Một số vấn đề đầu tư phát triển thuỷ lợi phục vụ sản xuất nông nghiệp ở nước ta hiện nay

Lêi nãi ®Çu Cïng víi viÖc t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn mäi mÆt trong n«ng nghiÖp nh»m ®¸p øng nhu cÇu vÒ l­¬ng thùc thùc phÈm th× ë nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi sù ph¸t triÓn thuû lîi ®· trë thµnh quy m« quèc gia. §èi víi c¸c n­íc ph¸t triÓn c¬ së vËt chÊt thuû lîi ®­îc ®Çu t­ rÊt cao, kho¶ng 10.000 USD/ ha. V× ®Çu t­ cao nh­ vËy nªn c¸c c«ng tr×nh thuû lîi ®Çu mèi kh«ng nh÷ng lµ nh÷ng c«ng tr×nh v÷ng ch¾c vÒ mÆt kü thuËt mµ lµ nh÷ng c«ng tr×nh mü thuËt cã kiÕn tróc hiÖn ®¹i...Do ®ã ë nh÷ng n­íc nµy s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ph¸t triÓn râ rÖt, n¨ng suÊt c©y trång vµ vËt nu«i t¨ng. TÊt c¶ c¸c n­íc §«ng Nam ¸ ®Òu rÊt quan t©m ®Õn sù nghiÖp ph¸t triÓn thuû lîi nh»m ®¸p øng nhu cÇu bøc thiÕt vÒ l­¬ng thùc thùc phÈm do søc Ðp cña sù gia t¨ng d©n sè. Nh÷ng n­íc nµy ®­a ra chiÕn l­îc ph¸t triÓn thuû lîi lµ ®Çu t­ chiÒu s©u ®Ó ph¸t huy hÕt hiÖu qu¶ cña c¸c c«ng tr×nh hiÖn cã. ë ViÖt Nam, trong hoµn c¶nh chiÕn tranh kÐo dµi, n«ng nghiÖp n­íc ta vÉn ph¸t triÓn víi 80% d©n sè lµm nghÒ n«ng, n¨m nµo mÊt mïa th× n¨m Êy sù ph¸t triÓn cña x· héi l¹i chao ®¶o “N«ng suy, b¸ch nghÖ b¹i”. Nh­ng träng t©m cña n«ng nghiÖp lµ s¶n xuÊt l­¬ng thùc kh«ng thÓ thiÕu vai trß cña n­íc. N«ng nghiÖp ViÖt Nam ®· tæng kÕt c¸c yÕu tè ¶nh h­ëng ®Õn n¨ng suÊt lóa lµ “NhÊt n­íc, nh× ph©n, tam cÇn, tø gièng”. Do vËy trong chiÕn tranh còng nh­ trong hoµ b×nh, khi ®Êt n­íc gÆp nhiÒu khã kh¨n c«ng t¸c thuû lîi vÉn ®­îc §¶ng vµ Nhµ n­íc tËp trung ®Çu t­ cïng víi sù ®ãng gãp to lín cña nh©n d©n nªn ®· ®¹t ®­îc thµnh tÝch quan träng, gãp phÇn vµo nh÷ng chuyÓn biÕn vµ thµnh c«ng cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, biÕn ®æi n«ng th«n, phßng ngõa thiªn tai, b¶o ®¶m an toµn cho nhiÒu khu vùc. Còng v× thÕ mµ thuû lîi lu«n ®­îc nhÊn m¹nh lµ “ biÖn ph¸p hµng ®Çu trong n«ng nghiÖp” ThÊy ®­îc ý nghÜa quan träng hµng ®Çu cña thuû lîi ®èi víi n«ng nghiÖp, §¶ng vµ Nhµ n­íc ta ®· ®Æc biÖt quan t©m vµ ®Çu t­ nhiÒu vµo thuû lîi nªn ®· thu ®­îc mét sè kÕt qu¶ cao trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, phßng ngõa thiªn tai, b¶o vÖ m«i tr­êng. Tuy nhiªn trong qu¸ tr×nh ®Çu t­ vµo thuû lîi ë n­íc ta cßn mét sè h¹n chÕ do thiÕu vèn ®Çu t­, khoa häc c«ng nghÖ cßn thÊp. §Ó lµm râ h¬n t×nh h×nh ®Çu t­ ph¸t triÓn vµo thuû lîi em ®i vµo ®Ò tµi: “ Mét sè vÊn ®Ò ®Çu t­ ph¸t triÓn thuû lîi phôc vô s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ë n­íc ta hiÖn nay” lµm luËn v¨n tèt nghiÖp cña m×nh. * Môc ®Ých nghiªn cøu cña luËn v¨n tèt nghiÖp nh»m gãp phÇn; - Lµm râ nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn, ph­¬ng ph¸p luËn vÒ ®Çu t­, vai trß nhiÖm vô cña thuû lîi. Tõ ®ã lµm s¸ng tá sù cÇn thiÕt ph¶i ®Çu t­ vµo thuû lîi. - Ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng ®Çu t­ ph¸t triÓn thuû lîi ë n­íc ta hiÖn nay. - §­a ra ph­¬ng h­íng vµ nh÷ng gi¶i ph¸p ®Çu t­ ph¸t triÓn thuû lîi. * §èi t­îng nghiªn cøu cña luËn v¨n tèt nghiÖp: Lµ kh¸i qu¸t vÒ c«ng t¸c thuû lîi vµ t×nh h×nh ho¹t ®éng cña ngµnh thuû n«ng, c¸c c«ng tr×nh thuû lîi nãi chung, ®i s©u tËp trung nghiªn cøu t×nh h×nh ®Çu t­ vµo thuû lîi. MÆt kh¸c ®èi t­îng chñ yÕu cña thuû lîi nh»m phôc vô n«ng nghiÖp nªn ta lÊy c¸c chØ tiªu vÒ s¶n l­îng l­¬ng thùc, c¸c c«ng tr×nh ®­îc thùc hiÖn lµm ®èi t­îng ph©n tÝch trùc tiÕp. * Ph¹m vi nghiªn cøu. LuËn v¨n tèt nghiÖp chØ giíi h¹n nghiªn cøu t×nh h×nh ®Çu t­ ph¸t triÓn thuû lîi ë n­íc ta tõ khi thùc hiÖn ®æi míi ®Õn nay. Nghiªn cøu nh÷ng quan ®iÓm, ph­¬ng h­íng, mét sè gi¶i ph¸p nh»m thóc ®Èy ho¹t ®éng ®Çu t­ ph¸t triÓn vµo thuû lîi. §Ó nghiªn cøu ®Ò tµi nµy luËn v¨n ®· sö dông mét hÖ thèng c¸c ph­¬ng ph¸p duy vËt biÖn chøng vµ duy vËt lÞch sö cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin lµm c¬ së lý luËn, dùa vµo nghÞ ®Þnh vµ quan ®iÓm cña ChÝnh phñ. Dïng ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch hÖ thèng vµ ph­¬ng ph¸p chuyªn gia ®Ó ®¸nh gi¸ rót ra nh÷ng mÆt ®· lµm ®­îc vµ cßn tån t¹i trong viÖc ®Çu t­ ph¸t triÓn thuû lîi ë n­íc ta hiÖn nay. Thu thËp th«ng tin t­ liÖu tµi liÖu tham kh¶o nghiªn cøu vµ chän läc kinh nghiÖm cña c¸c n­íc víi t­ duy khoa häc, kh¸ch quan vµ thùc tiÔn ®Ó ®Ò xuÊt kiÕn nghÞ nh÷ng ®Þnh h­íng ®æi míi nh»m phôc vô cho ho¹t ®éng ®Çu t­ ph¸t triÓn Thuû lîi ®em l¹i hiÖu qu¶ cao h¬n. * KÕt cÊu luËn v¨n tèt nghiÖp: Ngoµi lêi nãi ®Çu, kÕt luËn luËn v¨n tèt nghiÖp gåm 3 ch­¬ng: - Ch­¬ng I: Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn chung vÒ ®Çu t­ ph¸t triÓn Thuû lîi. - Ch­¬ng II: Thùc tr¹ng ®Çu t­ ph¸t triÓn Thuû lîi ë n­íc ta nh÷ng n¨m  gÇn ®©y. - Ch­¬ng III: Ph­¬ng h­íng vµ gi¶i ph¸p ®Çu t­ ph¸t triÓn Thuû lîi  trong thêi gian tíi. Ch­¬ng I Lý luËn chung vÒ ®Çu t­ ph¸t triÓn thuû lîi. I-/ Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ ®Çu t­ ph¸t triÓn. 1-/ Kh¸i niÖm ho¹t ®éng ®Çu t­ ph¸t triÓn. 1.1 Kh¸i niÖm ®Çu t­. §Çu t­ theo nghÜ© chung nhÊt ®­îc hiÓu lµ “sù bá ra”, “sù hy sinh” c¸c nguån lùc ë hiÖn t¹i (tiÒn, søc lao ®éng, cña c¶i vËt chÊt, trÝ tuÖ) nh»m ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ cã lîi cho ng­êi ®Çu t­ trong t­¬ng lai. 1.2 Kh¸i niÖm ®Çu t­ ph¸t triÓn. §Çu t­ ph¸t triÓn lµ lo¹i ®Çu t­ trong ®ã ng­êi cã tiÒn bá tiÒn ra ®Ó tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng nh»m t¹o ra tµi s¶n míi cho nÒn kinh tÕ lµm t¨ng tiÒm lùc s¶n xuÊt kinh doanh vµ mäi ho¹t ®éng x· héi kh¸c. Lµ ®iÒu kiÖn chñ yÕu ®Ó t¹o viÖc lµm vµ n©ng cao ®êi sèng cña mäi ng­êi d©n trong x· héi. 1.3 Kh¸i niÖm ho¹t ®éng ®Çu t­ ph¸t triÓn. Ho¹t ®éng ®Çu t­ ph¸t triÓn lµ qu¸ tr×nh sö dông vèn ®Çu t­ nh»m t¸i s¶n xuÊt gi¶n ®¬n vµ t¸i s¶n xuÊt më réng c¸c c¬ së vËt chÊt kü thuËt cña nÒn kinh tÕ nãi chung cña ®Þa ph­¬ng ngµnh vµ cña c¸c c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh dÞch vô nãi riªng. 