc tÕ chØ ta lµ, qua 40 n¨m, nh÷ng b­íc tiÕn vÒ sù ph¸t triÓn c«ng nghiÖp cån rÊt chËm, sù thµnh c«ng cña chÝnh s¸ch ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ViÖt Nam cßn rÊt h¹n chÕ. XuÊt th©n tõ mét n­íc n«ng nghiÖp, sau 40 n¨m thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Õn nay 76% d©n sè ViÖt Nam vÉn sèng trong n«ng th«n, vÉn lµ ng­êi n«ng d©n s¶n xuÊt nhá, tù cÊp tù tóc. Trªn pjh¹m vi quèc tÕ, ViÖt Nam vÉn lµ mét n­íc kÐm ph¸t triÓn. 2. M« h×nh chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp ViÖt Nam ®Õn 2020. 2.1.Môc tiªu vµ ®Þnh h­íng chung cña chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp th­¬ng m¹i lµ ®­a ViÖt Nam vÒ c¬ b¶n trë thµnh mét n­íc c«ng nghiÖp vµo na­m 2020. §©y lµ môc tiªu do §¹i héi §¹i biÓu toµn quèc §¶ng céng s¶n ViÖt Nam lµn thø VIII ®Æt ra vµ sÏ ®­îc kh¼ng ®Þnh tiÕp tôc trong §¹i héi IX. §Ó trë thµnh mét n­íc c«ng nghiÖp, vÊn ®Ò quan träng hµng ®Çu cña nÒn kinh tÕ lµ tËp trung chuyÓn dÞch ®­îc c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ theo h­íng ta­ng nhanh tû träng c«ng nghiÖp kÓ c¶ vÒ gi¸ trÞ vµ vÒ lao ®éng. Theo c¸ch ph©n lo¹i hiÖn nay cña thÕ giíi, n­íc c«ng nghiÖp lµ n­íc cã tû träng s¶n xuÊt c«ng nghiÖp chiÕm h¬n 60% trong gi¸ trÞ gia t¨ng cña s¶n xuÊt hµng ho¸. Tû träng nµy cña n­íc nöa c«ng nghiÖp tõ 40 - 60%, cña n­íc ®ang c«ng nghiÖp ho¸ lµ 20 – 40% cña n­íc n«ng nghiÖp lµ d­íi 20%. ë ViÖt Nam hiÖn nay, tû träng trªn cßn rÊt thÊp. Ngay trong c¬ cÊu ngµnh c«ng nghiÖp - n«ng nghiÖp – dÞch vô, c¶ vÒ gi¸ trÞ vµ vÒ lao ®äng còng ®ang cßn thÊp . Cho ®Õn 1999, tû träng gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña c¸c ngµnh nµy lµ 34,5% - 25,4% - 40,1%. Tû träng lao ®éng c¸c ngµnh c«ng nghiÖp – n«ng nghiÖp – dÞch vô lµ 12,5 % - 67%- 20,5%. §Ó c¬ b¶n trë thµnh mét n­íc c«ng nghiÖp trong 20 n¨m tíi, ViÖt Nam ph¶i tËp trung chuyÓn dÞch m¹nh mÏ h¬n n÷a vÒ c¬ cÊu kinh tÕ, sao cho tû träng gi¸ trÞ s¶n xuÊt vµ tû träng lao ®éng ngµnh c«ng nghiÖp ph¶i ®­îc n©ng cao. HiÖn nay cã nhiÒu kÞch b¶n vÒ chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ, trong ®ã dù kiÕn ®Õn 2020 ®­a tû träng ng¹nh c«ng nghiÖp lªn 45% trong c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ . §Ó c¬ b¶n trë thµnh n­íc c«ng nghiÖp, ®Õn n¨m 2020 chØ sè nµy cÇn ph¶i ®¹t ®­îc møc 60%. Víi tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cßn l¹c hËu, trong vßng 20 n¨m tíi ®¹t ®­îc nh÷ng môc tiªu nh­ nªu trªn hay kh«ng tuú thuéc vµo ë chç ViÖt Nam cã ®­a ra ®­îc hay kh«ng mét chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp ®óng ®¾n, §Ó thùc hiÖn môc tiªu chung ®Èy m¹nh ph¸t triÓn c«ng nghiÖp, ®­a ViÖt Nam ®Õn 2020 c¬ b¶n trë thµnh n­íc c«ng nghiÖp trong bèi c¶nh toµn cÇu ho¸ vµ sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ tri thøc diÔn ra m¹nh mÏ, ViÖt Nam cÇn ph¶i lùa chän mét chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp theo h­íng : ph¸t huy néi lùc, søc m¹nh, tù do ®Çu t­ vµ s¸ng t¹o cña toµn d©n, ®Èy m¹nh ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp dö dông nhiÒu lao ®éng cã lîi thÕ c¹nh tranh ®Î c¶i biÕn nÒn n«ng nghiÖp hiÖn nay; chñ ®éng héi nhËp ®Ó tranh thñ c«ng ngÖ, vèn, kinh nghiÖm qu¶n lý vµ trÝ tuÖ cña thÕ giíi ®Ó s¶n xuÊt ra nhiÕu lo¹i s¶n phÈm cã hµm l­îng chÊt x¸m cao vµ lùa chon ®Çu t­ ph¸t triÓn mét sè ngµnh mòi nhän, t¹o sù ®ét ph¸ cho viÖc chuyÓn biÕn m¹nh mÏ c¬ cÊu kinh tÕ theo tiªu chuÈn cña mét n­íc c«ng nghiÖp, ®¶m b¶o t¨ng tr­ëng bÒn v÷ng vµ n©ng cao ®íi sèng nh©n d©n. 2.2. Nh÷ng nguyÒn t¾c chung cña m« h×nh chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp trong 20 n¨m tíi. - Trªn c¬ së t¨ng c­êng ®­a khoa häc, c«ng nghÖ vµo mäi lo¹i s¶n phÈm, ®Èy m¹nh ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp sö dông niÒu lao ®éng cã lîi thÕ c¹nh tranh, ®ång thêi lùa chän mét sè ngµnh mòi nhän ®Ó ®Çu t­ t¹o sù ®ét ph¸ m¹nh mÏ cho b­íc ph¸t triÓn rót ng¾n. Dùa vµo thµnh tùu khoa häc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i ®Ó c¶i biÕn nÒn n«ng nghiÖp hiÖn nay, chuyÓn m¹nh n«ng th«n s¶n xuÊt tù cÊp sang s¶n xuÊt hµng ho¸, më réng kinh tÕ thÞ tr­êng trªn ph¹m vi c¶ n­íc. 3. §Þnh h­íng c¬ cÊu c«ng nghiÖp. 