Một số giải pháp nhằm thúc đẩy xuất khẩu các mặt hàng nông sản chủ lực của Việt Nam

nh­ sù phôc håi chËm cña c¸c nÒn kinh tÕ lín còng nh­ sù kiÖn 11/9, chiÕn tranh Ir¾c – Mü, còng nh­ dÞch bÖnh ®ang lµm gi¶m tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ toµn cÇu. VÊn ®Ò lín ®Æt ra hiÖn nay cho c¸c s¶n phÈm n«ng s¶n xuÊt khÈu lµ n©ng cao gi¸ trÞ xuÊt khÈu b»ng c¸ch gia t¨ng s¶n phÈm chÕ biÕn (v× cacs s¶n phÈm n«ng s¶n qua chÕ biÕn s©u cã gi¸ trÞ gia t¨ng lín them chÝ gÊp nhiÒu lÇn) cho c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. ViÖc t×m ®Çu ra cho n«ng s¶n b»ng viÖc më réng xuÊt khÈu ®ßi hái ph¶i cã c¸c gi¶i ph¸p ®ång bé qua ph©n tÝch thùc tr¹ng vµ dù b¸o ®Ó x©y dùng chiÕn l­îc l©u dµi cho n«ng s¶n xuÊt khÈu. II. Nh÷ng gi¶i ph¸p vÒ thÞ tr­êng ®Ó t¹o ®Çu ra cho n«ng s¶n xuÊt khÈu §Ó t¨ng c­êng s¶n xuÊt vµ thóc ®Èy xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng n«ng s¶n ®ßi hái xuÊt ph¸t tõ nh÷ng ®éng lùc cña chÝnh ng­êi s¶n xuÊt, nhµ kinh doanh th«ng qua nghiªn cøu nhu cÇu cña thÞ tr­êng. MÆt kh¸c cßn phô thuéc vµo nh÷ng t¸c ®éng cña nhiÒu yÕu tè, mµ quan träng lµ hÖ thèng chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc vÒ thÞ tr­êng vµ c¬ chÕ vËn hµnh cña nã trªn thùc tÕ. Gi¶i ph¸p vÒ thÞ tr­êng lµ lùa chän hµng ®Çu cho viÖc t¹o ®Çu ra cho n«ng s¶n , mét vÊn ®Ò cßn nhiÒu bÊt cËp trong thêi gian qua. 1. §Èy m¹nh tiªu thô n«ng s¶n hµng ho¸ th«ng qua hîp ®ång. Muèn t¨ng søc mua cho ng­êi n«ng d©n th× vÊn ®Ò cèt lâi lµ tiªu thô hµng n«ng s¶n cho n«ng d©n víi gi¸ c¶ hîp lý, n«ng d©n lµm ra s¶n phÈm ph¶i cã n¬i tiªu thô vµ cã l·i. Trong thêi gian qua ®· cã nhiÒu c¬ chÕ chÝnh s¸ch ban hµnh ®Ó thùc hiÖn mèi liªn kÕt gi÷a n«ng d©n vµ nhµ s¶n xuÊt nh­ng vÉn ch­a thùc hiÖn ®­îc, hoÆc thùc hiÖn cßn h¹n chÕ. N¨m 2002 võa qua ChÝnh phñ ®· ban hµnh QuyÕt ®Þnh sè 80 vÒ chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch tiªu thô n«ng s¶n hµng ho¸ theo hîp ®ång , v¬id néi dung chÝnh nh­: “C¸c doanh nghiÖp ký hîp ®ång tiªu thô n«ng s¶n víi ng­êi s¶n xuÊt sÏ ®­îc h­ëng mét sè ­u ®·i liªn quan tíi ®Êt ®ai, ®Çu t­, tÝn dông. Theo ®ã vïng s¶n xuÊt nguyªn liÖu tËp trung g¾n víi c¬ së s¶n xuÊt chÕ biÕn tiªu thô hµng ho¸ ®­îc ng©n s¸ch Nhµ n­íc hç trî mét phÇn vÒ ®Çu t­, x©y dùng c¬ së h¹ tÇng, hÖ thèng chî b¸n bu«n, kho tµng b¶o qu¶n, m¹ng l­íi thÞ tr­êng tiªu thô, c¸c c¬ së kiÓm ®Þnh chÊt l­îng n«ng s¶n”. Nh­ng c©u hái ®Æt ra lµ “®©u lµ kh©u chÝnh trong chÝnh s¸ch tiªu thô n«ng s¶n hµng ho¸ theo hîp ®ång trong QuyÕt ®Þnh 80/2002/Q§ - CP ? ”. Ng­êi ta nãi tíi gi¶i ph¸p ph¶i cã hîp ®ång kinh tÕ hai chiÒu mét c¸ch chÆt chÏ kh¶ thi gi÷a ng­êi mua vµ ng­êi b¸n n«ng s¶n, tuy nhiªn viÖc thiÕu chÕ tµi hîp lý, thiÕu chÝnh s¸ch hç trî c¸c doanh nghiÖp vµ n«ng d©n thùc hiÖn hîp ®ång ®­îc coi lµ trë ng¹i lín trong th¬× gian qua. MÆt kh¸c sù m©u thuÉn hiÖn nay gi· sù kh«ng æn ®Þnh ®Çu ra cña doanh nghiÖp vµ sù manh món trong s¶n xuÊt cña ng­êi n«ng d©n còng lµ mét trë ng¹i lín. VÊn ®Ò chÝnh hiÖn nay lµ lµm thÕ nµo ®Ó g¾n kÕt doanh nghiÖp víi n«ng d©n. ChÝnh s¸ch khuyÕn khÝch hîp ®ång hai chiÒu ®Ó mau hµng vµ tiªu thô n«ng s¶n cho n«ng d©n kh«ng chØ dõng l¹i lµ hç trî vèn, ®Çu t­, l·i suÊt tÝn dông cho doanh nghiÖp còng nh­ øng vèn cho n«ng d©n, ®Çu vµo ®Çu ra mµ cßn ph¶i quan t©m ®óng møc tíi kh©u l­u th«ng cho hµng n«ng s¶n. Kinh nghiÖm nh÷ng n¨m qua cho thÊy nÕu cø rãt tiÒn cña vµo c¸c doanh nghiÖp lín ®Ó thu mua n«ng s¶n th× kÕt qu¶ h¹n chÕ. Tr­êng hîp nµy chØ ¸p dông víi hîp ®ång tiªu thô hoÆc xuÊt khÈu lín cã sù cam kÕt cña Nhµ n­íc, cßn nãi chung nªn nghÜ dÕn viÖc khuyÕn khÝch ®Çu t­ hç trî tho¶ ®¸ng cho kh©u l­u th«ng trong ®ã t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c hîp t¸c x·, c¸c chñ trang tr¹i lµm chñ thÓ ký hîp ®ång hai chiÒu ®Ó tiªu thô n«ng s¶n. VËy nªn khuyÕn khÝch vµo kh©u nµo lµ chÝnh trong chÝnh s¸ch tiªu thô theo hîp ®ång vµo doanh nghiÖp kinh doanh lín, vµo c¸c hé n«ng d©n c¸ thÓ, vµo kh©u s¶n xuÊt hay tiªu thô n«ng s¶n hay lµ dµn ®Òu tÊt c¶. Theo c¸c chuyªn gia th× gi¶i ph¸p tèt nhÊt ®Ó thùc hiÖn chÝnh s¸ch trªn lµ: Thø nhÊt Nh­ chóng ta ®· biÕt hµng n«ng s¶n lµ hµng ®Æc thï, ®Ó c¹nh tranh th× ph¶i liªn kÕt tøc lµ nªn h×nh thµnh c¸c hîp t¸c x· kiÓu míi. Trong HTX nµy c¸c x· viªn liªn kÕt hç trî nhau, tõ kh©u khuyÕn n«ng, s¶n xuÊt, marketing, chÕ biÕn theo qui tr×nh liªn hoµn tõ ®Çu vµo cho tíi ®Çu ra. Riªng kh©u tiªu thô trªn c¬ së n¾m b¾t nhu cÇu cña kh¸ch hµng th× HTX ®Æt hµng x· viªn ®Ó s¶n xuÊt hµng ho¸ theo ®¬n hµng, tæ chøc thu mua chÕ biÕn. Muèn lµm ®­îc th× HTX ph¶i ®ñ m¹nh lµm chç dùa cho n«ng d©n ®Ó hä tin t­ëng tham gia. Thø hai KhuyÕn khÝch c¸c h×nh thøc trang tr¹i lín ®Æc biÖt lµ trong s¶n xuÊt lóa, c©y c«ng nghiÖp. Theo thèng kª hiÖn nay cã kho¶ng 130 ngµn hé víi diÖn tÝch b×nh qu©n 1 hé tõ 5 – 6 ha tæng thu nhËp hµng n¨m kho¶ng 50 triÖu ®ång. Nªn xem ho¹t ®éng cña trang tr¹i nh­ mét doanh nghiÖp võa vµ nhá ë n«ng th«n. Víi t­ c¸ch ph¸p nh©n nh­ vËy trang tr¹i ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó ký hîp ®ång hai chiÒu trùc tiÕp víi c¸c doanh nghiÖp lín. Vµ cuèi cïng lµ cÇn cã sù hç trî ®Çu t­ tho¶ ®¸ng cña Nhµ n­íc cho mèi quan hÖ nµy v× ®Ó HTX vµ kinh tÕ trang tr¹i tù th©n vËn ®éng th× còng gÆp nhiÒu khã kh¨n khi ký hîp ®ång hai chiÒu. Nhµ n­íc còng nªn xem ®ã lµ h×nh thøc ®Çu t­ cho n«ng d©n. Kinh nghiÖm ë c¸c n­íc ph¸t triÓn cho thÊy c¸c HTX, chñ trang tr¹i, c¸c n«ng trang lín lµ nh÷ng ®¬n vÞ chñ yÕu ký kÕt hîp ®ång cung cÊp n«ng s¶n cho thÞ tr­êng. 2. CÇn t¹o lËp m«i tr­êng cho thÞ tr­êng tiªu thô n«ng s¶n hµng ho¸. CÊu tróc thÞ tr­êng vµ m«i tr­êng ph¸p lý cho ph­¬ng thøc vµ c¬ chÕ vËn hµnh cña thÞ tr­êng ë n­íc ta do tr×nh ®é s¶n xuÊt hµng ho¸ cña c¸c vïng cßn cã sù chªnh lÖch qua lín, céng víi c¬ së h¹ tÇng yÕu kÐm, nªn cÊu tróc thÞ tr­êng cßn nhiÒu bÊt cËp vµ ch­a ®ång bé c¶ vÒ mÆt ph¸p lý. Sù ®iÒu tiÕt vÜ m« cña ChÝnh phñ trong bèi c¶nh ®ã cßn béc lé nhiÒu mÆt tiªu cùc lµm cho thÞ tr­êng vµ gÝa c¶ cßn biÕn ®éng lín t¹o nªn nh÷ng “c¬n sèt” vÒ gi¸ c¶, sù khan hiÕm vµ d­ thõa n«ng s¶n gi¶ t¹o (g¹o, cµ phª, chÌ, cao su...). MÆt kh¸c chóng ta ch­a khai th¸c vµ ph¸t huy tèt thÞ tr­êng trong n­íc (thÞ tr­êng néi ®Þa) nhÊt lµ thÞ tr­êng n«ng th«n søc mua thÊp, nhiÒu vïng cßn hoang s¬, c¹nh tranh hçn lo¹n vµ cßn yÕu tè ®Çu c¬ trôc lîi. Trong thêi gian tíi cÇn x©y dùng ®ång bé c¸c lo¹i thÞ tr­êng, t¹o m«i tr­êng kinh doanh tèt cho viÖc tiªu thô n«ng s¶n, ®Ó lµm ®­îc ®iÒu ®ã vÊn ®Ò tr­íc m¾t còng nh­ l©u dµi ph¶i thùc hiÖn c¸c néi dung sau: Mét lµ Kh«ng ngõng më réng thÞ tr­êng tiªu thô n«ng s¶n trong vµ ngoµi n­íc, t¨ng