2-/ Vai trß cña ho¹t ®éng ®Çu t­ ph¸t triÓn ®èi víi nÒn kinh tÕ. Theo c¸c lý thuyÕt kinh tÕ vµ thùc tiÔn ®· chøng minh r»ng ®Çu t­ ph¸t triÓn lµ nh©n tè quan träng ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ, lµ ch×a kho¸ cña sù t¨ng tr­ëng cña mçi quèc gia. Vai trß nµy cña ®Çu t­ ®­îc thÓ hiÖn ë c¸c mÆt sau ®©y: 2.1 Trªn gi¸c ®é toµn bé nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc. 2.1.1 §Çu t­ võa t¸c ®éng ®Õn tæng cung, võa t¸c ®éng ®Õn tæng cÇu. 2.1.1.1 §Çu t­ t¸c ®éng ®Õn tæng cÇu. §Çu t­ lµ yÕu tè chiÕm tû träng lín trong tæng cÇu cña toµn bé nÒn kinh tÕ, ®Çu t­ th­êng chiÕm 24 - 28% trong c¬ cÊu tæng cÇu cña tÊt c¶ c¸c n­íc trªn thÕ giíi. §èi víi tæng cÇu, t¸c ®éng cña ®Çu t­ lµ ng¾n h¹n. Víi tæng cung ch­a kÞp thay ®æi, sù t¨ng lªn cña ®Çu t­ lµm cho tæng cÇu t¨ng, kÐo theo s¶n l­îng c©n b»ng t¨ng vµ gi¸ c¶ cña c¸c ®Çu vµo cña ®Çu t­ t¨ng. Hay muèn tiÕn hµnh mua m¸y mãc thiÕt bÞ th× ph¶i cã tiÒn ®Ó ®Çu t­ vµ tiÕn hµnh huy ®éng c¸c nguån lùc nhµn rçi ®ang “n»m chÕt” trong d©n vµo ho¹t ®éng kinh tÕ. Khi ®ã c¸c tiÒm lùc nµy ®­îc khai th¸c vµ ®· ®em l¹i hiÖu qu¶ nhÊt ®Þnh nµo ®ã nh­ t¹o viÖc lµm, t¨ng thu nhËp, t¨ng ngo¹i tÖ... 2.1.1.2 §Çu t­ t¸c ®éng ®Õn tæng cung. Khi thµnh qu¶ cña ®Çu t­ ph¸t huy t¸c dông, c¸c n¨ng lùc míi ®i vµo ho¹t ®éng th× tæng cung, ®Æc biÖt lµ tæng cung dµi h¹n t¨ng lªn kÐo theo s¶n l­îng tiÒm n¨ng t¨ng vµ gi¸ c¶ s¶n phÈm gi¶m. Khi ®ã tÊt yÕu tiªu dïng t¨ng lªn. T¨ng tiªu dïng ®Õn l­ît m×nh l¹i tiÕp tôc kÝch thÝch s¶n xuÊt h¬n n÷a. S¶n xuÊt ph¸t triÓn lµ nguån gèc c¬ b¶n ®Ó t¨ng tÝch luü, ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, t¨ng thu nhËp cho ng­êi lao ®éng, n©ng cao ®êi sèng cña mäi thµnh viªn trong x· héi. 2.1.2 §Çu t­ cã t¸c ®éng hai mÆt ®Õn sù æn ®Þnh kinh tÕ. §Çu t­ gi÷ vÞ trÝ quan träng trong nÒn kinh tÕ, tuy nhiªn dï lµ t¨ng hay gi¶m ®Çu t­ th× ®Òu cïng mét lóc võa lµ yÕu tè duy tr× sù æn ®Þnh, võa lµ yÕu tè ph¸ vì sù æn ®Þnh cña nÒn kinh tÕ cña mäi quèc gia. Ch¼ng h¹n, khi t¨ng ®Çu t­, cÇu c¸c yÕu tè ®Çu t­ t¨ng lµm cho gi¸ c¸c hµng ho¸ cã liªn quan t¨ng (gi¸ chi phÝ vèn, gi¸ c«ng nghÖ, lao ®éng vËt t­) ®Õn mét møc ®é nµo ®ã dÉn ®Õn t×nh tr¹ng lam ph¸t. §Õn l­ît m×nh l¹m ph¸t lµm cho s¶n xuÊt ®×nh trÖ, ®êi sèng cña ng­êi lao ®éng gÆp nhiÒu khã kh¨n do tiÒn l­¬ng ngµy mét thÊp h¬n, th©m hôt ng©n s¸ch, kinh tÕ ph¸t triÓn chËm l¹i. MÆt kh¸c t¨ng ®Çu t­ lµm cho cÇu c¸c yÕu tè cã liªn quan t¨ng, s¶n xuÊt cña c¸c ngµnh nµy ph¸t triÓn thu hót thªm lao ®éng, gi¶m t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp, n©ng cao ®êi sèng cña ng­êi lao ®éng, gi¶m tÖ n¹n x· héi. TÊt c¶ nh÷ng t¸c ®éng nµy t¹o ®iÒu kiÖn rÊt lín cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ. Hay khi gi¶m ®Çu t­ th× nã còng cã t¸c ®éng hai mÆt ®Õn nÒn kinh tÕ mçi quèc gia. Mét mÆt, khi gi¶m ®Çu t­ s¶n xuÊt cña c¸c ngµnh chËm ph¸t triÓn do thiÕu vèn, gi¶m lùc l­îng lao ®éng dÉn ®Õn t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp, ®êi sèng cña ng­êi lao ®éng còng gi¶m...MÆt kh¸c khi gi¶m ®Çu t­ th× gi¸ c¸c hµng ho¸ cã liªn quan kh«ng t¨ng, thËm chÝ cßn gi¶m khi ®ã nã gi¶m ®­îc l¹m ph¸t. Nh­ trªn cho thÊy ®Çu t­ lu«n cã t¸c ®éng hai mÆt ®Õn nÒn kinh tÕ, v× vËy trªn gi¸c ®é qu¶n lý ph¶i gi¶m t¸c ®éng xÊu, t¨ng t¸c ®éng tÝch cùc nh»m duy tr× ®­îc sù æn ®Þnh cña toµn bé nÒn kinh tÕ. 2.1.3 §Çu t­ t¸c ®éng ®Õn tèc ®é t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ. KÕt qu¶ nghiªn cøu cña c¸c nhµ kinh tÕ cho thÊy: muèn gi÷ tèc ®é t¨ng tr­ëng ë møc trung b×nh th× tû lÖ ®Çu t­ ph¶i ®¹t 15 - 25% so víi GDP tuú thuéc vµo ICOR mçi n­íc. ICOR =  ( Møc t¨ng GDP =  NÕu ICOR kh«ng ®æi th× møc t¨ng GDP hoµn toµn phô thuéc vµo vèn ®Çu t­. ChØ tiªu ICOR cña mçi n­íc phô thuéc vµo nhiÒu nh©n tè, thay ®æi theo tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ vµ c¬ chÕ chÝnh s¸ch cña mçi n­íc. Kinh nghiÖm c¸c n­íc cho thÊy, chØ tiªu ICOR phô thuéc m¹nh vµo c¬ cÊu kinh tÕ vµ hiÖu qu¶ ®Çu t­ trong c¸c nghµnh, c¸c vïng l·nh thæ còng nh­ phô thuéc vµo hiÖu qu¶ cña c¸c chÝnh s¸ch nãi chung. Th«ng th­êng, ICOR trong n«ng nghiÖp thÊp h¬n ICOR trong c«ng nghiÖp. Do ®ã ë c¸c n­íc ph¸t triÓn tû lÖ ®Çu t­ thÊp th­êng dÉn ®Õn tèc ®é t¨ng tr­ëng thÊp. VÝ dô ®Çu t­ / GDP ë Mü n¨m 1965 lµ 12%, n¨m 1989 lµ 15% dÉn ®Õn t¨ng tr­ëng 1965 - 1989 lµ 1,6 lÇn. ë NhËt: n¨m 1965 lµ 28%, n¨m 1989 lµ 33% dÉn ®Õn t¨ng tr­ëng 1965 - 1989 lµ 4,3 lÇn. VËy víi n­íc cã tû lÖ ®Çu t­ / GDP lín th× cã tèc ®é t¨ng tr­ëng cao. §èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, ®Çu t­ ®ãng vai trß nh­ mét có hÝch ban ®Çu t¹o ®µ cho sù cÊt c¸nh cña nÒn kinh tÕ, ®iÒu nµy ®· ®­îc chøng minh qua nÒn kinh tÕ cña c¸c n­íc NICs, c¸c n­íc §«ng Nam ¸ nh­ Th¸i Lan, Singapore... §èi víi ViÖt Nam, ®Ó ®¹t ®­îc môc tiªu ®Õn n¨m 2000 t¨ng gÊp ®«i tæng s¶n phÈm quèc néi theo dù tÝnh cña c¸c nhµ kinh tÕ cÇn mét khèi l­îng vèn ®Çu t­ gÊp 3,5 lÇn so víi n¨m 1992, tû lÖ vèn ®Çu t­ so víi GDP ®¹t 24,7%. 2.1.4 §Çu t­ t¸c ®éng ®Õn sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ. Kinh nghiÖm cña c¸c n­íc trªn thÕ giíi cho thÊy con ®­êng tÊt yÕu ®Ó cã thÓ t¨ng tr­ëng nhanh tèc ®é mong muèn (tõ 9 - 10%) lµ t¨ng c­êng ®Çu t­ nh»m t¹o ra sù ph¸t triÓn nhanh ë khu vùc c«ng nghiÖp vµ dÞch vô. §èi víi c¸c ngµnh n«ng, l©m, ng­ ngiÖp do nh÷ng h¹n chÕ vÒ ®Êt ®ai vµ c¸c kh¶ n¨ng sinh häc, ®Ó ®¹t ®­îc tèc ®é t¨ng tr­ëng tõ 5 - 6% lµ rÊt khã kh¨n. Nh­ vËy, chÝnh s¸ch ®Çu t­ quyÕt ®Þnh sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ë c¸c quèc gia nh»m ®¹t ®­îc tèc ®é t¨ng tr­ëng nhanh cña toµn bé nÒn kinh tÕ. VÒ c¬ cÊu l·nh thæ, ®Çu t­ cã t¸c dông gi¶i quyÕt nh÷ng mÊt c©n ®èi vÒ ph¸t triÓn gi÷a c¸c vïng l·nh thæ, ®­a nh÷ng vïng kÐm ph¸t triÓn tho¸t khái t×nh tr¹ng ®ãi nghÌo, ph¸t huy tèi ®a nh÷ng lîi thÕ so s¸nh vÒ tµi nguyªn, ®Þa thÕ, kinh tÕ, chÝnh trÞ... cña nh÷ng vïng cã kh¶ n¨ng ph¸t triÓn nhanh h¬n, lµm bµn ®¹p thóc ®Èy c¸c cïng kh¸c cïng ph¸t triÓn. 2.1.5 §Çu t­ víi viÖc t¨ng c­êng kh¶ n¨ng khoa häc c«ng nghÖ C«ng nghÖ lµ trung t©m cña c«ng nghiÖp ho¸. §Çu t­ lµ sù tiªn quyÕt cña sù ph¸t triÓn vµ t¨ng c­êng kh¶ n¨ng c«ng nghÖ cña n­íc ta hiÖn nay. Theo ®¸nh gi¸ cña c¸c chuyªn gia c«ng nghÖ, tr×nh ®é c«ng nghÖ cña ViÖt Nam l¹c hËu nhiÒu thÕ hÖ so víi thÕ giíi vµ khu vùc. Theo UNIDO nÕu chia qu¸ tr×nh ph¸t triÓn c«ng nghÖ thÕ giíi lµm 7 giai ®o¹n th× ViÖt Nam n¨m 1990 ë giai ®o¹n 1 vµ 2. ViÖt Nam ®ang lµ 1 trong 90 n­íc kÐm nhÊt vÒ c«ng nghÖ. Víi tr×nh ®é c«ng nghÖ l¹c hËu nµy, qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ cña ViÖt Nam sÏ gÆp nhiÒu khã kh¨n nÕu kh«ng ®Ò ra ®­îc mét chiÕn l­îc ®Çu t­ ph¸t triÓn c«ng nghÖ nhanh vµ v÷ng ch¾c. Muèn cã c«ng nghÖ th× cã hai con ®­êng c¬ b¶n ®ã lµ: tù nghiªn cøu ph¸t minh ra c«ng nghÖ vµ nhËp c«ng nghÖ tõ n­íc ngoµi . Dï lµ tù nghiªn cøu hay nhËp tõ n­íc ngoµi cÇn ph¶i cã tiÒn, cÇn ph¶i cã vèn ®Çu t­. Mäi ph­¬ng ¸n ®æi míi c«ng nghÖ kh«ng g¾n víi nguån vèn ®Çu t­ sÏ lµ nh÷ng ph­¬ng ¸n kh«ng kh¶ thi. 2.2 §èi víi c¸c c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh dÞch vô. 2.2.1 §Çu t­ quyÕt ®Þnh sù ra ®êi cña c¸c c¬ së. §Ó t¹o dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt cho sù ra ®êi cña bÊt kú c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh dÞch vô nµo th× ph¶i cã vèn ®Çu t­ ®Ó x©y dùng nhµ x­ëng, cÊu tróc h¹ tÇng, mua s¾m vµ l¾p ®Æt thiÕt bÞ m¸y mãc, tiÕn hµnh c¸c c«ng t¸c x©y dùng c¬ b¶n vµ thùc hiÖn c¸c chi phÝ kh¸c g¾n liÒn víi sù ho¹t ®éng trong mét chu kú cña c¸c c¬ së vËt chÊt kü thuËt võa t¹o ra. VËy mét c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh dÞch vô muèn ra ®êi th× ph¶i cã vèn ®Çu t­ vµo c¸c yÕu tè cÇn thiÕt th× nã míi ®i vµo ho¹t ®éng. 2.2.2 §Çu t­ quyÕt ®Þnh sù tån t¹i cña c¬ së. Khi doanh nghiÖp ra ®êi vµ ®i vµo ho¹t ®éng, sau mét thêi gian c¸c c¬ së vËt chÊt kü thuËt sÏ bÞ hao mßn, h­ háng,l¹c hËu. §Ó duy tr× ®­îc sù ho¹t ®éng b×nh th­êng cÇn ph¶i ®Þnh kú tiÕn hµnh söa ch÷a lín hoÆc thay míi c¸c c¬ së vËt chÊt kü thuËt ®· h­ háng hao mßn nµy hoÆc ®æi míi ®Ó thÝch øng víi ®iÒu kiÖn ho¹t ®éng míi cña sù ph¸t triÓn khoa häc - kü thuËt vµ nhu cÇu tiªu dïng cña nÒn s¶n xuÊt x· héi, ph¶i mua s¾m c¸c trang thiÕt bÞ míi thay thÕ cho c¸c trang thiÕt bÞ cò ®· lçi thêi. §Ó nh÷ng c«ng viÖc trªn trë thµnh hiÖn thùc th× ta ph¶i bá tiÒn ra ®Ó ®Çu t­. Khi ®ã ®ång nghÜa víi sù tån t¹i cña c¸c c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh dÞch vô. §èi víi c¸c c¬ së v« vÞ lîi (ho¹t ®éng kh«ng ®Ó thu lîi nhuËn cho b¶n th©n m×nh) ®ang tån t¹i ®Ó duy tr× sù ho¹t ®éng ngoµi tiÕn hµnh söa ch÷a lín ®Þnh kú c¸c c¬ së vËt chÊt kü thuËt cßn ph¶i thùc hiÖn c¸c chi phÝ th­êng xuyªn. TÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng vµ chi phÝ nµy ®Òu lµ nh÷ng ho¹t ®éng ®Çu t­. 2.2.3 §Çu t­ quyÕt ®Þnh sù ph¸t triÓn cña c¸c c¬ së. C¸c c¬ së muèn ra ®êi, tån t¹i th× ph¶i cÇn cã vèn ®Çu t­. Nh­ng ®èi víi c¸c doanh nghiÖp kh«ng chØ dõng l¹i ®ã mµ muèn t¹o ra sù ph¸t triÓn t×m chç ®øng v÷ng ch¾c trªn thÞ tr­êng vËy th× c¸c doanh nghiÖp l¹i tiÕp tôc ph¶i cã vèn ®Çu t­ vµo khoa häc c«ng nghÖ thÝch hîp, ®µo t¹o c¸n bé qu¶n lý vµ c«ng nh©n lµnh nghÒ, më réng c¸c ho¹t ®éng qu¶ng c¸o, tiÕp thÞ... VËy ®Çu t­ quyÕt ®Þnh sù ra ®êi, tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña c¸c c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh dÞch vô. II-/ Sù cÇn thiÕt ph¶i ®Çu t­ ph¸t triÓn ngµnh thuû lîi. 1-/ Vai trß cña thuû lîi ®èi víi nÒn kinh tÕ. 1.1 Kh¸i niÖm vÒ thuû lîi. Thuû lîi lµ lÜnh vùc kinh tÕ kü thuËt réng lín gåm nhiÒu ho¹t ®éng ®Êu tranh víi tù nhiªn ®Ó khai th¸c mÆt cã lîi cña nguån n­íc trªn vµ d­íi mÆt ®Êt phôc vô s¶n xuÊt vµ ®êi sèng ®ång thêi h¹n chÕ nh÷ng t¸c h¹i cña n­íc g©y ra ®èi víi s¶n xuÊt vµ ®êi sèng. 2.2 Vai trß cña thuû lîi ®èi víi nÒn kinh tÕ. Thùc tiÔn hiÖn nay ®· chøng minh r»ng, trªn thÕ giíi n­íc nµo cã hÖ thèng thuû lîi ®¶m b¶o th× nÒn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cña n­íc ®ã æn ®Þnh vµ dÇn dÇn ®­îc n©ng cao. §èi víi c¸c n­íc chËm ph¸t triÓn th× hÖ thèng thuû lîi cña c¸c ngµnh nãi chung vµ ngµnh n«ng nghiÖp nãi riªng ®ang lµ nh÷ng vÊn ®Ò nan gi¶i, phøc t¹p liªn quan ®Õn c¶ kinh tÕ vµ x· héi. Cïng víi viÖc t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn trong n«ng nghiÖp nh»m ®¸p øng mäi yªu cÇu vÒ l­¬ng thùc thùc phÈm th× cã nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi sù ph¸t triÓn cña thuû lîi ®· trë thµnh quy m« quèc gia. Cô thÓ ChÝnh Phñ cña c¸c n­íc ®· ph¸t ®éng c¸c ch­¬ng tr×nh t­íi n­íc víi môc tiªu chÝnh lµ ®¶m b¶o tù tóc l­¬ng thùc vµ ch­¬ng tr×nh ®ã ®· ®¹t ®­îc nhiÒu kÕt qu¶ tèt do hÖ thèng thuû lîi phôc vô tèt. Nh­ vËy, trong n«ng nghiÖp, thuû lîi cã thÓ ®­îc ®Þnh nghÜa nh­ lµ viÖc sö dông kü thuËt cña con ng­êi ®Ó t¨ng vµ kiÓm so¸t viÖc cung cÊp n­íc cho trång trät. ë n­íc ta còng nh­ ë nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi, trong c¬ cÊu nÒn kinh tÕ quèc d©n, thuû lîi lµ mét ngµnh kinh tÕ kü thuËt cã vÞ trÝ quan träng. C«ng t¸c thuû lîi ®­îc tiÕn hµnh víi nhiÒu néi dung song cã thÓ kh¸i qu¸t ë hai néi dung chÝnh c¬ b¶n sau: - Thuû lîi tiÕn hµnh trÞ thuû nh­ ®¾p ®ª, ®¾p ®Ëp, ®µo s«ng ®Ó chØnh trÞ dßng ch¶y, phßng chèng lò lôt, b·o nh»m kh¾c phôc vµ gi¶m nhÑ thiªn tai. - Thuû lîi tiÕn hµnh c«ng t¸c thuû n«ng nh­ ®µo kªnh, kh¬i nguån, x©y dùng cÇu, cèng, m­¬ng m¸ng...®Ó phôc vô s¶n xuÊt n«ng nghiÖp phôc vô d©n sinh vµ c¸c ngµnh kinh tÕ kh¸c, c¶i t¹o vµ b¶o vÖ m«i tr­êng. Víi hai néi dung c¬ b¶n trªn cña c«ng t¸c thuû lîi th× thuû lîi ®· thÓ hiÖn vai trß quan träng cña m×nh ®èi víi nÒn kinh tÕ nÕu kh«ng tiÕn hµnh trÞ thuû th× hËu qu¶ kh«n l­êng sÏ diÔn ra lµm thiÖt h¹i nÆng nÒ vÒ kinh tÕ c¬ së h¹ tÇng vËt chÊt c©y l­¬ng thùc sÏ bÞ n­íc lò cuèn tr«i, mÆt kh¸c nã cßn t¸c ®éng rÊt xÊu ®Õn c«ng t¸c m«i tr­êng... Néi dung thø hai cña thuû lîi lµ tiÕn hµnh c«ng t¸c thuû n«ng, thuû n«ng lµ mét ngµnh kinh tÕ kü thuËt thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý, khai th¸c tµi nguyªn n­íc ®Ó phôc vô s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ c¸c lÜnh vùc kh¸c. Thùc tiÔn ®· chøng minh r»ng, thuû n«ng ®· vµ sÏ ®ãng mét vai trß lµm t¨ng tr­ëng s¶n l­îng l­¬ng thùc ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu cña loµi ng­êi c¶ trong hiÖn t¹i vµ t­¬ng lai. Toµn thÕ giíi cã 14% diÖn tÝch canh t¸c ®­¬c t­íi vµ 8,2% diÖn tÝch ®­îc tiªu (tiªu cho c¶ diÖn tÝch phi canh t¸c), nh÷ng gi¸ trÞ s¶n phÈm n«ng nghiÖp thu ®­îc trªn diÖn tÝch nµy chiÕm 38% tæng gi¸ trÞ n«ng nghiÖp toµn thÕ giíi, hiÖn t¹i ViÖt Nam cã 36,1% diÖn tÝch canh t¸c ®­îc t­íi vµ 21,4% ®­îc tiªu (tiªu c¶ trªn diÖn tÝch phi canh t¸c) ®· cho sè s¶n phÈm n«ng nghiÖp thu ®­îc trªn ®ã chiÕm 68% tæng s¶n phÈm n«ng nghiÖp. Tuy møc ®é ph¸t triÓn thuû n«ng cña thÕ giíi, cña mét sè khu vùc còng nh­ ë nhiÒu quèc gia cßn ë møc ®é thÊp, nh­ng sù ph¸t triÓn ®ã chñ yÕu ®­îc thùc hiÖn tõ gi÷a thÕ kû 20 trë l¹i ®©y. V× vËy mÆc dï d©n sè thÕ giíi trong vßng 40 n¨m qua tõ (1960 - 1999) t¨ng gÇn 2 lÇn (kho¶ng 6 tû so víi 3 tû) vµ mÆc dï hÇu hÕt ®Êt ®ai canh t¸c ®· ®­îc loµi ng­êi sö dông song nh×n chung l­¬ng thùc b×nh qu©n ®Çu ng­êi cña thÕ giíi vÉn t¨ng nhanh h¬n møc t¨ng d©n sè. Trong thËp kû 80, b×nh qu©n l­¬ng thùc ®Çu ng­êi trªn thÕ giíi t¨ng 5% (lo¹i trõ t×nh tr¹ng thiÕu l­¬ng thùc côc bé). ViÖn nghiªn cøu lóa quèc tÕ cho r»ng, t¨ng tiÒm n¨ng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cu¶ tr¸i ®Êt rÊt lín, chØ cÇn ®Çu t­ cã hiÖu qu¶ vµo n«ng nghiÖp, tr­íc hÕt lµ kh©u t­íi, tiªu nã cã thÓ ®¶m b¶o nu«i sèng 10 tû ng­êi. Nh­ vËy vai trß cña thuû n«ng ®èi víi s¶n xuÊt n«ng nghiÖp lµ rÊt quan träng ®­îc biÓu hiÖn cô thÓ sau: - Thø nhÊt: Thuû n«ng lµ tiÒn ®Ò më réng diÖn tÝch canh t¸c do viÖc ph¸t triÓn c¸c hÖ thèng t­íi vµ tiªu t¹o ra c¸c vïng ®Êt canh t¸c míi. - Thø hai: Thuû n«ng lµ tiÒn ®Ò lµm t¨ng vô do ®ã t¨ng diÖn tÝch gieo trång trªn diÖn tÝch canh t¸c, t¨ng vßng quay cña diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp. -Thø ba: Thuû n«ng gãp phÇn th©m canh t¨ng n¨ng suÊt c©y trång, thay ®æi c¬ cÊu c©y trång, gãp phÇn n©ng cao tæng s¶n l­îng vµ gi¸ trÞ tæng s¶n l­îng. Do cung cÊp ®ñ l­îng n­íc cho nhu cÇu sinh tr­ëng vµ tiªu tho¸t kÞp thêi ®· lµm cho n¨ng suÊt c©y trång t¨ng thªm ®­îc tõ 20 - 30% theo tµi liÖu cña FAO, c¸c lo¹i gièng míi cã t­íi tiªu hîp lý ®¹t ®­îc 80 - 90% n¨ng suÊt thÝ nghiÖm, nÕu kh«ng chØ ®¹t 30 - 40%. §ång thêi thuû n«ng cÇn dïng n­íc ®Ó c¶i t¹o ®Êt th«ng qua viÖc th©u chua, phÌn röa mÆn...lµm tiÒn ®Ò ®Ó ¸p dông dông c¸c thµnh tùu míi cña khoa häc kü thuËt n«ng nghiÖp nªn ®· lµm cho n¨ng suÊt c©y trång t¨ng cao. Nh­ vËy sù ®ãng gãp cña thuû n«ng ®èi víi sù ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®· ®­îc c¸c nhµ chuyªn gia trªn thÕ giíi chØ ra cô thÓ nh­ sau: Trong c¸c yÕu tè n­íc, ph©n, gièng vµ c¸c yÕu tè kh¸c lµm t¨ng s¶n l­îng lóa lµ 100% th× n­íc chiÕm tû lÖ cao nhÊt 25,5%; 22,2%; 22,1% vµ 30,2%. Vµ còng chØ ra mèi t­¬ng quan gi÷a møc ®é thuû lîi ho¸ víi viÖc t¨ng n¨ng suÊt lóa diÔn ra theo quan hÖ mang tÝnh chÊt tû lÖ thuËn. C¸c n­íc cã møc ®é ho¸ 60% cho n¨ng suÊt 6 tÊn/ 1ha/ 1 n¨m vµ 40% cho 4 tÊn/ 1ha/ 1n¨m, cßn 25% cho 2 tÊn/ 1ha/ 1n¨m. Nh­ vËy, nÕu kh«ng cã thuû lîi th× kh«ng thÓ tiÕn hµnh s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®­îc vµ nã ®­îc coi lµ biÖn ph¸p hµng ®Çu trong n«ng nghiÖp. Cho nªn thuû lîi ph¶i ®i tr­íc mét b­íc th× míi t¹o tiÒn ®Ò cho n«ng nghiÖp ph¸t triÓn v÷ng ch¾c. Thùc tiÔn s¶n xuÊt trong nhiÒu n¨m qua ë n­íc ta còng nh­ c¸c n­íc trªn thÕ giíi ®· kh¼ng ®Þnh nh÷ng hiÖu qu¶ mµ c¸c hÖ thèng c«ng tr×nh thuû lîi mang l¹i lµ hÕt søc to lín, ®Æc biÖt lµ trong lÜnh vùc s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Nh­ vËy, c«ng tr×nh thuû lîi lµ c¸c c«ng tr×nh hay hÖ thèng c«ng tr×nh nh»m khai th¸c mÆt lîi cña n­íc, phßng chèng c¸c mÆt cã h¹i do n­íc g©y ra hoÆc kÕt hîp c¶ hai mÆt ®ã. C«ng tr×nh thuû lîi cßn ®­îc xem lµ c¬ së kinh tÕ kü thuËt thuéc kÕt cÊu h¹ tÇng nh»m khai th¸c nguån lîi cña n­íc vµ b¶o vÖ m«i tr­êng sinh th¸i, cã vÞ trÝ quan träng trong viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ ®Æc biÖt lµ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, n©ng cao ®êi sèng nh©n d©n, gãp phÇn x©y dùng vµ b¶o vÖ tæ quèc. Qu¶n lý khai th¸c c«ng tr×nh thuû lîi hÖ thèng lµ mét yªu cÇu kh¸ch quan cña c«ng t¸c qu¶n lý khai th¸c c«ng tr×nh thuû lîi. Mét hÖ thèng c«ng tr×nh thuû lîi bao gåm c¸c thµnh phÇn c¬ b¶n sau: - C«ng tr×nh ®Çu mèi (®Ëp d©ng, hå chøa, tr¹m b¬m hoÆc cèng lÊy n­íc). - HÖ thèng kªnh (kªnh chÝnh, kªnh nh¸nh c¸c cÊp). - C¸c c«ng tr×nh hÖ thèng kªnh (cèng lÊy n­íc ®Çu kªnh, cèng ®iÒu tiÕt c¸c lo¹i...). - HÖ thèng kªnh m­¬ng cèng bäng néi ®ång. HÖ thèng c«ng tr×nh thuû lîi nãi trªn lµ mét chØnh thÓ ph¶i ®­îc vËn hµnh b¶o d­ìng theo mét quy tr×nh qu¶n lý thèng nhÊt gäi lµ quy tr×nh qu¶n lý hÖ thèng. Quy tr×nh ®­îc thiÕt lËp trªn c¬ së luËn chøng kinh tÕ kü thuËt, thiÕt kÕ kü thuËt cña hÖ thèng nh»m khai th¸c cã hiÖu qu¶ c¸c th«ng sè kinh tÕ kü thuËt ®· ®­îc duyÖt b¶o ®¶m an toµn c«ng tr×nh trong mäi t×nh huèng, ®¶m b¶o hµi hoµ lîi Ých dïng n­íc cña ®Þa ph­¬ng, khu vùc hé dïng n­íc. ë n­íc ta, h¬n 40 n¨m qua Nhµ n­íc vµ nh©n d©n ®· ®Çu t­ x©y dùng hoµn thiÖn nhiÒu hÖ thèng c«ng tr×nh thuû lîi vµ tõ ®ã ®· kh¾c phôc ®­îc t×nh tr¹ng óng h¹n, më réng diÖn tÝch gieo trång gãp phÇn c¶i t¹o ®Êt, th©m canh t¨ng vô, t¨ng n¨ng suÊt c©y trång. Hµng n¨m c«ng tr×nh thuû lîi cßn cung cÊp nhiÒu tû m3 n­íc phôc vô cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, kh¾c phôc thiªn tai cã nh÷ng tiÕn bé ®¸ng kÓ ®Æc biÖt lµ s¶n xuÊt l­¬ng thùc, cô thÓ h¬n lµ gãp phÇn kh¾c phôc dÇn t×nh tr¹ng óng h¹n trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ë n­íc ta, tõng b­íc c¶i thiÖn ®Êt mÆn, chua, phÌn, hoang ho¸, më réng diÖn tÝch s¶n xuÊt, t¹o ®iÒu kiÖn ®Èy m¹nh th©m canh, t¨ng vô, t¨ng n¨ng suÊt c©y trång, cïng víi viÖc chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång mïa vô cã nhiÒu thuËn lîi. DiÖn tÝch t­íi tiªu n­íc qua tõng thêi kú ®­îc më réng kh«ng ngõng, ngoµi diÖn tÝch lóa ra, c¸c hÖ thèng c«ng tr×nh thuû lîi hiÖn cã cßn b¶o ®¶m t­íi vµ cÊp n­íc hµng tû m3 cho c¸c lÜnh vùc kh¸c. §ång thêi cßn tiªu óng ®Êt s¶n xuÊt vµ c¶i t¹o ®Êt ven biÓn. Víi kÕt qu¶ ®ã c«ng t¸c thuû lîi nãi chung vµ c¸c c«ng tr×nh thuû lîi nãi riªng ®· gãp phÇn tÝch cùc vµo mÆt trËn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ giµnh ®­îc nh÷ng th¾ng lîi rùc rì liªn tiÕp. - Thø t­: Thuû lîi t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c ngµnh kinh tÕ quèc d©n ph¸t triÓn. Thùc tiÔn s¶n xuÊt trong thêi gian qua ®· kh¼ng ®Þnh nh÷ng hiÖu qu¶ mµ c¸c hÖ thèng, c¸c c«ng tr×nh thuû lîi mang l¹i lµ hÕt søc to lín, kh«ng nh÷ng ®èi víi s¶n xuÊt n«ng nghiÖp mµ cßn ®èi víi c¸c ngµnh kinh tÕ quèc d©n vµ ®êi sèng x· héi. Ngoµi phôc vô cho n«ng nghiÖp vµ d©n sinh, ph¸t triÓn giao th«ng thuû, ph¸t ®iÖn, nu«i c¸ t¹o viÖc lµm t¹i chç, ®iÒu hoµ phèi hîp l¹i d©n c­ vµ c¶i thiÖn m«i tr­êng sinh th¸i gãp phÇn ph¸t triÓn n«ng th«n toµn diÖn, thùc hiÖn xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo. Cho nªn ngµy nay ë ®©u cã thuû lîi ®¶m b¶o th× ®êi sèng nh©n d©n æn ®Þnh, ë ®©u ch­a cã thuû lîi th× viÖc xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo cßn ®Æt ra gay g¾t. MÆt kh¸c, thuû lîi lµ ngµnh thuéc kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ x· héi cã vai trß hÕt søc quan träng ®èi víi c«ng cuéc ph¸t triÓn ®Êt n­íc vµ n©ng cao ®êi sèng nh©n d©n, lîi Ých mµ ngµnh thuû lîi ®em l¹i lµ c¶i t¹o thiªn nhiªn, chiÕn th¾ng thiªn tai, h¹n h¸n lò lôt, khai th¸c mÆt lîi ng¨n trõ mÆt h¹i, phôc vô quèc tÕ d©n sinh vµ bao trïm mäi lÜnh vùc cña ®êi sèng x· héi. Ngoµi diÖn tÝch lóa ra, c¸c hÖ thèng c«ng tr×nh thuû lîi cßn ®¶m b¶o t­íi cho hµng chôc v¹n hecta hoa mµu, c©y c«ng nghiÖp. §ång thêi hµng n¨m c¸c c«ng tr×nh thuû lîi ®· ®­îc khai th¸c tæng hîp phôc vô giao th«ng, thuû s¶n, thuû ®iÖn, du lÞch, gãp phÇn t¹o viÖc lµm t¹i chç. Cô thÓ c«ng t¸c thuû lîi nãi chung vµ c¸c c«ng tr×nh thuû lîi nãi riªng ®· cung cÊp mét l­îng n­íc ®Çy ®ñ vµ ®¶m b¶o yªu cÇu ngoµi n«ng nghiÖp ra cßn cho mäi ngµnh kh¸c cã liªn quan, nh»m ph¸t triÓn mét nÒn kinh tÕ x· héi chung ë n­íc ta, viÖc khai th¸c vµ sö dông nguån tµi nguyªn n­íc ®Ó phôc vô cho nhiÒu ngµnh kinh tÕ gi÷ vai trß hÕt søc quan träng. - Thø n¨m: Thuû lîi gãp phÇn c¶i t¹o m«i tr­êng, n©ng cao ®iÒu kiÖn d©n sinh kinh tÕ. §èi víi cung cÊp n­íc phôc vô n«ng nghiÖp vµ d©n sinh: Trong giai ®o¹n x©y dùng c«ng nghiÖp ho¸ nguån n­íc gi÷ vai trß quan träng thø hai trong