Nâng cao khả năng thắng thầu của nhà thầu trong nước (Doanh nghiệp nhà nước) trong đấu thầu xây lắp quốc tế

Ø tiªu chÝnh mµ chñ ®Çu t­ dïng ®Ó ®¸nh gi¸ vµ giao thÇu cho mét ®¬n vÞ x©y l¾p lµ: - ChØ tiªu chÊt l­îng c«ng tr×nh vµ uy tÝn cña c«ng ty - ChØ tiªu gi¸ dù thÇu - ChØ tiªu biÖn ph¸p thi c«ng vµ tiÕn ®ét thi c«ng Ngoµi ra cßn b»ng c¸c chØ tiªu kh¸c nh­: thêi gian b¶o hµnh c«ng tr×nh, ph­¬ng thøc thanh to¸n. V× vËy khi tham gia ®Êu thÇu, c¸c c«ng ty x©y l¾p th­êng sö dông c¸c ph­¬ng thøc c¹nh tranh sau: Ø C¹nh tranh b»ng chÊt l­îng c«ng tr×nh vµ uy tÝn cña c«ng ty: ChÊt l­îng c«ng tr×nh lµ nh÷ng yªu cÇu tæng hîp ®èi víi ®Æc tÝnh an toµn bÒn v÷ng, mÜ quan, kinh tÕ cña c«ng tr×nh phï hîp víi quy chuÈn x©y dùng, tiªu chuÈn kü thuËt; phï hîp víi hîp ®ång kinh tÕ vµ ph¸p luËt hiÖn hµnh cña nhµ n­íc. Ph­¬ng thøc c¹nh tranh b»ng chÊt l­îng c«ng tr×nh trong ®©ó thÇu x©y l¾p cña c¸c c«ng ty ®­îc tiÕp cËn d­íi hai gãc ®é: - C¹nh tranh b»ng chÊt l­îng c«ng tr×nh ®ang ®­îc tæ chøc ®Êu thÇu x©y l¾p. §©y chÝnh lµ nç lùc ph¸t huy mäi nguån lùc vèn cã cña c«ng ty nh»m ®¶m b¶o thùc hiÖn ®óng thiÕt kÕ kü thuËt vµ ®­a ra ®­îc c¸c ®Ò xuÊt, gi¶I ph¸p kü thuËt hîp lý nhÊt. §iÒu ®ã ®­îc c«ng ty tr×nh bµû phÇn tiªu chuÈn kü thuËt vµ chÊt l­îng trong hå s¬ dù thÇu. - §Ó ®¸nh gi¸ tiªu chuÈn chÊt l­îng c«ng tr×nh mµ c«ng ty ®ang tham gia ®Êu thÇu, chñ ®Çu t­ kh«ng chØ c¨n cø vµo sù phï hîp cña c¸c tiªu chuÈn trong hå s¬ dù thÇu cña c«ng ty mµ cßn xem xÐt ®Õn chÊt l­îng c¸c c«ng tr×nh c«ng ty ®· thi c«ng tr­íc ®ã (c¸c c«ng tr×nh cã tÝnh chÊt kü thuËt t­¬ng tù, n»m trªn khu vùc ®Þa lý vµ ®iÒu kiÖn tù nhiªn t­¬ng tù). §iÒu ®ã còng chÝnh lµ uy tÝn cña c«ng ty trªn thÞ tr­êng. V× vËy trong hå s¬ dù thÇu cã phÇn tr×nh bµy kinh nghiÖm cña c«ng ty trong viÖc thi c«ng nh÷ng c«ng tr×nh t­¬ng tù, nh÷ng c«ng tr×nh tiªu biÓu cã chÊt l­îng cao kÌm theo c¸c chøng nhËn cã tÝnh ph¸p lý vÒ chÊt l­îng c«ng tr×nh. VËy kh«ng ngõng n©ng cao chÊt l­îng c«ng tr×nh n©ng cao uy tÝn cña c«ng ty lµ ®iÒu kiÖn ®Ó n©ng cao kh¶ n¨ng th¾ng thÇu cña c«ng ty, lµ ®iÒu kiÖn tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña c«ng ty trong giai ®o¹n hiÖn nay. ØC¹nh tranh b»ng gi¸ dù thÇu: Kh¸c víi c¸c s¶n phÈm, gi¸ s¶n phÈm x©y dùng ®­îc x¸c ®Þnh tr­íc khi s¶n xuÊt vµ ®­a vµo tiªu dïng, th«ng th­êng nã ®­îc x¸c ®Þnh th«ng qua ®Êu thÇu (bªn mêi thÇu x¸c ®Þnh møc gi¸ hîp lý tõ c¸c gi¸ bá thÇu trong hå s¬ dù thÇu cña c¸c nhµ thÇu, lµ gi¸ cã lîi nhÊt cho chñ ®Çu t­. C¹nh tranh b»ng gi¸ lµ cuéc c¹nh tranh quyÕt liÖt trong c¬ chÕ thÞ tr­êng. C¸c c«ng ty tham gia ®Êu thÇu ®Òu muèn ®­a ra mét møc gi¸ hÊp dÉn víi bªn mêi thÇu ®Ó cã thÓ th¾ng thÇu. Mét sè chÝnh s¸ch gi¸ th­êng ®­îc ¸p dông trong viÖc x¸c ®Þnh gi¸ tranh thÇu: - ChÝnh s¸ch gi¸ cao: ¸p dông khi c«ng ty cã c«ng nghÖ v­ît tréi so víi c¸c ®èi thñ c¹nh tranh hoÆc thi c«ng trong ®iªï kiÖn ®Æc biÖt hoÆc nhµ thÇu x©y dùng ®ang cã qu¸ nhiÒu viÖc ®Ó lµm; nh­ng møc gi¸ kh«ng ®­îc cao h¬n møc gi¸ Nhµ n­íc qui ®Þnh. - ChÝnh s¸ch gi¸ trung b×nh: khi c¸c ®èi thñ tham dù thÇu cã ­u thÕ gÇn nh­ nhau. - ChÝnh s¸ch gi¸ thÊp: ¸p dông trong ®iÒu kiÖn ng¨n chÆn ®èi thñ c¹nh tranh tham gia vµo thÞ tr­êng, muèn g©y thiÖn c¶m ban ®Çu ®Ó lµm ¨n l©u dµI vµ trong tr­êng hîp c«ng ty thõa n¨ng lùc s¶n xuÊt, c«ng nh©n kh«ng cã viÖc lµm nh»m th¾ng thÇu ®Ó bï ®¾p mét phÇn chi phÝ cè ®Þnh. (Gi¸ bá thÇu ph¶i lín h¬n chi phÝ biÕn ®æi). - ChÝnh s¸ch gi¸ linh ho¹t theo gi¸ thÞ tr­êng: ®­a ra gi¸ hîp lý ®¶m b¶o phï hîp víi t×nh h×nh thÞ tr­êng, phï hîp víi môc tiªu cña c«ng ty vµ phï hîp víi môc tiªu cña bªn mêi thÇu. Tuú tõng c«ng tr×nh, tuú tõng giai ®o¹n vµ tõng ®Þa ®iÓm x©y dùng mµ c«ng ty nªn lùa chän møc gi¸ phï hîp, ®¶m b¶o kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c«ng ty khi tham gia dù thÇu. Ø C¹nh tranh b»ng ph­¬ng ph¸p thi c«ng vµ tiÕn ®é thi c«ng: ChØ tiªu biÖn ph¸p thi c«ng vµ tiÕn ®é thi c«ng tr×nh ®­îc chñ ®Çu t­ ®¸nh gi¸ cao khi xÐt thÇu. Trong hå s¬ dù thÇu, tiªu chuÈn biÖn ph¸p thi c«ng vµ tiÕn ®é thi c«ng do nhµ thÇu ®­a ra ®­îc chñ ®Çu t­ ®¸nh gi¸ ë