Một số giải pháp phát triển kinh tế hộ nông dân huyện Thanh Miện - Tỉnh Hải Dương

Lêi nãi ®Çu Trong h¬n mét thËp kû võa qua, d­íi ¸nh s¸ng nghÞ quyÕt ®¹i héi VI cña ®¶ng; chØ thÞ 100 cña ban bÝ th­ vµ ®Æc biÖt lµ nghÞ quyÕt 10 cña Bé chÝnh trÞ, kinh tÕ hé n«ng d©n n­íc ta ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh qu¶ to lín, gãp phÇn quan träng t¹o lªn sù t¨ng tr­ëng v­ît bËc cña nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc. Khai th¸c cã hiÖu qu¶ mäi nguån lùc trong n«ng nghiÖp - n«ng th«n, ph¸t huy nh÷ng lîi thÕ vèn cã cña ®Êt n­íc, t¹o c«ng ¨n viÖc lµm, tõng b­íc t¨ng thu nhËp cho lao ®éng lµm n«ng nghiÖp lµ nh÷ng môc tiªu mµ kinh tÕ hé n«ng d©n n­íc nhµ vÒ c¬ b¶n ®· lµm ®­îc trong th¬× gian võa qua. Tuy nhiªn, còng tõ nh÷ng kÕt qu¶ ®· ®¹t ®­îc ®ã, trªn con ®­êng ph¸t triÓn cña m×nh kinh tÕ hé n«ng d©n n­íc ta ®ang ®Æt ra nhiÒu vÊn ®Ò ®ßi hái chóng ta cÇn lµm tèt h¬n n­· trong thêi gian s¾p tíi nh­ ruéng ®Êt cho ng­êi n«ng d©n; vèn, tÝn dông cho c¸c hé; chuyÓn dÞch c¬ cÊu c©y trång, vËt nu«i; thÞ tr­êng ®Çu vµo, ®Çu ra; n©ng cao tr×nh ®é cña ng­êi lao ®éng trong n«ng nghiÖp... Thanh MiÖn lµ mét huyÖn thuÇn n«ng n»m ë vÞ trÝ trung t©m cña ®ång b»ng s«ng Hång. Còng nh­ nh÷ng huyÖn thuÇn n«ng kh¸c trong c¶ n­íc h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt chñ yÕu trong n«ng nghiÖp cña huyÖn lµ kinh tÕ hé n«ng d©n. N«ng nghiÖp lµ ngµnh lu«n ®ãng vai trß quan träng trong ®êi sèng kinh tÕ cña toµn thÓ nh©n d©n vµ hé n«ng d©n còng lu«n chiÕm tû träng lín trong tæng sè hé gia ®×nh cã trong toµn huyÖn. Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ hé n«ng d©n n¬i ®©y còng ®Æt ra nhiÒu vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt nh»m khai th¸c tèt h¬n n÷a nh÷ng nguån lùc trong n«ng nghiÖp -n«ng th«n, kh«ng ngõng n©ng cao chÊt l­îng lao ®éng vµ cuéc sèng cña ng­êi n«ng d©n. Theo em, Thanh MiÖn lµ mét m«i tr­êng thuËn lîi vµ cã tÝnh ®¹i diÖn cao khi chóng ta t×m hiÓu vµ nghiªn cøu vÒ kinh tÕ hé n«ng d©n. V× vËy trong giai ®o¹n thùc tËp nµy em ®· chän ®Ò tµi “Mét sè gi¶i ph¸p ph¸t triÓn kinh tÕ hé n«ng d©n huyÖn Thanh MiÖn - tØnh H¶i D­¬ng”. Víi ®Ò tµi “Mét sè gi¶ ph¸p ph¸t triÓn kinh tÕ hé n«ng d©n huyÖn Thanh MiÖn - tØnh H¶i D­¬ng” em hy väng: - Cñng cè kiÕn thøc ®· häc, tõng b­íc n©ng cao tr×nh ®é tiÕp cËn nh÷ng vÊn ®Ò thùc tiÔn cña b¶n th©n. -VËn dông kiÕn thøc ®· cã, tËp xem xÐt, ®¸nh gi¸ vµ nghiªn cøu mét vÊn ®Ò cô thÓ trong thùc tiÔn. -Gãp phÇn thùc hiÖn chñ tr­¬ng xo¸ ®ãi, gi¶m nghÌo, ph¸t triÓn s¶n xuÊt hµng ho¸ trong n«ng nghiÖp, n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt cña c¸c hé n«ng d©n huyÖn Thanh MiÖn. -Gãp ý kiÕn cña m×nh vµo tiÕng nãi chung, thóc ®Èy sù ph¸t triÓn kinh tÕ hé n«ng d©n ë n­íc ta niÖn nay. Trong qu¸ tr×nh t×m hiÓu vµ nghiªn cøu ®Ò tµi em ®· sö dông nh÷ng ph­¬ng ph¸p chñ yÕu sau: -Ph­¬ng ph¸p thèng kª. -Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu ®iÓn h×nh. -Ph­¬ng ph¸p ®iÒu tra. -Ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch, xö lý sè liÖu vµ ph©n tÝch tæng hîp. -Ph­¬ng ph¸p kh¶o nghiÖm kinh tÕ. B»ng kiÕn thøc ®· ®­îc häc, vËn dông vµo thùc tiÔn nghiªn cøu mét vÊn ®Ò cô thÓ nh»m ®¹t ®­îc nh÷ng môc ®Ých nªu trªn, néi dung bµi viÕt gåm 3 ch­¬ng, ®ã lµ: Ch­¬ng I: C¬ së khoa häc ph¸t triÓn kinh tÕ hé n«ng d©n. Ch­¬ng II: Thùc tr¹ng ph¸t triÓn kinh tÕ hé n«ng d©n ë huyÖn Thanh MiÖn tØnh H¶i D­¬ng. Ch­¬ng III: Mét sè gi¶i ph¸p ph¸t triÓn kinh tÕ hé n«ng d©n huyÖn Thanh MiÖn tØnh H¶i D­¬ng. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n thÇy gi¸o ®· gióp ®ì vµ h­íng dÉn em hoµn thµnh bµi viÕt nµy. Ch­¬ng I: C¬ së khoa häc Ph¸t triÓn kinh tÕ hé N«ng D©n I- Nh÷ng lý luËn chung: 1- Kh¸i niÖm, b¶n chÊt, ®Æc tr­ng, vai trß cña kinh tÕ hé n«ng d©n. a. Kh¸i niÖm b¶n chÊt. Kinh tÕ hé n«ng d©n lµ kh¸i niÖm ®· ®­îc ®Ò cËp ®Õn tõ rÊt sím trong lÞch sö ph¸t triÓn cña loµi ng­êi. Tõng h×nh th¸i ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ kh¸c nhau tr«i qua, l¹i cho chóng ta hiÓu s©u s¾c h¬n vÒ kinh tÕ hé n«ng d©n ë thêi kú lÞch sö ®ã. Tuy nhiªn, kinh tÕ hé n«ng d©n chØ thùc sù ®­îc quan t©m vµ bµn ®Õn khi vÞ trÝ vµ vai trß cña nã dÇn ®­îc kh¼ng ®Þnh trong nÒn kinh tÕ nãi chung vµ trong n«ng nghiÖp - n«ng th«n nãi riªng. Víi ý nghÜa to lín cña viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ hé n«ng d©n ®· ®­îc chøng minh trong lÞch sö. Cã rÊt nhiÒu nhµ kinh tÕ, nh÷ng häc gi¶, häc thuyÕt vµ c¶ nh÷ng nhµ chÝnh trÞ ®· bµn ®Õn kinh tÕ hé víi vai trß lµ thµnh phÇn kinh tÕ chñ yÕu trong n«ng nghiÖp - n«ng th«n. Vµ tÊt nhiªn, tuú tõng thêi kú ph¸t triÓn kh¸c nhau, tuú tõng c¸ch tiÕp cËn kh¸c nhau mµ chóng ta nhËn ®­îc nh÷ng lý thuyÕt kh«ng hoµn toµn gièng nhau vÒ kinh tÕ hé n«ng d©n. -T­ t­ëng cña C.M¸c vµ Ph-Anggen. §èi víi vÊn ®Ò n«ng d©n, c¶ M¸c vµ Anggen ®Òu tá th¸i ®é hÕt søc thËn träng. +Lóc ®Çu, khi nghiªn cøu con ®­êng c«ng nghiÖp ho¸ ®Æc thï cña n­íc Anh, nhËn thÊy qu¸ tr×nh ng­êi n«ng d©n bÞ t¸ch khái ru«ng ®Êt mét c¸ch å ¹t, M¸c ®· tuyªn ®o¸n giai cÊp n«ng nh©n sÏ bÞ xo¸ bá cïng víi sù ph¸t triÓn cña ®¹i c«ng nghiÖp. N«ng nghiÖp sÏ ®­îc tæ chøc l¹i thµnh nÒn ®¹i s¶n xuÊt nh­ trong c«ng nghiÖp. +Nh­ng sau ®ã, bÊt chÊp xu h­íng diÔn ra trong thêi kú c«ng nghiÖp ho¸ nhanh chãng ë n­íc Anh, n«ng tr¹i gia ®×nh vÒ c¨n b¶n kh«ng dùa trªn lao ®éng lµm thuª, vÉn tá râ søc sèng vµ hiÖu qu¶ cña nã. Tõ ®ã trong quyÓn III cña bé t­ b¶n, M¸c ®· viÕt “ Ngay ë nh÷ng n­íc siªu c«ng nghiÖp... víi thêi gian cho ®Õn nay ®· kh¼ng ®Þnh r»ng h×nh thøc l·i nhÊt kh«ng ph¶i lµ n«ng tr¹i c«ng nghiÖp ho¸ mµ lµ n«ng tr¹i gia ®×nh kh«ng dïng lao ®éng lµm thuª. Nh÷ng n­íc cßn gi÷ h×nh thøc t­ h÷u chia ®Êt thµnh kho¶nh nhá, gi¸ c¶ ngò cèc trong nh÷ng n­íc mµ chÕ ®é së h÷u ruéng ®Êt nhá cßn chiÕm ®Þa vÞ thèng trÞ th­êng thÊp h¬n so víi nh÷ng n­íc cã nÒn s¶n xuÊt t­ b¶n chñ nghÜa”. -T­ t­ëng cña V.L.Lª nin: Víi t­ duy biÖn chøng vµ ho¹t ®éng thùc tiÔn,V.L.Lª nin ®· cã nh÷ng ®ãng gãp quan träng vµo nh÷ng luËn ®iÓm nªu trªn cña M¸c vµ Angghen. N¨m 1908, khi bµn vÒ viÖc lùa chän con ®­êng ph¸t triÓn cña n«ng nghiÖp n­íc Nga, Lªnin ®· nhËn thÊy r»ng: Kh«ng thÓ ph¸t triÓn theo con ®­êng t­ b¶n chñ nghÜa kiÓu Phæ v× ®ã lµ kiÓu ph¸t triÓn kÐm hiÖu qu¶, mµ ph¶i lµ theo kiÓu mét chñ tr¹i tù do trªn m¶nh ®Êt tù do, nghÜa lµ m¶nh ®Êt ®ã ®­îc dän s¹ch khái nh÷ng tµn tÝch trung cæ, ®ã lµ kiÓu MÜ. Lªnin cho r»ng Cauxky ®· ®Æt vÊn ®Ò rÊt chÝnh x¸c vµ ®óng ®¾n khi nãi r»ng: N«ng nghiÖp kh«ng ph¸t triÓn theo cïng mét kiÓu víi c«ng nghiÖp. +Thùc tÕ cho ®Õn nay, ngµy cµng kh¼ng ®Þnh sù ph¸t triÓn th¾ng thÕ cña con ®­êng kh¸c víi kiÓu “N«ng tr¹i kü nghÖ” ë Anh hoÆc “§¹i ®iÒn