3.1. VÒ c¬ cÊu ngµnh. XuÊt ph¸t tõ thùc tr¹ng c¬ cÊu ngµnh hiÖn nay, chÝnh s¸ch c¬ cÊu ngµnh cÇn ®­îc thiÕt kÕ theo nh÷ng h­íng sau: §èi víi ngµnh c«ng nghiÖp khai th¸c : t¨ng c­êng ®Çu t­ ph¸t triÓn m¹nh ngµnh khai th¸c s¶n phÈmdÇu khÝ vµ c«ng ngÖ ho¸ chÊt, c«ng nghiÖp chÕ biÕn tõ s¶n phÈm dÇu khÝ. §èi víi c«ng nghiÖp chÕ biÕn : khuyÕn khÝch toµn x· héi ®Çu t­ ph¸t triÓn m¹nh c«ng nghiÖp chÕ biÕn, ®Æc biÖt theo ®inh h­íng xuÊt khÈu. Mét sè vÊn ®Ò cÇn chó ý khi thùc hiÖn chñ tr­¬ng nµy lµ: + ¦u tiªn h¬n n÷a cho c¸c ngµnh khai th¸c tiÒm n¨ng nguyªn liÖu s½n cã trong n­íc, tr­íc hÕt lµ ngµnh n«ng, l©m, thuû s¶n vµ ngµnh sö dông nhiÒu lao ®éng dÔ thu hót ®­îc nguån vèn ®µu t­ cña d©n vµ vèn n­íc ngoµi . + §Çu t­ nghiªn cøu t¨ng thªm hµm l­îng khoa häc ®Ó n©ng cao chÊt l­îng hµng chÕ biÕn ®èi víi hµng chÕ biÕn tõ n«ng, l©m, thuû s¶n. + Chó ý tíi ph¸t triÓn nµnh c«ng nghiÖp s¶n xuÊt vµ ph©n phèi ®iÖn n­íc . + §Çu t­ ph¸t triÓn ngµnh c«ng nghiÖp s¶n xuÊt nguyªn vËt liÖu vµ c«ng nghiÖp hç trî, nghiªn cøu ph¸t minh, h­íng vµo c ngµnh vËt liÖu cao. 3.2.VÒ c¬ cÊu vïngl·nh thæ. Chó träng ®Çu t­ ®Ó n©ng tû träng c«ng nghiÖp cña c¸c vïng miÒn nói vµ trung du phÝa B¾c,c¸c tØnh ven biÓn Trung Bé, c¸c tØnh T©y Nguyªn vµ c¸c tØnh §ång b»ng S«ng Cöu Long. ë ®©y cÇn kÕt hîp gi÷a ®Çu t­ Nhµ n­íc vµ ®Çu t­ toµn d©n. Nhµ n­íc tËp trung ®Çu t­ cho c«ng nghiÖp khai th¸c tµi nguyªn, cho c«ng nghiÖp s¶n xuÊt vµ ph©nphèi ®iÖn n­íc. §ång thêi khuyÕn khÝch toµn d©n ®Çu t­ ph¸t triÓn c«ng nghiÖp chÕ biÕn tõ s¶n phÈm n«ng, l©m, ng­ nghiÖp, ph¸t triÓn c¸c vïng d­îc liÖu vµ ngµnh c«ng nghiÖp d­îc phÈm trong t­¬ng lai. 3.3.VÒ c¬ cÊu quy m«. XuÊt ph¸ttõ thùc tiÔn ViÖt Nam hiÖn nay gÇn 90% doanh nghiÖp cã quy m« võa vµ nhá, h¬n n÷a xuÊt ph¸t tõ ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña khoa häc kü thuËt trong t­¬ng lai, ViÖt Nam cÇn ­u tiªn cho quy m« võa vµ nhá cã hµm l­îng khoa häc c«ng nghÖ vµ chÊt x¸n cao. Bëi lÏ, sù bïng næ cña khoa häc c«ng nghÖ nh­ hiÖn nay ®ang lµm biÕn ®æi t­ duy kinh tÕ vµ t­ duy kü thuËt cu¶ thêi ®¹i. Víi sù ph¸t triÓn cña nã, c¸c yÕu tè cña nÒn kinh tÕ tri thøc ®· ®Èy c¸c yÕu tè c¹nh trnh truyÒn thèng nh­ tµi nguyªn, vèn, c«ng ngÖ víi quy m« lín xuèng hµng thø yÕu. §Ó ph¸t triÓn c«ng nghiÖp võa vµ nhá cÇn l­u ý : H×nh thµnh c¸c tæ chøc xóc tiÕn ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá. X©y dùng m¹ng l­íi hç trî vÒ vèn, kü thuËt, nh©n lùc cho viÖc ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá. H×nh thµnh c¸c tæ chøc t­ vÊn ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá. 3.4. VÒ c¬ cÊu thµnh phÇn kinh tÕ. TiÕp tôc thùc hiÖn chñ tr­¬ng ®a d¹ng ho¸ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ trong ngµnh c«ng nghiÖp: - Doanh nghiÖp c«ng nghiÖp Nhµ n­íc tËp trung vµo nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp mòi nhän, cã tÝnh chÊt më ®­êng cho sä ph¸t triÓn cña ngµnh c«ng nghiÖp vµ cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. HiÖn nay ®ã lµ c¸c ngµnh c«ng nghiÖp s¶n xuÊt nguyªn liÖu vµ c«ng nghiÖp hç trî, nghiªn cøu ph¸t minh, vËt liÖu cao, sinh häc, ®iÖn tö tin häc. - T¹o m«i tr­êng chÝnh s¸ch ®Ó c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh vµ doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ph¸t triÓn ë c¸c ngµnh s¶n xuÊt c¸c lo¹i hµng ho¸ kh¸c. 4. §Þnh h­íng vÒ b­íc ®i ph¸t triÓn s¶n phÈm, thÞ tr­êng vµ n©ng cao søc c¹nh tranh cña s¶n phÈm c«ng nghiÖp. 