hai néi dung sau: - Xem xÐt biÖn ph¸p thi c«ng ®¶m b¶o ®óng tiÕn ®é, an toµn møc ®é b¶o ®¶m tæng tiÕn ®é thi c«ng qui ®Þnh trong hå s¬ mêi thÇu. NÕu nhµ thÇu nµo mµ ®­a ra ®­îc biÖn ph¸p thi c«ng lµm rót ng¾n ®­îc thêi gian x©y dùng c«ng tr×nh th× kh¶ n¨ng th¾ng thÇu sÏ cao h¬n, nhÊt lµ tr­êng hîp c«ng tr×nh ®­îc ®­a vµo sö dông sím mang l¹i lîi nhuËn cho chñ ®Çu t­. - Xem xÐt tiÕn ®é hoµn thµnh c¸c h¹ng môc c«ng tr×nh khi tiÕn ®é thi c«ng cã liªn quan tíi viÖc sö dông ngay c¸c h¹ng môch c«ng tr×nh ®ã cña chñ ®Çu t­. Nhµ thÇu nµo ®¶m b¶o ®­îc tiÕn ®é thi c«ng mµ l¹i ®­a ra ®­îc c¸c gi¶i ph¸p thi c«ng hîp lý ch¾c ch¾n sÏ chiÕm ®­îc lîi thÕ trong ®Çu thÇu. Tr­íc sù c¹nh tranh gay g¾t, ®ßi hái c¸c c«ng ty x©y dùng ph¶i lùa chän c«ng nghÖ, kü thuËt thi c«ng vµ biÖn ph¸p thi c«ng phï hîp ®Ó ®¶m b¶o rót ng¾n thêi gian thi c«ng c«ng tr×nh, n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh trong ®Êu thÇu x©y l¾p. BiÖn ph¸p thi c«ng vµ tiÕn ®é thi c«ng trë thµnh mét c«ng cô c¹nh tranh cÇn thiÕt vµ h÷u hiÖu cña c¸c ®¬n vÞ x©y dùng trong tranh thÇu. Trªn ®©y lµ mét sè ph­¬ng thøc c¹nh tranh mµ c¸c c«ng ty x©y dùng th­êng sö dông trong ®Êu thÇu, c¸c c«ng ty cÇn ph¶i biÕt vËn dông linh ho¹t vµ ph¶i biÕt kÕt hîp chóng ®Ó giµnh th¾ng lîi trong ®Êu thÇu. Ch­¬ng II: Ho¹t ®éng ®Êu thÇu x©y l¾p ë ViÖt nam vµ thùc tr¹ng n¨ng lùc nhµ thÇu x©y l¾p trong n­íc i.Kh¸i qu¸t chung 1.Nh÷ng kÕt qu¶ ®· ®¹t ®­îc NÒn kinh tÕ n­íc ta chuyÓn tõ c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang c¬ chÕ thÞ tr­êng, quy luËt c¹nh tranh còng tõng b­íc ®­îc h×nh thµnh. §Ó t¹o sù c¹nh tranh b×nh ®¼ng, n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn Nhµ n­íc cña c¸c DA ®Çu t­ XDCB còng nh­ c¸c DA kh¸c, ChÝnh phñ ®· ban hµnh quy chÕ ®Êu thÇu thèng nhÊt trong c¶ n­íc. KÓ tõ khi Quy chÕ ®Êu thÇu ®­îc ban hµnh, ho¹t ®éng ®Êu thÇu ®· ®i vµo khu«n khæ, kh«ng tù ph¸t nh­ tr­íc ®©y. Nh÷ng n¨m tr­íc ®©y, c¸c c«ng tr×nh ®Çu t­ x©y dùng c¬ b¶n cã gi¸ quyÕt to¸n c«ng tr×nh th­êng v­ît qu¸ tæng dù to¸n vµ tæng møc ®Çu t­ ®­îc duyÖt. §©y lµ mét thùc tr¹ng g©y thÊt tho¸t nguån lùc trong n­íc ®ång thêi ph¸t sinh nhiÒu tiªu cùc trong c«ng t¸c qu¶n lý vµ thùc hiÖn DA. §Êu thÇu ra ®êi ®· gióp cho khèi l­îng c«ng viÖc, gi¸ thµnh ®­îc tÝnh to¸n chÝnh x¸c, tiÕn ®é thi c«ng ®­îc lªn kÕ ho¹ch cô thÓ nªn ®· tiÕt kiÖm ®­îc rÊt nhiÒu chi phÝ, tr¸nh thÊt tho¸t nguån lùc cho c¸c chñ ®Çu t­. Nhµ thÇu muèn tróng thÇu ph¶i tËn dông nh÷ng ­u thÕ cña m×nh ®Ó h¹ gi¸ thµnh cña c«ng tr×nh nh­ng vÉn ®¶m b¶o chÊt l­îng c«ng tr×nh. Th«ng th­êng gi¸ tróng thÇu th­êng thÊp h¬n gi¸ dù to¸n. §èi víi gãi thÇu x©y l¾p, møc tiÕt kiÖm vèn b×nh qu©n ®¹t tû lÖ lµ 14%, cao h¬n so víi c¸c gãi thÇu mua s¾m hµng ho¸. Nguyªn nh©n do c¸c yÕu tè ®Çu vµo cña s¶n phÈm x©y dùng cã thÓ biÕn ®éng trong qu¸ tr×nh thi c«ng nh­: l­¬ng c«ng nh©n, gi¸ nguyªn vËt liÖu, biÖn ph¸p tæ chøc thi c«ng. §©y lµ nh÷ng nh©n tè mµ nhµ thÇu cã thÓ ph¸t huy tÝnh ­u thÕ cña m×nh so víi nhµ thÇu kh¸c nh»m h¹ gi¸ thµnh, n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh. Bªn mêi thÇu th­êng tÝnh gi¸ cña c«ng tr×nh dùa trªn nh÷ng tiªu chuÈn trung b×nh mµ kh«ng thÓ xem xÐt hÕt kh¶ n¨ng cña c¸c nhµ thÇu, do ®ã mµ gi¸ tróng thÇu bao giê còng thÊp h¬n gi¸ dù to¸n. Mét sè tr­êng hîp, gi¸ tróng thÇu cã thÓ thÊp h¬n gi¸ gi¸ dù to¸n rÊt nhiÒu, gÇn nh­ kh«ng mang l¹i lîi nhuËn cho c¸c nhµ thÇu. §©y cã thÓ coi lµ mét chiÕn l­îc cña c¸c nhµ thÇu nh»m t¹o thÞ tr­êng, g©y uy tÝn trªn thÞ tr­êng x©y dùng. Tuy nhiªn, hiÖn t­îng nµy chØ x¶y ra víi nh÷ng nhµ thÇu míi tham gia thÞ tr­êng x©y dùng ®ã vµ nhµ thÇu nµy ph¶i cã tiªm lùc rÊt m¹nh. C«ng t¸c ®Êu thÇu nh÷ng n¨m qua ®· cã nhiÒu chuyÓn biÕn tÝch cùc, mang l¹i hiÖu qu¶ cao, m«i tr­êng c¹nh tranh lµnh m¹nh. N¨m 2001, tæng sè mua s¾m trong ®Çu t­ (gi¸ tróng thÇu) lµ trªn 68387 tû ®ång, t­¬ng ®­¬ng 4.56 tû USD, tiÕt kiÖm chung lµ 10.37%. C¸c gãi thÇu thùc hiÖn theo ph­¬ng thøc ®Êu thÇu c¹nh tranh chØ chiÕm 47.8% tæng sè gãi thÇu nh­ng l¹i chiÕm tíi 85.4% tæng gi¸ trÞ mua s¾m. Chøng tá ph­¬ng thøc ®Êu thÇu c¹nh tranh ®­îc ¸p dông nhiÒu v× tÝnh c¹nh tranh c«ng b»ng, minh b¹ch vµ hiÖu qu¶ cña nã. Sau ®©y lµ b¶ng sè liÖu cho thÊy møc tiÕt kiÖm ®­îc qua ®Êu thÇu: B¶ng 1: TiÕt kiÖm chi phÝ th«ng qua ho¹t ®éng ®Êu thÇu n¨m 2000 §¬n vÞ: triÖu USD Néi dung Gãi thÇu Bé KH-§T thÈm ®Þnh B¸o c¸o cña c¸c Bé, ®Þa ph­¬ng thÈm ®Þnh Tæng céng Tæng sè gãi thÇu 94 21.257 21.351 Gi¸ trÞ ­íc tÝnh 950.48 2696.57 3647.05 Gi¸ trÞ tróng thÇu 798.92 2391.17 3190.09 Gi¸ trÞ tiÕt kiÖm 151.56 305.4 456.96 (Nguån b¸o DiÔn ®µn doanh nghiÖp th¸ng7/2001) 2.Mét sè vÊn ®Ò tån t¹i trong ®Êu thÇu x©y l¾p ë ViÖt nam Ø N¹n bá thÇu gi¸ thÊp Hµnh vi ®Êu thÇu lµ mét h×nh thøc c¹nh tranh v¨n minh trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ph¸t triÓn. Nh­ng trong giai ®o¹n ®Çu cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ë n­íc ta ®· béc lé nh÷ng mÆt tr¸i. VËn dông c¬ chÕ ®Êu thÇu, nhiÒu chñ thÓ coi viÖc Ðp gi¸, Ðp tiÕn ®é lµ chÝnh, nªn dÉn tíi nhiÒu c«ng tr×nh gi¸ thÊp vµ chÊt l­îng th× ®óng nh­ gi¸ trÞ cña nã. Khi c«ng tr×nh ®­îc hoµn thµnh th× c¸i “ngät ngµo” cña gi¸ c¶ thÊp nhanh chãng bÞ l·ng quªn mµ thay vµo ®ã lµ “cay ®¾ng” cña chÊt l­îng c«ng tr×nh kÐm th× l¹i ®äng l¹i rÊt l©u, tiÒm Èn mét hiÓm häa. Gi¸ c¶ thÊp tíi møc v« lý, thêi gian thóc Ðp tr¸i c¶ quy luËt vËt chÊt th× cßn ®©u lµ c¸c yªu cÇu kü thuËt ®Æt ra ®­îc t«n träng. HiÖn t­¬ng bá thÇu gi¸ thÊp, mang tÝnh ph¸ gi¸ ®ang trë nªn phæ biÕn, g©y khã kh¨n cho qu¶n lý nhµ n­íc vµ c¸c doanh nghiÖp lµm ¨n ch©n chÝnh. Trong 5 n¨m tõ 1995 ®Õn 2000, tæng sè vèn ®Çu t­ x©y dùng c¬ b¶n ®¹t kho¶ng gÇn 400 ngh×n tû ®ång, gÊp 1.7 lÇn so víi n¨m tr­íc. NÕu trung b×nh mçi n¨m, nhµ n­íc chi trªn d­íi 150 ngh×n tû ®ång vèn ®Çu t­ cho x©y dùng th× chØ cÇn tiÕt kiÖm ®­îc 1% th«ng qua ®Êu thÇu chóng ta ®· cã thªm hµng tû ®ång. Nh­ng cã ph¶i v× tiÕt kiÖm cho nhµ n­íc mµ thùc tÕ hiÖn nay ®ang cã sù c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh gi÷a c¸c nhµ thÇu x©y dùng? Thùc tÕ cho thÊy, c¸c nhµ thÇu thi nhau gi¶m gi¸, thËm chÝ cã nhµ thÇu bá gi¸ thÊp h¬n gi¸ trÞ thùc tÕ cña c«ng tr×nh, miÔn sao dµnh ®­îc phÇn th¾ng. Theo qui ®Þnh, gi¸ ®¸nh gi¸ thÊp nhÊt vµ gi¸ ®Ò nghÞ tróng thÇu kh«ng ®­îc v­ît qu¸ gi¸ gãi thÇu ®­îc duyÖt sÏ ®­îc xem xÐt tróng thÇu (®iÒu 31, kho¶n 1 vµ ®iÒu 42, kho¶n 1- N§88/N§-CP). V× thÕ, thùc tÕ ®· cã nhiÒu DA cã møc gi¸ qu¸ thÊp so víi gãi thÇu ®­îc duyÖt trong kÕ ho¹ch ®Êu thÇu. HÇm ®­êng bé ®Ìo H¶i V©n, theo gi¸ gãi thÇu 1A, gi¸ gãi thÇu lµ 72.5 triÖu USD, gi¸ tróng thÇu lµ 46.1 triÖu USD (b»ng 63.5%) hoÆc gãi thÇu 2A, gi¸ gãi thÇu lµ 42.1 triÖu USD, gi¸ tróng thÇu lµ 28.1 triÖu USD (b»ng 66.7%). Gãi thÇu 9 cÇu ®­êng s¾t, gi¸ gãi thÇu lµ 2.4 tû Yªn nh­ng gi¸ tróng thÇu chØ cã 1.15 tû Yªn (b»ng 48%). GÇn ®©y nhÊt lµ gi¸ gãi thÇu ®ª ch¾n sang nhµ m¸y läc dÇu Dung QuÊt, gi¸ gãi thÇu x©y l¾p lµ 52 triÖu USD, gi¸ tróng thÇu lµ 43 triÖu USD (b»ng 82.5%), DA c¶i t¹o nhµ m¸y xim¨ng BØm S¬n, gi¸ gãi thÇu x©y l¾p lµ 55 tû ®ång, gi¸ tróng thÇu lµ 36 tû ®ång (b»ng 65%). Môc tiªu cña DA th«ng th­êng: chÊt l­îng, thêi gian, chi phÝ; chñ thÓ x©y dùng lµ nhµ ®Çu t­, nhµ thÇu, nhµ t­ vÊn. Cã nh÷ng DA môc tiªu lµ chÊt l­îng, gi¸ thµnh, thêi gian, an toµn; chñ thÓ x©y dùng lµ chñ ®Çu t­, nhµ thÇu, t­ vÊn, nhµ n­íc. Ngoµi ra cßn cã ngò gi¸c môc tiªu, ngoµi 4 môc tiªu cña tø gi¸c môc tiªu cßn cã thªm vÖ sinh m«i tr­êng. §Ó ®¹t ®­îc tÊt c¶ môc tiªu lµ rÊt khã. VÒ phÝa chñ ®Çu t­, muèn ®¹t ®­îc môc tiªu chÊt l­îng vµ chi phÝ: chÊt l­îng ph¶i t­¬ng ®èi vµ gi¸ thµnh ph¶i thÊp. Nhµ thÇu muèn th¾ng thÇu ph¶i ®¶m b¶o ®­îc môc tiªu ®ã cña chñ ®Çu t­. Nh­ vËy c¸c nhµ thÇu thi nhau gi¶m gi¸, lµm sao ®Ó cã c«ng tr×nh thùc hiÖn, “cã c¸i ®Ó lµm”. ChÊt l­îng c«ng tr×nh lóc nµy chØ trªn giÊy tê (hå s¬ dù thÇu), ch­a thÓ nh×n thÊy ®o ®Õm thùc tÕ b»ng c¸c thiÕt bÞ kü thuËt, chØ mang tÝnh chÊt dù to¸n. C«ng tr×nh khi ®­îc thùc hiÖn ch­a hoµn thµnh ®· ph¶i söa ch÷a, gia cè g©y l·ng phÝ, tèn kÐm gÊp nhiÒu lÇn so víi viÖc gi¶m gi¸. Nh÷ng nhµ thÇu nh­ vËy khi th¾ng thÇu ®øng tr­íc nçi lo: mét lµ thua thiÖt chÞu lç, hai lµ ph¶i mÊt kho¶n tiÒn