c­êng giao l­u n«ng s¶n trªn tÊt c¶ c¸c vïng ®¸p øng nhu cÇu s¶n xuÊt, tiªu dïng. Tõng b­íc tham gia vµo ph©n c«ng lao ®éng hîp t¸c quèc tÕ, thùc hiÖn chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i më. KhuyÕn khÝch vµ hç trî c¸c doanh nghiÖp x©y dùng ë n­íc ngoµi m¹ng l­íi ®¹i lý ph©n phèi hµng, kho ngo¹i quan, trung t©m tr­ng bµy s¶n phÈm hµng ho¸, ¸p dông c¸c h×nh thøc mua b¸n thanh to¸n linh ho¹t. Hai lµ §a d¹ng ho¸ c¸c kªnh vµ c¸c cÊp ®é l­u th«ng, ®Ó hµng ho¸ l­u th«ng th«ng suèt mét c¸ch nhanh nhÊt, chi phÝ thÊp nhÊt tõ s¶n xuÊt ®Õn c¸c ®Þa chØ tiªu dïng trong n­íc vµ xuÊt khÈu. Chó träng c¸c kªnh l­u th«ng võa vµ nhá t­¬ng øng víi qui m« cung cÇu ë thÞ tr­êng khu vùc, ®ång thêi tõng b­íc x©y dùng c¸c kªnh vµ c¸c cÊp ®é l­u th«ng hµng ho¸ lín, thóc ®Èy vµ thèng nhÊt thÞ tr­êng n«ng s¶n trong n­íc, t×m kiÕm vµ ®¸p øng nhu cÇu thÞ tr­êng xuÊt khÈu thÕ giíi. Ba lµ §èi víi c¸c vïng s¶n xuÊt tËp trung n«ng s¶n xuÊt khÈu th× khuyÕn khÝch h×nh thµnh c¸c kªnh tiªu thô dµi, s©u vµ réng víi cÊp ®é l­u th«ng tiªu thô hµng ho¸ lín ®ñ søc c¹nh tranh. Tøc lµ thùc hiÖn m« h×nh g¾n kinh doanh víi s¶n xuÊt, c¬ së chÕ biÕn víi vïng nguyªn liÖu. H×nh thµnh ngµnh hµng, nguån hµng vµ b¹n hµng, ®¸p øng nhu cÇu cña thÞ tr­êng thÕ giíi, mµ ®­îc thÓ hiÖn trªn vïng n«ng th«n míi ph¸t triÓn toµn diÖn. H¹n chÕ sù ®éc quyÒn xuÊt khÈu b»ng viÖc më réng c¸c ®Çu mèi xuÊt khÈu, khuyÕn khÝch mäi thµnh phÇn kinh tÕ cã ®ñ kh¶ n¨ng tham gia vµo xuÊt khÈu. Nªn tæ chøc l¹i hÖ thèng th­¬ng m¹i tr¸nh c¸c biÓu hiÖn lòng lo¹n thÞ tr­êng g©y thiÖt h¹i cho s¶n xuÊt vµ ng­êi n«ng d©n. Gi¶m dÇn ®Çu mãi th­¬ng m¹i trung gian kinh doanh theo kiÓu “chôp giËt ®Çu c¬ trôc lîi” lµm rèi lo¹n thÞ tr­êng. KhuyÕn khÝch më v¨n phßng ®¹i diÖn vµ ®¹i lý ë n­íc ngoµi g¾n kÕt tr¸ch nhiÖm l©u dµi gi÷a s¶n xuÊt – chÕ biÕn vµ tiªu thô, n©ng cao vÞ thÕ cña ngµnh hµng xuÊt khÈu. Bèn lµ §èi víi nh÷ng n«ng s¶n hµng ho¸ ®¸p øng nhu cÇu tiªu dïng néi ®Þa, ë c¸c vïng s¶n xuÊt hµng ho¸ ch­a ph¸t triÓn chó träng h×nh thøc l­u th«ng cÊp ®é võa vµ nhá t­¬ng øng víi cung cÇu cña thÞ tr­êng, chó träng kªnh tiªu thÞ trùc tiÕp th«ng qua “chî, c¸c côm kinh tÕ th­¬ng m¹i – dÞch vô – chÕ biÕn” trong n«ng th«n vµ trong vïng, tõng b­íc khuyÕn khÝch h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn c¸c kªnh tiªu thô n«ng s¶n dµi, réng vµ s©u trªn qui m« lín. Vµ cuèi cïng ®èi víi vïng nguyªn liÖu tËp trung cho c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng s¶n, khuyÕn khÝch c¸c c«ng ty chÕ biÕn, th­¬ng m¹i më r«ng ®¹i lý thu gom n«ng s¶n nguyªn liÖu d­íi h×nh thøc hîp ®ång víi n«ng d©n, t¹o g¾n kÕt th­¬ng m¹i chÕ biÕn vµ s¶n xuÊt n«ng s¶n nguyªn liÖu, hç trî vèn c«ng nghÖ kü thuËt cho hé n«ng d©n, ®Þnh h­íng s¶n xuÊt cho hé n«ng d©n, më réng ®¹i lý tiªu thô s¶n phÈm, tõng b­íc më réng vµ chiÕm lÜnh thÞ tr­êng, gãp phÇn ®Èy m¹nh tiªu thô n«ng s¶n t¹o nguån hµng cho xuÊt khÈu. 3. CÇn cã ®Þnh h­íng më réng thÞ tr­êng xuÊt khÈu Qua nghiªn cøu lîi thÕ, ®Æc ®iÓm vµ triÓn väng thÞ tr­êng n­íc ngoµi, thêi gian tíi ®èi víi n«ng s¶n chñ lùc cÇn h­íng tíi më réng thÞ tr­êng xuÊt khÈu. Trong chiÕn l­îc x©m nhËp vµ më réng thÞ tr­êng cÇn chän thÞ tr­êng träng ®iÓm, s¶n phÈm mòi nhän (s¶n phÈm cã tÝnh chiÕn l­îc) cho tõng khèi, tõng khu vùc (g©y uy tÝn, t¹o h×nh ¶nh cho s¶n phÈm ViÖt Nam) vµ lÊy ®ã lµm ®iÓm tùa ®Ó më réng vµ lan to¶ vµo c¸c n­íc kh¸c trong khu vùc vµ trong khèi. Thø nhÊt cÇn ph¸t triÓn m¹nh c«ng t¸c thÞ tr­êng ë c¶ tÇm vÜ m« vµ vi m«, kh¾c phôc ®ång thêi c¶ hai biÓu hiÖn “ û l¹i Nhµ n­íc vµ phã th¸c cho doanh nghiÖp”. §µm ph¸n th­¬ng m¹i song ph­¬ng vµ ®a ph­¬ng, ®Êu tranh b¶o vÖ cho hµng n«ng s¶n xuÊt khÈu khi gÆp c¸c rµo c¶n th­¬ng m¹i, cÇn cã sù can thiÖp vµ hç trî cña Nhµ n­íc. Thø hai t¨ng c­êng c«ng t¸c th«ng tin vµ c¸c dÞch vô vÒ thÞ tr­êng tõ t×nh h×nh chung cho tíi c¸c c¬ chÕ chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc vÒ tiªu thô n«ng s¶n. Dù b¸o chiÒu h­íng cung cÇu n«ng s¶n hµng ho¸ trªn thÞ tr­êng thÕ giíi, c¸c th«ng tin cËp nhËt vÒ c¸c hµng rµo b¶o hé n«ng s¶n còng nh­ chÝnh s¸ch nhËp khÈu b¹n hµng. §Æc biÖt víi c¸c mÆt hµng ViÖt Nam cã thÞ phÇn lín (g¹o, cµ phª, tiªu…) ®Ó cã c¸c gi¶i ph¸p øng phã kÞp thêi, gao gåm c¶ viÖc k×m chÕ tèc ®é b¸n ra, tham gia voµ c¸c kÕ ho¹ch quèc tÕ, ®iÒu tiÕt nguån cung trong c¸c ®iÒu kiÖn cô thÓ nh»m t¸c ®éng vµo thÞ tr­êng gi¸ n«ng s¶n cã lîi cho ta. Th­ ba xóc tiÕn thµnh lËp tæ chøc khuyÕn khÝch th­¬ng m¹i thuéc ChÝnh phñ, cã nhiÖm vô khuyÕn khÝch xuÊt khÈu, khuyÕn khÝch ®Çu t­ cña n­íc ngoµi vµo ViÖt Nam, trao ®æi th«ng tin, trao ®æi khoa häc c«ng nghÖ. C¸c bé cã liªn quan nh­ Bé Th­¬ng m¹i, Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n. CÇn t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó c¸c doanh nghiÖp kinh doanh xuÊt khÈu n«ng s¶n xóc tiÕn më v¨n phßng ®¹i diÖn ë n­íc ngoµi theo ®óng NghÞ ®Þnh 40/CP ngµy 19/5/1994 nh»m cñng cè vµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng c¸c ngµnh hµng, b¹n hµng, ®ång thêi hoµn thiÖn nh÷ng qui ®Þnh vµ ®Þnh chÕ yÓm trî xuÊt khÈu trong qóa tr×nh héi nhËp víi quèc tÕ. Vµ cuèi cïng ë tÇm vi m«, c¸c doanh nghiÖp cÇn cã tr¸chnhiÖm dùa vµo khung ph¸p lý vµ c¸c chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch cña Nhµ n­íc ®Ó tæ chøc tiÕp cËn vµ khai th¸c th«ng tin. Doanh nghiÖp cÇn trùc tiÕp vµ th­êng xuyªn tiÕp xóc víi thÞ tr­êng thÕ giíi th«ng qua c¸c héi chî triÓn l·m, giíi thiÖu s¶n phÈm, ®Èy m¹nh c«ng t¸c marketing ®Ó kÞp n¾m b¾t xu thÕ thÞ tr­êng. B¶n th©n doanh nghiÖp ph¶i tù t×m kiÕm thÞ tr­êng, b¹n hµng còng nh­ tæ chøc ®Çu t­ s¶n xuÊt chÕ biÕn n«ng s¶n theo nhu cÇu vµ thÞ hiÕu cña thÞ tr­êng, tr¸nh t­ t­ëng û l¹i vµo Nhµ n­íc hoÆc tr«ng chê trî cÊp, trî gi¸ trong ho¹t ®éng xuÊt khÈu. 4. Hç trî nghiªn cøu thÞ tr­êng quèc tÕ ®èi víi c¸c n«ng s¶n xuÊt khÈu Do qui m« cña thÞ tr­êng quèc tÕ lín h¬n rÊt nhiÒu so víi thÞ tr­êng trong n­íc, mÆt kh¸c thÞ tr­êng n«ng s¶n quèc tÕ l¹i th­êng xuyªn biÕn ®éng phøc t¹p, nªn c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt vµ kinh doanh n«ng s¶n xuÊt khÈu th­êng gÆp nhiÒu khã kh¨n trong nghiªn cøu thÞ tr­êng. ë ViÖt Nam, c¸c doanh nghiÖp n¾m b¾t th«ng tin vÒ thÞ tr­êng quèc tÕ cßn rÊt kÐm, th«ng tin thiÕu vµ ®é chÝnh x¸c kh«ng cao. V× vËy nhiÒu khi doanh nghiÖp bÞ ®éng, long tong trong ®iÒu hµnh xuÊt khÈu n«ng s¶n. §Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp trong kinh doanh n«ng s¶n xuÊt khÈu, Nhµ n­íc nªn thµnh lËp c¸c trung t©m xóc tiÕn th­¬ng m¹i trong ®ã cã trung t©m xóc tiÕn xuÊt khÈu n«ng s¶n ®Ó trî giups c¸c nhµ s¶n xuÊt vµ chÕ biÕn kinh doanh xuÊt khÈu