4.1. VÒ b­íc ®i ph¸t triÓn s¶n phÈm c«ng nghiÖp. B¾t ®Çu tõ nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp sö dông nhiÒu lîi thÕ cña ViÖt Nam vÒ ph¸t triÓn nguån lao ®éng vµ tµi nguyªn, nhÊt lµ vÒ n«ng, l©m, thuû h¶i s¶n, sang c¸c ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn s©u. Chó ý ®Çu t­ ph¸t triÓn thªm nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn míi phôc vô cho ®êi sèng con ng­êi, dùa trªn nh÷ng lîi thÕ nµy nh­ d­îc liÖu, thuèc d©n téc ch÷a bÖnh,... §i tõ c¸c ngµnh c«ng nghiÖp h¹ nguån, kh«ng cÇn nhiÒu vèn sang c¸c ngµnh c«ng nghiÖp th­îng nguån trong mèi liªn kÕt c«ng nghiÖp bÒn v÷ng . N©ng cÊp c«ng nghÖ cña ngµnh c«ng nghiÖp tõ thÊp tíi cao, sao cho ngµy cµng nhiÒu hµm l­îng chÊt x¸m ®­îc ®­a vµo s¶n phÈm c«ng nghiÖp s¶n xuÊt ra, tõ s¶n phÈm kinh tÕ ®Õn s¶n phÈm v¨n ho¸, y tÕ, gi¸o dôc, søc khoÎ con ng­êi, thuéc mäi løa tuæi trong x· héi. 4.2. VÒ ®Þnh h­íng thÞ tr­êng. §èi víi thÞ tr­êng n­íc ngoµi: CÇn ­u tiªn ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®a ph­¬ng ®èi víi hµng c«ng nghiÖp ViÖt Nam. Trong nh÷ng n¨m tíi, ®Æc biÖt chó ý tíi thÞ tr­êng Mü, NhËt B¶n, T©y ©u, Trung Quèc, ASEAN, §«ng ©u, Hµn Quèc. Chó ý ph¸t triÓn thÞ tr­êng Trung §«ng vµ cã gi¶i ph¸p ®Ó tõng b­íc x©m nhËp thÞ tr­êng Ch©u Phi. §èi víi thÞ tr­êng trong n­íc: Xo¸ bá t×nh tr¹ng trèng rçng cña thÞ tr­êng. §Æc biÖt chó ý s¶n phÈm ®¸p øng thÞ tr­êng tiªu dïng cña c¸c tØnh n«ng th«n, miÒn nói,vïng s©u vïng xa, biªn giíi h¶i ®¶o. 4.3. VÒ n©ng cao søc c¹nh tranh hµng c«ng nghiÖp ViÖt Nam. VÒ phÝa Nhµ n­íc, cÇn t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ tù do tiÕp cËn thÞ tr­êng n­íc ngoµi ®Ó n¾m b¾t t©m lý, thÞ hiÕu cña nhu cÇu thÞ tr­êng vÒ chñng lo¹i, mÉu m·, quy c¸ch, chÊt l­îng s¶n phÈm, cho phÐp c¸c doanh nghiÖp thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ tù do t×m kiÕm c«ng nghÖ phï hîp ®Ó s¶n xuÊt . §ång thêi thùc hiÖn mét c¸ch réng r·i nguyªn t¾c tù do ngo¹i th­¬ng ®èi víi mäi lo¹i h×nh doanh nghiÖp . VÒ phÝa doanh nghiÖp, cÇn c¶i tiÕn tæ chøc qu¶n lý, n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm, gi¶m chi phÝ ®Çu vµo trong s¶n xuÊt . ë ®©y, mét vÊn ®Ò gi¶m chi phÝ ®Çu vµo lµ cÇn gi¶m thiÓu nh÷ng thñ tôc hµnh chÝnh phiÒn hµ do c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ kinh tÕ t¹o ra cho doanh nghiÖp . II. Mét sè gi¶i ph¸p cô thÓ Ngoµi nh÷ng gi¶i ph¸p ®· thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ trong thêi gian qua. §Ó ®­a ViÖt Nam trong vßng 20 n¨m tíi tõ mét n­íc n«ng nghiÖp l¹c hËu trë thµnh mét n­íc c«ng nghiÖp ®ßi hái Nhµ n­íc ph¶i cã nh÷ng chÝnh s¸ch thÝch hîp. 1. TËp trung cao ®é ®Î n©ng cao chÊt l­îng nguån nh©n lùc. ViÖc ®Èy m¹nh ph¸t triÓn c«ng nghiÖp chØ cã thÓ diÔn ra khi chóng ta ®­a chÊt x¸m, trÝ tuÖ khoa häc cao ®é ®Ó cã ®­îc nguån nh©n lùc chÊt l­îng cao. ChØ cã nguån nh©n lùc chÊt l­îng caomíi cã thÓ ®­a chÊt x¸m vµo mäi lo¹i s¶n phÈm cña nÒn kinh tÕ . Thùc tiÔn ph¸t triÓn cña c¸c n­íc chØ râ, viÖc sö dông c«ng nghÖ hiÖn ®¹i ®ßi hái søc lao ®éng cã tr×nh ®é cao. HiÖn nay ë Mü , lao ®éng trs lùc ®ang thu n¹p 75% nh©n lùc. Trong s¶n xuÊt gi¸ c¶ søc lao ®éng chiÕm kho¶ng 10% trong s¶n phÈm rÎ tiÒn, cßn trong c¸c s¶n phÈm sö dông c«ng nghÖ hiÖn d¹i nã chiÕm kho¶ng 70-80%. H¬n n÷a, nguån lao ®éng cã chÊt l­îng cao ®ãng gèp rÊt quan träng cho t¨ng tr­ëng kinh tÕ theo chiÒu s©u. Ch¼ng h¹n ë Mü theo tÝnh to¸n cña c¸c chuyªn gia, trong nhiÒu n¨m t¨ng tr­ëng vãi tèc ®é 3,2% n¨m, th× sù ®ãng gãp cña yÕu tè khoa häc c«ng nghÖ lµ 1,4% , cña lao ®éng lµ 1% , cña vèn lµ 0,8%. Ngay ë ViÖt Nam còng theo tÝnh to¸n, nÕu t¨ng lao ®éng 1% sÏ ®ãng gãp cho t¨ng tr­ëng 0,62%, cßn t¨ng 1% vèn th× chØ ®ãng gãp cho t¨ng tr­ëng 0,28%. ChÝnh v× vËy, trong ®iÒu kiÖn lµ mét n­íc nghÌo vÒ vèn , l¹c hËu vÒ c«ng nghÖ, giµu vÒ nguån lao ®éng, viÖc tËp trung n©ng cao chÊt l­îng nguån nh©n lùc ë ViÖt Nam cã ý nghÜa hµng ®Çu. MÆt b»ng d©n trÝ vµ ®Ønh cao trÝ tuÖ lµ hai viÖc song hµnh vµ nhÊt thiÕt ph¶i ®¹t tíi mét ®iÌu kiÖn tèi thiÓu nµo ®ã míi ®¶m b¶o ®iÒu kiÖn ®Èy m¹nh sù ph¸t triÓn c«ng nghiÖp. Nhê ®ã, ng­êi d©n sÏ thay ®æi ®­îc t©m lý, tËp qu¸n canh t¸c l¹c hËu, thñ c«ng , manh món hµng ngµn ®êi, cã hiÓu biÕt trong tæ chøc s¶n xuÊt theo yªu cÇu cña thÞ tr­êng, chñ ®éng t×m kiÕn thÞ tr­êng, t×m kiÕm c«ng nghÑ hiÖn ®¹i , tõ ®ã thay ®æi ®­îc ph­¬ng thøc canh t¸c, tõng b­íc hiÖn ®¹i ho¸ kü thuËt s¶n xuÊt, t¹o c¬ së cho viÖc chuyÓn lao ®éng n«ng th«n sang s¶n xuÊt thµng ho¸ trªn quy m« c¶ n­íc. Tõ thùc tÕ ViÖt Nam, viÖc ®µo t¹o nguån nh©n lùc cã chÊt l­îng cao hiÖn nay cÇn ph¶i h­íng vµo lo¹i nh©n lùc sau: - TËp trung ®µo t¹o®­îc ®éi ngò c«ng nh©n kü thuËt cã tr×nh ®é tay nghÒ cao, ®iÒu nµy sÏ lam cho gi¸ trÞ kinh tÕ cña mäi s¶n phÈm s¶n xuÊt ra sÏ t¨ng lªn nhanh chãng. K. Mark ®· chØ ra sù kh¸c nhau gi÷a lao ®éng phøc t¹p vµ lao ®éng gi¶n ®¬n. theo «ng:“lao ®éng phøc t¹p lµ béi sè cña lao ®éng gi¶n ®¬n”. Cïng s¶n xuÊt ra mét lo¹i s¶n phÈm, lao ®éng phøc t¹p cã hµm l­înggÊp nhiÒu lµn so víi s¶n phÈm cña lao ®éng gi¶n ®¬n. hiÖn nay, ®éi ngò nµy ë ViÖt Nam rÊt máng. Nh÷ng n¨m tíi, ViÖt Nam cÇn ®Çu t­ m¹nh h¬n n÷a cho sù ph¸t triÓn cña hÖ thèng d¹y nghÒ vµ c«ng nh©n kü thuËt cung cÊp cho ngµnh c«ng nghiÖp còng nh­ cho toµn nÒn kinh tÕ . - Chó träng ®µo t¹o ®éi ngò chuyªn gia vÒ kinh tÕ vµ kü thuËt chÊt l­îng cao. §éi ngò nµy kh«ng nh÷ng gióp cho ViÖt Nam cã thÓ ¸p dông vµ s¸ng t¹o kü thuËt , héi nhËp kinh tÕ, nhê ®éi ngò nµy ViÖt Nam cßn cã thÓ t¨ng nhanh chãng tæng s¶n phÈm quèc d©n th«ng qua con ®­êng xuÊt khÈu chuyªn gia. §iÒu rÊt râ rµng lµ tiÒn l­¬ng cña ng­êi lµm viÖc trong c¸c doanh nghiÖp träng n­íc. §ã lµ ch­a nãi ®Õn viÖc chóng ta cã thÓ ®­îc xuÊt khÈu c¸c chuyªn gia cã tr×nh ®é cao cho c¸c c«ng ty ®a quèc gia. - Nhanh chãng ®µo t¹o ®éi ngò c¸c chñ doanh nghiÖp thuéc mäi thµnh phÇn trong nÒn kinh tÕ quèc d©n vµ ®éi ngò nh÷ng nhµ s¸ng chÐ, ph¸t minh. Mét chñ doanh nghiÖp giái, m«t nhµ khoa häc cã tµi ®­a ra nh÷ng ph¸t minh, s¸ng chÕ cã go¸ trÞ th× cã thÓ mang l¹i lîi Ých cho quèc gia rÊt nhiÒu. - N©ng cao tr×nh ®é d©n trÝ cña toµn d©n mµ ®Æc biÖt lµ n«ng d©n. §iÒu nµy cã ý nghÜa cùc kú quan träng, bëi lÏ, n©ng mÆt b»ng d©n trÝ sÏ t¹o c¬ héi cho mäi ng­êi d©n häc tËp, tiÕp thu vµ øng dông kü thuËt s¶n xuÊt tiªn tiÕn vµo s¶n xuÊt, t¹o s¶n phÈm c«ng nghiÖp cã chÊt l­îng cao vµ gi¸ trÞ cao. 2. VÒ chÝnh s¸ch c«ng nghÖ. Ngµy nay,nh©n lo¹i ®ang chøng kiÕn sù bïng næ d÷ déi cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc vµ c«ng nghÖ. NhiÒu nhµ khoa häc ®· dù b¸o, nÕu 30 n¨m qua, khèi l­îng kiÕn thøc khoa häc c«ng nghÖ cã ®­îc lín h¬n hai thiªn niªn kû tr­íc ®ã, th× trong vßng 20 n¨m tíi, klhèi l­îng kiÕn thøc khoa häc c«ng nghÖ ph¸t triÓn sÏ gÊp 4-5 lÇn so víi hiÖn nay. Víi sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña c¸c lÜnh vùc khoa häc nµy, mét lo¹t nh÷ng lÜnh vùc c«ng nghÖ míi, hiÖn ®¹i nh­ c«ng nghÖ th«ng tin, c«ng nghÖ phÇn mÒm, phÇn cøng, c«ng nghÖ sinh häc, c«ng nghÖ vËt liÖu tiªn tiÕn vµ c«ng nghÖ tù ®éng ho¸ ®ang trë thµnh nh÷ng lÜnh vùc c«ng nghÖ c¬ b¶n gióp cho sù t¨ng tr­ëng cã tÝnh ®ét ph¸ cña c¸c nÒn kinh tÕ. NÕu nh­ nh÷ng thµnh tùu cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc vµ c«ng nghÖ trong mÊy thËp kû gÇn ®©y ®· lµm thay ®«Ø c¨n b¶n kü thuËt vµ c«ng nghÖ s¶n xuÊt, nhê ®ã, l­îng cña c¶i vËt chÊt ®­îc t¹o ra trong suèt 270 n¨m tr­íc ®ã, th× trong vµi ba chôc n¨m tíi cña thÕ kû XXI, l­îng cña c¶i sÏ cßn t¨ng lªn gÊp nhiÒu lÇn so víi hiÖn nay. Trong bèi c¶nh ®ã, mét trong nh÷ng gi¶i ph¸p cã tÝnh ®ét ph¸ cho ph¸t triÓn c«ng nghiÖp lµ tËp trung cao cho cho nghiªn cøu vµ øng dông khoa häc vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, t¹o ra s¶n phÈm cã gi¸ trÞ cao cho nÒn kinh tÕ. §Ó cã c«ng nghÖ hiÖn ®¹i t¹o ®iÒu kiÖn n©ng cao gi¸ trÞ hµng ho¸ , gi¶i ph¸p c«ng nghÖ cña ViÖt Nam cÇn theo nh÷ng h­íng sau: - VÒ b­íc ®i c«ng nghÖ HiÖn nay cÇn t­ng c­êng øng dông c«ng nghÖ hiÖn ®ai vß s¶n xuÊt vµ kinh doanh. §iÒu nµy ®ßi hái ph¶i t×m kiÕm vµ du nhËp ®­îc nh÷ng c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, nh­ng l¹i phï hîp víi ®iÒu kiÖn ViÖt Nam ®Ó cã khai th¸c ®­îc tiÒm n¨ng lîi thÐ cña c«ng nghiÖp ViÖt Nam vÒ s¶n xuÊt s¶n phÈm tõ tµi nguyªnvµ sö dông nhiÒu lao ®éng. Nh÷ng c«ng nghÖ hiÖn ®¹i nay cho phÐp thùc hiÖn chÕ biÕn s©u, lµm t¨ng hiÖu qu¶ cña nÒn kinh tÕ. HiÖn nay, viÖc qu¶n lý chuyÓn giao c«ng nghÖ vÉn cßn nh÷ng h¹n chÕ. Trªn c¬ së ®ã, t¨ng c­êng nghiªn cøu ph¸t minh, ph¸t triÓn c«ng nghiÖp s¶n xuÊt nguyªn vËt liÖu chÊt l­îng cao, t¹o ra c¸c s¶n phÈm c«ng nghÖ ®éc lËp, t¹o søc c¹nh tranh, dÈy nhanh ®­îc tèc ®é t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn. VÒ lÜnh vùc c«ng nghÖ ­u tiªn. C«ng nghÖ sinh häc bao gåm c«ng nghÖ vi sinh, c«ng nghÖ tÕ bµo, c«ng nghÖ enzyn, c«ng nghÖ AND, ®Ó phôc vô cã hiªu qu¶ cho n«ng nghiÖp , c«ng nghiÖp , y tÕ vµ b¶o vÖ m«i tr­êng. C«ng nghÖ vËt liÖu cao ph¸t triÓn theo h­íng kÕt hîp chÆt chÏ nhiÒu ngµnh khoa häc nh­ ho¸ häc, sinh häc, c¬ häc dÎ ph¸t triÓn ngµnh c«ng nghiÖp s¶n xuÊt vËt liÖu míi nh­ kim lo¹i, chÊt dÎo, vËt lÞªu gèm,… c«ng nghÖ ®iÖn tö vµ th«ng tin ®Ó hiÖn ®¹i ho¸ c¸c ngµnh c«ng nghiÖp vµ toµn nÒn kinh tÕ. VÒ ph­¬ng thøc cña c«ng nghÖ. Nªn phæ biÕn réng r·i vµ ph©n cÊp gi÷a Nhµ n­íc vµ toµn d©n. bëi lÏ, viÖc ¸p dông m¹nh mÏ khoa häc c«ng nghÖ vµo s¶n xuÊt kh«ng chØ lµ nhiÖm vô cña Nhµ n­íc, mµ ®ã cßn lµ nhiÖm vô cña toµn d©n. C«ng cuéc nµy chØ cã thÓ thùc hiÖn ®­îc nÕu nh­ cã mét cao trµo toµn d©n tham gia vµo ¸p dông c«ng nghÖ. 3. ChÝnh s¸ch vÒ vèn. Muèn ph¸t triÓn c«ng nghiÖp, n­í nµo còng ph¶i tÝch luü nguån vèn vµ sö dông nguån vèn ®ã cã hiÖu qu¶. Kh«ng cã vèn tÝch luü , kh«ng cã ®iÒu kiÖn ®Ó ®æi míi kü thuËt, t¨ng c­êng chÊt x¸m, ®µo t¹o ®éi ngò ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh. Tuy nhiªn, mçi n­íc kh¸c nhau, trong mçi thêi kú ph¸t triÓn kh¸c nhu, nguån vèn thÝch luü ban ®Çu vµ sö dông nã còng cã sù kh¸c nhau. ë mçi n­íc, trong nh÷ng ®iÒu kiÖn hoµn c¶nh cô thÎ kh¸c nhau,®Òu cã con ®­êng kh¸c nhau ®Ó tÝch luü vèn. VËy ®èi víi ViÖt Nam , nguån vèn cho ph¸t triÓn c«ng nghiÖp cÇn gi¶i quyÕt nh­ thÕ nµo ? vµ lùa chän nh­ thÕ nµo? 3.1. Dùa vµo vèn trong n­íc lµ chñ yÕu, võa ph¶i tranh thñ thu hót ®­îc nguån vèn n­íc ngoµi. §èi víi nguån vèn trong n­íc, trong nh÷ng n¨m qua, nhÊt lµ tr­íc thêi kú ®æi míi, nguån vèn cho ph¸t triÓn c«ng nghiÖp cña ViÖt Nam chñ yÕu dùa vµo ng©n s¸ch Nhµ n­íc. Víi nguån vèn ®ã, ViÖt Nam ®· x©y dùng ®­îc mét b­íc chuyÓn biÕn trong c¬ cÊu kinh tÕ. Song nÕu chØ dùa vµo ng©n s¸ch Nhµ n­íc, viÖc gi¶i quyÕt vèn lµ rÊt khã kh¨n, h¹n hÑp. V× vËy, ®Ó huy ®éng vèn trtong n­íc, ph¶i dùa vµo søc d©n. Nguån nµy kh«ng kÐm phÇn quan träng nh­ vèn ng©n s¸ch. NÕu nh­ cã mét chÝnh s¸ch dóng, khuyÕn khÝch ®­îc toµn d©n tiÕt kiÖm vµ huy ®éng ®­îc søc lùc vµ trÝ tuÖ cña toµn d©n, ViÖt Nam sÏ cã nguån vèn ban ®Çu ®Ó tÝch luü nhanh. Thùc tiÔn nhiÒu ®Þa ph­¬ng trong n­íc ®ang chøng tá ®iÒu nµy. Cã nh÷ng ®Þa ph­¬ng, b»ng nguån