b¶o l·nh dù thÇu, b¶o l·nh thùc hiÖn hîp ®ång. Muèn kh«ng bÞ mÊt kho¶n tiÒn “®Æt cäc”, c¸c nhµ thÇu ®· ph¶i b»ng c¸ch t¸c ®éng vµo chÊt l­îng cña c«ng tr×nh, kÐo dµi thêi gian thùc hiÖn nh»m gi¶m tån thÊt cho m×nh, vµ hËu qu¶ lµ chÊt l­îng cña c¸c c«ng tr×nh th× kh«ng ai ®øng ra ®¶m b¶o lµ nã cã ®óng tiªu chuÈn kü thuËt hay kh«ng. NhËn xÐt vÒ t×nh h×nh ph¸ gi¸ trong ®Êu thÇu ë ViÖt nam trong nh÷ng n¨m qua, chñ tÞch HiÖp héi c¸c nhµ thÇu ViÖt nam - «ng Vò Khoan cho r»ng: biÖn ph¸p nµy lµ chiªu quan träng ®Ó h¹ nèc ao c¸c ®èi thñ c¹nh tranh kh¸c. §©y lµ mét vÊn n¹n ®· trë nªn phæ biÕn. C¸c nhµ thÇu sö dông chiªu bµi th­ gi¶m gi¸ hßng lo¹i ®èi thñ ra khái cuéc ch¬i. Th­ gi¶m gi¸ cã tû lÖ gi¶m cã thÓ lµ 5-7%, thËm chÝ cã DA tíi gÇn 40%. Víi møc gi¸ nh­ vËy th× môc tiªu: chÊt l­îng, tiÕn ®é thêi gian liÖu cã ®¹t ®­îc? Mét vÝ dô ®iÓn h×nh lµ gãi thÇu 2A lµm ®Ìo H¶i V©n, sau 18 th¸ng thi c«ng (thêi gian hoµn thµnh 24 th¸ng), c¶ tuyÕn ®­êng 36.3 km vÉn ch­a cã mét mÐt ®­êng nµo ®­îc x©y dùng hoµn chØnh, tiÕn ®é chËm ®Õn 2 n¨m. Lý do chËm tiÕn ®é thi c«ng lµ gi¸ bá thÇu c«ng tr×nh lµ qu¸ thÊp, kh«ng ®ñ bï ®¾p nguyªn vËt liÖu nªn cµng lµm th× cµng lç. §ã lµ ch­a nãi ®Õn chÊt l­îng cña c«ng tr×nh. Nhµ thÇu lóc nµy sÏ ph¸t sinh ra c¸c hµnh vi nh­: mét lµ, ®¸nh tr¸o vËt liÖu. Nh×n bÒ ngoµi th× nh­ nhau nh­ng gi¸ c¶ vµ chÊt l­îng th× kh¸c xa nhau. Hai lµ, bít xÐn, ¨n bít vËt liÖu ë nh÷ng c«ng tr×nh ngÇm, c«ng tr×nh khuÊt: mãng, ®­êng èng, cèt thÐp n»m trong bªt«ng. Lóc lµm xong råi th× kh«ng cã c¸ch g×, kh«ng cã ph­¬ng tiÖn m¸y mãc nµo kiÓm tra ®­îc. Ba lµ, gi¶i quyÕt kh©u nghiÖm thu víi gi¸m s¸t bªn A b»ng gi¶i ph¸p “lãt tay” cho bªn A phong b×, quµ c¸p biÕu xÐn. Cã thÓ thÊy hiÖn t­îng bá gi¸ thÊp ®· lµm chÊt l­îng c«ng tr×nh gi¶m, lµm mÊt tÝnh c¹nh tranh lµnh m¹nh trong c«ng t¸c ®Êu thÇu hiÖn nay ë ViÖt nam. Song nh÷ng con sè, nh÷ng c¸i gi¸ qu¸ kh¸c th­êng ®ã lÏ ra kh«ng thÓ qua m¾t ®­îc nh÷ng chuyªn gia cã ®ñ tr×nh ®é trong c«ng t¸c xÐt thÇu, nhÊt lµ víi nh÷ng DA cã gi¸ trÞ lín. Nh­ vËy, bªn c¹nh n¹n bá thÇu gi¸ thÊp cßn tån t¹i mét vÊn ®Ò ¶nh h­ëng ®Õn chÊt l­îng c«ng tr×nh còng nh­ ho¹t ®éng, cÇn ®­îc quan t©m. §ã lµ c«ng t¸c kiÓm ®Þnh. Nh÷ng n¨m qua, ngµnh x©y dùng ®· cã nhiÒu cè g¾ng ®Ó tõng b­íc x©y dùng vµ hoµn thiÖn hÖ thèng v¨n b¶n qu¶n lý chÊt l­îng. Tuy nhiªn hÖ thèng tiªu chuÈn x©y dùng hiÖn hµnh ®ang tån t¹i mét sè vÊn ®Ò bÊt cËp. Kho¶ng 45% sè l­îng tiªu chuÈn hiÖn hµnh lµ nh÷ng tiªu chuÈn ban hµnh nh÷ng n¨m 70-80 cò vµ kh«ng phï hîp, cÇn sím ®­îc rµ so¸t, xem xÐt bæ sung, söa ®æi hoÆc x©y dùng tiªu chuÈn míi ®Ó thay thÕ. NhiÒu lÜnh vùc thi c«ng x©y l¾p vµ s¶n xuÊt vËt liÖu x©y dùng ®ang cÇn cã lo¹i v¨n b¶n h­íng dÉn nµy. C¸c tiªu chuÈn vÒ ph­¬ng ph¸p thö c¸c qui tr×nh kiÓm ®Þnh chÊt l­îng c«ng tr×nh x©y dùng vµ s¶n phÈm vËt liÖu x©y dùng tuy ®· cã nh­ng cßn thiÕu vµ ch­a ®ång bé. ViÖc x©y dùng ®ång bé hãa hÖ thèng tiªu chuÈn ®ang lµ mét yªu cÇu cÊp b¸ch. Chóng ta cÇn ph¶I cã mét qui tr×nh kiÓm tra, nghiÖm thu rÊt nghiªm ngÆt nh÷ng h¹ng môc c«ng tr×nh, nhÊt lµ víi nh÷ng h¹ng môc c«ng tr×nh tr­íc khi nã bÞ lµm khuÊt nh­: mãng, ®­êng èng. ØNhµ thÇu chän c¸i chÕt tõ tõ NhiÒu doanh nghiÖp ®Çu t­ mua s¾m thiÕt bÞ qu¸ lín, m¸y mãc th× vÉn ph¶i khÊu hao nh­ng kh«ng cã dù ¸n ®Ó thùc hiÖn, c«ng nh©n th× ph¶i “n»m” chê viÖc. Trong khi ®ã c¸c kho¶n vay ng©n hµng s¾p ®Õn k× ®¸o h¹n, nÕu kh«ng tr¶ th× kh«ng ®­îc vay tiÕp, kh«ng ®­îc b¶o ®¶m tiÒn vay khi cã DA míi. Nh÷ng lý do trªn g©y ¸p lùc cho nhµ thÇu khiÕn nhµ thÇu ph¶i b»ng mäi c¸ch ph¶i th¾ng thÇu, vÉn biÕt lç nh­ng vÉn bá gi¸ thÊp, thµ “chÕt tõ tõ cßn h¬n chÕt h¼n”, c¸c nhµ chuyªn m«n gäi lµ hiÖn t­îng “uèng thuèc ®éc ®Ó gi¶i kh¸t vµ chÕt tõ tõ”. Muèn trë thµnh nhµ thÇu phô, gi¶i ph¸p phæ biÕn lµ c¸c nhµ thÇu phô ViÖt nam tranh nhau h¹ gi¸ thµnh. KÕt qu¶ lµ nhµ thÇu chÝnh n­íc ngoµi chØ mÊt kho¶ng 50% chi phÝ ®· dù to¸n cho phÇn c«ng viÖc mµ nhµ thÇu phô ViÖt nam ®· ®¶m nhËn vµ hä thu vÒ nh÷ng kho¶n siªu lîi nhuËn tõ kho¶n tiÕt kiÖm nµy. Khi triÓn khai thùc hiÖn c¸c c«ng tr×nh lo¹i nµy, c¸c nhµ thÇu