trang kiÓu Phæ” mµ M¸c vµ Lªnin ®· ph¸n ®o¸n ë nhiÒu n­íc. -T­ t­ëng cña A.V.Traian«p. +Kinh tÕ hé n«ng d©n lµ mét h×nh thøc kinh tÕ phøc t¹p cña tæ chøc s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. §ã lµ nh÷ng doanh nghiÖp hµng ho¸ gia ®×nh n«ng d©n kh«ng thuª nh©n c«ng mµ chiÕm ®¹i bé phËn n«ng hé ë n­íc Nga tr­íc c¸ch m¹ng còng nh­ trong thêi kú qu¸ ®é tõ chñ nghÜa t­ b¶n lªn chñ nghÜa x· h«Þ ë Liªn x«. +Kinh tÕ n«ng d©n g¾n bã h÷u c¬ víi gia ®×nh n«ng d©n v× thÕ cã thÓ coi kinh tÕ n«ng d©n lµ kinh tÕ gia ®×nh. §ã lµ mét thø xÝ nghiÖp lao ®éng gia ®×nh sèng theo nh÷ng quy luËt cña nã, kh¸c víi nh÷ng quy luËt t­ b¶n chñ nghÜa dùa trªn c¬ së lao ®éng lµm thuª. Trong kinh tÕ gia ®×nh, ng­êi n«ng d©n võa lµ ng­êi chñ, võa lµ ng­êi lao ®éng. Môc ®Ých s¶n xuÊt kh«ng ph¶i v× lîi nhuËn mµ lµ ®Ó tho¶ m·n nh÷ng nhu cÇu cña gia ®×nh. +Khi v­ît khái kinh tÕ nöa tù nhiªn (nöa tù cung tù cÊp) ng­êi n«ng d©n b¾t ®Çu c¶m thÊy râ sù cÇn thiÕt cña tÝn dông, kü thuËt vµ c«ng nghÖ tiÕn bé. Nh­ng mÆt kh¸c, c¸c qu¸ tr×nh thuÇn tuý sinh häc (trong trång trät còng nh­ trong ch¨n nu«i) l¹i ®ßi hái mét sù ch¨m sãc cña tõng c¸ nh©n vµ ®iÒu ®ã l¹i h¹n chÕ sù ph¸t triÓn theo chiÒu réng cña doanh nghiÖp n«ng d©n. +Mçi ngµnh cã mét giíi h¹n tèi ­u cÇn thiÕt. Khi giíi h¹n tèi ­u v­ît qu¸ khu«n khæ kinh tÕ cña gia ®×nh n«ng d©n, lóc ®ã, n«ng d©n t×m c¸ch hîp t¸c víi nhau ®Ó ®¹t giíi h¹n tèi ­u míi , b»ng c¸ch ®ã lµ chuyÓn dÇn lªn s¶n xuÊt lín. Nãi c¸ch kh¸c, do kh«ng cã kh¶ n¨ng tËp trung v« h¹n theo chiÒu s©u nh­ trong c«ng nghiÖp nªn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp chØ cã thÓ tËp trung theo chiÒu réng tõ qu¸ tr×nh nµy ®Õn qu¸ tr×nh kh¸c. Nh­ vËy ng­êi n«ng d©n khi lµm chñ vµ ng­êi lao ®éng sÏ ®i tíi chç liªn kÕt c¸c qu¸ tr×nh vµ c¸c ngµnh “t¸ch rêi nhau” cïng nhau mua s¾m t­ liÖu s¶n xuÊt, thµnh lËp c¸c nhãm sö dông m¸y mãc vµ tiªu thô s¶n phÈm, c¶i t¹o ®Êt ®ai. Vµ b»ng c¸ch ®ã mµ thay ®æi c¸ch kinh doanh cña m×nh. -T­ t­ëng cña Frank Elliss: Kinh tÕ hé n«ng d©n lµ s¶n xuÊt cña c¸c hé gia ®×nh n«ng nghiÖp, cã quyÒn sinh sèng trªn c¸c m¶nh ®Êt ®ai, sö dông chñ yÕu søc lao ®éng cña gia ®×nh. S¶n xuÊt cña hä th­êng n»m trong hÖ thèng s¶n xuÊt lín h¬n vµ tham gia ë møc ®é kh«ng hoµn h¶o vµ ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng. -Quan ®iÓm cña Liªn Hîp Quèc: +VÒ ph­¬ng diÖn thèng kª: Liªn hîp quèc cho r»ng: hé lµ nh÷ng ng­êi cïng sèng chung d­íi mét m¸i nhµ, cïng ¨n chung vµ cã cïng mét ng©n quü. +VÒ ph­¬ng diÖn s¶n xuÊt: Liªn hîp quèc cho r»ng: kinh tÕ hé lµ mét h×nh thøc tæ chøc c¬ së cña nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸. Nã ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh theo hé gia ®×nh, cã mét hoÆc mét sè ng­êi lao ®éng tù ®Çu t­ theo kh¶ n¨ng vÒ vèn ®Ó trang bÞ t­ liÖu s¶n xuÊt, s¶n xuÊt ra s¶n phÈm hoÆc dÞch vô theo yªu cÇu s¶n phÈm cho sù sinh tån cña hä trªn thÞ tr­êng. Mçi t­ t­ëng, mçi quan ®iÓm cho ta mét c¸ch nhËn thøc tæng qu¸t vÒ kinh tÕ hé n«ng d©n hoÆc kinh tÕ hé n«ng d©n trªn mét mÆt nµo ®ã. Tuy vËy, chóng ta cã thÓ hiÓu: Kinh tÕ hé n«ng d©n lµ tÕ bµo kinh tÕ - x· héi ®­îc h×nh thµnh trªn c¬ së c¸c mèi quan hÖ: h«n nh©n, huyÕt thèng, phong tôc, t©m linh, t©m lý, ®¹o ®øc. Lµ h×nh thøc tæ chøc kinh tÕ c¬ së cña n«ng d©n vµ n«ng th«n. Kinh tÕ hé n«ng d©n ®· tån t¹i tõ rÊt l©u ë c¸c n­íc n«ng nghiÖp, tù chñ trong s¶n xuÊt - kinh doanh n«ng nghiÖp, lµ ph¸p nh©n kinh tÕ, b×nh ®¼ng tr­íc ph¸p luËt vµ lµ chñ thÓ nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. +Hé lµ h×nh thøc kinh tÕ cã quy m« gia ®×nh, c¸c thµnh viªn trong hé g¾n bã víi nhau chÆt chÏ tr­íc tiªn b»ng quan hÖ h«n nh©n vµ huyÕt thèng. +Trong c¸c t­ liÖu s¶n xuÊt cña hé n«ng d©n, ruéng ®Êt lµ t­ liÖu s¶n xuÊt quan träng nhÊt, lµ t­ liÖu s¶n xuÊt chñ yÕu vµ kh«ng thÓ thay thÕ. +Kinh tÕ hé n«ng dan chñ yÕu dùa vµo søc lao ®éng cña gia ®×nh, kh«ng hoÆc rÊt Ýt thuª lao ®éng ngoµi, c¸c lao ®éng trong gia ®×nh mang tÝnh tù gi¸c cao. Ngoµi c¸c lao ®éng chÝnh th× kinh tÕ hé n«ng d©n cßn cã nh÷ng lao ®éng phô ®ã lµ nh÷ng lao ®éng trÎ em vµ ng­êi giµ. +Ng­êi chñ hé võa lµ ng­êi qu¶n lý ®iÒu hµnh s¶n xuÊt,võa trùc tiÕp lao ®éng nªn mäi ng­êi trong hé ®Òu g¾n bã víi nhau chÆt chÏ trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Tõ ®ã c¸c th«ng tin, c¸c quyÕt ®Þnh ®­îc xö lý nhanh vµ kÞp thêi, mang tÝnh hîp lý cao. +TÝnh t­ h÷u cña ng­êi lao ®éng liªn hÖ víi lîi Ých c¸ nh©n mét c¸ch chÆt chÏ, nã võa lµ môc ®Ých, võa lµ ®éng lùc thóc ®Èy kinh tÕ hé ph¸t triÓn. Tõ nh÷ng t­ t­ëng, nh÷ng quan ®iÓm, kh¸i niÖm vµ nh÷ng ®Æc ®iÓm cña kinh tÕ hé n«ng d©n nh­ ®· nªu ë trªn chóng ta cã thÓ rót ra ®­îc b¶n chÊt cña kinh tÕ hé n«ng d©n thÓ hiÖn ë nh÷ng khÝa c¹nh sau: + Kinh tÕ hé n«ng d©n lµ ®¬n vÞ kinh tÕ, trong ®ã c¸c thµnh viªn ho¹t ®éng vµ lµm viÖc mét c¸ch tù chñ, tù nguyÖn v× lîi Ých cña b¶n th©n, cña gia ®×nh vµ cña toµn x· héi. +Kinh tÕ hé n«ng d©n lµ lo¹i h×nh kinh tÕ thÝch nghi nhÊt víi ®Æc ®iÓm cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, n¬i mµ c¸c c©y trång, vËt nu«i ®ßi hái sù quan t©m s¸t sao, sù ch¨m sãc ®óng lóc cña con ng­êi. §Êt ®ai vµ c¸c t­ liÖu s¶n xuÊt kh¸c ®ßi hái mét sù b¶o qu¶n vµ båi d­ìng hîp lý tõ ng­êi sö dông, mét yªu cÇu mµ kh«ng h×nh thøc s¶n xuÊt nµo kh¸c ®¸p øng ®­îc. + Kinh tÕ hé n«ng d©n lµ lo¹i h×nh kinh tÕ phæ biÕn mang tÝnh chÊt ®Æc thï ë mçi vïng, mçi khu vùc vµ mçi n­íc trªn thÕ giíi. Kinh tÕ hé n«ng d©n lµ ®¬n vÞ kinh tÕ c¬ së võa s¶n xuÊt, võa tiªu dïng (mµ ng­êi ta th­êng gäi tù cÊp tù tóc) s¶n phÈm mµ hé lµm ra cã thÓ ®­îc tiªu dïng lu«n víi vai trß lµ t­ liÖu s¶n xuÊt hoÆc s¶n phÈm tiªu dïng. +Còng nh­ nh÷ng thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c, Kinh tÕ hé n«ng d©n ph¶i vËn dông tæng hîp c¸c quy luËt tù nhiªn vµ quy luËt kinh tÕ kh¸ch quan trong qu¸ tr×nh tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña m×nh. +Kinh tÕ hé n«ng d©n kh«ng nh÷ng gi¶i quyÕt tèt c¸c môc tiªu cña hé n«ng d©n mµ cßn gi¶i quyÕt tèt vÊn ®Ò m«i tr­êng sinh th¸i vµ vÊn ®Ò x©y dùng n«ng th«n míi. b- §Æc tr­ng cña kinh tÕ hé n«ng d©n. Kinh tÕ hé n«ng d©n ®ang tån t¹i vµ ph¸t triÓn víi vai trß lµ mét ®¬n vÞ s¶n xuÊt c¬ së cña n«ng nghiÖp - n«ng th«n. Lµ mét thµnh phÇn kinh tÕ ®éc lËp, tù chñ cïng c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c h×nh thµnh lªn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cña n­íc ta hiÖn hay. Kinh tÕ hé n«ng d©n sÏ lu«n lµ mét tÕ bµo bÒn v÷ng vµ ph¸t triÓn lµnh m¹nh trong nÒn kinh tÕ, nã mang nh÷ng ®Æc tr­ng c¬ b¶n sau ®©y: -§Æc tr­ng vÒ së h÷u: Tuy kh«ng ®­îc së h÷u vÒ ®Êt ®ai nh­ng hé n«ng d©n l¹i ®­îc nhµ n­íc giao quyÒn sö dông