hµng n«ng s¶n ë ViÖt Nam. Chøc n¨ng cña trung t©m nµy lµ n¾m b¾t vµ cung cÊp c¸c th«ng tin vÒ thÞ tr­êng n«ng s¶n thÕ giíi cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam, tæ chøc xóc tiÕn xuÊt khÈu vµ ®­a hµng ra n­íc ngoµi mét c¸ch thuËn lîi vµ tiÕt kiÖm chi phÝ. ViÖc tËp trung nghiªn cøu thÞ tr­êng n­íc ngoµi vÒ n«ng s¶n lµ h­íng ho¹t ®éng cña trung t©m. Trong thêi gian tíi cÇn thiÕt lËp mét ng©n hµng d÷ liÖu vÒ tõng thÞ tr­êng n­íc ngoµi ®Ó s½n sµng cung cÊp cho doanh nghiÖp nÕu hä cÇn ®Õn. C¸c c¬ quan ngo¹i giao ViÖt Nam ë n­íc ngoµi cÇn cã c¸c nhãm c«ng t¸c nghiªn cøu thÞ tr­êng, cã b¸o c¸o chi tiÕt vÒ thÞ tr­êng. Chóng ta ®Æt nhiÖm vô nµy lªn vÞ trÝ quan träng trong ho¹t ®éng ngo¹i giao. 5. Tæ chøc vµ thùc hiÖn c¸c gi¶i ph¸p nh»m gi¶i quyÕt mèi quan hÖ gi÷a thÞ tr­êng trong n­íc víi thÞ tr­êng n­íc ngoµi. Mét mÆt cÇn chó träng më réng vµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng trong n­íc, ®Æc biÖt víi thÞ tr­êng n«ng th«n – mét thÞ tr­êng lín vµ ®Çy tiÒm n¨ng. Tr­íc hÕt lµ cÇn më réng c¸c h×nh thøc tÝn dông thuËn lîi cho n«ng d©n nh­: tÝn dông b»ng cung øng vËt t­, më réng c¸c h×nh thøc th«ng qua hîp ®ång s¶n xuÊt, mua b¸n s¶n phÈm (thÞ tr­êng giao sau). MÆt kh¸c ®èi víi thÞ tr­êng n­íc ngoµi th× chñ ®éng t×m kiÕm c¸c thÞ tr­êng míi, cñng cè vµ gi÷ v÷ng c¸c thÞ tr­êng truyÒn thèng, lu«n g¾n thÞ tr­êng trong n­íc víi thÞ tr­êng n­íc ngoµi. T¹o ®iÒu kiÖn cho n«ng d©n ký gi÷ hµng ho¸ vµ vay tÝn dông, ®Ó t¹o thuËn lîi cho n«ng d©n c¬ héi lùa chän vµ thuËn lîi vÒ gi¸ b¸n n«ng s¶n sao cho cã lîi. Cô thÓ nh­ c¸c h×nh thøc cho n«ng d©n gi÷ thãc vµo kho cña c¸c tæng c«ng ty l­¬ng thùc ®Þa ph­¬ng vµ Trung ­¬ng trªn ®Þa bµn, hoÆc ®­îc thÕ chÊp vay vèn ®Ó t¹m tr÷ khi gi¸ xuèng thÊp nh­ ®· lµm c«ng ty l­¬ng thùc miÒn T©y. 6. Tæ chøc x©y dùng c¸c m« h×nh hiÖp héi chuyªn doanh Thêi gian qua gi¸ n«ng s¶n liªn tôc xuèng thÊp, mét phÇn lµ do l­îng cung ®­a ra qu¸ lín dÉn tíi sù sôt gi¶m gi¸ m¹nh trong n«ng s¶n xuÊt khÈu mµ kh«ng cã tæ chøc nµo ®øng ra ®iÒu chØnh l­îng cung hoÆc t¹m tr÷ ®Ó ®iÒu chØnh gi¸. Sù lµm ¨n nhá lÎ, thiÕu sù liªn kÕt gi÷a c¸c c«ng ty xuÊt khÈu, cø mÆt hµng nµo gi¸ cã lîi lµ ®æ x« vµo xuÊt khÈu lµm cho thÞ tr­êng nhanh chãng b·o hoµ. VÊn ®Ò cÊp b¸ch hiÖn nay lµ cÇn cã sù liªn kÕt hay nãi tíi mét tæ chøc hiÖp héi ngµnh hµng trong xuÊt khÈu. Mét lµ cÇn cñng cè hoµn thiÖn c¸c hiÖp héi hiÖn nay, kÕt hîp c¶i biÕn vµ ®æi míi mét sè tæng c«ng ty vµ c«ng ty h×nh thµnh míi nh÷ng hiÖp héi chuyªn doanh quèc gia tËp hîp c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn ®éc lËp (héi viªn) gåm c¶ doanh nghiÖp Nhµ n­íc vµ doanh nghiÖp kh«ng ph¶i Nhµ n­íc, c¶ nhµ s¶n xuÊt vµ nhµ xuÊt khÈu n«ng s¶n. Hai lµ ®èi víi nh÷ng ngµnh (nhãm hµng) cã dung l­îng trao ®æi lín trªn thÞ tr­êng vµ cã kim ng¹ch xuÊt khÈu cao chiÕm thÞ phÇn lín nh­: tiªu, ®iÒu, cµ phª, g¹o… cÇn cã sù liªn kÕt sím víi môc ®Ých lµ ®Ó c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn hç trî lÉn nhau, cïng chia sÎ tr¸ch nhiÖm vµ b¶o vÖ lîi Ých chung vµ lîi Ých chÝnh ®¸ng cña c¸c thµnh viªn. Cïng nhau chi phèi thÞ tr­êng xuÊt khÈu (do cã thÞ phÇn lín) nh­ chÝnh s¸ch gi¸, còng nh­ khi ®èi phã víi hµng rµo b¶o hé. Cuèi cïng cÇn n©ng cao chÊt l­îng ho¹t ®éng cña hiÖp héi bao gåm nh­: ®Þnh h­íng s¶n xuÊt, c«ng nghÖ, th«ng tin, chÝnh s¸ch, qui ­íc tiÕp cËn thÞ tr­êng, qui c¸ch tiªu chuÈn chÊt l­îng vµ gi¸ c¶ xuÊt khÈu. Cïng nhau x©y dùng quÜ hç trî khi gÆp rñi ro trong s¶n xuÊt vµ kinh doanh b»ng nguån tµi chÝnh cña hiÖp héi. Do vËy tr­íc m¾t cÇn x©y dùng c¬ chÕ qu¶n lý ®iÒu hµnh cña hiÖp héi nh»m phèi hîp ho¹t ®éng, xóc tiÕn th­¬ng m¹i vµ can thiÖp cã hiÖu qu¶ vµo m«i tr­êng cña tõng mÆt hµng n«ng s¶n cô thÓ trong tõng hiÖp héi. III. Nh÷ng gi¶i ph¸p vÒ chiÕn l­îc s¶n phÈm nh»m thóc ®Èy xuÊt khÈu hµng n«ng s¶n cña ViÖt Nam HiÖn nay nguyªn nh©n cã tÝnh bao trïm c¶n trë kh¶ n¨ng vµ hiÖu qu¶ xuÊt khÈu n«ng s¶n lµ do chÊt l­îng s¶n phÈm cßn thÊp, khèi l­îng kh«ng æn ®Þnh, kh«ng ®ång ®Òu, ph©n t¸n nhá bÐ, mÉu m· kh«ng hÊp dÉn, gi¸ cßn cao… §Ó thóc ®Èy s¶n xuÊt, ph¸t huy c¸c lîi thÕ n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh, t¹o ra nh÷ng s¶n phÈm ®¸p øng nhu cÇu vÒ mäi mÆt vµ ®a d¹ng cña kh¸ch hµng vµ thÞ tr­êng. V× vËy gi¶i ph¸p vÒ s¶n phÈm lµ gi¶i ph¸p cã tÝnh chiÕn l­îc võa l©u dµi võa cã tÝnh cÊp b¸ch hiÖn nay. 1. Thùc hiÖn qui ho¹ch vïng s¶n xuÊt tËp trung Thêi gian tíi cÇn tiÕp tôc rµ so¸t l¹i viÖc qui ho¹ch, x¸c ®Þnh chÝnh x¸c nh÷ng diÖn tÝch ®ang sö dông kh«ng hiÖu qu¶, nhanh chãng kh¾c phôc t×nh tr¹ng qu¶n lý vµ sö dông ®Êt ®ai ë c¸c n«ng l©m tr­êng quèc doanh, khuyÕn khÝch n«ng d©n chuyÓn ®æi ruéng ®Êt cho nhau ®Ó h×nh thµnh c¸c thöa ruéng lín, nh©n réng c¸c h×nh thøc HTX kiÓu míi vµ m« h×nh trang tr¹i. Sù tËp trung nµy sÏ t¹o thuËn lîi cho viÖc chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång vµ ¸p dông c¬ giíi ho¸ n«ng nghiÖp, tËp trung ®Çu t­ mét c¸ch ®ång bé cho c¸c vïng s¶n xuÊt n«ng s¶n hµng ho¸ tËp trung nh»m t¹o ra c¸c vïng nguyªn liÖu lín, æn ®Þnh c¶ vÒ khèi l­îng vµ chÊt l­îng g¾n chÆt víi c¸c c¬ së chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu. Theo qui ho¹ch cña Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n th× ë ViÖt Nam sÏ h×nh thµnh c¸c vïng s¶n xuÊt n«ng s¶n chÊt l­îng cao dµnh cho xuÊt khÈu. Dù kiÕn vïng lóa g¹o chÊt l­îng cao kho¶ng 1 triÖu ha ë ®ång b»ng s«ng Cöu Long vµ 300.000 ha ë vïng ®ång b»ng s«ng Hång, ®Ó hµng n¨m s¶n xuÊt ra ®­îc kho¶ng 70% l­îng g¹o xuÊt khÈu. Vïng cµ phª th©m canh T©y Nguyªn, §«ng Nam bé va Trung Bé kho¶ng 300 ngµn ha. Vïng cao su §«ng Nam bé, T©y Nguyªn vµ Trung bé kho¶ng 700 ngµn ha. Vïng chÌ ë miÒn nói phÝa B¾c kho¶ng 100 ngµn ha. Vïng ®iÒu ë Duyªn h¶i miÒn Trung, §«ng Nam bé kho¶ng 300 ngµn ha. Vïng s¶n xuÊt rau s¹ch ë ®ång b»ng s«ng Hång, T©y Nguyªn lµ nh÷ng vïng s¶n xuÊt n«ng s¶n chÝnh chÊt l­îng cao. Trªn c¬ së qui ho¹ch ph¸t triÓn vïng s¶n xuÊt, cÇn tiÕn hµnh x©y dùng c¸c ch­¬ng tr×nh dù ¸n cô thÓ ®èi víi tõng mÆt hµng, ngµnh hµng ®Ó thu hót vèn ®Çu t­. CÇn x©y dùng nh÷ng chÝnh s¸ch ®Çu t­ ph¸t triÓn khuyÕn n«ng, khuyÕn l©m vµ chuyÓn giao khoa häc c«ng nghÖ, ho¹t ®éng nghiªn cøu khoa häc, c«ng nghÖ chÕ biÕn sau thu ho¹ch. Chóng ta biÕt mét nÒn s¶n xuÊt nhá, l¹c hËu vµ ph©n t¸n, kinh doanh tiÓu th­¬ng hoÆc ®éc quyÒn theo c¬ chÕ cò th× kh«ng thÓ trë thµnh n­íc xuÊt khÈu lín. V× vËy tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh theo vïng nh»m ®¸p øng yªu cÇu xuÊt khÈu lín vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ. HiÖn t¹i kh¶ n¨ng vµ tiÒm n¨ng xuÊt khÈu n«ng s¶n trong n­íc cßn lín, nh­ng tæ chøc