vèn tù cã cña d©n tù ®Çu t­ m¸y mãc hiÖn ®¹i, tù t×m kiÕm thÞ tr­êng, tù tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh vµ mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao, t¹o c«ng ¨n viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng. V× vËy, nguån vèn tÝch luü ban ®Çucho c«ng nghiÖp ho¸ ë n­íc ta trong nh÷ng n¨m tíi ph¶i dùa vµo toµn d©n. Tuy r»ng vèn trong n­íc, ®Æc biÖt lµ vèn cña toµn d©n lµ rÊt quan trong, song b­íc ph¸t triÓn m¹nh cña nÒn c«ng nghiÖp ViÖt Nam chØ thùc hiÖn ®­îc nÕu nh­ thu hót ®­îc m¹nh mÏ nguån vèn n­íc ngoµi. §èi víi nguån vèn nµy, viÖc thu hót chóng vµo ViÖt Nam hiÖn nay cã nhiÒu thuËn lîi. Trong bèi c¶nh quèc tÕ ho¸ ®íi sèng kinh tÕ, héi nhËp kinh tÕ, c¸c luång vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, kÓ c¶ ODA, FDI, NGO,… s½n sµng ch¶y vµo nh÷ng n¬i mµ vèn ®Çu t­ ®­îc ®¶m b¶o an toµn vµ sinh lîi cao. Ch¼ng h¹n, theo sè liÖu thèng kª, trong thêi gian 1990-1996, ë 8 nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn, tæng gi¸ trÞ vèn ®­îc l­u th«ng trªn thÞ tr­êng t¨ng 4 lÇn. ThÞ tr­êng tµi chÝnh cña c¸c nøoc c«ng nghiÖp míi t¨ng tr­ëng víi sè v«n­ 1.500 tû USD, t­¬ng ®­¬ng víi 10% tæng sè vèn cña toµn cÇu, trong ®ã c¸c n­íc Ch©u ¸ chiÕm 39,8%, Mü la tinh vµ Caribª chiÕm 28,6% , tiÓu sa m¹c Sahara chiÕm 16,1% , Nam Phi chiÕm 9,9%, Ch©u ©u vµ Trung ¸ chiÕm 5,4%, cßn l¹i thuéc vÒ Trung §«ng vµ B¾c phi. Nh­ vËy, vÊn deef vèn n­íc ngêi liªn quan ®Õn m«i tr­êng kinh doanh víi c¸c chÝnh s¸ch thÝch hîp. NÕu cã mét m«i tr­êng ph¸p lý cho nhµ ®Çu t­ yªn t©m ®­îc b¶o toµn vèn, t¹o lËp ®­îc m«i tr­êng kinh doanh ®¶m b¶o sinh lîi cho vèn ®Çu t­ th× nguå vèn lín tõ n­íc ngoµi cho ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ViÖt Nam hoµn toµn cã thÓ ®­îc gi¶i quyÕt. TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu nµy hoµn toµn n»m trong tÇm tay cña Nhµ n­íc ViÖt Nam. 3.2. §Þnh h­íng sö dông vèn. Trong viÖc sö dông vèn, Nhµ n­íc tËp trung chñ yÕu vµo x©y dùng ph¸t triÓn c¸c ngµnh ViÖt Nam mòi nhän , nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp cã vai trß dÉn d¾t, më ®­êng vµ cã t¸c ®«ng lan to¶ cho toµn nÒn c«ng nghiÖp ViÖt Nam, cßn lÜnh vùc s¶n xuÊt kinh doanh c¸c lo¹i s¶n phÈm c«ng nghiÖp kh¸c Nhµ n­íc nªn t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c ®Çu t­ ph¸t triÓn. 4. ChÝnh s¸ch thuÕ quan. MÆc dï hÖ thèng thuÕ quan cña ViÖt Nam ®· ®­îc c¶i c¸ch theo yªu cµu cña qu¸ tr×nh héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi , nh­ng cho ®Õn nay vÉn cßn nh÷ng bÊt cËp. V× vËy tiÕp tôc hoµn thiÖn chÝnh s¸ch thuÕ quan ®ang lµ vÊn ®Ò cÊp b¸ch ®èi víi ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m tíi. 4.1. Yªu cÇu hoµn thiÖn chÝnh s¸ch thuÕ quan §¶m b¶o tÝnh râ rµng, minh b¹ch vµ c«ng bè c«ng khai c¸c v¨n b¶n ph¸p quy cã liªn quan ®Õn thuÕ quan. Kh«ng ph©n biÖt, ®èi xö gi÷a c¸c thµnh viªn trong mäi ho¹t ®éng th­¬ng m¹i, gi÷a hµng ho¸ trong n­íc vµ hµng ho¸ n­íc ngoµi. T¨ng c­êng vµ thóc ®Èy xuÊt khÈu. KhuyÕn khÝch c¹nh tranh c«ng b»ng vµ phï hîp víi xu h­íng héi nhËp. 4.2. Gi¶i ph¸p hoµn thiÖn thuÕ quan trong nh÷ng n¨m tíi. TiÕp tôc gi¶m dÇn tÝnh chÊt b¶o hé s¶n xuÊt trong n­íc mét c¸ch trµn lan cña hÖ thèng thuÕ quan. §©y lµ xu h­íng tÊt yÕu trong qu¸ tr×nh héi nhËp. Tuy nhiªn còng lµ c¸ch thøc sèng cßn ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam. Nguån gèc cña sù b¶o hé trµn an s¶n xuÊt trong n­íc xuÊt phÊt tõ n¨gn ùc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cßn rÊt thÊp. HÇu nh­ s¶n phÈm cña ViÖt Nam khã c¹nh tran trªn thÞ tr­êng, tr­íc hÕt lµ n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh nÕu ®­îc b¶o hé. Gi¶m bít sè l­îng thuÕ suÊt . HiÖn nay, biÓu thuÕ suÊt ­u ®·i