æn ®Þnh vµ l©u dµi. §ã lµ tiÒn ®Ò quan träng cho sù ph¸t triÓn cña mäi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt trong n«ng nghiÖp. Mäi t­ liÖu s¶n xuÊt kh¸c ®Òu thuéc quyÒn së h÷u cña c¸c thµnh viªn trong hé, vµ tÊt nhiªn mäi s¶n phÈm lµm ra ®Òu thuéc quyÒn së h÷u cña gia ®×nh. TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu nµy t¹o lªn sù kh¸c biÖt gi÷a së h÷u hé n«ng d©n vµ së h÷u t­ nh©n trong së h÷u tËp thÓ. -§Æc tr­ng vÒ môc ®Ých s¶n xuÊt. Môc ®Ých s¶n xuÊt cña kinh tÕ hé n«ng d©n ®­îc x¸c ®Þnh chñ yÕu trªn c¬ së ®¶m b¶o nhu cÇu vÒ l­¬ng thùc vµ thùc phÈm cho hé, mét sè Ýt d­ thõa ®­îc ®em ra ®Ó trao ®æi. Tuy nhiªn cïng víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, môc tiªu ®¶m b¶o nhu cÇu cña hé sÏ gi¶m dÇn vµ thay vµo ®ã lµ s¶n xuÊt hµng ho¸ nh»m n©ng cao thu nhËp, c¶i thiÖn ®êi sèng cho c¸c thµnh viªn, phôc vô ngµy cµng tèt h¬n nhu cÇu vÒ vËt chÊt vµ tinh thÇn cña c¸c thµnh viªn trong gia ®×nh. -§Æc tr­ng vÒ lao ®éng: +Th­êng th× c¸c hé n«ng d©n kh«ng thuª lao ®éng mµ chØ sö dông nh÷ng thµnh viªn trong gia ®×nh. Trong c¸c ngµnh kinh tÕ kh¸c, viÖc sö dông lao ®éng lµ trÎ em vµ ng­êi lín tuæi lµ kh«ng ®­îc phÐp nh­ng trong kinh tÕ hé n«ng d©n th× lao ®éng trÎ em vµ ng­êi lín tuæi ®ãng mét vai trß rÊt ®¸ng kÓ ,hai lao ®éng trÎ em ho¨c ng­êi lín tuæi ®­îc tÝnh b»ng mét lao ®éng chÝnh. +Mäi lao ®éng trong hé n«ng d©n lµm viÖc víi tÝnh tù gi¸c cao, tù chñ v× lîi Ých cña b¶n th©n, cña gia ®×nh vµ cña toµn x· héi. -§Æc tr­ng vÒ mÆt tæ chøc: +Tæ chøc cña hé n«ng d©n rÊt ®¬n gi¶n, gän nhÑ chØ bao gåm nh÷ng ng­êi trong gia ®×nh, trong bé téc cã quan hÖ h«n nh©n vµ huyÕt thèng. +Tæ chøc cña hé n«ng d©n rÊt chÆt chÏ, ®iÒu khiÓn mäi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt chñ yÕu lµ ng­êi chñ gia ®×nh trªn c¬ së thø bËc, hiÖu lùc cao bëi kû c­¬ng, lÒ nÕp mang tÝnh truyÒn thèng. -§Æc tr­ng vÒ ho¹t ®éng kinh tÕ hé: +Ho¹t ®éng kinh tÕ cña hé n«ng d©n kh¸ ®a d¹ng vµ phong phó, cã thÓ tiÕn hµnh s¶n xuÊt kinh doanh trªn nhiÒu lÜnh vùc, nhiªï ngµnh nghÒ . +Cã tÝnh phï hîp vµ tù ®iÒu chØnh cao, víi mçi thay ®æi cña m«i tr­êng s¶n xuÊt kinh doanh th× ho¹t ®éng kinh tÕ cña hé cã thÓ tù ®iÒu chØnh ®Ó phï hîp .Tuy nhiªn sù tù phï hîp ®ã nhanh hay chËm, chÝnh x¸c hay kh«ng cßn phô thuéc vµo ®iÒu kiÖn vµ kh¶ n¨ng cña mçi thµnh viªn trong hé. -§Æc tr­ng vÒ ph©n phèi: C¸c s¶n phÈm do hé n«ng d©n s¶n xuÊt ra tr­íc hÕt ®­îc ph©n phèi ®Òu theo nhu cÇu cña c¸c thµnh viªn trong gia ®×nh, phÇn cßn d­ thõa ®­îc ®em b¸n hoÆc trao ®æi theo sù thèng nhÊt gi÷a mäi thµnh viªn trong gia ®×nh. Víi s¸u ®Æc tr­ng nh­ ®· nªu ë trªn, kinh tÕ hé n«ng d©n thùc sù lµ thµnh phÇn kinh tÕ phï hîp víi yªu cÇu cña mäi nÒn kinh tÕ ®ang tån t¹i, nã lµ mét trong n¨m thµnh phÇn kinh tÕ cña §¶ng, Nhµ n­íc vµ nh©n d©n ta trong qu¸ tr×nh tiÕn lªn chñ nghÜa x· héi. c-Vai trß cña kinh tÕ hé n«ng d©n. Kinh tÕ hé n«ng d©n lµ mét trong nh÷ng thµnh phÇn cÊu t¹o lªn nÒn kinh tÕ quèc d©n cña mçi n­íc, nã kh«ng chØ tù ph¸t triÓn, tù ¶nh h­ëng mµ cßn ¶nh h­ëng tíi vµ chÞu sù ¶nh h­ëng t¸c ®éng cña tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c. Sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña kinh tÕ hé ¶nh h­ëng s©u s¾c tíi ®êi sèng vËt chÊt, v¨n ho¸, tinh thÇn cña mäi tÇng líp d©n c­ trong x· héi. Trong c¸c häc thuyÕt, c¸c quan ®iÓm cña m×nh, c¸c nhµ kinh tÕ, c¸c nhµ chÝnh trÞ ®· phÇn nµo nªu lªn nh÷ng chÝnh kiÕn cña m×nh vÒ vai trß cña kinh tÕ hé. Trong bÊt kú thêi ®¹i nµo, bÊt kú thêi ®iÓm lÞch sö nµo kinh tÕ hé n«ng d©n vÉn lu«n ®ãng vai trß quan träng. -Cung cÊp l­îng l­¬ng thùc, thùc phÈm chñ yÕu phôc vô cho ®êi sèng vµ nhu cÇu cña con ng­êi: +Hµng n¨m trªn toµn thÕ giíi, víi sù æn ®Þnh kho¶ng 300 triÖu hé n«ng d©n ®· ®ãng gãp, gi÷ vai trß lµ lùc l­îng chñ ®¹o trong nÒn n«ng nghiÖp toµn cÇu. S¶n xuÊt ra kho¶ng trªn 2000 triÖu tÊn l­¬ng thùc, trªn 200 triÖu tÊn h¹t cã dÇu vµ kho¶ng 1000 triÖu tÊn thÞt, s÷a, trøng, hµng tû tÊn rau, qu¶ cung cÊp cho gÇn 6 tû ng­êi. +ë MÜ, chØ víi kho¶ng 65% ®Êt n«ng nghiÖp, kinh tÕ hé n«ng d©n ®· t¹o ra mét l­îng n«ng s¶n chiÕm kho¶ng 70% gi¸ trÞ s¶n phÈm n«ng nghiÖp, 50% s¶n l­îng ng« toµn thÕ giíi. +ë NhËt B¶n, kinh tÕ hé n«ng d©n ®· s¶n xuÊt ra mét khèi l­îng s¶n phÈm ®ñ cung cÊp cho nhu cÇu cña c¶ n­íc víi khèi l­îng: 100% nhu cÇu vÒ g¹o; 81% nhu cÇu vÒ thÞt; 98% nhu cÇu vÒ trøng; 90% ®Õn 95% nhu cÇu vÒ rau, qu¶... +ë ViÖt Nam chóng ta víi trªn 10 triÖu hé n«ng d©n, hµng n¨m ®· t¹o ra mét khèi l­îng n«ng s¶n thùc phÈn cùc lín víi sù tiÕn bé v­ît bËc, theo thèng kª n¨m 2000 th× khèi l­îng s¶n phÈm cña toµn ngµnh n«ng nghiÖp lµ: 35,36 triÖu tÊn l­¬ng thùc quy thãc, xuÊt khÈu ®¹t 3,6 triÖu tÊn g¹o, ®· trång ®­îc 717 ngh×n ha ng«, s¶n l­îng xuÊt khÈu cµ phª ®¹t 694 ngh×n tÊn, cao su ®¹t 280 ngh×n tÊn, s¶n l­îng thÞt, trøng liªn tôc t¨ng víi tèc ®é cao, chóng ta kh«ng nh÷ng ®¶m b¶o nhu cÇu l­¬ng thùc, thùc phÈm cho nh©n d©n c¶ n­íc mµ cßn v­¬n lªn trë thµnh mét trong nh÷ng n­íc xuÊt khÈu n«ng s¶n lín trªn thÕ giíi. -H×nh thµnh ®¬n vÞ tÝch tô vèn cña x· héi. Kinh tÕ hé n«ng d©n víi ®Æc ®iÓm lµ ®¬n vÞ s¶n xuÊt c¬ së vµ tù chñ ®· ®ãng vai trß lµ ®¬n vÞ tÝch tô vèn cña x· héi, cïng vêi c¸c ®¬n vÞ trong c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c t¹o lªn mét tæng thÓ c¸c nguån vèn phôc vô cho nhu cÇu vÒ vèn cña toµn x· héi. Nguån vèn mµ c¸c hé n«ng d©n tÝch tô ®­îc lµ c¬ së cho viÖc chuyÓn tõ kinh tÕ tù tóc tù cÊp sang kinh tÕ hµng ho¸ víi hiÖu qu¶ cao mang l¹i. KÕt qu¶ Êy sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh nghÒ trong n«ng nghiÖp, gãp phÇn tÝch cùc vµ to lín vµo sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n. Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña minh, kinh tÕ hé n«ng d©n võa lµ ®¬n vÞ tÝch tô vèn, võa ®ãng vai trß lµ ®¬n vÞ gi¶i ng©n nguån vèn ®ã vµo viÖc t¸i s¶n xuÊt hoÆc më réng ngµnh nghÒ, t¹o nguån ®Çu t­ vµo c¸c ngµnh kh¸c. -T¹o c«ng ¨n viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng. Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, kinh tÕ hé n«ng d©n cÇn sö dông nhiÒu lao ®éng víi sè ngµy c«ng rÊt cao. Tuy nhiªn víi mçi d¹ng hé kh¸c nhau, ë mçi thêi ®iÓm vµ thêi kú ph¸t triÓn cña hé kh¸c nhau mµ cã nhu cÇu vÒ lao ®éng kh«ng gièng nhau: +Sö dông lao ®éng gia ®×nh: Hé n«ng d©n chñ yÕu sö dông lao ®éng trong gia ®×nh vµ lao ®éng trong gia ®×nh còng lµ nguån chñ yÕu cung cÊp cho nhu cÇu cña hé, chóng ta ph¶i nãi r»ng ®a sè lao ®éng trong hé ®Òu lµm viÖc cho sù ph¸t triÓn vµ môc tiªu s¶n xuÊt còng nh­ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cña hé n«ng d©n. +Sö dông lao ®éng gia ®×nh ngoµi ®é tuæi lao ®éng. HiÖn nay, mét t×nh tr¹ng kh¸ phæ biÕn lµ ë c¸c hé n«ng d©n, viÖc sö dông lao ®éng ngoµi ®é tuæi lao ®éng, ®ã lµ c¸c trÎ em vµ ng­êi lín tuæi, víi c¸ch tÝnh cø hai lao ®éng nµy b»ng mét lao ®éng chÝnh ®· gãp phÇn t¨ng thu nhËp cho hé, gi¶i phãng dÇn lùc l­îng lao ®éng chÝnh ra khái n«ng nghiÖp ®Õn mét møc hîp lý. +Sö dông lao ®éng lµm thuª: ViÖc sö dông lao ®éng lµm thuª rÊt Ýt khi xÈy ra ë nh÷ng hé tù tóc tù cÊp, s¶n xuÊt nhá nh­ng l¹i lµ viÖc lµm kh¸ phæ biÕn ë c¸c hé n«ng d©n s¶n xuÊt hµng ho¸ vµ s¶n xuÊt lín. Nh÷ng hé n«ng d©n nµy viÖc thuª m­ín thªm lao ®éng th­êng xuyªn hoÆc vµo thêi vô lµ ®iÒu cÇn thiÕt víi tiÒn c«ng hîp lý ®· t¹o ra mét sè l­îng c«ng ¨n viÖc lµm kh¸ lín cho nh÷ng lao ®éng d­ thõa ë n«ng th«n hiÖn nay. Kinh tÕ hé n«ng d©n, trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ ph¸t triÓn cña m×nh cÇn rÊt nhiÒu ngµy c«ng lao ®éng. Thùc tÕ ®· chøng minh qua nh÷ng n¨m võa qua, kinh tÕ hé n«ng d©n ®· gi¶i quyÕt cho hµng triÖu lao ®éng ë n«ng th«n n­íc ta, gãp phÇn quan träng vµo c«ng cuéc gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng. -Thùc hiÖn ph©n c«ng lao ®éng theo ®¬n vÞ kinh tÕ hé n«ng d©n. Cïng víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña m×nh kinh tÕ hé n«ng d©n ngµy cµng cã ®iÒu kiÖn ®Ó tÝch luü t¸i s¶n xuÊt theo c¶ chiÒu réng vµ chiÒu s©u, khoa häc kü thuËt vµ c«ng nghÖ còng nh­ m¸y mãc ®­îc ¸p dông vµ sö dông vµo s¶n xuÊt ngµy cµng nhiÒu. Tr×nh ®é, kü n¨ng, kinh nghiÖm cña ng­êi n«ng d©n ngµy cµng ®­îc n©ng lªn râ rÖt thªm vµo ®ã lµ sù phï hîp trong c¬ chÕ vµ c¸c chÝnh s¸ch cña nhµ n­íc sÏ gióp cho s¶n xuÊt ngµy cµng ph¸t triÓn sè lao ®éng phôc vô cho nhu cÇu cña kinh tÕ hé vÒ n«ng nghiÖp ngµy cµng gi¶m, sÏ dÉn ®Õn t×nh tr¹ng d­ thõa lao ®éng trong n«ng nghiÖp. Sè lao ®éng d­ thõa nµy víi tr×nh ®é ngµy cµng ®­îc n©ng lªn sÏ chuyÓn dÞch sang lµm viÖc t¹i c¸c ngµnh, nghÒ kh¸c, nhÊt lµ c¸c ngµnh nghÒ truyÒn thèng sÏ ngµy cµng ph¸t triÓn. TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu nµy sÏ dÉn tíi diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp trªn ®Çu ng­êi sÏ t¨ng, n¨ng xuÊt lao ®éng t¨ng vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt cña mét lao ®éng sÏ kh«ng ngõng ®­îc n©ng lªn. -§æi míi kü thuËt s¶n xuÊt. Sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña kinh tÕ hé n«ng d©n víi t­ c¸ch lµ mét thµnh phÇn kinh tÕ tån t¹i vµ lu«n ®æi míi cïng víi qu¸ tr×nh ®æi míi, ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ nãi chung. Kinh tÕ hé n«ng d©n chÞu sù ¶nh h­ëng t¸c ®éng cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c, cña nhiÒu yÕu tè kh¸c. Qua qu¸ tr×nh ho¹t ®éng, nã lu«n ph¸t triÓn h­íng tíi hoµn thiÖn m×nh, mµ ®æi míi vÒ kü thuËt s¶n xuÊt chØ lµ mét mÆt ®æi míi cña nã. Sù ®æi míi vÒ kü thuËt s¶n xuÊt cã ®­îc lµ do c¸c nguyªn nh©n t¸c ®éng sau ®©y: +Ng­êi n«ng d©n víi kinh nghiÖm s¶n xuÊt cña m×nh ngµy cµng lµm tèt h¬n c«ng viÖc cña m×nh, ph¸t hiÖn nh÷ng khã kh¨n cÇn kh¾c phôc vµ nh÷ng thuËn lîi cÇn khai th¸c ph¸t huy. +Cïng víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña m×nh, viÖc ®Çu t­ cho ®æi míi trang thiÕt bÞ s¶n xuÊt lµ ®iÒu tÊt yÕu mµ viÖc häc hái khoa häc kü thuËt míi lµ viÖc lµm thùc sù cÇn thiÕt. +Trong ®êi sèng kinh tÕ hé n«ng d©n th× viÖc c¹nh tranh lµnh m¹nh, sù ghanh ®ua víi nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®­îc sÏ lµ ®éng lù lµ nh©n tè tÝch cùc ®Çu t­ vµ häc hái. +Cïng víi sù quan t©m vÒ gi¸o dôc cña nhµ n­íc, c¸c m¹ng l­íi khuyÕn n«ng ngµy cµng ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ th× mét hÖ qu¶ lµ tr×nh ®é cña ng­êi lao ®éng trong hé n«ng d©n ngµy mét n©ng lªn. §iÒu nµy thùc sù lµ nh©n tè tÝch cùc gióp vËn dông tèt nh÷ng ®iÒu kiÖn vèn cã nh÷ng t­ liÖu s¶n xuÊt trong n«ng hé ®­îc kÕt hîp cã khoa häc mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao. +Qua thêi gian vµ sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ, ®Çu t­ cña nhµ n­íc cho n«ng nghiÖp còng ngµy mét t¨ng, gãp phÇn khai th¸c tèt nh÷ng tiÒm n¨ng, ­u thÕ riªng cã cña hé. TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu nãi trªn kÕt hîp víi nhau mét c¸ch hµi hoµ, khoa häc, kinh nghiÖm truyÒn thèng kÕt hîp víi kü thuËt hiÖn ®¹i lµm cho s¶n phÈm s¶n xuÊt ngµy cµng nhiÒu h¬n, chÊt l­îng tèt h¬n, gi¸ thµnh h¹ h¬n, lîi nhuËn thu ®­îc cao h¬n. §ã còng lµ môc tiªu cho sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña kinh tÕ hé n«ng d©n. S¶n xuÊt hµng ho¸ cã thÓ sím ®­îc ¸p dông nh÷ng tiÕn bé khoa häc, c«ng nghÖ, nhÊt lµ c«ng nghÖ sinh häc vµo s¶n xuÊt. -Gi÷ g×n vµ lµm trong s¹ch m«i tr­êng sinh th¸i. VÊn ®Ò m«i tr­êng vµ « nhiÔm m«i tr­êng ngµy nay ®ang ®­îc toµn thÓ nh©n lo¹i quan t©m cïng gi¶i quyÕt. Gi÷ g×n vµ lµm trong s¹ch m«i tr­êng lµ vÊn ®Ò ®ang ®­îc ®Æt nªn vÞ trÝ hµng ®Çu hiÖn nay. Kinh tÕ hé n«ng d©n, hµng n¨m víi hµng triÖu ha c©y xanh c¸c lo¹i ®­îc gieo trång ®· gãp phÇn to lín vµo c«ng cuéc b¶o vÖ m«i tr­êng trªn thÕ giíi. §ã lµ ®iÒu mµ kh«ng ai trong chóng ta cã thÓ phñ nhËn. Tõ sù t×m hiÓu vÒ b¶n chÊt, ®Æc tr­ng vµ vai trß cña kinh tÕ hé n«ng d©n nh­ ®· nªu ë trªn, chóng ta cã thÓ kh¼ng ®Þnh kinh tÕ hé n«ng d©n sÏ tån t¹i vµ lu«n lµ mét thµnh phÇn kinh tÕ quan träng cña mäi quèc gia, sù ph¸t triÓn cña nã kh«ng nh÷ng lµm cho ®êi sèng cña ng­êi d©n ngµy cµng ®­îc n©ng cao, c¸c nguån lùc trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ngµy cµng ®­îc khai th¸c ®Çy ®ñ mµ cßn cã t¸c dông to lín thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña c¸c thµnh phÇn, c¸c ngµnh kinh tÕ kh¸c: §èi t­îng s¶n xuÊt cña kinh tÕ hé n«ng d©n cã ®Æc ®iÓm riªng biÖt ®ã lµ c©y trång vµ vËt nu«i, lµ nh÷ng c¬ thÓ sèng, chóng sinh tr­ëng vµ ph¸t triÓn theo nh÷ng quy luËt sinh häc nhÊt ®Þnh. Lµ c¸c c¬ thÓ sèng, v× vËy chóng rÊt nh¹y c¶m víi m«i tr­êng tù nhiªn mçi sù thay ®æi vÒ thêi tiÕt, khÝ hËu, vÒ sù ch¨m sãc cña con ng­êi ®Òu cã t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn qu¸ tr×nh ph¸t sinh vµ ph¸t triÓn cña chóng, vµ tÊt nhiªn lµ ¶nh h­ëng ®Õn kÕt qu¶ cuèi cïng cña s¶n xuÊt. Do chóng cã ®Æc ®iÓm nh­ vËy nªn muèn ®¹t hiÖu qu¶ cao nhÊt thiÕt ph¶i cã sù quan t©m ®óng mùc, th­êng xuyªn vµ thùc sù s¸t sao cña con ng­êi. Mçi sù biÕn ®æi, thay ®æi nhá cña nh÷ng c¬ thÓ sèng nµy con ng­êi ®Òu ph¶i biÕt, chóng cÇn ph¶i ®­îc ch¨m sãc ®óng lóc ®óng chç, ®óng khoa häc. §Ó lµm tèt nh÷ng ®iÒu nµy kh«ng mét chñ thÓ nµo kh¸c mµ chØ cã hé n«ng d©n ®¶m ®­¬ng næi. §Æc ®iÓm cã ®ã chØ phï hîp víi tr¸ch nhiÖm, chÊt l­îng cña lao ®éng gia ®×nh, phï hîp víi kiÓu tæ chøc s¶n xuÊt cña kinh tÕ hé n«ng d©n. -Thùc tÕ ph¸t triÓn kinh tÕ hé n«ng d©n ®· cho thÊy nhiÒu ­u ®iÓm mµ kh«ng mét chñ thÓ nµo cã ®­îc, h¬n