s¶n xuÊt, tæ chøc xuÊt khÈu l¹i l¹c hËu, manh món, ph©n t¸n theo ph­¬ng thøc tiÓu th­¬ng nhá. §Ó xuÊt khÈu ph¸t triÓn víi khèi l­îng lín, chiÕm thÞ phÇn cao, chñ ®éng thÝch øng ®­îc thÞ tr­êng th× ph¶i tæ chøc l¹i s¶n xuÊt, chÕ biÕn vµ kinh doanh c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc nh»m t¹o ra khèi l­îng hµng ho¸ lín, chÊt l­îng cao mµ ®ång ®Òu, gi¸ thµnh h¹. Nhµ n­íc cÇn cã nh÷ng chÝnh s¸ch ­u tiªn s¸t thùc tÕ ®Ó khuyÕn khÝch mäi thµnh phÇn kinh tÕ tham gia ph¸t triÓn kinh tÕ vïng. 2. T¨ng c­êng ®Çu t­, ¸p dông c¸c tiÕn bé khoa häc c«ng nghÖ nh»m n©ng cao chÊt l­îng t¹o kh¶ n¨ng c¹nh tranh cho hµng n«ng s¶n xuÊt khÈu §æi míi quan ®iÓm vµ nhËn thøc vÒ vai trß vµ vÞ trÝ cña mÆt trËn n«ng nghiÖp trong c¬ cÊu kinh tÕ, tËp trung cao ®é søc lùc trÝ tuÖ, c¬ së vËt chÊt kü thuËt ®Ó t¹o ra b­íc ®ét ph¸ ®ñ m¹nh trong n«ng nghiÖp n­íc ta. T¨ng c­êng tû lÖ vèn ®Çu t­ tõ ng©n s¸ch Nhµ n­íc cho n«ng nghiÖp ®ång thêi cÇn cã c¬ chÕ thu hót vèn m¹nh mÏ trong d©n, vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo n«ng nghiÖp, ­u tiªn tèi ®a c¸c dù ¸n viÖn trî cho khu vùc n«ng th«n lµ nh÷ng h­íng ®i c¬ b¶n nhÊt. §Ó lµm tèt c«ng viÖc nµy cÇn ph¶i tiÕn hµnh mét sè c«ng viÖc sau: Tr­íc m¾t còng nh­ l©u dµi cÇn tËp trung cho c«ng t¸c nghiªn cøu lai t¹o gièng, t¹o ra nh÷ng gièng c©y trång, vËt nu«i cã n¨ng suÊt cao, chÊt l­îng tèt, ®¸p øng cho chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu, phï hîp víi thÞ hiÕu tiªu dïng cña tõng b¹n hµng. - §èi víi lóa g¹o, hiÖn nay chóng ta ®· ®­a vµo s¶n xuÊt trªn 100 lo¹i gièng kh¸c nhau, nh­ng nh÷ng gièng lóa ®Æc s¶n th¬m ngon dµnh riªng cho xuÊt khÈu vµo c¸c thÞ tr­êng cÇn lo¹i g¹o h¹t dµi trong, thÞ tr­êng cÇn lo¹i g¹o to, dÎo… th× l¹i ch­a cã nhiÒu hoÆc bÞ ph©n t¸n manh món. ViÖc lùa chän vµ ®­a vµo s¶n xuÊt c¬ cÊu gièng míi thÝch hîp cho tõng vïng s¶n xuÊt, cho tõng vïng thÞ tr­êng xuÊt khÈu lµ cÊp b¸ch vµ cÇn ph¶i lµm ngay trong thêi gian tíi. - §èi víi cµ phª, chÊt l­îng nh©n cµ phª hiÖn nay kh«ng ®ång ®Òu vÒ h×nh d¹ng h¹t, ®é th¬m ngon ch­a ®¹t yªu cÇu, tû lÖ h¹t ®en, h¹t vì cßn nhiÒu… Do vËy cÇn thùc hiÖn mét ch­¬ng tr×nh nghiªn cøu, c¶i t¹o hÖ thèng gièng cò b»ng c¸c lo¹i gièng míi, tr­íc tiªn cÇn c¶i t¹o c¸c l« v­ên cµ phª giµ cçi, n¨ng suÊt thÊp, nhiÒu s©u bÖnh, s¾p tíi cÇn ®­a vµo s¶n xuÊt c¸c gièng cµ phª chÌ (arabica) th¬m ngon gi¸ cao h¬n gÊp ®«i cµ phª vèi (Robusta) ®Ó n©ng cao chÊt l­îng cµ phª chÕ biÕn, t¹o søc c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng. - §èi víi c¸c lo¹i c©y kh¸c nh­: ®iÒu, tiªu, cao su, chÌ, rau qu¶… còng n»m trong t×nh tr¹ng t­¬ng tù, n¨ng suÊt thÊp, chÊt l­îng kÐm, gi¸ thµnh s¶n xuÊt cao, c¸c mÆt hµng hµng ch­a phï hîp víi thÞ hiÕu vµ nhu cÇu cña tõng b¹n hµng. §ßi hái ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p m¹nh trong kh©u gièng, kü thuËt nu«i trång ®Ó cho s¶n phÈm cña n«ng d©n lµm ra gÇn víi thÞ tr­êng h¬n. C«ng t¸c ®Çu cÇn tiÕn hµnh ®ång bé, nh»m ®¸p øng yªu cÇu th©m canh “gièng, chÕ biÕn, b¶o qu¶n vµ c¸c tiÕn bé khoa häc kü thuËt kh¸c” ®Æc biÖtn©ng cao tr×nh ®é canh t¸c vfa kü thuËt cña c¸c hé s¶n xuÊt. N©ng cao ®é ®ång ®Òu vÒ n¨ng suÊt, chÊt l­îng ®èi víi c¸c hé trong c¸c vïng s¶n xuÊt, cÇn cã sù phèi hîp chÆt chÏ gi÷a c¸c c¬ quan: kü thuËt, qu¶n lý vµ chØ ®¹o s¶n xuÊt cïng c¸c c¬ quan kinh doanh. Song tr­íc m¾t cÇn n©ng cao chÊt l­îng c«ng t¸c khuyÕn n«ng, n©ng cao ®­îc ®é ®ång ®Òu vÒ n¨ng suÊt chÊt l­îng cña c¸c hé n«ng d©n lµ néi dung cã ý nghÜa kinh tÕ rÊt lín hiÖn nay. Qua tµi liÖu nghiªn cøu cho thÊy gi¶i quyÕt ®­îc vÊn ®Ò nªu trªn cã thÓ n©ng cao ®­îc hiÖu qu¶ kinh tÕ lªn 20 – 25%, n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña n«ng s¶n xuÊt khÈu. 3. §Çu t­ ®æi míi c«ng nghÖ chÕ biÕn b¶o qu¶n §Ó n©ng cao søc c¹nh tranh cÇn thiÕt ph¶i t¹o lËp ch­¬ng tr×nh ®Çu t­ hç trî ®æi míi c«ng nghÖ trong n«ng nghiÖp nãi chung vµ ®èi víi c¸c mÆt hµng n«ng s¶n xuÊt khÈu nãi riªng. H­íng tÝch cùc hiÖn nay lµ tËp trung chñ yÕu vµo kh©u thu ho¹ch b¶o qu¶n, chÕ biÕn víi nh÷ng c«ng nghÖ tiªn tiÕn hiÖn ®¹i, ®Èy m¹nh c«ng nghÖ chÕ biÕn tinh vµ chÕ biÕn s©u, ®a d¹ng ho¸ s¶n phÈm chÕ biÕn. Tr­íc hÕt cÇn rµ so¸t l¹i tÊt c¶ c¸c nhµ m¸y chÕ biÕn n«ng s¶n hiÖn cã ®Ó tiÕn hµnh n©ng cÊp c«ng nghÖ míi hiÖn ®¹i, lo¹i bá nh÷ng nhµ m¸y qu¸ cò kü, l¹c hËu, trªn c¬ së lÊy hiÖu qu¶ kinh tÕ lµm môc tiªu. §ång thêi x©y dùng mét sè nhµ m¸y míi t¹i vïng nguyªn liÖu ¸p dông ®ång bé c«ng nghÖ tiªn tiÕn vµ ®a d¹ng ho¸ c¸c s¶n phÈm chÕ biÕn. Gi¶i ph¸p thiÕt thùc hiÖn nay lµ tËp trung gi¶i quyÕt mét sè vÊn ®Ò cÊp b¸ch vÒ c«ng nghÖ sau thu ho¹ch, nhÊt lµ c«ng nghÖ lµm kh« s¶n phÈm nh­: lóa, cµ phª, l¹c, tiªu… ­u tiªn nghiªn cøu c«ng nghÖ b¶o qu¶n n«ng s¶n, nhÊt lµ rau qu¶ t­¬i ®Ó kÐo dµi thêi gian sö dông vµ t¨ng gi¸ trÞ th­¬ng phÈm, chó ý kh©u bao b×, ®ãng gãi, nh·n m¸c cña hµng n«ng s¶n xuÊt khÈu. Trªn c¬ së n¾m b¾t c¸c nhu cÇu cña thÞ tr­êng, x©y dùng c¸c ch­¬ng tr×nh dù ¸n cô thÓ, cÇn hç trî ®æi míi c«ng nghÖ, ®¸p øng yªu cÇu cña thÞ tr­êng vÒ chÊt l­îng s¶n phÈm, nhÊt lµ c¸c thÞ tr­êng míi thuéc c¸c n­íc ph¸t triÓn víi yªu cÇu chÊt l­îng vµ tiªu chuÈn vÖ sinh thùc phÈm cao. C¬ cÊu s¶n xuÊt vµ ®Çu t­ ph¶i h­íng vµo nh÷ng s¶n phÈm cã lîi thÕ næi bËt, cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh, ®¸p øng nhu cÇu cña thÞ tr­êng trong n­íc vµ thÕ giíi. Mäi ph­¬ng ¸n s¶n phÈm ph¶i ®Æt trong quan hÖ so s¸nh vÒ hiÖu qu¶ chÊt l­îng vµ gi¸ c¶ víi hµng ho¸ n­íc ngoµi. BÊt cø mét dù ¸n ®Çu t­ nµo còng ph¶i chó ý tíi kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm, nhÊt lµ trong xu h­íng héi nhËp kinh tÕ hiÖn nay. 4. ¸p dông nghiªm ngÆt chÕ ®é ®¨ng ký vµ kiÓm tra chÊt l­îng b¾t buéc ®èi víi hµng n«ng s¶n xuÊt khÈu XuÊt khÈu n«ng s¶n ë n­íc ta míi ph¸t triÓn Ýt n¨m gÇn ®©y nªn chóng ta ch­a cã nhiÒu kinh nghiÖm trong viÖc thu mua vµ tiªu thô hµng n«ng s¶n xuÊt khÈu. Ng­êi s¶n xuÊt còng kh«ng ®­îc h­íng dÉn mét c¸ch cô thÓ vÒ nh÷ng qui ®Þnh mÉu m·, chÊt l­îng s¶n phÈm xuÊt khÈu. Tõ ®ã dÉn ®Õn viÖc xuÊt khÈu hµng n«ng s¶n víi chÊt l­îng thÊp, lµm gi¶m søc c¹nh tranh vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ trong xuÊt khÈu. Tr­íc thùc tr¹ng ®ã, chóng ta ph¶i cã tiªu chuÈn chÊt l­îng vµ hÖ thèng kiÓm tra chÊt l­îng tõ kh©u s¶n xuÊt tíi kh©u thu ho¹ch, chÕ biÕn, b¶o qu¶n cho tõng mÆt hµng n«ng s¶n xuÊt khÈu, ®Æc biÖt chó ý kh©u b¶o qu¶n vµ chÕ biÕn. Trren c¬ së x©y dùng hÖ thèng c¸c tiªu chuÈn hµng ho¸ xuÊt khÈu phï hîp víi ®ßi hái cña tõng thÞ tr­êng vÒ c¸c lo¹i n«ng s¶n, mäi n«ng s¶n hµng ho¸ tr­íc khi xuÊt khÈu ph¶i ®­îc kiÓm tra chÊt l­îng chÆt chÏ theo nh÷ng chØ tiªu qui ®Þnh. Th«ng