chÝnh n­íc ngoµi kh«ng chÞu chÊp nhËn c¸ch lµm c¾t xÐn vµ do vËy nhµ thÇu chÝnh ViÖt nam ®µnh ph¶I lµm ®óng theo tiªu chuÈn vµ cam kÕt chÊt l­îng s¶n phÈm mµ nÕu tÝnh ®óng, tÝnh ®ñ th× phÝa ViÖt nam lç to. V× vËy cã doanh nghiÖp ®· lç tíi 2.7 tû ®ång do ®Æt gi¸ thÇu phô x©y dùng kh¸ch s¹n Opera Hilton t¹i Hµ néi qu¸ thÊp. Theo kinh tÕ häc vi m« th× ®iÒu nµy kh«ng hoµn toµn sai, doanh nghiÖp cã thÓ s¶n xuÊt d­íi møc hoµ vèn, mÆc dï thua lç nh­ng vÉn ph¶i s¶n xuÊt ®Ó cã thÓ bï ®¾p mét phÇn chi phÝ m¸y mãc, nh©n c«ng. Tuy nhiªn, víi nh÷ng nhµ thÇu lµm ¨n theo ph­¬ng thøc nµy th× lç lµ ®iÒu ch¾c ch¾n. Song mét ®iÒu ®¸ng ng¹c nhiªn lµ, c¸c doanh nghiÖp nµy vÉn tån t¹i vµ nhµ n­íc vÉn ph¶i bá chi phÝ cao h¬n møc bá thÇu ban ®Çu do nh÷ng ph¸t sinh hËu ®Êu thÇu. HËu qu¶ lµ nÒn kinh tÕ vÉn tån t¹i nh÷ng doanh nghiÖp lµm ¨n yÕu kÐm, t¹o nªn mét cung c¸ch lµm ¨n kh«ng lµnh m¹nh g©y ¶nh h­ëng ®Õn c¸c doanh nghiÖp kh¸c, g©y tæn thÊt cho nÒn kinh tÕ vµ th©m hôt ng©n s¸ch nhµ n­íc. ØHµnh vi b¸n l¹i gãi thÇu cña c¸c nhµ thÇu: HiÖn nay, mét sè nhµ thÇu khi tham gia ®Êu thÇu vµ th¾ng thÇu ®· cã hµnh vi chuyÓn nh­îng, b¸n l¹i c¸c gãi thÇu cho c¸c tæ chøc, c¸ nh©n kh¸c ®ang diÔn ra kh¸ phæ biÕn. §iÒu nµy khiÕn cho chÊt l­îng c¸c c«ng tr×nh, tiÕn ®é thi c«ng kh«ng ®óng kÕ ho¹ch ®Êu thÇu, kh«ng ®¶m b¶o yªu cÇu cña chñ ®Çu t­. H¬n n÷a, chñ ®Çu t­ kh«ng thÓ kiÓm so¸t ®­îc t×nh h×nh thùc hiÖn gãi thÇu cña m×nh. ØHµnh vi mãc ngoÆc gi÷a chñ ®Çu t­ vµ nhµ thÇu: §©y lµ vÊn ®Ò cã thËt trong ®Êu thÇu, tuy nhiªn nã cã ë møc ®é kh«ng gièng nhau. §Êu thÇu gi¶, hay ®Êu thÇu chØ lµ h×nh thøc khi mµ c¸c nhµ thÇu tho¶ thuËn ngÇm ®Ó mét nhµ thÇu th¾ng. §©y lµ h×nh thøc ®Êu thÇu “qu©n xanh, qu©n ®á”. Bªn mêi thÇu sÏ mêi mét sè nhµ thÇu tham dù ®Êu thÇu, mét nhµ thÇu sÏ ®øng tªn tÊt c¶ nh÷ng nhµ thÇu cßn l¹i. ë ®©y cã sù th«ng ®ång gi÷a c¸c nhµ thÇu tham dù víi nhau. Mét nhµ thÇu (qu©n ®á) sÏ lËp mét bé hå s¬ dù thÇu víi gi¸ thÊp nhÊt, chÊt l­îng cao nhÊt. Bèn bé hå s¬ cßn l¹i mang x¸c nhËn cña c¸c nhµ thÇu kh¸c (qu©n xanh) cã møc gi¸ cao h¬n vµ chÊt l­îng còng thÊp h¬n. Thùc ra cã sù néi øng tõ bªn mêi thÇu, v× bªn mêi thÇu lµ ng­êi trùc tiÕp chÊm ®iÓm c¸c hå s¬ dù thÇu, hä sÏ ph¸t hiÖn ra ngay nh÷ng bé hå s¬ gièng nhau. Tuy nhiªn th× bªn mêi thÇu ®· cho nhµ thÇu qu©n ®á biÕt tr­íc gi¸ cña gãi thÇu vµ mét sè tiªu chuÈn quan träng ®Ó ®¸nh gi¸ gãi thÇu. C¸c nhµ thÇu qu©n xanh lóc nµy lµ qu©n xanh nh­ng lóc kh¸c hä l¹i lµ qu©n ®á, vµ nhµ thÇu qu©n ®á sÏ ph¶i “tr¶”b»ng c¸ch trë thµnh qu©n xanh cho nh÷ng nhµ thÇu kia. Hµnh vi nµy lµm mÊt hÕt ý nghÜa c¹nh tranh, minh b¹ch cña ®Êu thÇu. Th«ng th­êng nh÷ng DA sö dông nguån vèn Nhµ n­íc th× hay x¶y ra t×nh tr¹ng nµy. TiÒn kh«ng thuéc cô thÓ vÒ mét ai nªn chñ ®Çu t­, nhµ thÇu th«ng ®ång nhau ®Ó rót tiÒn tõ tói Nhµ n­íc mµ kh«ng hÒ cã mét sù ®¾n ®o nµo lµ ®iÒu dÔ hiÓu. Mét hiÖn t­îng kh¸c còng t­¬ng tù, bªn mêi thÇu ®­a ra nh÷ng tiªu chuÈn xÐt thÇu lång nh÷ng ý ®å chñ quan h­íng tíi mét nhµ thÇu nµo mµ chñ ®Çu t­ ®· cã ý ®Þnh lùa chän. Nh÷ng nhµ thÇu kh¸c cÇm ch¾c thÊt b¹i trong mét cuéc ch¬i kh«ng c«ng b»ng mµ sù kh«ng c«ng b»ng nµy bªn ngoµi khã nhËn ra. Sù mãc ngoÆc víi bªn mêi thÇu cßn cã thÓ lµ: chiÕn thuËt ®­a ra gi¸ thÇu thÊp ®Ó n¾m ch¾c kh¶ n¨ng th¾ng thÇu, sau ®ã khi thùc hiÖn hîp ®ång chñ ®Çu t­ vµ nhµ thÇu cïng thèng nhÊt bæ sung khèi l­îng ph¸t sinh hoÆc thay ®æi mét phÇn thiÕt kÕ. Cã nh÷ng gãi thÇu gi¸ trÞ ph¸t sinh lªn ®Õn hµng chôc tû ®ång. Nh÷ng viÖc th«ng ®ång, mãc ngoÆc nªu trªn ®ang lµm cho ®Êu thÇu trë thµnh ph­¬ng tiÖn gi¶ng hoµ viÖc giao thÇu gi÷a chñ ®Çu t­ vµ bªn mêi thÇu. B©y giê ng­êi ta kh«ng cßn sù håi hép vµ niÒm vui cña ng­êi th¾ng thÇu. Muèn th¾ng thÇu, c¸c nhµ thÇu ph¶i “®i ®ªm, l¸ch luËt”. C¸c nhµ qu¶n lý võa lµ n¹n nh©n, võa lµ thñ ph¹m. N¹n nh©n cña c¬ chÕ qu¶n lý vèn hµnh chÝnh, thiÕu tÝnh chuyªn nghiÖp vµ lµ thñ ph¹m g©y ra nh÷ng tiªu cùc trong bé m¸y nµy. II. Ho¹t ®éng cña nhµ thÇu n­íc ngoµi t¹i ViÖt nam trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y Thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®æi