cña ViÖt Nam cßn gåm qu¸ nhiÒu thuÕ suÊt, mçi lo¹i hµng ho¸ cã nhiÒu thuÕ suÊt kh¸c nhau cïng sö dông. V× vËy, trong nh÷ng n¨m tíi, cÇn cã sù ph©n lo¹i ®Ó gi¶m bít sè l­îng thuÕ suÊt vµ víi mçi lo¹i hµng nªn ¸p dông cïng mét møc thuÕ suÊt. Më réng diÖn chÞu thuÕ. §Ó ®¶m b¶o nguån thu trong ®iÒu kiÖn c¾t gi¶m thuÕ nhËp khÈu khi tham gia AFTA, ViÖt Nam cÇn nghiªn cøu më réng diÑn c¸c mÆt hµng chÞu thuÕ. Muèn vËy, cÇn h¹n chÕ vµ ®i ®Õn lo¹i bá nh÷ng ­u ®·i trong moÞ s¾c thuÕ. Më réng viÖc ¸p dông ph­¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ t¹i nguån ®èi víi c¸c tr­êng hîp cã nguån thu t¹i ViÖt Nam cña c¸c ®èi t­îng ng­êi n­íc ngoµi c­ tró t¹i ViÖt Nam, cã thÓ ®iÒu chØnh thuÕ nhËp khÈu cña mhãm h¸ng cã thuÕ suÊt 0% trong mét sè tr­êng hîp lªn møc 3 –5 %. 5. ChÝnh s¸ch hç trî nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp mòi nhän. Tõ thùc tr¹ng non yÕu vÒ mäi mÆt, ®Æc biÖt vÒ c«ng nghÖ vµ søc c¹nh tranh,®Ó x©y dùng thµnh nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp chñ lùc, ®ñ søc trang bÞ l¹i cho nÒn kinh tÕ, ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸,hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc, Nhµ n­íc cÇn cã nh÷ng chÝnh s¸ch hç trî ®Æc biÖt trong giai ®o¹n ®Çu. Sù hç trî cña Nhµ n­íc nh­ lµ mét khëi ®éng cho sù ph¸t triÓn dµi h¹n cña c¸c ngµnh, tr¸nh viÖc duy tr×, nh÷ng ®ßi hái b¶o hé dai d¼ng nh­ kinh nghiÖm cñ© qu¸ khø. NhÊt lµ trong xu thÕ héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi th× kh«ng thÓ duy tr× ®­îc c¸c hµng rµo b¶o hé mËu dÞch b»ng thuÕ quan vµ phi thuÕ quan. CÇn tæ chøc nghiªn cøu chi tiÕt vÒ tõng ngµnh nghÒ ®· lùa chän ®Ó x©y dùng chÝnh s¸ch hç trî cô thÓ , t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c ngµnh ®ã nhanh chãng tù ph¸t triÓn , kh«ng û l¹i vµo Nhµ n­íc. Mçi ngµnh nghÒ cã mét ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn víi mét lÞch tr×nh cô thÓ. Cã hai lo¹i chÝnh s¸ch hç trî nh»m t¹o lËp vµ nu«i d­ìng c¸c ngµnh c«ng nghiÖp nµy: + Tr­íc m¾t cÇn t¹o ra mét thÞ tr­êng thuËn lîi cho c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. Thùc sù khuyÕn khÝch, hç trî cho c¸c ngµnh nghÒ ph¸t triÓn. T¹o m«i tr­êng thu hót c¸c thµnh phÇn kinh tÕ vµ ®Çu t­ trùc tiÕp cña n­íc ngoµi tham gia ®Çu t­ ph¸t triÓn ngµnh. + VÒ dµi h¹n cÇn tËp trung vµo c¸c biÖn ph¸p nh»m t¹o ra c¸c tiÒn ®Ò cÇn thiÕt cho ngµnh ph¸t triÓn. Tõng ngµnh s¶n xuÊt cã nh÷ng ®Æc thï riªng, nh­ng nhÌn chung nh÷ng biÖn ph¸p vÒ t¹o nguån nh©n lùc chÊt l­îng cao, hç trî m¹nh mÏ vÒ khoa häc c«ng nghÖ, t¹o ra c¬ së h¹ tÇng cÇn thiÕt… ®Òu lµ nh÷ng biÖn ph¸p quan träng hµng ®Çu. III. KiÕn nghÞ vÒ x©y dùng chÝnh s¸ch ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ë ViÖt Nam. Tõ mét n­íc n«ng nghiÖp l¹c hËu, ph¸t triÓn kinh tÕ theo con ®­êng x· héi chñ nghÜa, ngay tõ nh÷ng n¨m 60, §¶ng ta ®· x¸c ®Þnh c«ng nghiÖp ho¸ lµ nhiÖm vô träng t©m cña thêi kú quÊ ®é lªn chñ nghÜa x· héi. §Ó thùc hiÖn chñ tr­¬ng chiÕn l­îc ®ã, §¶ng vµ Nhµ n­íc ta ®· cã nhiÒu chÝnh s¸ch cho ph¸t triÓn c«ng nghiÖp.§Æc biÖt trong nh÷ng n¨m ®æi míi §¶ng vµ Nhµ n­íc ®· ban hµnh nhiÒu chÕ ®é vµ chÝnh s¸ch nh»m ®Èy nhanh tèc ®é CNH, H§H, t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ. Tuy nhiªn, cho ®Õn nay viÖc x©y dùng c¸c chÝnh s¸ch cho ph¸t triÓn c«ng nghiÖp vÉn cßn lµ vÊn ®Ò rÊt míi ®èi víi ta c¶ vÒ lý luËn vµ tæ chøc thùc hiÖn. VÒ ph­¬ng diÖn lý luËn, chóng ta ®· tiÕn hµnh x©y dùng nhiÒu chÝnh s¸ch ph¸t triÓn c«ng nghiÖp, song do môc tiªu vµ néi dung ch­a bo hµm ®Çy ®ñ c¸c lÜnh vùc, nªn trong chØ ®¹o thùc hiÖn kÕt qu¶ cßn h¹n chÕ. BiÓu hiÖn lµ cßn mét sè chÝnh s¸ch vµ ph­¬ng diÖn khuyÕn khÝch ®­a ra cßn thiÕu nhÊt qu¸n, viÖc tæ chøc chØ ®¹o triÓn khai cßn