qua biÖn ph¸p nµy sÏ thóc ®Èy doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh quan t©m h¬n n÷a ®Õn c«ng nghÖ (®Æc biÖt lµ c«ng nghÖ s¹ch) trong tõng kh©u s¶n xuÊt – chÕ biÕn – b¶o qu¶n vµ vËn chuyÓn nh»m võa n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh, võa t¨ng uy tÝn ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. §Èy m¹nh viÖc ¸p dông hÖ thèng qu¶n lý chÊt l­îng hµng n«ng s¶n theo tiªu chuÈn cña HACCP (Hazard analysis critical control point – ph©n tÝch nguy c¬ vµ kiÓm so¸t c¸c kh©u träng yÕu) vµ ISO lµ mét trong nh÷ng gi¶i ph¸p hµng ®Çu nh»m n©ng cao chÊt l­îng hµng ho¸ n«ng s¶n xuÊt khÈu, còng nh­ nghiªn cøu kü c¸c bé tiªu chuÈn riªng cña c¸c thÞ tr­êng ®Æc thï. ViÖc b¶o ®¶m n©ng cao chÊt l­îng hµng ho¸ lµ tr¸ch nhiÖm cña doanh nghiÖp th­¬ng m¹i vµ nhµ s¶n xuÊt. Nhµ n­íc cÇn t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp th­¬ng m¹i ph¸t triÓn b»ng c¬ chÕ chÝnh s¸ch vµ hµnh lang ph¸p lý ®Ó hä ho¹t ®éng cã hiªô qu¶. Do vËy b¶n th©n doanh nghiÖp ph¶i thùc sù chñ ®éng vÒ vÊn ®Ò quan träng nµy. IV. HÖ thèng chÝnh s¸ch vµ c¸c biÖn ph¸p hç trî cña Nhµ n­íc ®Ó ®Èy m¹nh ho¹t ®éng xuÊt khÈu n«ng s¶n TiÕp tôc ph¸t triÓn s¶n xuÊt c¸c mÆt hµng n«ng s¶n xuÊt khÈu, x©y dùng nÒn n«ng nghiÖp hµng ho¸ ë n­íc ta ®ang lµ mét yªu cÇu hÕt søc bøc xóc cña tÊt c¶ c¸c ®Þa ph­¬ng, c¸c ngµnh còng nh­ toµn x· héi. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ ph¶i lµm thÕ nµo ®Ó t¨ng kh¶ n¨ng s¶n xuÊt, n©ng cao xö lý s¶n phÈm nh»m ®¸p øng tèt nhu cÇu trong n­íc vµ xuÊt khÈu. Trong ®ã vai trß cña ChÝnh phñ lµ hÕt søc quan träng nã ¶nh h­ëng rÊt lín tíi qu¸ tr×nh xuÊt khÈu hµng ho¸ nãi chung vµ xuÊt khÈu n«ng s¶n nãi riªng. ë ®©y xin m¹nh d¹n ®Ò xuÊt mét sè chÝnh s¸ch nh»m thóc ®Èy s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu n«ng s¶n trong thêi gian tíi. 1. ChÝnh s¸ch ®Êt ®ai VÊn ®Ò lín vµ cã t¸c ®éng trùc tiÕp trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp chÝnh lµ diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp. Nhµ n­íc tiÕn hµnh kiÓm kª n¾m v÷ng toµn bé quÜ ®Êt ®ai n«ng nghiÖp trong c¶ n­íc gåm ruéng ®Êt, ®åi nói träc, ®Êt b·i ven biÓn, ven s«ng, ®ång cá, ®Êt rõng... cã kÕ ho¹ch b¶o vÖ c¶i t¹o sö dông quÜ ®Êt ®ai n«ng nghiÖp hiÖn cã vµ khai hoang ®Êt míi trªn mçi vïng, mçi ®Þa ph­¬ng cô thÓ. Tr­íc hÕt Nhµ n­íc ph¶i xö lý tèt mèi quan hÖ gi· quyÒn së h÷u vµ quyÒn sö dông ®Êt. Kh«ng ®Ó n¶y sinh hiÖn t­îng kinh tÕ ngÇm, thùc chÊt lµ vÊn ®Ò mua b¸n ®Êt trong chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc. T×nh tr¹ng ®ã dÉn ®Õn viÖc qu¶n lý cña Nhµ n­íc khã kh¨n, thÊt tho¸t vÒ nguån thu ng©n s¸ch, sö dông ®Êt sai môc ®Ých, n¹n tham nhòng n¶y sinh g©y khã kh¨n cho qóa tr×nh tÝch tô, tËp trung ®Êt ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt hµng ho¸. Thø hai t¹o ®iÒu kiÖn cho nh÷ng ng­êi ®­îc giao ®Êt nh­ng kh«ng trùc tiÕp s¶n xuÊt, lµm nghÒ kh¸c cã thu nhËp cao h¬n, ®Ó hä chuyÓn nh­îng vÌ khuyÕn khÝch, t¹o ®iÒu kiÖn viÖc dån l« ®æi thöa khuyÕn khÝch h×nh thµnh c¸c trang tr¹i, tiÓu ®iÒn s¶n xuÊt n«ng s¶n xuÊt khÈu. Thø ba lµ nghiªm cÊm viÖc chuyÓn ®æi môc ®Ých sö dông ®Êt ®ai n«ng nghiÖp sang dïng vµo môc ®Ých kh¸c tr¸i víi qui ho¹ch vµ kÕ ho¹ch ®­îc duyÖt. Vµ cuèi cïng lµ nghiªn cøu sù vËn ®éng cã tÝnh qui luËt cña c¸c yÕu tè ®Çu vµo cña s¶n xuÊt cã tÝnh ®Æc biÖt nh­ ®Êt ®ai, ®Ó sím cã hµnh lang ph¸p lý cho h×nh thµnh thÞ tr­êng vÒ chuyÓn nh­îng ®Êt ®ai, t¹o ®iÒu kiÖn më réng qui m« vµ tÝch tô s¶n xuÊt ®Êt ®Ó n©ng cao h¬n n÷a nguån tµi nguyªn quÝ gi¸ nµy. 2. ChÝnh s¸ch ®Çu t­ x©y dùng c¬ së h¹ tÇng Nhµ n­íc cÇn ®Æc biÖt quan t©m vÒ ®Çu t­ ®ång bé tíi qóa tr×nh s¶n xuÊt – chÕ biÕn – tiªu thô vµ xuÊt khÈu, cô thÓ nh­ viÖc ®Çu t­ vµo c¸c lÜnh vùc sau: - §Çu t­ cho vïng s¶n xuÊt tËp trung, h×nh thµnh c¸c vïng nguyªn liÖu chÊt l­îng cao cho chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu. Tæ chøc xs c¬ së h¹ tÇng nh­: hÖ thèng giao th«ng n«ng th«n ®¶m b¶o vËn chuyÓn nhanh chãng n«ng s¶n tr¸nh sù tån ®äng, d­ thõa n«ng s¶n trong c¸c vïng, hÖ thèng thuû lîi cÇn ®­îc c¶i t¹o vµ n©ng cÊp sÏ khai th¸c ®­îc tèi ®a diÖn tÝch ®Êt vµ cho hiÖu qu¶ kinh tÕ cao. - §Çu t­ cho c«ng t¸c nghiªn cøu khoa häc kü thuËt, trong ®ã chó ý ®Çu t­ nghiªn cøu c¶i t¹o gièng, øng dông c¸c kü thuËt canh t¸c tiÕn bé g¾n lion víi chÝnh s¸ch khuyÕn n«ng tõ Trung ­¬ng ®Õn c¬ së. - §Çu t­ cho n©ng cÊp hoÆc ®æi míi c¸c trang thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ chÕ biÕn n«ng s¶n ®¶m b¶o chÊt l­îng cao, gi¸ thµnh h¹. Vµ cuèi cïng lµ ®Çu t­ trùc tiÕp cho s¶n xuÊt, ph¶i dµnh sù ®Çu t­ tho¶ ®¸ng cho c«ng t¸c nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng ë c¶ tÇm vÜ m« vµ vi m«, tiªu thô s¶n phÈm nh­ x©y dùng c¸c trung t©m th­¬ng m¹i, c¸c kho ngo¹i quan ë n­íc ngoµi, c¸c ho¹t ®éng xóc tiÕn th­¬ng m¹i. TÊt c¶ nh»m x©y dùng mét chiÕn l­îc thÞ tr­êng v÷ng ch¾c. 3. C¸c chÝnh s¸ch vÒ tµi chÝnh vµ tÝn dông Trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp yªu cÇu vèn cho ®Çu t­ s¶n xuÊt – chÕ biÕn - tiªu thô vµ xuÊt khÈu lµ rÊt lín, ®Ó cã ®ñ vèn cho ®Çu t­ ®ång bé vµo c¸c kh©u quan träng, chÝnh s¸ch tµi chÝnh nh»m thu hót ®­îc c¸c nguån vèn cho ®Çu t­. - Nhµ n­íc ®¶m b¶o cã kÕ ho¹ch ®Çu t­ ph¸t triÓn h¹ tÇng theo yªu cÇu cÇn thiÕt cho n«ng nghiÖp. §ång thêi ®¸p øng ®ñ vµ kÞp thêi nhu cÇu vèn kinh doanh cho c¸c tæ chøc, c¸ nh©n cã nhu cÇu dïng vèn vµo viÖc thu mua, chÕ biÕn, vÇn chuyÓn vµ kinh doanh n«ng s¶n, ®Æc biÖt lµ vèn mua t¹m tr÷ ®Ó n«ng d©n ®ì bÞ thiÖt thßi vÒ gi¸ lóc thu ho¹ch vµ ®Ó chñ ®éng b¸n khi cã lîi vÒ gi¸ xuÊt khÈu. - Nhµ n­íc th«ng qua tæ chøc Ng©n hµng thùc hiÖn c¬ chÕ b¶o l·nh tiÒn vay chøng tõ th­¬ng m¹i, tiÒn mua vµ b¸n hµng tr¶ chËm, b¶o l·nh nép thuÕ, ®¶m b¶o hîp ®ång ®èi víi c¸c tæ chøc, c¸ nh©n tham gia ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu. - Thùc hiÖn chÝnh s¸ch “cã thêi gian ©n h¹n” kh«ng tr¶ l·i tÝn dông ®Çu t­ trong thêi gian c«ng tr×nh x©y dùng ch­a xong vµ ch­a ho¹t ®éng ®Çy ®ñ nh­ng ph¶i cã chÕ tµi hîp lý. - ¦u tiªn cung øng ngo¹i tÖ ®èi víi c¸c tæ chøc, c¸ nh©n cã ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng n«ng s¶n, hç trî vÒ tÝn dông trong viÖc thu mua t¹m tr÷ hµng n«ng s¶n xuÊt khÈu. - ®iÒu chØnh l·i xuÊt tiÒn vay, thêi gian phï hîp cho tõng lo¹i c©y trång, vËt nu«i theo chÕ ®é vay ng¾n h¹n, trung h¹n vµ dµi h¹n, ®¶m b¶o ®óng chu kú s¶n xuÊt cho tõng c©y, tõng con s¸t thùc tÕ. Cã thÓ nãi trong thêi gian qua ChÝnh phñ ®· vµ ®ang cã nh÷ng ­u tiªn vµ hç trî rÊt lín vÒ tµi chÝnh cho xuÊt khÈu n«ng s¶n. Nh­ cho c¸c doanh nghiÖp mua t¹m tr÷ n«ng s¶n khi gi¸ xuèng thÊp, còng