thÕ n÷a ph¸t triÓn kinh tÕ hé n«ng d©n cßn gióp ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt, t¹o c«ng ¨n viÖc lµm vµ gi¶i phãng lùc l­îng ,n¨ng lùc s¶n xuÊt ë n«ng th«n. ®©y lµ viÖc lµm thùc sù cã ý nghÜa víi bÊt kú mét nÒn kinh tÕ nµo, víi bÊt kú mét x· héi nµo. ViÖc ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt, t¹o c«ng ¨n viÖc lµm lµ ®iÒu cÇn thiÕt cho sù ph¸t triÓn cña x· héi, cña con ng­êi. N¨ng lùc s¶n xuÊt ë n«ng th«n, nhiÒu khi cßn bÞ bã buéc, nh­ng nay nã ®· ®­îc gi¶i phãng, ®­îc ph¸t huy t¸c dông qua sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ hé n«ng d©n. -Ph¸t triÓn kinh tÕ hé n«ng d©n sÏ gióp khai th¸c hÕt mäi tiÒm n¨ng, tiÒm lùc trong n«ng nghiÖp-n«ng th«n. Khai th¸c vµ sö dông cã hiÖu qu¶ nh÷ng t­ liÖu s¶n xuÊt nh­ ®Êt ®ai, c«ng cô lao ®éng...nh÷ng yÕu tè mµ chØ cã kinh tÕ hé míi sö dông cã hiÖu qu¶ nhÊt.S¶n xuÊt cña hé n«ng d©n mang tÝnh ®a d¹ng, tÝnh thÝch øng cao. Sù ph©n bè cña kinh tÕ hé mang tÝnh réng kh¾p. S¶n phÈm cña n«ng nghiÖp mang tÝnh liªn tôc, kh«ng ph©n chia thµnh c¸c b¸n thµnh phÈm, kh«ng tÝnh to¸n ®­îc kÕt qu¶ ngay ë mçi giai ®o¹n. Kinh tÕ hé n«ng d©n tån t¹i vµ ph¸t triÓn kh¾c phôc ®­îc nh÷ng khã kh¨n t­ëng chõng kh«ng kh¾c phôc næi, khai th¸c ®­îc nh÷ng tiÒm n¨ng mµ kh«ng mét chñ thÓ nµo kh¸c khai th¸c ®­îc. Thùc tÕ ph¸t triÓn cña mçi nÒn kinh tÕ trong thêi gian võa qua ®· chøng minh sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña kinh tÕ hé n«ng d©n lµ mét tÊt yÕu, kh¸ch quan, phï hîp víi quy luËt cña s¶n xuÊt n«ng nghÞªp. B»ng nh÷ng luËn gi¶i nh­ ®· nãi ë trªn, chóg ta ph¶i c«ng nhËn r»ng kinh tÕ hé n«ng d©n cã nh÷ng ­u ®iÓm mµ kh«ng chñ thÓ kinh tÕ nµo cã ®­îc. §iÒu nµy ®Æc biÖt ®óng trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp n«ng th«n-n¬i mµ nh÷ng tiÒn ®Ò cho sù ph¸t triÓn vÉn cßn khiªm tèn, ®ßi hái nhiÒu c«ng søc ®Çu t­ còng nh­ cÇn cã sù quan t©m ®óng møc cña nhµ n­íc th× sù ph¸t triÓn cña h×nh thøc kinh tÕ nµy lµ mét tÊt yÕu. N«ng nghiÖp lµ mét trong ba ngµnh chÝnh cÊu thµnh lªn toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n, tuy tõng thêi kú vµ ë mçi n­íc kh¸c nhau nã cã vÞ trÝ kh«ng gièng nhau, tuy nhiªn chóng ta ph¶i nãi r»ng n«ng nghiÖp lu«n ®ãng mét vai trß quan träng trong ®êi sèng cña nh©n d©n mçi n­íc. Sù phøc t¹p cña n«ng nghiÖp chØ phï hîp víi mét lo¹i h×nh s¶n xuÊt kinh doanh, mµ ë ®ã mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao ®ã lµ kinh tÕ hé n«ng d©n. Thùc tÕ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ cña ®Êt n­íc chóng ta còng cho thÊy nh÷ng ®iÒu t­¬ng tù. Qua nhiÒu n¨m kinh tÕ hé n«ng d©n kh«ng ®­îc khuyÕn khÝch ph¸t triÓn, thËm chÝ cßn cã thêi kú bÞ ®­a vµo ®èi t­îng cÇn c¶i t¹o vµ lo¹i bá ®· lµm cho bøc tranh kinh tÕ nãi chung vµ n«ng nghiÖp nãi riªng thùc sù ®en tèi, ®êi sèng cña ng­êi n«ng d©n thùc sù ®· ph¶i tr¶i qua nhiÒu khã kh¨n. NhËn thøc ®­îc sai lÇm nµy, cïng vêi hµng lo¹t sù ®æi míi, trong v¨n kiÖn §¹i héi VI cña §¶ng (1986) vµ trong HiÕn ph¸p cña n­íc CHXHCN ViÖt nam n¨m 1992, kinh tÕ hé n«ng d©n ®· ®­îc c«ng nhËn vµ ®­îc coi lµ mét thµnh phÇn kinh tÕ tån t¹i tÊt yÕu, b×nh ®¼ng vµ l©u dµi. Trong nh÷ng n¨m ®æi míi võa qua, nÒn kinh tÕ vµ n«ng nghiÖp n­íc ta ®· khëi s¾c, ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu to lín, ®iÒu ®ã cã ®­îc cã mét sù ®ãng gãp rÊt lín cña kinh tÕ hé n«ng d©n. §iÒu nµy cµng mét lÇn n÷a kh¼ng ®Þnh sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña kinh tÕ hé n«ng d©n lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan, phï hîp víi quy luËt cña s¶n xuÊt n«ng nghÞªp. 2- Nh÷ng nh©n tè ¶nh h­ëng tíi sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ hé n«ng d©n. Cã rÊt nhiÒu nh©n tè ¶nh h­ëng tíi sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ hé n«ng d©n nh­ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, khÝ hËu, ®Êt ®ai, tr×nh ®é ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ c¸c chÝnh s¸ch vÜ m« cña nhµ n­íc... mµ chóng ta cã thÓ ph©n tÝch øng víi mçi néi dung ph¸t triÓn cña kinh tÕ hé. Tuy nhiªn, ë ®©y chóng ta chØ ®Ò cËp ®Õn mét sè nh©n tè chñ yÕu ¶nh h­ëng tíi viÖc chuyÓn kinh tÕ hé tõ tù cÊp tù tóc, s¶n suÊt nhá lªn s¶n xuÊt hµng ho¸ , kinh tÕ trang tr¹i-môc tiªu mµ kinh tÕ hé n«ng d©n cÇn v­¬n tíi trªn con ®­êng ph¸t triÓn cña m×nh. a-Nhãm nh÷ng nh©n tè kh¸ch quan: -Quy m« vµ diÖn tÝch ruéng ®Êt: chóng ta ®Òu biÕt r»ng ruéng ®Êt lµ t­ liÖu s¶n xuÊt chñ yÕu vµ kh«ng thÓ thay thÕ ®èi víi n«ng nghiÖp nãi chung vµ kinh tÕ hé n«ng d©n nãi riªng. Mäi ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña hé n«ng d©n chñ yÕu diÔn ra trªn m¶nh ®Êt mµ hä ®ang cã quyÒn sö dông. Tuy nhiªn, ®Ó cã thÓ tiÕn hµnh s¶n xuÊt lín , s¶n xuÊt hµng ho¸ ®­îc th× hé n«ng d©n cÇn cã sù tÝch tô vµ tËp trung ®Õn mét møc ®é ®ñ lín vµ hîp lý ®Êt ®ai. Tuú tõng hé, tuú tõng lo¹i h×nh s¶n xuÊt kinh doanh mµ cÇn quy m« ruéng ®Êt kh¸c nhau nh­ng chóng cÇn liÒn kho¶nh vµ ®ñ lín. -Cã sù t¸c ®éng tÝch cùc vµ phï hîp trong c¸c chÝnh s¸ch cña nhµ n­íc. §©y lµ nh©n tè thùc sù quan träng ®èi víi viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ hé n«ng d©n. Mçi chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch cña nhµ n­íc ®­a ra ®Òu nh»m t¸c ®éng tíi mét mÆt nµo ®ã cña ®êi sèng x· héi. Vµ chÝnh s¸ch ®èi víi viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ hé n«ng d©n còng vËy, còng nh»m ®¹t ®­îc môc tiªu nµo ®ã mµ nhµ n­íc ®Ò ra. C¸c chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch cña nhµ n­íc cã thÓ thóc ®Èy kinh tÕ hé n«ng d©n ph¸t triÓn m¹nh mÏ nh­ng còng cã thÓ k×m h·m sù ph¸t triÓn cña nã. C¸c chÝnh s¸ch quan träng nh­: chÝnh s¸ch vÒ ®Êt ®ai, chÝnh s¸ch vÒ thÞ tr­êng, chÝnh s¸ch vÒ vèn, chÝnh s¸ch vÒ ®Çu t­... -Cã sù ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh cña c¬ së h¹ tÇng. C¬ së h¹ tÇng còng lµ mét nh©n tè quan träng trong sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ hé n«ng d©n.qu¸ tr×nh tõ s¶n xuÊt, tiªu thô, trao ®æi, chuyÓn ®æi c¸c s¶n phÈm cña kinh tÕ hé cã ®­îc diÔn ra b×nh th­êng, su«n sÎ, thuËn lîi hay kh«ng phÇn lín phô thuéc vµo hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng nµy. C¬ së h¹ tÇng còng cã ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn gi¸ thµnh c¸c s¶n phÈm cña hé n«ng d©n. -Sù h×nh thµnh c¸c vïng s¶n xuÊt chuyªn m«n ho¸. H×nh thµnh c¸c vïng s¶n xuÊt chuyªn m«n hãa thùc sù lµ ®iÒu cÇn thiÕt trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn tõ hé tù cÊp tù tóc lªn hé s¶n xuÊt hµng ho¸. H×nh thµnh c¸c vïng chuyªn m«n ho¸ sÏ ®em l¹i nhiÒu thuËn lîi cho c¸c hé n«ng d©n, gióp thóc ®Èy ph¸t triÓn s¶n xuÊt,tiªu thô s¶n phÈm, tËp trung ®ång nhÊt thÞ tr­êng ®Çu vµo, ®Çu ra... Tuy nhiªn sù h×nh thµnh c¸c vïng s¶n xuÊt chuyªn m«n ho¸ hoµn toµn ph¶i dùa trªn ®ßi hái kh¸ch quan, hîp lý cña vïng vµ t×nh h×nh kinh tÕ. -C«ng nghiÖp chÕ biÕn: §i ®«i víi viÖc ph¸t triÓn s¶n xuÊt hµng ho¸ réng kh¾p cña c¸c hé n«ng d©n, viÖc h×nh thµnh c¸c vïng s¶n xuÊt chuyªn m«n ho¸ th× mét yªu cÇu ®Æt ra lµ thÞ tr­êng tiªu thô cÇn ®­îc quan t©m tháa ®¸ng, ®¶m b¶o ®em l¹i hiÖu qu¶ s¶n xuÊt cho ng­êi n«ng d©n. Muèn vËy c«ng nghÖ chÕ biÕn cÇn ®i tr­íc mét b­íc, h×nh thµnh t¹i nh÷ng vïng nguyªn liÖu, t¹i nh÷ng khu trung t©m, trôc ®­êng giao th«ng thuËn tiÖn. Nh»m n©ng cao gi¸ trÞ vµ chÊt l­îng s¶n phÈm mµ ng­êi n«ng d©n s¶n xuÊt ra. -Qu¸ tr×nh hîp t¸c, liªn doanh, liªn kÕt vµ sù ho¹t ®éng cña hÖ thèng khuyÕn n«ng tõ trung ­¬ng tíi c¬ së. Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt lín, s¶n xuÊt hµng ho¸ th× viÖc hîp t¸c, liªn doanh, liªn kÕt lµ ®iÒu thùc sù cÇn thiÕt. Sù ho¹t ®éng cña hÖ thèng khuyÕn n«ng còng cã vai trß rÊt lín trong viÖc thóc ®Èy qu¸ tr×nh nµy. B»ng nh÷ng ho¹t ®éng cô thÓ cña m×nh, hÖ thèng khuyÕn n«ng cã thÓ lµm nhanh hay chËm qu¸ tr×nh chuyÓn tõ s¶n xuÊt tù cÊp tù tóc cña c¸c hé n«ng d©n sang s¶n xuÊt hµng ho¸. b-Nhãm nh©n tè chñ quan: -Kinh nghiÖm s¶n xuÊt cña ng­êi lao ®éng cïng víi tr×nh ®é häc vÊn kü n¨ng cña hä t¹o thµnh nh©n tè v« cïng quan träng trong viÖc ph¸t triÓn nµy. Ng­êi lao ®éng b»ng kinh nghiÖm thùc tÕ ®· tr¶i qua cïng víi nh÷ng vÊn ®Ò khoa häc kü thuËt míi tiÕp thu sÏ cã c¸ch kÕt hîp tèt nhÊt mäi t­ liÖu s¶n xuÊt vµ mäi tiÒm n¨ng mµ m×nh cã. Tuú tõng møc ®é thuÇn thôc vµ trang bÞ kiÕn thøc kh¸c nhau mµ ®em l¹i hiÖu qu¶ kh«ng gièng nhau trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt nh÷ng nh©n tè chñ quan nµy thùc sù ®ãng vai trß quan träng trong viÖc ®i lªn cña c¸c hé n«ng d©n, ®Æc biÖt lµ tr×nh ®é h¹ch to¸n cña chñ hé gãp phÇn rÊt lín vµo sù thµnh c«ng cña c«ng viÖc. -Vèn ®· tÝch tô ®­îc vµ møc ®é trang bÞ t­ liÖu s¶n xuÊt cña c¸c hé n«ng d©n còng sÏ quyÕt ®Þnh sù thuËn lîi hay kh«ng trong viÖc ®Çu t­ s¶n xuÊt, chuyÓn dÞch nhanh hay chËm cña qu¸ tr×nh chuyÓn sang s¶n xuÊt hµng ho¸. NhËn biÕt ®­îc nh÷ng nh©n tè kh¸ch quan vµ chñ quan chñ yÕu nµy chóng ta cã thÓ khai th¸c ®­îc nh÷ng ®iÓm m¹nh mµ chóng ta ®· cã vµ kh«ng ngõng kh¾c phôc nh÷ng tån t¹i mµ chóng ta vÉn cßn, nh­ vËy chóng ta sÏ ®Èy nhanh ®­îc qu¸ tr×nh chuyÓn tõ kinh tÕ hé tù cÊp tù tóc, s¶n xuÊt nhá lªn s¶n xuÊt hµng ho¸ lín, kinh tÕ trang tr¹i. II- Kh¸i qu¸t sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ hé n«ng d©n ë mét sè n­íc trªn thÕ giíi vµ n­íc ta. 1- Sù ph¸t triÓn kinh tÕ hé n«ng d©n ë mét sè n­íc trªn thÕ giíi. Kinh tÕ hé n«ng d©n ®· tån t¹i tõ rÊt sím trong lÞch sö vµ tr¶i qua nhiÒu b­íc th¨ng trÇm cïng víi c¸c h×nh th¸i kinh tÕ-x· héi. Tuy nhiªn, nã chØ thùc sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ ë ba thÕ kû trë l¹i ®©y khi mµ c¸c cuéc c¸ch m¹ng khoa häc vµ c«ng nghÖ ®· t¹o ra hµng lo¹t nh÷ng c«ng nghÖ, kü thuËt vµ c«ng cô s¶n xuÊt míi, t¹o ra b­íc ®ét ph¸ trong nÒn n«ng nghiÖp cña thÕ giíi. Hé n«ng d©n cho ®Õn nay ®· tån t¹i phæ biÕn trªn thÕ giíi, ë tÊt c¶ c¸c n­íc cã s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Nh­ng chñ yÕu nã ®ang tån t¹i ë d¹ng hé n«ng d©n s¶n xuÊt hµng ho¸ vµ kinh tÕ trang tr¹i. Sau ®©y, ®Ó gióp cho viÖc nghiªn cøu vµ viÖc ®Þnh h­íng ph¸t triÓn cho kinh tÕ hé n«ng d©n ë n­íc ta phï hîp víi quy luËt ph¸t triÓn n«ng nghiÖp nãi chung, chóng ta sÏ xem xÐt t×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ hé, kinh tÕ trang tr¹i ë mét sè n­íc trªn thÕ giíi. Tõ ®ã chóng ta cã thÓ rót ra ®­îc nh÷ng kinh nghiÖm vµ xu h­íng ph¸t triÓn cña kinh tÕ hé n«ng d©n. -V­¬ng quèc Hµ Lan. Lµ mét ®Êt n­íc nhá bÐ víi diÖn tÝch 41500 km2, d©n sè 14806000 ng­êi trong ®ã sè lao ®éng n«ng nghiÖp chØ chiÕm 5,7% d©n sè, nh­ng hµng n¨m ®· s¶n xuÊt ra mét l­îng l­¬ng thùc-thùc phÈm kh«ng nh÷ng ®¸p øng ®ñ nhu cÇu trong n­íc mµ con xuÊt khÈu 48,3 tû Gulden s¶n phÈm n«ng nghiÖp n¨m 1990. Mçi mét lao ®éng n«ng nghiÖp ë Hµ Lan cã thÓ nu«i ®­îc 112 ng­êi. Toµn bé s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ë Hµ Lan ®­îc tæ chøc chñ yÕu theo n«ng tr¹i. N¨m 1960 cã 300 ngh×n n«ng tr¹i th× ®Õn n¨m 1985 chØ cßn 138 ngh×n. C¸c n«ng tr¹i tæ chøc gän víi diÖn tÝch trung b×nh kho¶ng 10ha ®Êt canh t¸c, sö dông lao ®éng gia ®×nh lµ chÝnh. C¸c n«ng tr¹i ®­îc trang bÞ ®Çy ®ñ mäi dông cô, m¸y mãc cÇn thiÕt, sè n«ng tr¹i ch¨n nu«i chiÕm 17%. -ë Ph¸p: ®¬n vÞ s¶n xuÊt phæ biÕn trong n«ng nghiÖp lµ n«ng tr¹i gia ®×nh. N¨m 1956 ®· cã kho¶ng 2,5 triÖu n«ng tr¹i víi 4 triÖu lao ®éng canh t¸c trªn diÖn tÝch 32 triÖu ha.Quy m« canh t¸c b×nh qu©n cña mét n«ng tr¹i truíc ®©y lµ 15 ®Õn 20ha, nay t¨ng lªn 20®Õn50ha. Cã 70% n«ng tr¹i ch¨n nu«i tõ 20 bß s÷a trë lªn.N«ng tr¹i ë Ph¸p chñ yÕu sö dông lao ®éng vµ c«ng cô m¸y mãc cña gia ®×nh . -ë §an M¹ch: D©n sè cña§an M¹ch lµ 5 triÖu ng­êi, trong ®ã lao ®éng n«ng nghiÖp chiÕm 6% lùc l­îng lao ®éng toµn x· héi. NÒn n«ng nghiÖp cña §an M¹ch chñ yÕu c¬ cÊu theo c¸c ®¬n vÞ hé vµ trang tr¹i. Kho¶ng 87% c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt nµy sö dông lao ®éng lµ c¸c thµnh viªn trong gia ®×nh vµ hä hµng th©n thiÕt lµm ë tÊt c¶ c¸c kh©u s¶n xuÊt.ChØ cã 13% sè ®¬n vÞ cã thuª lao ®éng song còng th­êng xuyªn tõ 2 ng­êi trë lªn.Nghµnh ch¨n nu«i cña §an M¹ch ph¸t triÓn kh¸ m¹nh, c¶ n­íc hiÖn nay cã kho¶ng 34 ngh×n ®µn bß s÷a.Mét ®iÒu kh¸ ®Æc biÖt ë ®©y lµ cã c¸c hÖ thèng tr­êng häc vµ c¸c tæ chøc riªng cña n«ng d©n chÞu tr¸ch nhiÖm ®µo t¹o nghÒ nghiÖp cho thanh niªn n«ng th«n. Mét n«ng d©n §an M¹ch cã thÓ s¶n xuÊt mét l­îng n«ng s¶n ®ñ cung cÊp cho kho¶ng 160 ng­êi. -ë Thuþ §iÓn: N«ng l©m nghiÖp ë n­íc nµy ®­îc tæ chøc chñ yÕu theo ®¬n vÞ n«ng tr¹i gia ®×nh. HiÖn nay c¶ n­íc cã kho¶ng 100 ngh×n n«ng tr¹i c¸c lo¹i. Quy m« b×nh qu©n mét n«ng tr¹i lµ 30ha ®Êt canh t¸c vµ 30 ®Çu gia sóc lín. Mét n«ng tr¹i lo¹i kh¸ th­êng canh t¸c 40ha ®Êt, ch¨m sãc 60 ha rõng vµ nu«i 25 bß s÷a, 25 bß thÞt.C¸c n«ng tr¹i th­êng canh t¸c trªn ®Êt riªng hoÆc thuª cña nhµ n­íc thêi h¹n tõ 5 ®Õn 25 n¨m.Mçi nong tr¹i b×nh qu©n cã 2 lao ®éng vµ hai m¸y kÐo. Hµng n¨m, ®¹i diÖn cña n«ng d©n, cña ng­êi tiªu dïng vµ ®¹i diÖn chÝnh phñ häp l¹i ®Ó ®Þnh gi¸ b¸n lÎ c¸c lo¹i n«ng s¶n thùc phÈm trong n¨m. -ë MÜ: Hoa Kú lµ n­íc tõ nhiÒu n¨m nay dÉn ®Çu thÕ giíi vÒ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. N¨m 1987, xuÊt khÈu n«ng phÈm cña Hoa kú ®¹t 46 tû ®«la, ®ã lµ con sè cùc kú lín nãi lªn vÞ trÝ dÉn ®Çu cña hä. Ngoµi ®iÒu kiÖn thiªn thuËn lîi, kÕt qu¶ Êy cßn do yÕu tè tæ chøc s¶n xuÊt hîp lý mang l¹i. Ng­êi MÜ thõ¬ng nãi “n«ng tr¹i gia ®×nh