ch­a ®ång bé. Tr­íc yªu cÇu ®Èy nhanh CNH, H§H nh»m thóc ®Èy xuÊt khÈu vµ ph¸t triÓn kinh tÕ, cÇn ph¶i x©y dùng mét c¸ch cã c¨n cø khoa häc chÝnh s¸ch ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ë n­íc ta. Liªn quan tíi nh÷ng vÊn ®Ò nµy cÇn nhanh chãng gi¶i quyÕt nh÷ng nhiÖm vô sau: Mét lµ, ®Ó cã mét chÝnh s¸ch ph¸t triÓn c«ng nghiÖp theo h­íng ®Èy nhanh qu¸ tr×nh CNH, H§H cÇn ph¶i cã mét c«ng tr×nh nghiªn cøu hÖ thèng vÒ c¸c chÝnh s¸ch ph¸t triÓn c«ng nghiÖp cña ViÖt Nam, trªn c¬ së vËn dông kinh nghiÖm cña c¸c n­íc vµ phï hîp víi ®iÒu kiÖn hiÖn nay cña n­íc ta. HÖ th«ng c¸c chÝnh s¸ch nµy ph¶i bao g«m mét sè ngµnh c«ng nghiÖp then chèt nh­: n¨ng l­îng, chÕ t¹o m¸y, luyÖn kim, ho¸ chÊt c¬ b¶n vµ c«ng nghiÖp s¶n xuÊt hµng tiªu dïng. Hai lµ, trong ch­¬ng tr×nh nghiªn cøu ®ã cÇn x¸c ®Þnh râ môc tiªu cña tõng thêi kú ®Ó tõ ®ã cã sù ®Çu t­ ®óng ®¾n cho tõng ngµnh c«ng nghiÖp, t­ng vïng vµ tõng lo¹i quy m« thÝch hîp. Ba lµ, ph¶i ho¹ch ®Þnh l¹i c¸c ngµnh c«ng nghiÖp , lùa chän c¸c ngµnh c«ng nghiÖp ­u tiªn nh»m thóc ®Èy xuÊt khÈu phï hîp víi ®iÒu kiÖn n­íc ta vµ t×nh h×nh ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi, tõ ®ã ®¸nh gi¸ x©y dùng, bæ sung, hoµn thiÖn c¸c chÝnh s¸ch vµ ph­¬ng tiÖn khuyÕn khÝch ph¸t triÓn c«ng nghiÖp cã hiÖu qu¶. Bèn lµ, ®æi míi h×nh thøc tæ chøc, triÓn khai, chØ ®¹o, h­íng dÉn, kiÓm so¸t vµ m«i tr­¬ng ph¸p lý thùc hiÖn chÝnh s¸ch ph¸t triÓn c«ng nghiÖp tõ Trung ­¬ng ®Õn ®Þa ph­¬ng vµ c¬ së, trong toµn bé hÖ th«ngs c«ng nghiÖp cung nh­ trong tõng ngµnh, ®Æch biÖt lµ c¸c ngµnh ®­îc lùa chän ­u tiªn ph¸t triÓn cho nh÷ng n¨m tíi. KÕt luËn. ChÝnh s¸ch ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ViÖt Nam cã nhiÖm vô nghiªn cøu tæng quan vÒ c«ng nghiÖp trªn ph­¬ng diÖn vµ thùc tiÔn, lµm nÒn t¶ng cho viÖc nghiªn cøu c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ kh¸c nh­ chÝnh s¸ch cña ngµnh c«ng nghiÖp thÐp, ngµnh dÖt may, ngµnh chÕ biÕn n«ng l©m h¶i s¶n, ngµnh ®iÖn tö tin häc,…. Trªn c¬ së lý luËn cña chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp, kinh nghiÖm cña NhËt b¶n vµ c¸c NIEs, thùc tr¹ng chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp ViÖt Nam. Trong thêi gian thùc tËp t¹i Vô C«ng nghiÖp – Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­. T«i ®· nghiªn cøu chuyªn ®Ò “ Mét sè gi¶i ph¸p hoµn thiÖn chÝnh s¸ch ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ViÖt Nam giai ®o¹n 2001 – 2020”. Chuyªn ®Ò lµ kÕt qu¶ thu ®­îc trªn c¬ së vËn dông nh÷ng kiÕn thøc ®· häc, qu¸ tr×nh t×m hiÓu thùc tiÔn qua c¸c tµi liÖu nghiªn cøu vµ ®Æc biÖt lµ sù tËn t×nh gióp ®ì cña thÇy gi¸o h­íng dÉn: NguyÔn TiÕn Dòng vµ C¸n bé h­íng dÉn: Lª Thuû Chung. Qua thêi gian t×m hiÓu cho th¾y chÝnh s¸ch ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ViÖt Nam trong thêi gian qua ®· ph¸t huy vai trß cña m×nh, c«ng nghiÖp ViÖt Nam ®· cã nh÷ng b­íc tiÕn ®¸ng kÓ. Song qua ®ã còng thÊy ®­îc nh÷ng h¹n chÕ cña chÝnh s¸ch ph¸t triÓn c«ng nghiÖp. Nh÷ng gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ ®­a ra víi mong muèn chÝnh s¸ch ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ViÖt Nam cã thÓ cã ®­îc nh÷ng b­íc tiÕn xa h¬n gióp cho c«ng nghiÖp nãi riªng vµ nÒn kinh tÕ ViÖt Nam nãi chung ph¸t triÓn lªn tÇm cao míi. Tuy nhiªn, ®ã chØ lµ nh÷ng suy nghÜ chñ quan cña b¶n th©n, rÊt mong cã ®­îc sù phª b×nh, h­íng dÉn cña c¸c thÇy gi¸o, c« gi¸o vµ c¸c c« chó lµm viÖc t¹i Vô C«ng nghiÖp Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ ®Ó chuyªn ®Ò mang tÝnh thiÕt thùc h¬n. Mét lÇn n÷a, t«i xin bµy tá lßng biÕt ¬n ch©n thµnh nhÊt tíi thÇy gi¸o NguyÔn TiÕn Dòng vµ c¸n bé h­íng dÉn Lª Thuû Chung ®· gióp ®ì t«i hoµn thµnh chuyªn ®Ò nµy. Hµ néi 10/04/2001