nh­ cung cÊp tÝn dông hç trî xuÊt khÈu n«ng s¶n. Cô thÓ nh­ trong nghÞ quyÕt 09/2000/ NQ – CP, hay quyÕt ®Þnh 80/2002/Q§ - CP còng ®Ò cËp tíi hç trî vèn cho c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu n«ng s¶n. Liªn tiÕp trong mÊy n¨m võa qua cã hµng lo¹t c¸c quyÕt ®Þnh vÒ tÝn dông nh­: quyÕt ®Þnh sè 02/2001/Q§ - TTg vÒ tÝn dông ®Çu t­ ­u ®·i cho n«ng nghiÖp, thµnh lËp quÜ hç trî xuÊt khÈu theo qui ®Þnh l¹i quyÕt ®Þnh sè 133/2001/Q§ - TTg. Hay míi ®©y nhÊt lµ quyÕt ®Þnh 0271/2003/Q§ - TM cña Bé Th­¬ng m¹i vÒ dµnh kho¶n hç trî tÝn dông xuÊt khÈu 18 mÆt hµng chñ yÕu cã søc c¹nh tranh nh»m t¨ng c­êng ®é hç trî ®Çu vµo vµ giamr chi phÝ s¶n xuÊt trong ®ã cã c¸c mÆt hµng n«ng s¶n xuÊt khÈu. 4. C¸c chÝnh s¸ch vÒ xuÊt khÈu Tuy chÝnh s¸ch xuÊt khÈu ®· cã nhiÒu tiÕn bé, t¹o ®iÒu kiÖn th«ng tho¸ng vÒ m«i tr­êng th­¬ng m¹i thuËn lîi víi xu h­íng chung, khuyÕn khÝch xuÊt khÈu n«ng s¶n, nh­ng còng vÉn cßn kh«ng Ýt khã kh¨n cÇn th¸o gì, trong thêi gian tíi cÇn ®Èy m¹nh nh÷ng c«ng viÖc sau: Thø nhÊt lµ tiÕn hµnh b·i bá c¸c giÊy phÐp kinh doanh xuÊt khÈu ®èi víi nh÷ng mÆt hµng n«ng s¶n kh«ng n»m trong danh môc c¸c mÆt hµng Nhµ n­íc qu¶n lý xuÊt khÈu. Thø hai c¸c doanh nghiÖp thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ sau khi ®¨ng ký kinh doanh ®­îc tù do giao dÞch vµ quan hÖ trùc tiÕp víi thÞ tr­êng xuÊt khÈu. Thø ba khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp h×nh thµnh c¸c hiÖp héi, hîp t¸c ®Ó thèng nhÊt vÒ qui c¸ch, chÊt l­îng hµng ho¸, ký kÕt hîp ®ång dµi h¹n, b¶o ®¶m thanh to¸n ®Ó gi¶m bít rñi ro, tr¸nh hiÖn t­îng Ðp cÊp, Ðp gi¸ trong bu«n b¸n. Cuèi cïng t¨ng c­êng ho¹t ®éng hç trî xuÊt khÈu nh­: cung cÊp miÔn phÝ c¸c th«ng tin vÒ thÞ tr­êng vµ c¸c v¨n b¶n cã liªn quan ®Õn ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu cho c¸c doanh nghiÖp. Cßn c¸c th«ng tin chuyªn s©u, th«ng tin chiÕn l­îc, th«ng tin theo yªu cÇu cô thÓ th× doanh nghiÖp tù mua qua hç trî cña Nhµ n­íc. Trong thêi gian qua ®· cã rÊt nhiÒu v¨n b¶n h­íng dÉn vÒ chÝnh s¸ch xuÊt khÈu. Cô thÓ nh­ trong quyÕt ®Þnh 46/2001/Q§ - TTg cña Thñ t­íng ChÝnh phñ vÒ qu¶n lý xuÊt nhËp khÈu thêi kú 2001 – 2005 nªu râ “ B¸c bá c¬ chÕ giao h¹n ng¹ch xuÊt khÈu g¹o, tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®­îc xuÊt khÈu g¹o nÕu cã ®¨ng ký kinh doanh ngµnh hµng l­¬ng thùc hoÆc n«ng s¶n”. §ã lµ nh÷ng nç lùc cña ChÝnh phñ t¹o sù th«ng tho¸ng trong xuÊt khÈu n«ng s¶n. 5. BiÖn ph¸p vÒ chÝnh s¸ch thuÕ xuÊt nhËp khÈu ChÝnh s¸ch thuÕ lµ c«ng cô ®Þnh h­íng vµ hç trî ph¸t triÓn c¸c ngµnh kinh tÕ ®­îc x¸c ®Þnh lµ cã lîi thÕ c¹nh tranh trong th­¬ng m¹i khu vùc vµ quèc tÕ, cÇn ®­îc söa ®æi, bæ sung thªm nh÷ng qui ®Þnh vÒ gi¸ tÝnh thuÕ kª khai, nép thuÕ vµ thêi h¹n nép thuÕ mét c¸ch râ rµng chÆt chÏ kh«ng g©y c¶n trë ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp, thêi gian tíi cÇn: - ®iÒu chØnh thêi gian thu thuÕ vµ giao nép thuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp hîp lý h¬n, ®Ó n«ng d©n cã thêi gian lùa chän thêi ®iÓm b¸n hµng cã lîi nhÊt. - ®iÒu chØnh tû lÖ thuÕ ®Ó l¹i cho ®Þa ph­¬ng, theo h­íng t¨ng dÇn, ®Ó ®Çu t­ ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng cho n«ng th«n. - Cã ­u ®·i hoÆc miÔn gi¶m thuÕ n«ng nghiÖp trong mét thêi gian ng¾n cÇn thiÕt ®èi víi nh÷ng s¶n phÈm cÇn ph¸t triÓn vµ më réng qui m«. - Thùc hiÖn chÝnh s¸ch ­u ®·i thuÕ cho c¸c doanh nghiÖp phôc vô xuÊt khÈu t¹i vïng s©u vïng xa, vïng khoa kh¨n. - §Ó hç trî cho ®æi míi c«ng nghÖ, nªn gi¶m thuÕ nhËp khÈu ®èi víi nh÷ng trang thiÕt bÞ m¸y mãc vµ c«ng nghÖ s¶n xuÊt, chÕ biÕn n«ng s¶n. - Thµnh lËp c¸c quü b¶o hiÓm cho c©y trång, h×nh thµnh quü b¶o hiÓm tõng ngµnh s¶n phÈm. Tr­íc m¾t cÇn thµnh lËp c¸c quü b¶o hiÓm n«ng s¶n chÝnh h­: g¹o. cµ phª, cao su... quü nµy dïng ®Ó can thiÖp thÞ tr­êng khi gi¸ thÞ tr­êng ®ét biÕn xuèng d­íi gi¸ sµn ®Þnh h­íng vµ gióp ®ì s¶n xuÊt trong nh÷ng tr­êng hîp ®Æc biÖt khã kh¨n do thiªn tai. - ChÝnh phñ tiÕp tôc triÓn khai ¸p dông gi¸ tèi thiÓu cho c¸c mÆt hµng n«ng s¶n chñ yÕu sao cho kh«ng xuèng d­íi gi¸ thµnh s¶n xuÊt g©y thua thiÖt cho n«ng d©n. 6. ¸p dông chÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i phï hîp Trong thêi gian võa qua ChÝnh phñ thùc hiÖn c¶i c¸ch c¬ chÕ ®iÒu hµnh tû gi¸ ®· ®iÒu chØnh linh ho¹t h¬n, phÇn nµo ®· khÐp dÇn kho¶ng c¸ch gi÷a tû gi¸ qui ®Þnh ng©n hµng Trung ­¬ng víi thÞ tr­êng tù do. Song cÇn linh ho¹t ¸p dông biªn giao ®éng tû gi¸, mµ cÇn s¸t víi thÞ tr­êng, ®Ó khuyÕn khÝch xuÊt khÈu, h¹n chÕ nhËp khÈu vµ ®¶m b¶o sù t¨ng tr­ëng æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn. - CÇn t¹o sù th«ng tho¸ng trong trao ®æi ngo¹i tÖ thanh to¸n ngo¹i hèi trong xuÊt khÈu hµng ho¸. - Nhµ n­íc cÇn ¸p dông tû gi¸ hèi ®o¸i thÝch hîp víi tõng ®èi t­îng xuÊt nhËp khÈu vµ khu vùc thÞ tr­êng (®Ó khuyÕn khÝch ®èi víi mÆt hµng khuyÕn khÝch xuÊt nhËp khÈu vµ h¹n chÕ ®èi víi c¸c mÆt hµng h¹n chÕ nhËp khÈu) g¾n lion víi c¸c chÕ ®é nµy lµ viÖc x©y dùng c¬ chÕ vµ c¸c chÕ tµi b¶o ®¶m thùc hiÖn chÕ ®é tû gi¸ thÝch hîp, ®Ó tr¸nh t×nh tr¹ng sö dông c¸c chÕ ®é tû gi¸ kh«ng ®óng môc tiªu ®Ò ra. 7. ChÝnh s¸ch ®Çu t­ nghiªn cøu khoa häc c«ng nghÖ Theo ®¸nh gi¸ cña Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n th× khoa häc c«ng nghÖ ®· ®ãng gãp tíi 30 – 35% t¨ng tr­ëng s¶n l­îng n«ng nghiÖp trong thêi gian qua, nã ®ang lµ ®éng lùc trùc tiÕp cña qóa tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Trong thêi gian tíi chÝnh s¸ch khoa häc c«ng nghÖ trong n«ng nghiÖp cÇn t¹o ra b­íc chuyÓn biÕn míi, ®Ó ®¸p øng yªu cÇu cña chiÕn l­îc n©ng cao c¹nh tranh cña n«ng s¶n. Mét lµ cÇn tËp trung ®Çu t­ cho nghiªn cøu khoa häc c¬ b¶n vµ øng dông, thùc hiÖn c¸c ch­¬ng tr×nh nghiªn cøu gièng (lai t¹o, chän läc, nhËp néi) quèc gia, t¹o mét b­íc cã tÝnh “®ét ph¸” vÒ n¨ng suÊt, chÊt l­îng, ph¸t triÓn c«ng nghÖ sau thu ho¹ch, nghiªn cøu kinh tÕ vµ thÞ tr­êng. Hai lµ cã c¬ chÕ chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch nghiªn cøu vµ øng dông tiÕn bé khoa häc kü thuËt vµo trong s¶n xuÊt theo c¸c lÜnh vùc ­u tiªn. Ba lµ t¨ng c­êng c«ng t¸c khuyÕn n«ng, ®Èy m¹nh vµ ®­a nhanh, ®­a trùc tiÕp ®Õn ng­êi s¶n xuÊt (hé n«ng d©n). Bèn lµ kiÖn toµn vµ s¾p xÕp l¹i hÖ thèng nghiªn cøu khoa häc, ®Ó huy ®éng vµ ph¸t huy søc m¹nh trÝ tuÖ cña ®éi ngò c¸n bé khoa häc kü thuËt. T¨ng c­êng c¬ së vËt chÊt cho ho¹t ®éng nghiªn cøu khoa häc. §æi míi c«ng t¸c qu¶n lý khoa häc, tiÕn tíi thùc hiÖn ®Êu thÇu trong ho¹t ®éng nghiªn cøu khoa häc. Ph¶i t¹o ra sù g¾n kÕt gi÷a ViÖn nghiªn cøu, trung t©m khuyÕn n«ng víi ng­êi n«ng d©n ®Ó ®­a nhanh tiÕn bé khoa häc vµo cuéc sèng. 8. ChÝnh s¸ch ®µo