giai ®o¹n ph¸t triÓn hiÖn nay. TÝnh ®Õn n¨m 1999 nguån n­íc do c¸c hÖ thèng cung cÊp n­íc s¹ch cho c¸c khu c«ng nghiÖp, thµnh phè, thÞ x· vµ mét sè thÞ trÊn míi phôc vô ®­îc cho trªn 20 triÖu d©n vµ hµng n¨m míi sö dông kho¶ng 0,6 tû m3 n­íc ngÇm d­íi ®Êt. .HÇu hÕt c¸c hé n«ng d©n c¸c thÞ trÊn cßn l¹i ®Òu dïng n­íc giÕng tù nhiªn hoÆc n­íc s«ng suèi ch­a ®­îc xö lý thµnh n­íc s¹ch. TiÕn hµnh ch­¬ng tr×nh n­íc ¨n vïng cao, ®Æc biÖt lµ c¸c vïng phÝa b¾c khã kh¨n nhÊt lµm gän døt ®iÓm tõng vïng.T¹o nguån n­íc ngät n©ng cao chÊt l­îng n­íc ngät ë vïng mÆn nh»m gãp phÇn quyÕt ®Þnh cho n­íc s¹ch n«ng th«n. Qui ho¹ch vµ xóc tiÕn c¸c c«ng tr×nh c¶i t¹o nguån n­íc cho c¸c khu c«ng nghiÖp träng ®iÓm. §èi víi m«i tr­êng x· héi: C«ng tr×nh thuû lîi ngoµi phôc vô cho c¸c ngµnh cßn c¶i t¹o vµ b¶o vÖ m«i tr­êng, ®Æc biÖt lµ cung cÊp nguån n­íc s¹ch cho x· héi, t¹o nguån n­íc ngät ®¶m b¶o t­íi tiªu, thau chua, röa mÆn ë c¸c vïng ®Êt xÊu. NÕu ph©n bè kh«ng ®ång ®Òu theo kh«ng gian vµ thêi gian nguån n­íc kh«ng chØ mang l¹i lîi Ých kinh tÕ x· héi to lín mµ cã thÓ g©y ra c¶ nh÷ng hiÓm ho¹ nghiªm träng nh­ ngËp lôt, óng h¹n thiÖt h¹i tÝnh m¹ng tµi s¶n nh©n d©n, cho nªn cÇn ph¶i ®Çu t­ ph¸t triÓn c«ng tr×nh thuû lîi, ®©y lµ vÊn ®Ò an toµn cña quèc gia, cña x· héi vµ c«ng tr×nh thuû lîi ®­îc hiÓu lµ nhiÒu c«ng tr×nh thiÕt yÕu quan träng cña céng ®ång. Ngoµi ra khai th¸c vµ sö dông nguån n­íc ph¶i tu©n theo nguyªn t¾c tæng hîp, néi dung mét c¸ch tèi ­u, sö dông hîp lý, kh«ng phung phÝ huû ho¹i lµm c¹n kiÖt nguån n­íc thay ®æi m«i tr­êng sinh th¸i. Quy ho¹ch khai th¸c vµ sö dông ph¶i ®¶m b¶o sù l©u dµi, b¶o vÖ m«i tr­êng sinh th¸i, kh«ng nªn lµm « nhiÔm nguån n­íc s¹ch vµ n­íc ngät sÏ dÉn ®Õn « nhiÔm m«i tr­êng chung vµ g©y ¶nh h­ëng ®Õn toµn x· héi. 2-/ Néi dung cña thuû lîi ho¸ trong c«ng nghiÖp. Nh­ trªn ®· nãi, c«ng tr×nh thuû lîi ®­îc xem lµ c¬ së kinh tÕ kü thuËt thuéc kÕt cÊu h¹ tÇng nh»m khai th¸c nguån lîi cña n­íc vµ b¶o vÖ m«i tr­êng. ChÝnh v× vËy mµ c«ng t¸c thuû lîi ph¶i qua 4 giai ®o¹n sau ®©y: Giai ®o¹n 1: TrÞ thuû dßng s«ng lín. Giai ®o¹n 2: Tæ chøc thi c«ng x©y dùng c«ng tr×nh. Giai ®o¹n 3: Tæ chøc qu¶n lý, khai th¸c vµ sö dông c«ng tr×nh. Giai ®o¹n 4: Tæ chøc t­íi n­íc vµ tiªu n­íc khoa häc. 2.1. TrÞ thuû dßng s«ng lín. TrÞ thuû dßng s«ng lín lµ néi dung quan träng vµ cã tÝnh chÊt then chèt cña c«ng t¸c thuû lîi nãi chung vµ thuû lîi ho¸ n«ng nghiÖp nãi riªng. §Ó lµm tèt c«ng t¸c trÞ thuû cÇn thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p sau ®©y. - §iÒu tra kh¶o s¸t: mçi c«ng tr×nh ®Ó ®i vµo khëi c«ng x©y dùng th× viÖc lµm tr­íc tiªn lµ ph¶i quy ho¹ch kh¶o s¸t, thiÕt kÕ c«ng tr×nh. §©y lµ nhiÖm vô quan träng kh«ng thÓ thiÕu ®­îc ®èi víi mçi c«ng tr×nh, nã quyÕt ®Þnh sù thµnh c«ng hay thÊt b¹i cña mçi c«ng tr×nh khi ®i vµo ho¹t ®éng. §èi víi c«ng t¸c thuû lîi, muèn c«ng tr×nh x©y dùng ®em l¹i hiÖu qu¶ th× c«ng t¸c quy ho¹ch kh¶o s¸t thiÕt kÕ ph¶i c¨n cø vµo c¸c ®iÒu kiÖn sau: §iÒu kiÖn khÝ hËu thêi tiÕt. §iÒu kiÖn ®Þa h×nh, ®Þa chÊt, thæ nh­ìng... §iÒu kiÖn x· héi vµ d©n sinh kinh tÕ. Nguån nguyªn liÖu lµ n­íc trong thiªn nhiªn, chÞu ¶nh h­ëng cña quy luËt thay ®æi cña n­íc trong thiªn nhiªn. Së dÜ cÇn ph¶i c¨n cø vµo c¸c nh©n tè trªn lµ do nh÷ng nh©n tè ®ã ho¹t ®éng biÕn ®æi theo nh÷ng quy luËt nhÊt ®Þnh cña tõng vïng kh¸c nhau. ViÖc ph¸t hiÖn vµ ®¸nh gi¸ ®óng b¶n chÊt cña sù vËt qua ®ã nghiªn cøu c¸c biÖn ph¸p khai th¸c chÕ ngù nã thËt kh«ng ®¬n gi¶n nh­ng qua ®©y còng ®­a ra ®­îc nh÷ng gi¶i ph¸p h÷u hiÖu nh­ x¸c ®Þnh ®Þa ®iÓm x©y dùng c«ng tr×nh, cã nghiªn cøu nguån nguyªn liÖu n­íc trong thiªn nhiªn th× viÖc chän lùa ®Þa ®iÓm x©y dùng khi c«ng tr×nh ®i vµo ho¹t ®éng míi ®em l¹i hiÖu qu¶ nhê cung cÊp ®ñ nguån nguyªn liÖu cho c«ng tr×nh...hay trong viÖc x¸c ®Þnh thêi gian tiÕn hµnh x©y dùng c«ng tr×nh th× cÇn c¨n cø vµo ®iÒu kiÖn khÝ hËu thêi tiÕt cña ®Þa ®iÓm ®Þnh khëi c«ng x©y dùng ,nh»m hoµn thiªn c«ng tr×nh tr­íc mïa m­a lò, tr¸nh t×nh tr¹ng c«ng tr×nh ®ang x©y dùng dë dang vµo nh÷ng th¸ng m­a lò tíi kh«ng nh÷ng c«ng tr×nh kh«ng kÞp ph¸t huy t¸c dông mµ cã thÓ g©y thÊt tho¸t vÒ nguyªn vËt liÖu, l·ng phÝ vèn. Sau khi ®iÒu tra kh¶o s¸t t×nh h×nh tù nhiªn th× tiÕn hµnh lËp dù ¸n kh¶ thi vµ thiÕt kÕ kü thuËt c«ng tr×nh: khi lËp dù ¸n cã thÓ sö dông thiÕt kÕ ®Þnh h×nh ®Ó s¬ bé tÝnh gi¸ thµnh trong c¸c ph­¬ng ¸n, nh­ng cÇn thiÕt ph¶i chó ý ®Õn t×nh h×nh ®Þa chÊt, vËt liÖu t¹i ®Þa ph­¬ng ®Ó chän h×nh thøc kÕt cÊu hîp lý. ë ViÖt Nam, víi khÝ hËu nhiÖt ®íi giã mïa, mïa kh« n¾ng g©y h¹n h¸n, mïa m­a l­îng m­a rÊt lín g©y ngËp óng khã kh¨n lín ®Õn t×nh h×nh s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. ChÝnh v× vËy, khi tiÕn hµnh x©y dùng hÖ thèng thuû lîi cÇn xem xÐt kü t×nh h×nh tù nhiªn cña tõng vïng ®Ó tõ ®ã ®­a ra x©y dùng hÖ thèng c«ng tr×nh thuû lîi ®ång bé (lín, võa vµ nhá) ®Ó phôc vô s¶n xuÊt vµ ®êi sèng. §iÓn h×nh lµ c¸c c«ng tr×nh miÒn Trung , viÖc nghiªn cøu ®iÒu tra kh¶o s¸t thiÕt kÕ lµ rÊt cÇn thiÕt bëi miÒn Trung lµ vïng thiªn tai th­êng xuyªn x¶y ra nh­ h¹n h¸n, giã nãng, b·o lò...nh­ trËn b·o lÞch sö t¹i c¸c tØnh miÒn Trung võa qua (th¸ng 11/ 1999) ®· g©y thiÖt h¹i lín vÒ ng­êi vµ cña cña nh©n d©n khiÕn ®êi sèng cña hä v« cïng khã kh¨n. ChÝnh v× vËy cÇn lµm tèt c«ng t¸c nµy ®Ó khi c«ng tr×nh tiÕn hµnh x©y dùng vµ ®i vµo ho¹t ®éng ®em l¹i hiÖu qu¶ t­íi tiªu kÞp thêi cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, h¹n chÕ vµ kh¾c phôc thiªn tai... - X©y dùng c¸c hå chøa n­íc, c¸c ®Ëp d©ng vµ kªnh l¸i dßng. X©y dùng c¸c hå chøa n­íc cã t¸c dông rÊt c¬ b¶n lµ ®iÒu hoµ tµi nguyªn n­íc vµ lîi dông tæng hîp nh­ ph¸t triÓn ngµnh nu«i c¸, khai th¸c vµ s¶n xuÊt nguån n¨ng l­îng ®iÖn. C¸c ®Ëp d©ng vµ kªnh l¸i dßng tuy cã t¸c dông Ýt ®èi víi ®iÒu hoµ c¸c nguån n­íc, nh­ng cã thÓ ®¶m b¶o æn ®Þnh s¶n xuÊt lóa vµ hoa mÇu. - N¹o vÐt c¸c dßng s«ng ë h¹ l­u vµ khai th«ng dßng ch¶y ®Ó gi¶i phãng lßng s«ng khi mïa n­íc lò. - Trång rõng ®Çu nguån võa cã t¸c dông ®iÒu hoµ khÝ hËu, võa gi¶m tèc ®é lò, ng¨n chÆn hiÖn t­îng xãi mßn vµ röa tr«i lµm háng ®Êt ë miÒn nói vµ lµm c¹n c¸c cöa s«ng. Trång rõng vµ b¶o vÖ rõng ngËp mÆn ®Ó b¶o vÖ bê biÓn vµ ph¸t triÓn nguån lîi l©m nghiÖp. - Cñng cè vµ x©y dùng thªm ë nh÷ng n¬i cÇn thiÕt hÖ thèng ®ª s«ng, ®ª biÓn. T¸c dông cña ®ª s«ng lµ ng¨n lò lôt, b¶o vÖ mïa mµng vµ ®êi sèng cña con ng­êi. §ª biÓn cã nhiÖm vô ng¨n n­íc mÆn, gi÷ n­íc ngät phôc vô cho n«ng nghiÖp chèng giã b·o, triÒu d©ng, b¶o vÖ tÝnh m¹ng vµ tµi s¶n cña nh©n d©n. Cã kÕ ho¹ch ph©n lò, t¹o ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt kinh doanh thÝch hîp víi nh÷ng vïng ph©n lò. 2.2 