míi cña §¶ng vµ Nhµ n­íc, nh÷ng n¨m qua khèi l­îng ®Çu t­ nãi chung vµ ®Çu t­ n­íc ngoµi nãi riªng, ®Æc biÖt lµ c¸c DA ®­îc ®Çu t­ b»ng nguån vèn vay ODA ®· t¨ng râ rÖt. Cïng víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ®Çu t­, thÞ tr­êng x©y dùng cña n­íc ta còng ®· b¾t ®Çu më cöa cho c¸c nhµ thÇu n­íc ngoµi. ban ®Çu nhµ thÇu n­íc ngoµi vµo ViÖt nam chñ yÕu ®Ó nhËn thÇu c¸c c«ng tr×nh ®Çu t­ trùc tiÕp cña n­íc ngoµi hoÆc c«ng tr×nh viÖn trî kh«ng hoµn l¹i. VÒ sau, nhµ thÇu n­íc ngoµi vµo dù thÇu vµ th¾ng thÇu hµng lo¹t c¸c gãi thÇu ®Êu thÇu quèc tÕ thuéc nguån vèn ODA, WB, ADB thËm chÝ c¶ c¸c DA vèn trong n­íc nh­ Nhµ h¸t Lín TP Hµ Néi, s©n vËn ®éng quèc gia Hµ Néi. §Õn nay ®· cã nhiÒu nhµ thÇu n­íc ngoµi vµo thùc hiÖn mét khèi l­îng t­¬ng ®èi lín vÒ t­ vÊn x©y dùng vµ x©y l¾p c«ng tr×nh t¹i ViÖt nam, chiÕm thÞ phÇn rÊt lín trong ngµnh x©y dùng, trong ®ã phÇn lín c¸c DA 100% vèn n­íc ngoµi vµ DA viÖn trî kh«ng hoµn l¹i ®Òu do c¸c nhµ thÇu n­íc ngoµi ®¶m nhËn lµm thÇu chÝnh hoÆc tæng thÇu. Tõ n¨m 1994 ®Õn n¨m 2000 ®· cã 314 nhµ thÇu n­íc ngoµi ®Õn tõ 29 quèc gia vµ vïng l·nh thæ vµo thùc hiÖn 673 c«ng tr×nh vµ h¹ng môc c«ng tr×nh t¹i ViÖt nam; trong ®ã sè nhµ thÇu NhËt B¶n lµ nhiÒu nhÊt víi 69 nhµ thÇu. C¸c nhµ thÇu n­íc ngoµi cã lîi thÕ vÒ qui chÕ cña tæ chøc tÝn dông, gi¶i ph¸p c«ng nghÖ, tiÒm lùc tµi chÝnh, kinh nghiÖm l©u n¨m, uy tÝn trªn th­¬ng tr­êng quèc tÕ. Khi tham gia dù thÇu c¸c nhµ thÇu n­íc ngoµi ®· tinh kh«n t×m c¸ch liªn doanh víi mét c«ng ty, tæng c«ng ty cã tÇm cì, tiÕng t¨m cña ViÖt nam, chñ yÕu lµ ®Ó t¹o mét h×nh ¶nh ®¸ng tin cËy cho hä vµ ®Ó m­u cÇu mét ®Æc ©n, mét ­u ¸i trong qu¸ tr×nh xÐt thÇu, ®¸nh gi¸ thÇu ®Ó ®­îc th¾ng thÇu. Khi ®· ®­îc chÊm thÇu, xÐt chän vµ ký hîp ®ång, nhµ thÇu n­íc ngoµi sÏ chØ sö dông bªn liªn doanh ViÖt nam cung cÊp lao ®éng, thiÕt bÞ gi¸ rÎ ®Ó thi c«ng x©y dùng vµ l¾p ®Æt c¸c h¹ng môc c«ng tr×nh, nÕu kh«ng hä ph¶i thuª hoÆc mua tõ n­íc ngoµi sÏ rÊt lµ tèn kÐm, vµ qua ®ã hä kh«ng cã siªu lîi nhuËn. Nh­ vËy nhµ thÇu n­íc ngoµi lu«n t×m kiÕm ®­îc lîi nhuËn cao trong khi nhµ thÇu ViÖt Nam, ngay trªn m¶nh ®Êt cña m×nh th× chØ “an phËn” nhËn lµm thÇu phô nh÷ng c«ng tr×nh, h¹ng môc c«ng tr×nh mang l¹i lîi nhuËn nhá bÐ so víi nh÷ng c«ng tr×nh mµ nhµ thÇu n­íc ngoµi ®¶m nhËn. III.Ho¹t ®éng cña nhµ thÇu x©y l¾p trong n­íc. 1. Nh÷ng khã kh¨n tån t¹i cña nhµ thÇu trong n­íc ØYÕu tè kh¸ch quan: MÆc dï n­íc ta ®· chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ tËp trung sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®­îc 15 n¨m song ngµnh x©y dùng lu«n ®i sau c¸c ngµnh kh¸c. H×nh thøc ®Êu thÇu dï sao vÉn cßn t­¬ng ®èi míi trong thÞ tr­êng x©y dùng ViÖt nam. C¸c c«ng ty x©y l¾p ViÖt nam ®ang trong qu¸ tr×nh võa thùc hiÖn võa häc hái. V× vËy viÖc c¹nh tranh trong nh÷ng c«ng tr×nh lín víi nhµ thÇu vµ chñ ®Çu t­ n­íc ngoµi lµ rÊt khã kh¨n. ThÞ tr­êng x©y dùng ®ang lµ thÞ tr­êng ph¸t triÓn víi tèc ®é cao, vèn ®Çu t­ vµo x©y dùng ngµy cµng nhiÒu vµ ®©y lµ mét thÞ tr­êng tiÒm n¨ng nªn c¸c c«ng ty c¹nh tranh nhau rÊt quyÕt liÖt. C¸c nhµ thÇu trong n­íc ®a sè míi ho¹t ®éng nªn ch­a cã kinh nghiÖm tr­íc nh÷ng nhµ thÇu ®· “l·o luyÖn” cña phÝa n­íc ngoµi. MÆt kh¸c v¨n b¶n ph¸p quy vÒ ®Çu t­ x©y dùng c¬ b¶n ch­a ®Çy ®ñ, thiÕu tÝnh ®ång bé, qui ®Þnh ch­a chi tiÕt, ®Æc biÖt lµ trong qui chÕ ®Êu thÇu viÖc qui ®Þnh chÕ ®é ­u ®·i ®èi víi nhµ thÇu trong n­íc tham gia ®Êu thÇu quèc tÕ cßn mang tÝnh chung chung, ch­a cô thÓ nªn trªn thùc tÕ nhµ thÇu ViÖt nam ch­a ®­îc h­ëng nh÷ng ­u ®·i nµy. Nh×n chung th× c¸c DA cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµI th× c¸c nhµ thÇu ViÖt nam hÇu nh­ Ýt cã c¬ héi lµm tæng thÇu, tû lÖ thÇu chÝnh thÊp, ®a sè lµm thÇu phô. Nh÷ng gãi thÇu chÝnh tróng thÇu phÇn lín lµ nh÷ng gãi thÇu san nÒn, lµm mãng hoÆc x©y dùng phÇn th«. Nh÷ng gãi thÇu lµm tæng thÇu cã thiÕt kÕ, c«ng nghÖ cao nhµ thÇu ViÖt nam ch­a ®ñ kh¶ n¨ng dù thÇu. H×nh thøc thÇu phô còng rÊt ®a d¹ng, cã c«ng tr×nh thÇu phô d­íi d¹ng hîp t¸c víi nhµ thÇu chÝnh n­íc ngoµi, cã c«ng tr×nh th«ng