t¹o c¸n bé Ngµy nay nh©n tè con ng­êi (chÊt x¸m) cã ý nghÜa quan träng trong bèi c¶nh nÒn kinh tÕ trÝ thøc ®ang h×nh thµnh vµ ¶nh h­ëng s©u réng tíi t­ duy qu¶n lý, t­ duy kinh tÕ vµ ph­¬ng thøc s¶n xuÊt kinh doanh. CÇn cã chÝnh s¸ch ®µo t¹o ®éi ngò c¸n bé, doanh nh©n, th­¬ng nh©n cã n¨ng lùc vµ ®éi ngò c«ng nh©n lµnh nghÒ tham gia c«ng t¸c xuÊt khÈu. Tæ chøc vµ thùc hiÖn dµo t¹o trªn c¬ së dùa vµo yªu cÇu ph¸t triÓn vµ ®­a vµo nguån thu hµng n¨m cña quü. T¨ng c­êng c«ng t¸c qui ho¹ch vµ khinh phÝ ®µo t¹o ®éi ngò c¸n bé khoa häc trong vµ ngoµi n­íc. Cö c¸c c¸n bé ®i häc tËp nghiªn cøu kinh nghiÖm thµnh c«ng ë n­íc ngoµi ®Ó vËn dông vµo ViÖt Nam. Tãm l¹i: ViÖt Nam cã nhiÒu lîi thÕ vµ tiÒm n¨ng vÒ s¶n xuÊt mét sè n«ng s¶n xuÊt khÈu cã gi¸ trÞ, trªn qui m« lín vµ cã søc c¹nh tranh cao trªn thÞ tr­êng thÕ giíi nhê cã nh÷ng lîi thÕ so s¸nh vèn cã. Song ®Ó khai th¸c cã hiÖu qu¶ ®ßi hái ph¶i ¸p dông ®ång bé c¸c gi¶i ph¸p kinh tÕ, tæ chøc kü thuËt ®Æc biÖt trong ®iÒu kiÖn cã sù c¹nh tranh ngµy cµng gay g¾t vµ quyÕt liÖt ®ang ®Æt ra cho s¶n xuÊt n«ng s¶n nh÷ng vÊn ®Ò cã tÝnh th¸ch thøc lín. Do vËy mét mÆt ®ßi hái sù nç lùc cña c¸c c¬ së s¶n xuÊt, mÆt kh¸c ®ßi hái ph¶i cã sù quan t©m ®ång bé vÒ nhiÒu mÆt cña Nhµ n­íc ®Ó t¹o dùng cho ngµnh xuÊt khÈu n«ng s¶n cã vÞ thÕ vµ søc c¹nh tranh cao trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. V. C¸c gi¶i ph¸p cô thÓ kh¸c vµ mét sè kiÕn nghÞ víi Nhµ n­íc Ngoµi nh÷ng gi¶i ph¸p mang tÝnh chiÕn l­îc vµ ®ång bé nªu trªn ë ®©y, em xin ®­a ra mét sè gi¶i ph¸p cô thÓ cÇn thùc hiÖn ngay trong thêi gian tíi. 1. Thay ®æi nhËn thøc cña ng­êi n«ng d©n trong s¶n xuÊt n«ng s¶n Ph¶i lµm cho n«ng d©n hiÓu lµ hoµn toµn cã thÓ lµm giµu tõ n«ng nghiÖp nÕu biÕt tæ chøc s¶n xuÊt hîp lý. TiÕn tíi mét nÒn n«ng nghiÖp hµng ho¸, coi mçi hé gia ®×nh lµ mét tæ chøc s¶n xuÊt nhá ph¶i chó ý tíi thÞ tr­êng, b¸n c¸i thÞ tr­êng cÇn chø kh«ng ph¶i c¸i ta cã (tøc lµ thay ®æi mÆt hµng cho phï hîp víi yªu cÇu cña thÞ tr­êng). 2. Tæ chøc c¸c hîp t¸c x· kiÓu míi vµ m« h×nh trang tr¹i Tøc lµ nªn b­íc lªn s¶n xuÊt lín, tËp trung ®Ó ¸p dông c¸c tiÕn bé khoa häc, ®­a c«ng nghÖ, m¸y mãc xuèng ®ång ruéng. §Ó lµm ®­îc viÖc ®ã th× ph¶i thùc hiÖn dån thöa, cã diÖn tÝch canh t¸c mang tÝnh c«ng nghiÖp, kh«ng nªn chia ruéng ®Êt theo h­íng b×nh qu©n chñ nghÜa gÇn mét tý, xa mét tý, chia nhá lÎ diÖn tÝch. KhuyÕn khÝch h×nh thµnh c¸c trang tr¹i chuyªn canh lµm hµng n«ng s¶n theo ®Æt hµng tõ phÝa nhµ xuÊt khÈu c¨n cø vµo nhu cÇu trªn thÞ tr­êng. 3. CÇn cã sù liªn kÕt gi÷a c¸c ViÖn nghiªn cøu c¸c Tr­êng ®¹i häc vµ n«ng d©n CÇn tËn dông tèi ®a chÊt x¸m trong toµn x· héi cho c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp n«ng th«n. C¸c hé n«ng d©n cã thÓ trùc tiÕp ®Æt hµng cho c¸c ViÖn nghiªn cøu c¸c gièng míi còng nh­ qui tr×nh kü thuËt ®Ó s¶n xuÊt n«ng s¶n cã hiÖu qu¶. C¸c ViÖn nghiªn cøu phèi hîp víi c¸c Tr­êng ®¹i häc chuyªn ngµnh tæ chøc nghiªn cøu c¸c ®Ò tµi vÒ s¶n xuÊt chÕ biÕn n«ng s¶n còng nh­ c«ng t¸c nghiªn cøu dù b¸o thÞ tr­êng. 4. Thµnh lËp së giao dÞch th­¬ng m¹i hµng ho¸ ë ViÖt Nam Trong bèi c¶nh c¸c quan hÖ kinh tÕ ngµy cµng phøc t¹p, cã n¬i cã lóc cßn bÞ hçn lo¹n trong mua b¸n hµng ho¸. T×nh tr¹ng khan hiÕm nguån hµng hay d­ thõa s¶n phÈm kh«ng tiªu thô ®­îc mµ kh«ng cã dù b¸o cô thÓ. Së giao dÞch th­¬ng m¹i hµng ho¸ lµ mét tæ chøc thùc hiÖn chøc n¨ng ®Êu thÇu, ®Êu gi¸ hµng ho¸ vµ t­ vÊn cho Nhµ n­íc biÕt, qu¶n lý ho¹t ®éng mua b¸n hµng ho¸ trªn thÞ tr­êng vµ gióp c¸c doanh nh©n kinh doanh th­¬ng m¹i cã hiÖu qu¶. HiÖn nay h×nh thøc nµy ®­îc ¸p dông phæ biÕn ë trªn thÕ giíi nh­ cµ phª ë London, ngò cèc ë Mü, cao su ë Singapo... ë ViÖt Nam mÊy n¨m gÇn ®©y cã sµn giao dÞch ®iÒu, tiªu vµ s¾p tíi lµ mét sè mÆt hµng kh¸c. G¾n sµn giao dÞch trong n­íc víi bªn ngoµi lµ mét ­u ®iÓm cña sµn giao dÞch. 5. Tæ chøc x©y dùng th­¬ng hiÖu cho hµng n«ng s¶n ViÖt Nam xuÊt khÈu Cã thÓ dÔ nhËn thÊy r»ng ch­a bao giê vÊn ®Ò th­¬ng hiÖu hµng ho¸ l¹i ®­îc nh¾c nhiÒu nh­ hiÖn nay ë ViÖt Nam. Thêi gian qua n«ng s¶n xuÊt khÈu cña ta kh«ng c¹nh tranh ®­îc lµ do ch­a x©y dùng ®­îc th­¬ng hiÖu cho riªng m×nh. Do kh«ng cã th­¬ng hiÖu hµng ho¸ cña ta bÞ Ðp cÊp Ðp gi¸, hoÆc ph¶i m­în nh·n hiÖu kh¸c ®Ó xuÊt khÈu g©y nhiÒu thiÖt thßi. Thêi gian qua hµng lo¹t th­¬ng hiÖu næi tiÕng cña n­íc ta bÞ ®anh c¾p nh­ n­íc m¾m Phó Quèc bÞ Th¸i Lan ¨n c¾p hay nh­ cµ phª Trung nguyªn ph¶i bá ra hµng chôc nµg ®« la ®Ó lÊy l¹i th­¬ng hiÖu cho m×nh ë Mü... ®©y lµ bµi häc lín cho ng­êi lµm c«ng t¸c xuÊt khÈu ë ViÖt Nam. X©y dùng vµ qu¶ng b¸ th­¬ng hiÖu cho hµng n«ng s¶n ViÖt Nam lµ tèi cÇn thiÕt nhÊt lµ trong khi ta ®ang cã nhiÒu mÆt hµng n«ng s¶n dÉn ®Çu thÞ tr­êng chiÕm thÞ phÇn lín cña thÕ giíi. §Ó cã ®­îc mét th­¬ng hiÖu m¹nh, cÇn x©y dùng mét chiÕn l­îc vÒ nh·n hiÖu mét c¸ch râ rµng vµ cã bµi b¶n. Tõ tªn gäi, logo, bao b× b¾t m¾t tiÖn dông cho tíi chiÕn l­îc marketing phï hîp ®Ó t¹o dùng h×nh ¶nh cho s¶n phÈm cña m×nh. TiÕn hµnh khuyÕch tr­¬ng nh·n hiÖu b»ng c¸c h×nh thøc qu¶ng c¸o ®a d¹ng vµ thÝch hîp. M¹nh d¹n chi cho qu¶ng c¸o ®Ó lµm cho th­¬ng hiÖu ngµy cµng phæ biÕn réng r·i h¬n. CÇn quan t©m ®¨ng ký b¶o hé sím nh·n hiÖu t¹i thÞ tr­êng n­íc ngoµi mµ doanh nghiÖp dù kiÕn th©m nhËp. Khi gÆp t×nh tr¹ng th­¬ng hiÖu bÞ lµm gi¶, lµm nh¸i, bªn c¹nh c¸c hµnh ®éng ph¸p lý, doanh nghiÖp cÇn thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p cñng cè b¶n s¾c th­¬ng hiÖu vµ t¹o ra ®iÓm kh¸c biÖt. §¨ng ký nh·n hiÖu sÏ gióp cho c«ng ty së h÷u tr¸nh ®­îc sù gi¶ m¹o hay sù m« pháng bÊt hîp ph¸p cña c¸c c«ng ty lµ ®èi thñ c¹nh tranh. Nã cßn cã thÓ thÓ hiÖn tÝnh ®éc ®¸o, ®éc quyÒn së h÷u trªn khÝa c¹nh ph¸p lý. Mét nh·n hiÖu kh«ng thÓ cã tªn tuæi sau mét thêi gian qu¸ ng¾n mµ cÇn ph¶i cã sù quan t©m x©y dùng th­êng xuyªn. §Ó ng­êi tiªu dïng chñ ®éng t×m ®Õn hµng hãa cÇn ph¶i cã niÒm tin. §Ó gi÷ ®­îc kh¸ch hµng l©u dµi ph¶i thuyÕt phôc vµ t¹o ra sù kh¸c biÖt næi tréi ®èi víi hµng hãa. §èi víi mÆt hµng n«ng s¶n xuÊt khÈu th× viÖc t¹o dùng ®­îc th­¬ng hiÖu sÏ rÊt cã lîi trong xuÊt khÈu c¸c b¹n hµng sÏ tù t×m ®Õn do uy tÝn cña s¶n phÈm, trong thêi gian qua cã B­ëi n¨m roi ®· lµm ®­îc viÖc nµy vµ ®ang xuÊt khÈu cã hiÖu qu¶, hay nh­ cµ phª Trung Nguyªn cung ®· t¹o ®­îc uy tin trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. Hy väng r»ng trong thêi gian tíi víi c¸c nç lùc cña m×nh ViÖt Nam sÏ cã nhiÒu th­¬ng hiÖu n«ng s¶n næi tiÕng trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. 