Tæ chøc thi c«ng x©y dùng c«ng tr×nh. Khi tiÕn hµnh x©y dùng c«ng tr×nh ph¶i tiÕn hµnh theo tr×nh tù dùa trªn b¶n thiÕt kÕ kü thuËt. Trong qu¸ tr×nh thi c«ng còng ph¶i øng phã kÞp thêi víi ®iÒu kiÖn tù nhiªn (nÕu kh«ng thuËn lîi cho c«ng t¸c x©y dùng). VÝ dô khi thi c«ng kÌ b¶o vÖ bê biÓn cÇn ph¶i tu©n thñ c¸c nguyªn t¾c sau: thi c«ng cuèn chiÕu, thÊp tr­íc cao sau, tõ ngoµi vµo trong. H­íng thi c«ng nªn chÆn ng­îc chiÒu di chuyÓn cña bïn c¸t theo dßng ven bê ®Ó ph¸t huy t¸c dông g©y båi l¾ng ngay trong thêi gian thi c«ng. Dùa vµo thuû triÒu lªn xuèng ®Ó x¸c ®Þnh khèi l­îng c«ng tr×nh cã thÓ hoµn thµnh mµ ph©n ®o¹n cho hîp lý tr¸nh dë dang. Tr­êng hîp thi c«ng phÇn ®Êt th©n kÌ mµ ch­a ®Æt kÞp líp bäc ng­îc vµ xÕp ®¸ khan, cÇn ph¶i che ch¾n phÇn nèi tiÕp ®Ó khi n­íc d©ng cao lªn kh«ng g©y sôt lë vµ khi n­íc rót ®­îc dÔ dµng. PhÇn nèi tiÕp c¸c líp r¶i läc vµ chÌn chÆt c¸c líp ®¸ xÕp khan, nÕu cã chç bÞ lón sôt ph¶i xö lý ngay, kh«ng ®Ó thñng líp v¶i. Qua vÝ dô vÒ tiÕn tr×nh thi c«ng x©y dùng kÌ b¶o vÖ bê biÓn ta cã thÓ rót ra r»ng ngoµi viÖc c¨n cø dùa vµo thiÕt kÕ kü thuËt th× ng­êi lµm c«ng t¸c x©y dùng cßn ph¶i kÞp thêi xö lý c¸c t×nh huèng bÊt tr¾c mµ trong thiÕt kÕ ch­a ®­a ra nh»m môc ®Ých chung lµ hoµn thµnh c«ng tr×nh ®óng tiÕn ®é, c«ng tr×nh ®i vµo ho¹t ®éng ®em l¹i hiÖu qu¶ phôc vô tèt s¶n xuÊt vµ ®êi sèng. Tõng b­íc x©y dùng hÖ thèng c«ng tr×nh t­íi tiªu hoµn chØnh ®ång bé, hîp lý vµ sö dông tèi ®a c«ng suÊt thiÕt kÕ cã kÕ ho¹ch tiÕt kiÖm n­íc. - VÒ thiÕt kÕ ph¶i ®¶m b¶o hÖ thèng c«ng tr×nh hoµn chØnh ®ång bé vµ hîp lý. C«ng t¸c thuû lîi chØ cã thÓ ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ kinh tÕ cao khi cã mét hÖ thèng thuû lîi hoµn chØnh ®ång bé vµ hîp lý. HÖ thèng thuû lîi hoµn chØnh, ®ång bé lµ mét m¹ng l­íi bao gåm c¸c c«ng tr×nh ®Çu mèi, c¸c hÖ thèng kªnh m­¬ng g¾n liÒn h÷u c¬ víi nhau, cã ®Çy ®ñ mäi bé phËn vµ trang thiÕt bÞ cÇn thiÕt ®¶m b¶o cho viÖc t­íi tiªu th«ng suèt dÔ dµng. HÖ thèng c«ng tr×nh hîp lý lµ hÖ thèng kÕt hîp ®Þa ph­¬ng vµ toµn côc, kÕt hîp t­íi tiªu víi ph¸t ®iÖn, nu«i c¸, giao th«ng, c¬ giíi ho¸,... vµ s¸t víi ph­¬ng h­íng s¶n xuÊt cña tõng vïng, tõng ®Þa ph­¬ng. - Trong c«ng t¸c thi c«ng cÇn ®¶m b¶o chÊt l­îng c«ng tr×nh võa tiÕt kiÖm vËt t­ vµ lao ®éng theo ®óng thêi h¹n quy ®Þnh vµ phÊn ®Êu rót ng¾n thêi h¹n, sím ®­a c«ng tr×nh vµo sö dông. Tr­íc hÕt chó ý c¸c h×nh thøc tæ chøc lao ®éng theo d©y chuyÒn kÕt hîp víi lao ®éng thñ c«ng víi c¬ giíi, thùc hiÖn h¹ch to¸n kinh tÕ theo ®Þnh møc chi phÝ tiÕn lªn h¹ch to¸n hiÖu qu¶ c«ng tr×nh. 2.3 Tæ chøc qu¶n lý, khai th¸c vµ sö dông hiÖu qu¶ hÖ thèng c«ng tr×nh thuû lîi. Sau khi c«ng tr×nh hoµn thµnh th× nhanh chãng nghiÖm thu bµn giao c«ng tr×nh ®Ó cã nh÷ng kÕ ho¹ch qu¶n lý, khai th¸c sö dông c«ng tr×nh nh»m ®­a c«ng tr×nh vµo ho¹t ®éng ph¸t huy t¸c dông. Tõ khi nhËn bµn giao qu¶n lý hÖ thèng thuû lîi, c«ng ty qu¶n lý cã tr¸ch nhiÖm b¶o qu¶n sö dông c¸c c«ng tr×nh trong hÖ thèng mét c¸ch tèt nhÊt, hiÖu qu¶ nhÊt. Cã thÓ nãi r»ng, tuú theo chÊt l­îng, quy m«, ®iÒu kiÖn giai ®o¹n khai th¸c...cña tõng c«ng tr×nh cô thÓ mµ nhiÖm vô cÊp b¸ch, chÝnh yÕu kh«ng h¼n nh­ nhau, nh­ng tùu trung l¹i qu¶n lý c«ng tr×nh cã nh÷ng néi dung sau: - Qu¶n lý sö dông c«ng tr×nh: §©y lµ mét kh©u ®ãng vai trß quan träng cã tÝnh c¨n b¶n. §Ó qu¶n lý ®­îc c«ng tr×nh ng­êi qu¶n lý ph¶i hiÓu ®­îc: + §Æc ®iÓm, tÝnh n¨ng, t¸c dông cña c«ng tr×nh. + §iÒu kiÖn møc ®é sö dông cña c«ng tr×nh. + C¸c t¸c nh©n g©y bÊt lîi vµ ph¸ ho¹i c«ng tr×nh. Ngoµi nh÷ng h­íng dÉn ban ®Çu cña ng­êi thiÕt kÕ, mµ chÕ t¹o trong viÖc sö dông c«ng tr×nh, ng­êi lµm c«ng t¸c qu¶n lý ph¶i: + LËp thao t¸c, quy tr×nh vËn hµnh c«ng tr×nh, hÖ thèng c«ng tr×nh trong c¸c ®iÒu kiÖn, hoµn c¶nh kh¸c nhau, nhÊt lµ trong ®iÒu kiÖn m­a b·o. + Th­êng xuyªn kiÓm tra møc ®é an toµn cña hÖ thèng c«ng tr×nh, nhÊt lµ tr­íc mçi vô, mçi ®ît ho¹t ®éng. CÇn kiÓm tra toµn bé hÖ thèng c«ng tr×nh, nh­ng ph¶i ®Æc biÖt chó träng c¸c c«ng tr×nh thiÕt yÕu nh­ c«ng tr×nh ®Çu mèi, ®ª ®iÒu, ®Ëp, c«ng tr×nh tiªu n¨ng, hÖ thèng ®iÖn, c¸c tr¹m b¬m... + N¾m b¾t, h¹n chÕ ®­îc nh÷ng t¸c ®éng bÊt lîi ®èi víi c«ng tr×nh. LËp c«ng tr×nh, néi quy, quy chÕ b¶o vÖ c«ng tr×nh. CÇn lµm tèt c«ng t¸c tuyªn truyÒn, ®éng viªn, gi¸c ngé nh©n d©n ®Ó t¨ng c­êng sù hiÓu biÕt vµ tham gia vµo c«ng t¸c b¶o vÖ c«ng tr×nh. + Th­êng xuyªn ®¸nh gi¸ chÊt l­îng, t×nh tr¹ng kü thuËt ®Ó tõ ®ã x©y dùng c¸c ph­¬ng ¸n qu¶n lý c«ng tr×nh. - B¶o d­ìng, tu söa, chèng xuèng cÊp c«ng tr×nh. Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng vËn hµnh, do t¸c ®éng cña c¸c yÕu tè c¬ häc, ho¸ häc cña ®iÒu kiÖn tù nhiªn m«i tr­êng, cña con ng­êi...tÝnh n¨ng kü thuËt, ®é bÒn cña c«ng tr×nh bÞ gi¶m sót. NÕu sau mét thêi gian nhÊt ®Þnh (sau mét chu kú s¶n xuÊt) mµ c¸c yÕu tè nµy kh«ng ®­îc kh«i phôc, th× c«ng tr×nh bÞ xuèng cÊp, khi ®ã kh¶ n¨ng phôc vô cña hÖ thèng c«ng tr×nh ngµy mét gi¶m ®i, hiÖu Ých thu vÒ ngµy cµng nhá, v× vËy kinh phÝ chi söa ch÷a cµng cÇn nhiÒu h¬n hay nãi c¸ch kh¸c, viÖc qu¶n lý hÖ thèng ngµy mét ®i vµo bÕ t¾c. Mét hÖ thèng thuû lîi ®­îc coi nh­ lµ bÞ xuèng cÊp khi nã cã nh÷ng biÓu hiÖn sau: + HiÖu qu¶ phôc vô s¶n xuÊt gi¶m dÇn trong khi yªu cÇu phôc vô cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp kh«ng hÒ thay ®æi: diÖn tÝch phôc vô gi¶m, chÊt l­îng c«ng t¸c t­íi bÞ h¹ thÊp, diÖn tÝch t­íi th¼ng trë thµnh diÖn tÝch t¹o nguån, diÖn tÝch ®¶m b¶o tiªu bÞ thu hÑp, dï r»ng l­îng m­a yªu cÇu tiªu kh«ng ®æi. + C«ng tr×nh bÞ suy gi¶m vÒ chÊt l­îng, vËn hµnh kÐm an toµn sù cè bÊt th­êng lu«n lu«n x¶y ra. + Chi phÝ qu¶n lý khai th¸c gia t¨ng trong ®iÒu kiÖn thêi tiÕt b×nh th­êng. VËy khi thÊy hÖ thèng thuû lîi cã nh÷ng biÓu hiÖn xuèng cÊp th× c¬ quan qu¶n lý ph¶i nhanh chãng v¹ch kÕ ho¹ch cô thÓ ®Ó b¶o tr×, tu söa, n©ng cÊp c«ng tr×nh, huy ®éng mäi nguån lùc nh­ vèn, con ng­êi, m¸y mãc thiÕt bÞ ®Ó tiÕn hµnh söa ch÷a nh»m ®­a c«ng tr×nh vµo ho¹t ®éng cho c«ng suÊt cao ®¸p øng ®­îc yªu cÇu thêi vô. 2.4. Tæ chøc t­íi n­íc vµ tiªu n­íc khoa häc: ChÕ ®é t­íi tiªu khoa häc lµ ®¶m b¶o mét l­îng n­íc cÇn thiÕt nhÊt ®Þnh phï hîp víi tõng lo¹i c©y trång, phï hîp víi tõng giai ®o¹n sinh tr­ëng vµ ph¸t triÓn cña mçi c©y trång. ChÕ ®é t­íi tiªu khoa häc biÓu hiÖn chÊt l­îng cña thuû lîi ho¸. 