lµ linh hån, lµ tÕ bµo cña nÒn n«ng nghiÖp Hoa kú” vµ qu¶ thùc ®óng nh­ vËy. N¨m 1976, toµn n­íc MÜ cã 28 triÖu n«ng tr¹i víi kho¶ng 4,4 triÖu lao ®éng nh­ng ®Õn n¨m 1987 con sè nµy chØ cßn 2.176 ngh×n n«ng tr¹i víi 3,208 triÖu lao ®éng (ch­a ®Çy 2% d©n sè). Do quy m« vµ n¨ng suÊt lao ®éng t¨ng nªn sè n«ng tr¹i vµ sè lao ®éng n«ng nghiÖp ngµy cµng gi¶m. Trong sè 1.733.683 n«ng tr¹i lo¹i nhá cã 1.721.816 n«ng tr¹i gia ®×nh (99,3%) do kü thuËt ngµy cµng hiÖn ®¹i nªn quy m« trung b×nh cña mét n«ng tr¹i còng kh«ng ngõng t¨ng lªn: 1940 lµ 40 ha; 1950 lµ 80 ha; 1960 lµ 120 ha; nh÷ng n¨m 80 tõ 150 ®Õn 200 ha vµ hiÖn nay kho¶ng 217 ha. C¸c n«ng tr¹i gia ®×nh së h÷u 228.576.692 ha ®Êt canh t¸c, nh­ng canh t¸c tíi 362.430.000 ha. Nh÷ng n«ng tr¹i lín, nh÷ng tËp ®oµn s¶n xuÊt cã trªn 10 lao ®éng chØ cã 1.797 ®¬n vÞ, së h÷u 4.527.466 ha, canh t¸c 5.811.539 ha. ë Hoa kú c¸c n«ng tr¹i chñ yÕu chØ sö dông lao ®éng gia ®×nh, Tuy nhiªn hä ®­îc hç trî bëi mét hÖ thèng c«ng cô vµ thiÕt bÞ v« cïng hiÖn ®¹i. Hµng n¨m, mét sè n«ng tr¹i bÞ ph¸ s¶n, cã kho¶ng 50.000 chñ ®Êt bÞ vì nî. -ë mét sè n­íc Ch©u ¸: BiÓu 1: Sè l­îng vµ quy m« n«ng tr¹i ë mét sè n­íc Ch©u ¸ N­íc  Sè l­îng n«ng tr¹i (triÖu)  Quy m« n«ng tr¹i (ha)    1970  1955  1970  1985   1-NhËt B¶n 2-Hµn Quèc 3-§µi Loan 4-Th¸i Lan 5-In®«nªxia 6-Philipin 7-Mianma 8-¢n §é 9-Pakistan 10-Srilanca 11-Nªpan  5,300 - 0,877 3,214 2,168 12,148 - 61,500 12,155 1,174 1,496  4.200 2,300 0,870 4,500 4,400 - 4,300 81,600 - - -  1,06 0,9 1,11 - - - - 2,62 2,37 1,59 1,22  1,20 - 1,00 5,60 3,66 1,88 2,00 2,60 3,80 - -   Nguån: Hîp t¸c ho¸ n«ng nghiÖp ViÖt Nam-NXB Sù ThËt, 1992, trang 111. Nh×n chung quy m« n«ng tr¹i ë c¸c n­íc Ch©u ¸ vµo lo¹i thÊp cã nhiÒu nguyªn nh©n dÉn ®Õn t×nh tr¹ng nµy, trong ®ã nguyªn nh©n chñ yÕu lµ do Ch©u ¸ chñ yÕu canh t¸c lóa n­íc nªn quy m« kho¶ng tõ 1,5 ®Õn 2 ha lµ hîp lý vµ hiÖu qu¶. Qua t×m hiÓu ë c¸c n­íc ph¸t triÓn vµ ®ang ph¸t triÓn vÒ kinh tÕ hé n«ng d©n, ta cã thÓ rót ra mét sè nhËn xÐt sau ®©y: -N«ng tr¹i gia ®×nh tuy quy m« kh«ng lín vµ ph©n t¸n ë n«ng th«n nh­ng nã ®· t¹o ra n¨ng suÊt, s¶n l­îng n«ng s¶n cao vµ tËp trung. Sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn l©u dµi cña n«ng tr¹i lµ do tÝnh ®Æc thï cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp quy ®Þnh. -C¸c n«ng tr¹i trong nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ lµ lùc l­îng s¶n xuÊt hµng ho¸ chñ yÕu trong n«ng nghiÖp, s¶n xuÊt lµ h­íng ra thÞ tr­êng nã kh¸c h¼n víi kinh tÕ tiÓu n«ng. -C¬ cÊu s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c n«ng tr¹i rÊt ®a d¹ng cã n«ng tr¹i chuyªn s¶n xuÊt 1-2 lo¹i s¶n phÈm ngò cèc hoa qu¶, cµ phª, cao su hay ch¨n nu«i bß, lîn, gµ... cã n«ng tr¹i s¶n xuÊt kinh doanh tæng hîp, kÕt hîp trång trät víi ch¨n nu«i, víi nghÒ rõng hoÆc víi c¸c ngµnh phi n«ng nghiÖp. -§a sè c¸c n«ng tr¹i chØ sö dông lao ®éng gia ®×nh lµ chñ yÕu, sè n«ng tr¹i thuª lao ®éng kh«ng nhiÒu, nÕu cã chñ yÕu chØ thuª theo thêi vô vµ sè l­îng thuª kh«ng nhiÒu. V× lµ n«ng tr¹i gia ®×nh nªn cã n«ng tr¹i gåm nhiÒu thÕ hÖ. -PhÇn lín n«ng tr¹i canh t¸c trªn ruéng ®Êt cña riªng, cha truyÒn con nèi. Còng cã mét phÇn n«ng tr¹i canh t¸c ruéng ®Êt thuª dµi h¹n cña nhµ n­íc hay t­ nh©n. Quy m« cña c¸c n«ng tr¹i tuú vµo tr×nh ®é tranh bÞ tiÕn bé khoa häc kü thuËt mµ cã sù kh¸c nhau. DiÔn biÕn vÒ quy m« vµ sè l­îng diÔn ra tõ tõ trong mét thêi gian dµi vµ kh«ng ¶nh h­ëng tíi s¶n xuÊt, vµ n¨ng xuÊt ngµy cµng ®­îc n©ng lªn. -H×nh thøc sö dông c«ng cô lao ®éng còng cã sù kh¸c nhau, cã n«ng tr¹i tù bá vèn mua riªng m¸y mãc tù s¶n xuÊt còng cã n«ng tr¹i sö dông h×nh thøc hîp t¸c hoÆc ®i thuª. 2- Sù ph¸t triÓn kinh tÕ hé n«ng d©n ë n­íc ta. Trong h¬n mét thËp kû võa qua, cïng víi qu¸ tr×nh ®æi míi vµ sù ph¸t triÓn v­ît bËc cña nÒn kinh tÕ, n«ng nghiÖp n­íc ta ®· cã mét b­íc tiÕn dµi trªn con ®­êng ph¸t triÓn cña m×nh. §¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu to lín trªn tÊt c¶ c¸c mÆt. Tõ mét n­íc n«ng nghiÖp l¹c hËu, th­êng xuyªn ph¶i nhËp l­¬ng thùc, thùc phÈm tõ n­íc ngoµi, ®Õn nay chóng ta ®· hoµn toµn tù tóc ®­îc sè l­îng l­¬ng thùc vµ thùc phÈm cho nhu cÇu trong n­íc. B¶o ®¶m sù Êm no trong ®êi sèng cña nh©n d©n vµ an ninh l­¬ng thùc quèc gia víi møc ®ä t¨ng tr­ëng hµng n¨m ®¹t 4,3%. N¨m 1997 so víi n¨m 1987 s¶n l­îng l­¬ng thùc t¨ng 1,8 lÇn, cµ phª t¨ng 20 lÇn, cao su t¨ng 3,5 lÇn, chÌ t¨ng 1,8 lÇn.Kh«ng nh÷ng thÕ, s¶n phÈm n«ng nghiÖp th­êng xuyªn chiÕm tû träng cao trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña c¶ n­íc, th­êng xuyªn chiÕm 40 ®Ðn 50% víi møc t¨ng trung b×nh ®¹t sÊp xØ 20% n¨m. Hµng n¨m thu vÒ hµng tû ®« la, gãp phÇn quan träng ®­a ®Êt n­íc v­ît qua khñng ho¶ng kinh tÕ, æn ®Þnh x· héi, t¹o ®iÒu kiÖn vµ tiÒn ®Ò tiÕn hµnh nh÷ng c¶i c¸ch s©u réng kh¸c ®Ó b­íc vµo thêi kú c«ng nghiÖp ho¸- hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. Gãp phÇn vµo nh÷ng thµnh tùu to lín ®ã, kinh tÕ hé n«ng d©n ViÖt nam ®ang dÇn kh¶ng ®Þnh vai trß vµ vÞ trÝ cña m×nh ®èi víi ®Êt n­íc. Tuy nhiªn, kh«ng ph¶i dÔ dµng mµ chóng ta cã nh÷ng thµnh tùu nµy, ®ã lµ c¶ mét qu¸ tr×nh mµ kinh tÕ hé n«ng d©n ®· ph¶i tr¶i qua, cã nh÷ng lóc khã kh¨n, gian khæ, t­ëng chõng kh«ng thÓ thay ®æi, nh­ng chóng ta vÉn v­ît qua ®Ó cã ngµy h«m nay. Sau ®©y chóng ta sÏ ®Ò cËp ®Õn vµ ph©n tÝch tõng qu¸ tr×nh mµ kinh tÕ hé n«ng d©n n­íc ta ®· ph¶i tr¶i qua. a-Hé n«ng d©nViÖt nam d­íi chÕ ®é phong kiÕn, thùc d©n. Theo sè liÖu thèng kª tr­íc c¸ch m¹ng th¸ng t¸m - 1945, n«ng d©n ta chiÕm 97% tæng sè n«ng hé, nh­ng chØ cã 36% diÖn tÝch ruéng ®Êt. Kho¶ng 40% sè hé n«ng d©n cã chót Ýt ruéng t­, cßn l¹i 1/2(ë B¾c kú vµ Trung kú) vµ 2/3 sè hé (ë Nam kú) kh«ng cã lÊy mét “m¶nh ®Êt c¾m dïi”. Theo sè liÖu cña Yves Henry(1930) th×: -ë B¾c kú sè hé cã d­íi 0,36 ha chiÕm 61,8% ng­êi cã ruéng,sè cã tõ 0,36 ®Õn 1,8 ha chiÕm 28,8%. -ë Trung kú sè hé cã d­íi 0,5ha chiÕm 68,5%ng­êi cã ruéng, cã 0,5 ®Ðn 2,5 ha lµ 25,3% tæng sè chñ ruéng. -ë Nam kú sè hé cã d­íi 1ha chiÕm 33,6%, cßn sè hé cã 1 ®Õn 3 ha lµ 38%. Nh­ vËy phÇn lín n«ng d©n cã ruéng ë ViÖt nam thêi kú nµy chØ cã d­íi 1 ha, mµ sè nµy l¹i kh«ng ®«ng, tÇng líp n«ng d©n trong x· héi bÞ ph©n ho¸ thµnh nhiÒu thµnh phÇn: +Cè n«ng: v× kh«ng cã ruéng nªn chuyªn sèng b»ng nghÒ lµm thuª.Hä th­êng chØ cã viÖc lµm vµo hai th¸ng trong n¨m ®ã lµ hai vô th¸ng n¨m vµ th¸ng m­êi. Thµnh phÇn nµy ph¶i ¨n ®ãi tíi 7 ®Õn 8 th¸ng trong n¨m. +BÇn n«ng vµ trung n«ng líp d­íi: Thµnh phÇn nµy cã chót Ýt ruéng ®Êt vµ c«ng cô s¶n xuÊt. Th­êng ph¶i l·nh canh ruéng ®Êt cña ®Þa chñ ®Ó cµy cÊy thªm. ViÖc lµm thuª chØ lµ phô ®èi víi tÇng líp nµy. Nh÷ng ng­êi lÜnh canh ruéng ®Êt cña ®Þa