6. Mét sè kiÕn nghÞ víi Nhµ n­íc HiÖn nay nhãm hµng n«ng – l©m – thuû s¶n ®ang chiÕm gÇn 25% kim ng¹ch xuÊt khÈu víi nh÷ng mÆt hµng chñ yÕu lµ g¹o, cµ phª, cao su, chÌ, ®iÒu, rau qu¶, thuû s¶n cßn l¹i tÊt c¶ ®Òu ®¹t kim ng¹ch trªn 100 triÖu USD/n¨m. Nh­ng mÊy n¨m gÇn ®©y do b·o hµo vÒ cung cÇu thÞ tr­êng trªn thÕ giíi, do chÊt l­îng xuÊt khÈu n«ng s¶n cßn nhiÒu h¹n chÕ nªn gi¸ c¶ mÆt hµng nµy cßn rÊt bÊp bªnh, do ®ã ®Ò nghÞ Nhµ n­íc sím ®­a ra c¸c gi¶i ph¸p h÷u hiÖu nh»m kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ kÓ trªn. Mét lµ Nhµ n­íc cÇn gi÷ v÷ng sù æn ®Þnh vÒ kinh tÕ chÝnh trÞ. Duy tr× æn ®Þnh c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ , tr¸nh g©y biÕn ®éng vÒ m«i tr­êng kinh doanh , t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. Liªn tiÕp trong 3 n¨m võa qua ViÖt Nam ®­îc b×nh chän cã m«i tr­êng æn ®Þnh nhÊt khu vùc. Hai lµ hoµn chØnh hÖ thèng luËt ph¸p mét c¸ch ®ång bé, nhÊt lµ nh÷ng bé luËt vÒ kinh tÕ tõ ®ã t¹o m«i tr­êng ph¸p lý ®ång bé ®Ó c¸c doanh nghiÖp lµm c¨n cø x©y dùng c¸c kÕ ho¹ch s¶n xuÊt. Ba lµ Nhµ n­íc cÇn ®Èy m¹nh ®µm ph¸n th­¬ng m¹i song ph­¬ng vµ ®a ph­¬ng ®Ó më réng thÞ tr­êng míi, n©ng dÇn c¸c hîp ®ång xuÊt khÈu n«ng s¶n cÊp ChÝnh phñ. Bèn lµ cÇn cã sù tham gia cña Nhµ n­íc trong viÖc gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp th­¬ng m¹i, ®Êu tranh b¶o vÖ quyÒn lîi quèc gia. Nh­ c¸c vô kiÖn c¸ basa, t«m, bËt löa xuÊt khÈu trong n¨m võa qua cµng kh¼ng ®Þnh vai trß cña Nhµ n­íc. N¨m lµ x©y dùng vµ ngµy cµng hoµn thiÖn luËt th­¬ng m¹i còng nh­ ®¬n gi¶n ho¸ c¸c thñ tôc h¶i quan trong ho¹t ®éng xuÊt khÈu. S¸u lµ Nhµ n­íc nªn chñ ®éng héi nhËp quèc tÕ khu vùc vµ thÕ giíi nh»m tranh thñ thÞ tr­êng réng lín vµ vèn khoa häc c«ng nghÖ. B¶y lµ thµnh lËp quü hç trî xuÊt khÈu hay b¶o hiÓm hµng ho¸ xuÊt khÈu. Quü nµy ®­îc lÊy tõ phÇn thuÕ xuÊt khÈu, c¸c kho¶n thu vµ ®ãng gãp kh¸c ®èi víi tõng lo¹i n«ng s¶n. T¸m lµ ChÝnh phñ thµnh lËp c¸c tæ chøc xóc tiÕn th­¬ng m¹i vµ chØ ®¹o hÖ thèng ®¹i diÖn th­¬ng m¹i ViÖt Nam ë n­íc ngoµi t×m kiÕm th¨m dß thÞ tr­êng vµ cung cÊp th«ng tin nhanh nh¹y, kÞp thêi vÒ th­¬ng nh©n vµ nhu cÇu thÞ tr­êng së t¹i, ®¸p øng tèt ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt nhËp khÈu cho c¸c doanh nghiÖp. ChÝn lµ Trong ho¹t ®éng ngo¹i giao lu«n ®Æt lîi Ých kinh tÕ lªn hµng ®Çu, c¸c cuéc gÆp gì nªn cã ®oµn tuú tïng lµ c¸c doanh nghiÖp ®i cïng ®Ó t×m kiÕm vµ ký kÕt c¸c hîp ®ång trong ho¹t ®éng ngo¹i giao. Vµ cuèi cïng ®Ó cho ho¹t ®éng xuÊt khÈu nãi chung vµ xuÊt khÈu n«ng s¶n nãi riªng ®¹t kÕt qu¶ cao cÇn cã sù quan t©m phèi hîp gi÷a c¸c bé ngµnh, Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n, Bé Th­¬ng m¹i, Bé KH§T, Bé Tµi chÝnh... cho tíi Bé Ngo¹i giao cïng nç lùc ®Ó ®­a n­íc ta héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi b¾t ®Çu tõ xuÊt khÈu n«ng s¶n chñ lùc. KÕt luËn Trong xu thÕ quèc tÕ ho¸, toµn cÇu ho¸ nÒn kinh tÕ thÕ giíi, nh÷ng cè g¾ng cña ViÖt Nam trong con ®­êng héi nhËp kinh tÕ víi khu vùc vµ thÕ giíi nh»m thùc hiÖn thµnh c«ng tiÕn tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. Thùc tÕ ®· chøng minh kh«ng mét nÒn kinh tÕ nµo cã thÓ tån t¹i vµ ph¸t triÓn khi t¸ch m×nh ra khái hÖ thèng th­¬ng m¹i toµn cÇu. Trong khu«n khæ ®Ò tµi, dùa trªn c¸c nguån th«ng tin vµ sè liÖu kh¸c nhau ®Ò tµi nghiªn cøu “ Mét sè gi¶i ph¸p nh»m thóc ®Èy xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng n«ng s¶n chñ lùc cña ViÖt Nam” ®· tiÕn hµnh ph©n tÝch, luËn gi¶i c¸c vÊn ®Ò thuéc néi dung nghiªn cøu, nh»m ®­a ra c¸c kÕt luËn, nhËn ®Þnh cÇn thiÕt gãp phÇn vµo thóc ®Èy xuÊt khÈu c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp cña ViÖt Nam trong thêi gian tíi. ViÖt Nam tuy cã lîi thÕ tiÒm n¨ng ®èi víi mét sè n«ng s¶n xuÊt khÈu cã gi¸ trÞ cao. Nh­ng ®Ó khai th¸c cã hiÖu qu¶ ®ßi hái ph¶i ¸p dông ®ång bé c¸c gi¶i ph¸p kinh tÕ – kü thuËt – tæ chøc, ®Æc biÖt lµ trong t×nh h×nh hiÖn nay cã sù c¹nh tranh gay g¾t cña qóa tr×nh tù do th­¬ng m¹i. ViÖc t×m ra mét gi¶i ph¸p cho xuÊt khÈu n«ng s¶n kh«ng ph¶i lµ mét viÖc lµm ®¬n gi¶n mµ cÇn cã sù hç trî cña c¸c chuyªn gia vµ tæ chøc nghiªn cøu chuyªn s©u. Hy väng r»ng ViÖt Nam víi lîi thÕ cña m×nh vµ ®Þnh h­íng ph¸t triÓn kinh tÕ ®óng ®¾n cña §¶ng vµ Nhµ n­íc trong nh÷ng n¨m tíi sÏ thóc ®Èy c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp ViÖt Nam, kh«ng nh÷ng phong phó vÒ chñng lo¹i, chÊt l­îng tèt, khèi l­îng vµ kim ng¹ch ngµy cµng t¨ng mµ cßn t¹o nªn søc lan to¶ m¹nh mÏ cña s¶n phÈm n«ng nghiÖp ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. Danh môc Tµi liÖu tham kh¶o 1. V¨n kiÖn §¹i héi §¶ng IX – NXB ChÝnh trÞ quèc – 2001 2. NghÞ quyÕt 09/2000/NQ – CP, NghÞ quyÕt 05/2001/NQ – CP, QuyÕt ®Þnh 46/2000/2001/Q§ - TTg, QuyÕt ®Þnh 80/2002/Q§ - CP 3. Gi¸o tr×nh kinh tÕ th­¬ng m¹i, PGS.TS §Æng §×nh §µo - PGS.TS Hoµng §øc Th©n, NXB thèng kª 2001 4. C¬ së ph¸p lý trong kinh doanh th­¬ng m¹i – dÞch vô, PGS.TS §Æng §×nh §µo, NXB thèng kª -2001 5. Gi¸o tr×nh QTKDTM, PGS.TS NguyÔn Thõa Léc – TS. NguyÔn Xu©n Quang, NXB thèng kª 2000 6. Gi¸o tr×nh marketing th­¬ng m¹i, TS. NguyÔn Xu©n Quang, NXB thèng kª - 1999 7. Gi¸o tr×nh QTKDTMQT, PGS. TS TrÇn ChÝ Thµnh, NXB thèng kª - 2000 8. Gi¸o tr×nh kü thuËt nghiÖp vô ngo¹i th­¬ng , Vò H÷u Töu, NXB gi¸o dôc 1998 9. Niªn gi¸m thèng kª 2001, NXB thèng kª Hµ Néi - 2002 10. Kû yÕu khoa häc ViÖn kinh tÕ n«ng nghiÖp 1996 –2002, NXB n«ng nghiÖp 2002 11. NguyÔn §×nh Long, NguyÔn TiÕn M¹nh - Ph¸t huy lîi thÕ, n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng hãa n«ng s¶n xuÊt khÈu chñ yÕu cña ViÖt Nam. NXB N«ng nghiÖp 1999. 12. NguyÔn Trung V¨n - Lóa g¹o ViÖt Nam tr­íc thiªn niªn kû míi h­íng xuÊt khÈu. NXB ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 2001. 13. NguyÔn Sinh Cóc - N«ng nghiÖp n«ng th«n ViÖt Nam thêi kú 1990 - 2000 vµ h­íng gi¶i ph¸p cho 2001 - 2010. 14. Dù b¸o thÞ tr­êng mét sè hµng ho¸ xuÊt khÈu chñ yÕu ViÖt Nam thêi kú ®Õn n¨m 2010, Chuyªn ®Ò sè III.2 Bé th­¬ng m¹i – Hµ Néi 3/2001 15. Kinh tÕ 2002 - 2003 ViÖt Nam vµ thÕ giíi – Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam 16. Thêi B¸o Kinh tÕ ViÖt Nam c¸c sè n¨m 2002, 2003 17. T¹p chÝ Ngo¹i th­¬ng c¸c sè 2002, 2003 18.T¹p chÝ th­¬ng m¹i c¸c sè n¨m 2002, 2003 19. T¹p chÝ n«ng nghiÖp 2002, 2003 20. T¹p chÝ Kinh tÕ vµ dù b¸o 2002, 2003 23. T¹p chÝ Con sè vµ sù kiÖn, T¹p chÝ Kinh tÕ vµ dù b¸o c¸c sè n¨m 2001 24. Thêi b¸o kinh tÕ Sµi Gßn 25 . Trang Web Thêi b¸o kinh tÕ: www.vneconomy.com.vn 26. Trang Web cña Bé th­¬ng m¹i: www.mot.gov.vn 27. Trang Web cña Bé NN & PTNT: www.mard.gov.vn 28. Trang Web cña H¶i quan: www.custome.gov.vn Ngoµi ra cßn nhiÒu tµi liÖu tham kh¶o cã liªn quan kh¸c nh­ Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp, s¸ch b¸o vµ t¹p chÝ chuyªn ngµnh kh¸c