3-/ Sù cÇn thiÕt ph¶i ®Çu t­ vµo thuû lîi. Trong lý thuyÕt ®Çu t­ vµ m« h×nh sè nh©n cña Keyness ®· chøng minh: “§Çu t­ sÏ bï ®¾p nh÷ng thiÕu hôt cña cÇu tiªu dïng tõ ®ã t¨ng sè l­îng viÖc lµm, t¨ng thu nhËp, t¨ng hiÖu qu¶ cËn biªn cña t­ b¶n vµ kÝch thÝch s¶n xuÊt t¸i ph¸t triÓn”. §Çu t­ lµ ch×a kho¸ trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn cña mçi quèc gia, mét nÒn kinh tÕ muèn gi÷ ®­îc tèc ®é t¨ng tr­ëng nhanh nhÊt nhÊt thiÕt ph¶i ®Çu t­ tho¶ ®¸ng. §iÒu ®ã cµng ®óng víi c¸c quèc gia cã xuÊt ph¸t ®iÓm thÊp, ph¸t triÓn kinh tÕ tõ n«ng nghiÖp, nghÌo nµn l¹c hËu. Nh­ c¸c phÇn tr­íc ®· nãi thuû lîi cã vai trß quan träng ®èi víi nÒn kinh tÕ, gãp phÇn ph¸t triÓn s¶n xuÊt ®Æc biÖt lµ trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, trong c¸c ngµnh s¶n xuÊt dÞch vô phôc vô n«ng nghiÖp th× thuû lîi ®­îc coi lµ ngµnh mòi nhän chiÕm vÞ trÝ quan träng nhÊt. MÆt kh¸c thuû lîi cßn t¸c ®éng ®Õn ®êi sèng x· héi nh­ chiÕn th¾ng thiªn tai, h¹n h¸n, lò lôt, cung cÊp nguån n­íc s¹ch phôc vô cho nh©n d©n... Víi nh÷ng ®ãng gãp rÊt lín cña thuû lîi vµo nÒn kinh tÕ th× viÖc quan t©m vµ ®­a ra nhiÒu ph­¬ng h­íng ph¸t triÓn thuû lîi lµ nh÷ng viÖc cÇn lµm. Mét trong nh÷ng ph­¬ng h­íng thóc ®Èy ph¸t triÓn thuû lîi lµ cÇn vèn ®Ó ®Çu t­ míi cho thuû lîi v× thuû lîi gåm 3 giai ®o¹n: quy ho¹ch kh¶o s¸t thiÕt kÕ, tæ chøc thi c«ng x©y dùng c«ng tr×nh, tæ chøc qu¶n lý khai th¸c vµ sö dông c«ng tr×nh. Mçi giai ®o¹n muèn thùc hiÖn ®­îc ®Òu cÇn ph¶i cã vèn th× míi tiÕn hµnh ®­îc nh­ cÇn vèn ®Ó mua nguyªn vËt liÖu, khoa häc c«ng nghÖ, tr¶ l­¬ng cho ng­êi lao ®éng ...Khi c«ng tr×nh thuû lîi ®i vµo ho¹t ®éng ®Õn mét giai ®o¹n nµo ®ã th× nã cÇn ph¶i tu söa n©ng cÊp lóc ®ã tiÕp tôc ph¶i cã vèn ®Ó phôc vô sù ho¹t ®éng cña c«ng tr×nh. ë nh÷ng n­íc kinh tÕ ph¸t triÓn c¬ së vËt chÊt thuû lîi ®­îc ®Çu t­ rÊt cao, kho¶ng 10.000 USD/ ha. V× ®Çu t­ cao nh­ vËy kÕt qu¶ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ë nh÷ng n­íc nµy cho n¨ng suÊt cao, ®êi sèng cña n«ng d©n ®­îc n©ng cao, diÖn tÝch ®Êt ®­îc t­íi tiªu ®­îc më réng, nãi chung n«ng nghiÖp ë nh÷ng n­íc nµy rÊt ph¸t triÓn. Víi sù ®Çu t­ cao nªn hÖ thèng kªnh m­¬ng ®­îc bª t«ng ho¸ lµm viÖc rÊt æn ®Þnh vµ chèng thÊm tèt. C¸c hÖ thèng t­íi phun m­a hoÆc nhá giät ng­êi ta dïng èng thÐp hoÆc èng nhùa ch«n ngÇm d­íi ®Êt, võa kÝn võa an toµn thuËn lîi cho canh t¸c, tiÕt kiÖm ®Êt canh t¸c... C¸c n­íc §«ng Nam ¸ do sù ®Çu t­ cao vµo thuû lîi, víi møc ®é ®Çu t­ b×nh qu©n tõ 3.000 - 4000USD/ ha t­íi, v× thÕ c«ng tr×nh ®­îc trang bÞ kh¸ ®ång bé tõ ®Çu mèi trë xuèng nªn nh÷ng n­íc nµy ®· ®¸p øng ®­îc nhu cÇu bøc thiÕt vÒ l­¬ng thùc thùc phÈm do søc Ðp cña sù gia t¨ng d©n sè. Nh÷ng n­íc cã tèc ®é ph¸t triÓn thuû lîi nhanh nh­ Th¸i Lan, Lµo, B¨ngla®et... N­íc ta lµ n­íc n«ng nghiÖp, kho¶ng 80% d©n sè sèng vµ lµm viÖc ë n«ng th«n nªn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp lµ mÆt trËn hµng ®Çu trong nÒn kinh tÕ. ChÝnh v× vËy hÖ thèng c«ng tr×nh thuû lîi t­¬ng ®èi ph¸t triÓn do ®­îc §¶ng vµ Nhµ n­íc quan t©m ®Æc biÖt vµ ®Çu t­ t­¬ng ®èi cao so víi c¸c ngµnh kh¸c. ChÝnh v× vËy nã ®· gãp phÇn lµm cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ë n­íc ta ph¸t triÓn m¹nh mÏ vµ ViÖt Nam lµ mét trong nh÷ng n­íc xuÊt khÈu g¹o lín trªn thÕ giíi. Cô thÓ trong n¨m 1995 ViÖt Nam ®Çu t­ 1531,85 tû ®ång vµo thuû lîi víi sù ®Çu t­ nµy nhiÒu c«ng tr×nh thuû lîi ®­îc x©y dùng míi vµ phôc håi n©ng cÊp mét sè c«ng tr×nh kÕt qu¶ s¶n l­îng l­¬ng thùc lµ 27,5 triÖu tÊn. §Õn n¨m 1999 víi l­îng vèn ®Çu t­ 2962,557 tû ®ång t¨ng cao h¬n n¨m 1995 nªn kÕt qu¶ vÒ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp n¨m 1999 rÊt cao ®¹t31 triÖu tÊn. N¨ng suÊt lóa n¨m 1995 ®¹t 36,3 t¹/ ha th× ®Õn n¨m 1999 ®¹t 40,8 t¹/ ha. Cïng víi viÖc t¨ng s¶n l­îng vµ n¨ng suÊt c©y trång th× hÖ thèng ®ª ®iÒu ®­îc n©ng cÊp tu söa ®¶m b¶o an toµn trong mïa m­a lò. Víi sù t¨ng vèn ®Çu t­ vµo thuû lîi cïng kÕt hîp víi nhiÒu chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p kh¸c ®· gãp phÇn thóc ®Èy ph¸t triÓn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, ®­a n«ng nghiÖp n­íc ta ph¸t triÓn æn ®Þnh, kh«ng nh÷ng ®¶m b¶o l­¬ng thùc trong n­íc mµ cßn xuÊt khÈu víi khèi l­îng lín. Bªn c¹nh ®ã nã cßn gi¶i quyÕt ®­îc phÇn nµo c¸c vÊn ®Ò n­íc ¨n cho nh©n d©n miÒn cao, c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n. VËy viÖc ®Çu t­ vµo thuû lîi lµ viÖc lµm cÇn thiÕt, kh«ng chØ t¹o sù ph¸t triÓn cho n«ng nghiÖp mµ thuû lîi gãp phÇn ph¸t triÓn c¸c ngµnh kinh tÕ quèc d©n kh¸c vµ ®êi sèng x· héi. Ch­¬ng II Thùc tr¹ng ®Çu t­ ph¸t triÓn thuû lîi trong nh÷ng n¨m qua I-/ Thùc tr¹ng ngµnh thuû lîi thêi gian qua. Thùc hiÖn nghÞ quyÕt ®¹i héi §¶ng lÇn thø VIII vµ c¸c nghÞ quyÕt cña Ban chÊp hµnh trung ­¬ng §¶ng: “ Ph¸t triÓn n«ng l©m, ng­ nghiÖp g¾n víi c«ng nghiÖp chÕ biÕn, ph¸t triÓn toµn diÖn kinh tÕ vïng n«ng th«n vµ x©y dùng vïng n«ng th«n míi lµ nhiÖm vô quan träng hµng ®Çu ®Ó æn ®Þnh kinh tÕ x· héi ®Æt träng t©m vµo ch­¬ng tr×nh l­¬ng thùc thùc phÈm nh»m ®¶m b¶o v÷ng ch¾c nhu cÇu trong n­íc vµ xuÊt khÈu nhÊt lµ g¹o vµ s¶n phÈm ch¨n nu«i”. §Ó thùc hiÖn ®­îc c¸c môc tiªu trªn th× thuû lîi ®ãng vai trß quan träng, lµ ®iÓm tùa thóc ®Èy s¶n xuÊt l­¬ng thùc ph¸t triÓn. Thuû lîi ®· ph¸t huy khai th¸c cã hiÖu qu¶ c¸c c«ng tr×nh thuû lîi ®· cã, x©y dùng thªm nhiÒu c«ng tr×nh míi trªn c¸c vïng l·nh thæ, b¶o vÖ an toµn hÖ thèng ®ª ®iÒu, kh¾c phôc vµ h¹n chÕ thiªn tai phôc vô s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, gãp phÇn thùc hiÖn th¾ng lîi môc tiªu kÕ ho¹ch s¶n xuÊt l­¬ng thùc vµ ®· ®¹t 31 triÖu tÊn l­¬ng thùc n¨m 1999, v­ît h¬n 1 triÖu tÊn so víi kÕ ho¹ch n¨m 1999, t¨ng 1,9 triÖu tÊn so víi n¨m 1998 Nhê nh÷ng th¾ng lîi trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, bé mÆt n«ng th«n ®­îc c¶i thiÖn, m«i tr­êng sinh th¸i vµ c¬ së h¹ tÇng còng ph¸t triÓn theo, vÊn ®Ò l­¬ng thùc ®¶m b¶o tiªu dïng cña ng­êi d©n ®­îc ®¶m b¶o trong thêi gian gi¸p h¹t, ®êi sèng nh©n d©n ®­îc n©ng lªn râ rÖt. Nh÷ng ch­¬ng tr×nh lín vÒ ph¸t triÓn thuû lîi phôc vô ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi nãi chung vµ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp nãi riªng nh­ ch­¬ng tr×nh khai th¸c §ång Th¸p M­êi, Tø gi¸c Long Xuyªn, T©y s«ng HËu, B¸n ®¶o Cµ Mau, MiÒn trung vµ T©y Nguyªn, n©ng cÊp c¸c hÖ thèng thuû n«ng, chèng lò vµ chèng óng ë ®ång b»ng s«ng Hång, cÊp n­íc ¨n vïng cao ®· ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ kh¶ quan. Mét sè c«ng tr×nh thuû lîi lín ë miÒn Trung, T©y Nguyªn vµ miÒn nói phÝa B¾c võa thi c«ng võa ph¸t huy hiÖu qu¶ sím tÝch n­íc ®Ó phôc vô s¶n xuÊt nh­ c«ng tr×nh Truåi, An M·, Trµng Vinh, Ayun H¹... nhiÒu c«ng tr×nh ®ang x©y dùng ®· ph¸t huy hiÖu qu¶ ®iÓn h×nh nh­ c¸c c«ng tr×nh ®ång b»ng s«ng Cöu long: kªnh VÜnh TÕ giai ®o¹n 2, c«ng tr×nh kiÓm so¸t lò Ch©u §èc_ TÞnh Biªn, Ba Hßn, Vµm RÇy... ®· ®¶m b¶o môc tiªu ng¨n lò, th«ng n­íc tr­íc mïa lò. Víi nh÷ng kÕt qu¶ ®ã nã sÏ tiÕp