chñ ®­îc gäi lµ nh÷ng t¸ ®iÒn. Hä ph¶i chÞu bao phÝ tæn tõ lóc cµy bõa, ch¨m sãc...VËy mµ sau mçi vô gÆt t¸ ®iÒn th­êng ph¶i nép cho ®Þa chñ 50 ®Õn75% hoa lîi. Ngoµi ®Þa t« chÝnh t¸ ®iÒn cßn ph¶i nép cho ®Þa chñ nhiÒu kho¶n ®Þa t« nh­ t« tr©u;t« n­íc; t« n«ng cô. Thµnh phÇn n«ng d©n nµy th­êng ph¶i chÞu ®ãi tõ 3 ®Õn 6 th¸ng trong mét n¨m. Trong thêi kú phong kiÕn vµ thùc d©n nµy ®êi sèng cña ng­êi n«ng d©n v« cïng cùc khæ, kinh tÕ hé n«ng d©n kh«ng cã c¬ may ph¸t triÓn. T« cao, tøc nÆng, s­u thuÕ chång chÊt lµm cho ng­êi n«ng d©n kh«ng ®ñ nu«i sèng m×nh vµ cµng kh«ng cã ®iÒu kiÖn c¶i tiÕn c«ng viÖc ®ång ¸ng. Ruéng ®Êt manh món, c«ng cô s¶n xuÊt cò kü, l¹c hËu nh­ ngµn n¨m tr­íc, phÇn lín b»ng tre, gç, Ýt c¸i b»ng kim lo¹i nªn võa nÆng nÒ, võa mau háng. Ng­êi ta dïng tr©u bß ®Ó kÐo cÇy, kh«ng cã tr©u bß th× ng­êi kÐo thay. C¸c kh©u cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt v« cïng l¹c hËu nhÊt lµ c¸c vïng nói vµ d©n téc Ýt ng­êi. §· thÕ, nh÷ng n¨m m­a thuËn giã hoµ th× Ýt nh÷ng n¨m cã b·o lôt,s©u bÖnh...th× nhiÒu ¸p bøc bãc lét cïng víi sù tµn ph¸ cña thiªn nhiªn ®· k×m h·m ghª ghím søc s¶n xuÊt cña hµng triÖu n«ng d©n lao ®éng. N¨ng xuÊt c©y trång lao ®éng rÊt thÊp, trung b×nh lóa chØ ®¹t 10-12 t¹/ha. Tãm l¹i, d­íi chÕ ®é thùc d©n phong kiÕn, n«ng d©n n­íc ta r¬i vµo c¶nh “mét cæ ®«i ba trßng”. Hä bÞ c¸c tÇng líp ¨n b¸m trong x· héi lµ ®Õ quèc, phong kiÕn vµ t­ s¶n s©u xÐ. Lµm viÖc cùc nhäc mµ kh«ng ®­îc h­ëng kÕt qu¶ do m×nh lµm ra, cuéc sèng v« cïng khã kh¨n vµ vÊt v¶. b. Kinh tÕ hé n«ng d©n ViÖt Nam tõ sau c¸ch m¹ng th¸ng 8 n¨m 1945. C¸ch m¹ng th¸ng 8 n¨m 1945 lµ mèc lÞch sö quan träng ®¸nh dÊu sù thay ®æi c¬ b¶n cña x· héi ViÖt nam, ®ång thêi lµ sù ®æi ®êi cña n«ng d©n ViÖt nam, t¹o lªn mét tiÒn ®Ò quan träng cho sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ hé n«ng d©n n­íc ta. -Tõ sau c¸ch m¹ng th¸ng 8, ChÝnh Phñ ViÖt Nam D©n Chñ Céng Hoµ, nhµ n­íc c«ng n«ng ®Çu tiªn ë §«ng nam ¸ ®· tõng b­íc gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò ruéng ®Êt theo khÈu hiÖu “ng­êi cÇy cã ruéng” cña §¶ng céng s¶n, gi¶m t«, xo¸ nî... -§Çu n¨m 1954, kh¸ng chiÕn thùc d©n phÊp th¾ng lîi. Qua c¶i c¸ch ruéng ®Êt, n«ng d©n miÒm B¾c ®­îc chia 810.000 ha ruéng ®Êt tÞch thu cña ®Þa chñ. ë miÒn Nam, n«ng d©n ®­îc chia cÊp 750.000 ha ruéng ®Êt c¸c lo¹i, riªng ë Nam bé 564.547 ha ®· vÒ tay n«ng d©n lµm chñ. Thêi kú 1955-1957, hé n«ng d©n ë miÒn B¾c ®· thùc sù ®ãng vai trß ®iÒu hµnh s¶n xuÊt theo ®óng nghÜa lµ ®¬n vÞ kinh tÕ tù chñ. Thêi gian nµy n«ng nghiÖp miÒn B¾c ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu lín. So víi thêi kú n¨m 1939 th× c¸c chØ tiªu cña nh÷ng n¨m 1955-1957 ®¹t nh­ sau: +S¶n l­îng quy thãc t¨ng 57%, riªng thãc t¨ng 53%. +N¨ng suÊt lóa t¨ng 30,8%, l­¬ng thùc b×nh qu©n ®Çu ng­êi t¨ng 43,6%. +§µn tr©u t¨ng 44%, ®µn bß t¨ng 39%, ®µn lîn t¨ng 20%. -Tõ n¨m 1958 ®Õn 1980, chñ tr­¬ng hîp t¸c ho¸ thùc chÊt lµ tËp thÓ ho¸ n«ng nghiÖp ®· lµm lu mê dÇn vai trß cña kinh tÕ hé n«ng d©n. Toµn bé c«ng viÖc tõ s¶n xuÊt tíi ph©n phèi s¶n phÈm ®Òu do HTX n«ng nghiÖp ®iÒu hµnh. -Tõ n¨m 1981 ®Õn 1987. Cïng víi sù ra ®êi cña chØ thÞ 100 cña Ban bÝ th­ trung ­¬ng §¶ng, n«ng nghiÖp n­íc ta ®· cã sù khëi s¾c b­íc ®Çu. Hé n«ng d©n ®· ®­îc ®¶m nhËn mét sè kh©u c«ng viÖc trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. G¾n quyÒn lîi vµ tr¸ch nhiÖm cña ng­êi n«ng d©n víi kÕt qu¶ cuèi cïng nªn ®· ®¹t ®­îc mét sè thµnh tùu to lín: Thêi kú 1981-1985 so víi thêi kú 1976-1980, s¶n l­îng l­¬ng thùc quy thãc t¨ng 27% n¨ng xuÊt lóa t¨ng 23,8%, diÖn tÝch c©y c«ng nhiÖp t¨ng 62,1%, ®µn bß t¨ng 33,2%, ®µn lîn t¨ng 22,1%, gi¸ trÞ tæng s¶n l­îng n«ng nghiÖp t¨ng 5%/n¨m s¶n l­îng l­¬ng thùc b×nh qu©n t¨ng 4,83%/n¨m, l­îng l­¬ng thùc b×nh qu©n ®Çu ng­êi liªn tôc t¨ng qua c¸c n¨m. 1981: 273kg; 1982: 299 kg; 1983: 296 kg; 1984: 303 kg; 1985: 305 kg... ®êi sèng cña ng­êi n«ng d©n ®· ®­îc c¶i thiÖn mét b­íc ®¸ng kÓ. MÆc dï vËy nh­ng tÝnh tÝch cùc cña c¬ chÕ tho¸ng 100 chØ ph¸t huy ®­îc trong mét thêi gian ng¾n, cã nhiÒu tiªu côc x¶y ra vµ cÇn cã sù söa ®æi. -Thêi kú 1988 tíi nay: §øng tr­íc t×nh h×nh ®ã, th¸ng 4 n¨m 1988, Bé chÝnh trÞ ®· ra NghÞ quyÕt sè 10 vÒ ®æi míi qu¶n lý kinh tÕ n«ng nghiÖp, x¸c lËp vÞ trÝ tù chñ cho hé n«ng d©n ë n­íc ta. S¶n xuÊt n«ng nghiÖp n­íc ta ®· cã nh÷ng chuyÓn biÕn quan träng,ë c¸c ®Þa ph­¬ng ruéng ®Êt ®· ®­îc giao cho hé n«ng d©n sö dông l©u dµi. QuyÒn sö dông ruéng ®Êt l©u dµi cïng víi quyÒn sö h÷u t­ liÖu s¶n xuÊt kh¸c lµ nguån gèc t¹o ra ®éng lùc míi thóc ®Èy hé n«ng d©n ch¨m lo s¶n xuÊt, ®ång thêi kh¾c phôc t×nh tr¹ng v« chñ trong qu¶n lý sö dông ®Êt ®ai vµ c¸c t­ liÖu s¶n xuÊt kh¸c trong nhiÒu n¨m ë n«ng th«n. HiÖn nay ë n­íc ta cã trªn 10 triÖu hé n«ng d©n víi 70% lao ®éng c¶ n­íc vµ 84% lao ®éng ë n«ng th«n. Theo sè liÖu ®iÒu tra cña ViÖn quy ho¹ch vµ thiÕt kÕ n«ng nghiÖp t¹i 26 huyÖn thuéc c¸c vïng kh¸c nhau trong c¶ n­íc nh»m nghiªn cøu thùc tr¹ng kinh tÕ cña c¸c hé n«ng d©n, chóng ta cã nh÷ng sè liÖu nh­ sau: +B×nh qu©n nh©n khÈu vµ lao ®éng cña mçi hé ë c¸c vïng cã sù kh¸c nhau. ë Trung du vµ miÒn nói phÝa B¾c trung b×nh mét hé n«ng d©n cã tõ 4 ®Õn 5 nh©n khÈu vµ tõ 2 ®Õn 3 lao ®éng th× ë ®ång b»ng s«ng Hång vµ khu 4 cò c¸c con sè nµy t­¬ng øng lµ 4 ®Õn 5 vµ 1 ®Õn 3, ë Duyªn h¶i trung bé vµ ®ång b»ng s«ng Cöu long lµ 6 ®Õn 7 vµ 3 ®Õn 4; 70 ®Õn 80% chñ hé lµ nam giíi. Tr×nh ®é v¨n ho¸ trung b×nh ë ®ång b»ng s«ng Hång lµ líp 6 ®Õn 7; ë khu 4 cò, Trung du miÒn nói phÝa B¾c vµ Duyªn h¶i trung bé lµ líp 5 ®Õn 6; ®ång b»ng s«ng Cöu long lµ líp 3 ®Õn 4. +DiÖn tÝch canh t¸c trung b×nh cña mét hé: ë phÝa B¾c: 0,3-0,4 ha. Duyªn h¶i trung bé: 0,4-0,6 ha. §ång b»ng s«ng Cöu long: 0,6-1 ha. +C«ng cô lao ®éng cña hé n«ng d©n chñ yÕu lµ th« s¬, sè c¬ giíi ho¸, cã m¸y mãc phôc vô s¶n xuÊt rÊt Ýt. +HiÖn nay c¶ n­íc chóng ta cã: 14,8% sè hé n«ng d©n nghÌo (kho¶ng 1,5-1,6 triÖu hé) ®ang cßn ë tr×nh ®é s¶n xuÊt tiÓu n«ng tù cÊp tù tóc, nhiÒu khi kh«ng ®ñ ¨n. 62,8% sè hé n«ng d©n trung b×nh (kho¶ng 6,3-6,5 triÖu hé) chñ yÕu lµ s¶n xuÊt tù tóc, ®ñ ¨n, cã mét Ýt n«ng s¶n hµng ho¸ kh«ng ®¸ng kÓ. 22,4% sè hé kh¸ vµ giµu (kho¶ng 2,2-2,3 triÖu hé), b­íc ®Çu v­ît ra khái quü ®¹o cña nÒn kinh tÕ tiÓu n«ng tù cÊp tù tóc ®Ó ®i vµo s¶n xuÊt hµng ho¸ víi c¸c møc ®é kh¸c nhau. + Chóng ta thùc sù vui mõng lµ cïng víi c¸c chÝnh s¸h ®æi míi vµ khuyÕn khÝch hé n«ng d©n ph¸t triÓn, ®Õn nay c¶ n­íc chóng t¸ cã trªn 100.000 trang tr¹i c¸c lo¹i. Con sè nµy tuy kh«ng lín ®èi víi mét sè n­íc trªn thÕ giíi nh­ng ®èi víi chóng ta nã lµ mét sù thµnh c«ng ghi nhËn sù ph¸t triÓn b­íc ®Çu lªn s¶n xuÊt lín, s¶n xuÊt hµng ho¸ cña hé n«ng d©n Vi