qua b¶n ghi nhí, cung cÊp gi¸ cho nhµ thÇu n­íc ngoµi ®øng ra ®Êu thÇu, còng cã c«ng tr×nh nhËn thÇu phÇn nh©n c«ng. Nh­ng gi¸ c¶ lµm thÇu phô th­êng bÞ c¸c nhµ thÇu chÝnh n­íc ngoµi b¾t chÑt, d­íi c¸c h×nh thøc gäi phiÕu chµo gi¸ tõng c«ng viÖc tíi nhµ thÇu ViÖt nam, råi sau ®ã chän gi¸ thÊp nhÊt ®Ó hîp ®ång giao viÖc. Cã nhµ thÇu ViÖt Nam tham gia ®Êu thÇu b»ng b¶n ghi nhí, nh­ng khi th¾ng thÇu chØ ®­îc lµm mét phÇn cßn l¹i nhµ thÇu n­íc ngoµi giao cho nhµ thÇu phô ViÖt nam kh¸c cã gi¸ thÊp h¬n. Cã tr­êng hîp nhµ thÇu n­íc ngoµi ®¬n ph­¬ng c¾t hîp ®ång ®èi víi nhµ thÇu ViÖt nam hoÆc nhµ thÇu th¾ng thÇu b¸n l¹i cho c¸c nhµ thÇu kh¸c. VÒ ph­¬ng ph¸p xÐt thÇu, ®«i khi chØ dùa vµo hå s¬ dù thÇu cña c¸c nhµ thÇu, thiÕu th«ng tin thùc tÕ, do ®ã khi ®¸nh gi¸ n¨ng lùc nhµ thÇu ch­a ®¶m b¶o ®é chÝnh x¸c. C¸c nhµ thÇu ViÖt nam nhiÒu khi còng bÞ xem th­êng trong khi ®Êu thÇu ngay c¶ nh÷ng c«ng tr×nh cã vèn trong n­íc. T×nh tr¹ng nµy diÔn ra ë mét sè ngµnh, ®Þa ph­¬ng, khi mét nh©n vËt quan träng nµo ®ã muèn cho mét h·ng dù thÇu A th¾ng cuéc, th× dï h·ng thÇu B cã n¨ng lùc kü thuËt tèt vµ ®Ò xuÊt gi¸ thÇu kh¸ hîp lý, còng kh«ng ®­îc chÊp nhËn. N¨ng lùc cña nhµ thÇu ph¶i dùa trªn c¸c yÕu tè vÒ vèn, n¨ng lùc nh©n sù vµ kinh nghiÖm nghÒ nghiÖp.ViÖc ®¸nh gi¸ cho ®iÓm c¸c hå s¬ dù thÇu hiÖn nay còng kh«ng c«ng b»ng, tuy cã ®iÓm chuÈn nh­ng chØ tiªu ®Æt ra ch­a ®Þnh l­îng ®­îc, viÖc cho ®iÓm mang tÝnh chñ quan, thiªn vÞ. Nhµ thÇu n­íc ngoµi kh«ng ph¶i nhµ thÇu nµo còng m¹nh, cã nh÷ng nhµ thÇu n­íc ngoµi n¨ng lùc cßn yÕu kÐm h¬n nhµ thÇu trong n­íc. MÆt kh¸c nhµ thÇu n­íc ngoµi, víi c¸c quy chÕ qu¶n lý nhµ thÇu n­íc ngoµi láng lÎo nh­ hiÖn nay th× chñ ®Çu t­ còng khã mµ ®¸nh gi¸ nhµ thÇu mét c¸ch chÝnh x¸c ®­îc. Mét khã kh¨n n÷a cho nhµ thÇu ViÖt nam lµ qui chÕ cña c¸c tæ chøc cho vay vèn ®Çu t­. C¸c DA ODA x©y dùng c«ng tr×nh kÕt cÊu h¹ tÇng khi giao cho c¸c bé chuyªn ngµnh lµm chñ ®Çu t­ th× c¸c c«ng ty, tæng c«ng ty trùc thuéc bé ®ã kh«ng ®­îc tham gia ®Êu thÇu theo th«ng lÖ quèc tÕ. MÆc dÇu c¸c ®¬n vÞ nµy còng rÊt m¹nh vµ cã nhiÒu kinh nghiÖm, truyÒn thèng vÒ x©y dùng, l¾p ®Æt nh÷ng c«ng tr×nh nãi trªn. Ch¼ng h¹n c¸c DA x©y dùng ®iÖn, x©y dùng nhµ m¸y xim¨ng... ®èi víi nh÷ng tæng c«ng ty, c«ng ty thuéc bé X©y dùng. HoÆc DA cÇu ®­êng c¶ng víi nh÷ng ®¬n vÞ thuéc bé GTVT. Hay dù ¸n n¹o vÐt, x©y dùng thuû n«ng ®èi víi nh÷ng ®¬n vÞ thuéc bé NN&PTNT v.v... Quy ®Þnh nµy Ng©n hµng ThÕ giíi (WB) vµ c¸c tæ chøc tµi trî quèc tÕ kh¸c ®ang kiªn tr× theo ®uæi. ØYÕu tè chñ quan: - Tæ chøc qu¶n lý vµ nh©n sù: N¨ng lùc tæ chøc qu¶n lý ®­îc thÓ hiÖn ë viÖc tæ chøc qu¸ tr×nh x©y dùng, tæ chøc lao ®éng ®¶m b¶o ®óng tiÕn ®é vµ ®óng chÊt l­îng trong tµi liÖu gi¶i tr×nh c¸c biÖn ph¸p thùc hiÖn. Thùc tÕ cho thÊy c¸c nhµ thÇu ViÖt nam cßn thua kÐm c¸c nhµ thÇu n­íc ngoµi rÊt nhiÒu ë ®iÓm nµy. Tr×nh ®é qu¶n lý cña ®éi ngò qu¶n lý ë c¸c doanh nghiÖp x©y l¾p lµ ch­a cao, c¬ cÊu kh«ng linh ho¹t nªn kh«ng øng phã kÞp thêi víi nh÷ng thay ®æi cña m«i tr­êng, xö lý c¸c sù cè cßn chËm, ch­a chÝnh x¸c.C¸c phßng ban chøc n¨ng cña c¸c doanh nghiÖp x©y l¾p còng ch­a hîp lý. §éi ngò c¸n bé qu¶n lý, tr×nh ®é n¨ng lùc, kinh nghiÖm cßn yÕu kÐm, tr¸ch nhiÖm c¸ nh©n víi c«ng viÖc cßn ch­a cao. V× ®Æc ®iÓm s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp x©y l¾p: tÝnh æn ®Þnh kh«ng cao, thay ®æi theo c«ng tr×nh v× vËy sù linh ho¹t cña c¬ cÊu tæ chøc cã vai trß quan träng tuy nhiªn víi c¸c doanh nghiÖp x©y l¾p hiÖn nay th× l¹i kh«ng cã sù ®oµn kÕt g¾n bã gi÷a c¸n bé qu¶n lývµ ng­êi lao ®éng, sù phèi hîp gi÷a c¸c bé phËn trong lËp hå s¬ dù thÇu vµ thùc hiÖn hîp ®ång kh«ng ¨n ý. BÇu kh«ng khÝ lµm viÖc trong c¸c c«ng ty x©y l¾p ch­a tÝch cùc h¨ng say vµ cã nÒn nÕp. §éi ngò c«ng nh©n viªn trong c¸c c«ng ty x©y l¾p th­êng trÎ, do ®ã cßn h¹n chÕ vÒ mÆt kinh nghiÖm. Lao ®éng cña c¸c doanh nghiÖp th­êng lµ hîp ®ång trung vµ dµi h¹n tuy nhiªn sè lao ®éng thuª ngoµi vµ lµm hîp ®ång ng¾n h¹n còng chiÕm mét khèi l­îng ®¸ng kÓ, g©y khã kh¨n tíi chÊt l­îng c«ng tr×nh còng nh­ tiÕn ®é thi c«ng v× sè lao ®éng nµy