tôc t¹o thÕ ®Ó ph¸t triÓn thuû lîi trong n¨m 2000 vµ sau n¨m 2000 D­íi ®©y lµ tãm t¾t thùc tr¹ng thuû lîi th«ng qua hÖ thèng c«ng tr×nh thuû lîi vµ c«ng t¸c qu¶n lý sö dông. 1.1 Thùc tr¹ng hÖ thèng c«ng tr×nh thuû lîi ViÖt Nam lµ mét trong mét sè n­íc trong khu vùc cã hÖ thèng c«ng tr×nh thuû lîi ph¸t triÓn, ®Æc biÖt lµ thuû lîi phôc vô s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. §Õn n¨m 1999 ViÖt Nam ®· cã hÖ thèng c«ng tr×nh t­íi tiªu 3.9 triÖu ha, trªn 1triÖu ha rau mµu, ng¨n mÆn cho 0.9 triÖu ha vµ chèng lò cho gÇn 3triÖu ha. C¸c c«ng tr×nh thuû lîi ë ViÖt Nam gåm 75 hÖ thèng thuû n«ng lín vµ võa, 750 hå chøa cã dung tÝch tõ 1 triÖu m3 trë lªn, 10000 hå chøa n­íc nhá víi tæng dung tÝch gÇn 30 tû m3, tøc gÇn b»ng 18% dßng ch¶y mïa kiÖt cña c¶ n­ícvµ nÕu trõ ®ång b»ng s«ng Cöu Long th× dung tÝch c¸c hå chiÕm tíi 36% dßng ch¶y mïa kiÖt cña toµn l·nh thæ. Trªn 1000 cèng t­íi vµ tiªu lín, 3514 tr¹m b¬m lín vµ võa víi tæng c«ng suÊt b¬m t­íi lµ 200 MW, tæng c«ng suÊt b¬m tiªu lµ 250 MW, cã 300.000 m¸y b¬m dÇu. Tæng gi¸ trÞ tµi s¶n cè ®Þnh phÇn Nhµ n­íc ®Çu t­ lµ trªn 25.000 tû ®ång (gi¸ n¨m 1995). §ã lµ ch­a kÓ ®Õn c«ng ®ãng gãp cña nh©n d©n trong phÇn c«ng tr×nh néi ®ång ­íc tÝnh 30 - 40% gi¸ trÞ x©y dùng c«ng tr×nh ®Çu mèi. HÖ thèng ®ª ®iÒu ®· ®­îc h×nh thµnh cã 7700 km gåm 5700 km ®ª s«ng, 2000 km ®ª biÓn, 3000 km bê bao chèng lò ®Çu vô ë ®ång b»ng s«ng Cöu Long. Trªn c¸c tuyÕn ®ª cã 590 kÌ vµ 2900 cèng d­íi ®ª. C¸c hÖ thèng thuû lîi ®­îc coi lµ biÖn ph¸p hµng ®Çu trong nhiÒu n¨m phôc vô ®¾c lùc cho c«ng cuéc ph¸t triÓn kinh tÕ, ®Æc biÖt lµ ph¸t triÓn n«ng nghiÖp. TÝnh ®Õn n¨m 1999 ®· cã 6 triÖu ha gieo trång lóa ®­îc t­íi b»ng c«ng tr×nh thuû lîi, chiÕm gÇn 80%, t¨ng trªn 1,4 triÖu ha so víi n¨m 1985. Trong ®ã: - T­íi: Lóa §«ng Xu©n: 2,41 triÖu ha. Lóa HÌ Thu: 1,56 triÖu ha. Lóa Mïa: 1,73 triÖu ha. Hoa Mµu: 0,3 triÖu ha. - Tiªu: 1 triÖu ha. Tuy nhiªn do ®Çu t­ kh«ng ®ång bé, Nhµ n­íc chØ ®Çu t­ c«ng tr×nh ®Çu mèi, kªnh trôc, mét sè c«ng tr×nh ®­îc Nhµ n­íc ®Çu t­ tíi kªnh cÊp 2, kªnh cÊp 3 vµ c«ng tr×nh néi ®ång do nh©n d©n tù lµm. Do ®ã nhiÒu c«ng tr×nh sau khi hoµn thµnh c«ng tr×nh ®Çu mèi ph¶i sau 5 - 7 n¨m thËm chÝ cã c«ng tr×nh sau 10 n¨m míi ph¸t huy hÕt kh¶ n¨ng t­íi hoÆc tiªu thiÕt kÕ. NhiÒu c«ng tr×nh diÖn tÝch t­íi hoÆc tiªu chØ ®¹t 50 - 60% (®èi víi hå chøa) hoÆc 70 - 90% (®èi víi cèng, tr¹m b¬m) diÖn tÝch thiÕt kÕ. Thùc hiÖn nghÞ quyÕt 22 cña Bé chÝnh trÞ, nghÞ quyÕt 72 H§BT, quyÕt ®Þnh 69 H§BT vµ chØ thÞ 525 TTg cña Thñ t­íng ChÝnh phñ, ngµnh thuû lîi ®· x©y dùng ch­¬ng tr×nh cÊp n­íc sinh ho¹t vµ s¶n xuÊt cho ®ång bµo vïng cao ®Õn n¨m 2000. B­íc ®Çu ®· x©y dùng ®­îc mét sè c«ng tr×nh thuû lîi gi¶i quyÕt n­íc ¨n cho trªn 30 v¹n ®ång bµo c¸c d©n téc miÒn nói phÝa b¾c vµ nh­ dù kiÕn th× ®Õn cuèi n¨m nay ch­¬ng tr×nh nµy sÏ kÕt thóc. Trong ®iÒu kiÖn rÊt khã kh¨n vÒ ng©n s¸ch Nhµ n­íc ®· dµnh cho ph¸t triÓn thuû lîi trong kÕ ho¹ch 1995 - 1999 lµ 9872,957 tû ®ång. Trong ®ã 55% do Bé qu¶n lý, 45% do c¸c tØnh qu¶n lý. Riªng c¸c c«ng tr×nh lín mµ Bé ®Çu t­ trong n¨m n¨m më ra 241 c«ng tr×nh ®· hoµn thµnh 85 víi n¨ng lùc t­íi thªm 451.000 ha vµ trªn 180.000 ha. C¸c c«ng tr×nh thuû lîi võa vµ nhá ®­îc ph¸t triÓn ®Òu kh¾p c¸c vïng, gãp phÇn quan träng n©ng ®é ®ång ®Òu ph¸t triÓn kinh tÕ gi÷a c¸c vïng ®ång thêi còng thùc hiÖn môc tiªu xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo. C¸c c«ng tr×nh träng ®iÓm ®­a l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao. Tuy nhiªn, so víi yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ víi møc t¨ng tr­ëng 2,5 - 3 lÇn sau mçi thËp kû, víi møc b¶o ®¶m l­¬ng thùc 500 kg/ ng­êi/ n¨m, thùc hiÖn ®æi míi c¬ cÊu kinh tÕ trong n«ng th«n thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc, ®¶m b¶o møc t¨ng tr­ëng GDP trong n«ng nghiÖp 4 - 5% th× nhiÖm vô ngµnh thuû lîi cßn kh¸ nÆng nÒ. Sau ®©y lµ thùc tr¹ng thuû lîi tõng vïng cô thÓ nh­ sau: 1.1.1 T¹i vïng ®ång b»ng vµ trung du s«ng Hång. Lµ träng ®iÓm l­¬ng thùc miÒn B¾c, ®­îc thuû lîi ho¸ sím vµ cao h¬n c¶. Riªng vïng nµy cã 33 hÖ thèng thuû n«ng, trong ®ã 16 hÖ thèng t­íi tiªu lín. N¨ng lùc thiÕt kÕ cña c¸c hÖ thèng thuû n«ng ®¶m b¶o t­íi cho 860.000 ha, tiªu 700.000 ha. Do c¸c hÖ thèng t­íi tiªu tr­íc ®©y thiÕt kÕ víi hÖ sè tiªu thÊp (2,5 - 3,0 l/ s/ ha) vµ n¨ng lùc tiªu cña c¸c cèng tiªu tù ch¶y bÞ suy gi¶m nªn diÖn tÝch óng gÆp n¨m m­a lín diÖn tÝch óng cßn tíi 240.000 ha. Trong mÊy n¨m qua ®· bæ sung thªm c¸c c«ng tr×nh tiªu ®Ó ®¶m b¶o tiªu víi hÖ sè 3,5 - 4,5 l/ s/ ha (thËm chÝ cã vïng ph¶i t¨ng hÖ sè tiªu lªn tíi 5,5 - 6,0 l/ s/ ha) nh­ c¸c c«ng tr×nh cèng L©n 2, tr¹m b¬m V©n §×nh, QuÕ, L¹c Trµng, Minh L©n, Gia ViÔn, TriÒu D­¬ng ®· ®­a n¨ng lùc t­íi tiªu trªn 800.000 ha, gi¶m diÖn tÝch cßn bÞ óng xuèng 60.000 ha. HiÖn nay ë ®ång b»ng s«ng Hång tiªu b»ng b¬m ®iÖn chiÕm trªn 50% diÖn tÝch tiªu óng. Do l­îng m­a ngµy cµng t¨ng, diÖn tÝch ®« thÞ ho¸ vµ h¹ tÇng c¬ së còng t¨ng lªn nhanh chãng, ®Æc biÖt lµ c¸c khu ®« thÞ nh­ Hµ Néi vµ vïng phô cËn, nªn tiªu n­íc cßn lµ nhiÖm vô nÆng nÒ. VÊn ®Ò lò s«ng Hång vÉn cßn lµ hiÓm ho¹ th­êng xuyªn ®e do¹. NhiÖm vô hé ®ª, cñng cè, båi tróc, n©ng cao tr×nh ®ª ra kh¬i th«ng dßng ch¶y, ®Æc biÖt lµ h¹ l­u s«ng Th¸i B×nh cÇn ®­îc ®Çu t­ tho¶ ®¸ng. §ång thêi cÇn sím xóc tiÕn x©y dùng c«ng tr×nh trªn s«ng L« G©m ®Ó h¹ møc chèng lò ë Hµ Néi xuèng thÊp h¬n n÷a. C¸c c«ng tr×nh t­íi ë ch©u thæ s«ng Hång ®­îc thiÕt kÕ víi møc b¶o ®¶m 75%. Sau khi cã hå Hoµ B×nh vµ hå Th¸c Bµ ®iÒu tiÕt cã nh÷ng diÔn biÕn thuËn lîi cho c¸c c«ng tr×nh lÊy n­íc tù ch¶y, do ®ã møc b¶o ®¶m t­íi còng cã thÓ còng t¨ng thªm, v× vËy c¸c hÖ thèng t­íi tiªu còng ph¶i thÝch nghi víi c¸c diÔn biÕn míi. Phï Sa s«ng Hång cã l­îng N, P vµ K ®¸ng kÓ nªn viÖc lÊy sa ®Ó th©m canh lµ yªu cÇu míi cÇn ®­îc nghiªn cøu thùc hiÖn. 1.1.2 §ång b»ng s«ng Cöu Long. C«ng t¸c thuû lîi ë ®ång b»ng S«ng Cöu Long ®· lµm bËt dËy tiÒm n¨ng cña ®ång b»ng s«ng Cöu Long vµ tiÒm n¨ng nµy cßn tiÕp tôc ®­îc më réng vµ ph¸t huy nÕu c¸c c«ng tr×nh thuû lîi ®­îc tiÕp tôc ®Çu t­ ngµy cµng cao. Víi 3 ch­¬ng tr×nh träng ®iÓm §ång Th¸p M­êi, Tø Gi¸c Long Xuyªn vµ T©y s«ng HËu ®· biÕn vïng nµy tõ mét vô lóa mïa næi n¨ng suÊt thÊp nhÊt thµnh hai vô §«ng xu©n vµ HÌ thu n¨ng suÊt cao. Thµnh c«ng cña c«ng t¸c thuû lîi ë ®ång b»ng s«ng Cöu Long lµ ®· ®Þnh h×nh ®­îc hÖ thèng kªnh trôc t¹o nguån n­íc ngät, tiªu chua, x¶ phÌn víi 6700 km kªnh chÝnh, 3000 km kªnh néi ®ång, 3000 km ®ª ng¨n mÆn vµ hµng chôc v¹n m¸y b¬m dÇu cña d©n. §ã chÝnh lµ c¬ së h¹ tÇng quan träng ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt n«ng n