kh«ng æn ®Þnh, mÊt thêi gian t×m kiÕm vµ ®µo t¹o. Sè liÖu thùc tÕ cña mét doanh nghiÖp x©y l¾p sau ®©y lµ mét minh chøng: B¶ng2 : Thèng kª lao ®éng chÝnh thøc thuéc biªn chÕ C«ng ty X©y l¾p vµ ph¸t triÓn nhµ sè 1 §¬n vÞ: ng­êi STT C¸c chØ tiªu 1998 1999 2000 1 Tæng sè CBCNV 25 34 51 2 Tr×nh ®é ®¹i häc 18 21 33 3 Tuæi b×nh qu©n 34.5 31.25 28.01 4 Lao ®éng thuª ngoµi 177 213 286 H¬n n÷a c¬ cÊu tæ chøc cång kÒnh, nhiÒu phßng ban, n¨ng lùc tr×nh ®é chuyªn m«n l¹i kh«ng cao.V× vËy, víi ®éi ngò lao ®éng ®ã th× doanh nghiÖp x©y l¾p trong n­íc khã cã kh¶ n¨ng th¾ng thÇu c¸c dù ¸n cã quy m« lín. §éi ngò lao ®éng lµnh nghÒ, nhiÒu kinh nghiÖm lµ mét ®iÓm m¹nh cña mét doanh nghiÖp x©y l¾p. §iÒu nµy ai còng biÕt nh­ng ®Ó ®¹t ®­îc th× kh«ng ph¶i lµ dÔ, nã phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè, trong ®ã cã yÕu tè tæ chøc qu¶n lý cña doanh nghiÖp, kh¶ n¨ng l·nh ®¹o doanh nghiÖp cña ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý. C¶ ®éi ngò qu¶n lý vµ lao ®éng cña doanh nghiÖp ®Òu ch­a ®¸p øng ®­îc yªu cÇu ngµy cµng cao cña c¸c gãi thÇu do ®ã ®Ó n©ng cao kh¶ n¨ng th¾ng thÇu th× ®©y lµ mét yÕu tè mµ doanh nghiÖp x©y l¾p cÇn quan t©m s©u s¸t. - M¸y mãc thiÕt bÞ: Do sù ph¸t triÓn cña khoa häc c«ng nghÖ, ngµy nay m¸y mãc kh«ng thÓ thiÕu ®­îc trong bÊt cø mét lo¹i h×nh s¶n xuÊt nµo. Tuú thuéc vµo møc ®é sö dông lµ nhiÒu hay Ýt. Trong x©y dùng còng vËy, m¸y mãc gióp con ng­êi trong nh÷ng c«ng viÖc sö dông nhiÒu vÒ lùc. §èi víi c¸c doanh nghiÖp x©y l¾p th× m¸y mãc th­êng ®­îc sö dông trong ®µo mãng ®ãng cäc, nhµo trén bªt«ng, m¸y ph¸t ®iÖn, m¸y b¬m, c¸c lo¹i xe phôc vô cho c«ng t¸c san lÊp còng nh­ v©n chuyÓn nguyªn vËt liÖu. §Æc tr­ng cña c¸c thiÕt bÞ nµy th­êng lµ c«ng suÊt kh¸ lín, cång kÒnh vµ gi¸ cña thiÕt bÞ th­êng cao. Thùc tÕ, c¸c doanh nghiÖp x©y l¾p cña ViÖt nam cã trang thiÕt bÞ th­êng l¹c hËu, cò kü, nhËp tõ c¸c n­íc §«ng ¢u, hoÆc cña c¸c n­íc trong khu vùc. M¸y mãc thiÕt bÞ th­êng cã c«ng suÊt nhá, kh«ng ®¸p øng ®­îc trong viÖc thi c«ng c¸c c«ng tr×nh lín, chñ yÕu chØ ®¸p øng ®­îc c¸c c«ng tr×nh nhá, thi c«ng c¸c c«ng tr×nh x©y dùng d©n dông lµ chÝnh. Khi thi c«ng nh÷ng c«ng tr×nh lín, nh÷ng c«ng tr×nh cã kÕt cÊu h¹ tÇng phøc t¹p th× c¸c doanh nghiÖp x©y l¾p th­êng ph¶i ®i thuª. MÆt kh¸c sè l­îng m¸y mãc thiÕt bÞ cña doanh nghiÖp x©y l¾p còng kh«ng nhiÒu. M¸y mãc thiÕt bÞ l¹i kh«ng ®ång bé, mang tÝnh ch¾p v¸. MÆt kh¸c sù cung cÊp nguyªn nhiªn vËt liÖu ch­a ®­îc kÞp thêi, ¶nh h­ëng tíi tiÕn ®é thi c«ng c«ng tr×nh. Nguyªn nh©n chÝnh ë ®©y còng lµ do thiÕu vèn ®Çu t­. Víi nh÷ng m¸y mãc thiÕt bÞ nh­ vËy th× c¸c doanh nghiÖp x©y l¾p trong n­íc khã cã kh¶ n¨ng th¾ng thÇu c¸c c«ng tr×nh x©y dùng ph¶i tæ chøc ®Êu thÇu quèc tÕ. ChØ tiªu kü thuËt vµ chÊt l­îng c«ng tr×nh lµ mét chØ tiªu quan träng ®Ó ®¸nh gi¸ nhµ thÇu. V× vËy nhµ thÇu trong n­íc muèn n©ng cao kh¶ n¨ng th¾ng thÇu ph¶i m¹nh d¹n ®Çu t­ cho m¸y mãc thiÕt bÞ. - N¨ng lùc tµi chÝnh : Kh¶ n¨ng tµi chÝnh cña c¸c doanh nghiÖp x©y l¾p trong n­íc cßn qu¸ h¹n chÕ so víi c¸c doanh nghiÖp n­íc ngoµi, trõ mét sè c«ng ty, Tæng c«ng ty thuéc bé chñ qu¶n lµ cã kh¶ n¨ng tµi chÝnh æn ®Þnh. Nh×n chung th× tØ lÖ nî th­êng cao, vèn chñ së h÷u thÊp, kh¶ n¨ng thanh to¸n thÊp. C¸c doanh nghiÖp x©y l¾p trong n­íc cã kh¶ n¨ng thu håi vèn thÊp, c¬ cÊu vèn ch­a hîp lý, vèn cè ®Þnh kh¸ lín tuy nhiªn chñ yÕu lµ nhµ x­ëng, m¸y mãc thiÕt bÞ cßn thiÕu. Vèn cña doanh nghiÖp chñ yÕu lµ vån vay ng¾n h¹n. Trong qu¸ tr×nh dù thÇu th× viÖc tÝnh gi¸ gãi thÇu còng ch­a chÝnh x¸c. §iÒu nµy cho thÊy tiÒm lùc tµi chÝnh cña c¸c doanh ngiÖp x©y l¾p trong n­íc cßn yÕu, ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh ch­a hiÖu qu¶. Víi tiÒm lùc tµi chÝnh nh­ vËy th× doanh nghiÖp x©y l¾p khã mµ th¾ng thÇu. C¸c doanh nghiÖp cÇn cã biÖn ph¸p kh¾c phôc ®Ó n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña m×nh. ØNguyªn nh©n: Nh÷ng khã kh¨n mang tÝnh kh¸ch quan nh­ trªn ®· ph©n tÝch ®ång thêi còng chÝnh lµ nguyªn nh©n kh¸ch quan g©y ra nh÷ng khã kh¨n cho nh÷ng nhµ thÇu trong n­íc. Sau ®©y lµ mét sè nguyªn nh©n chñ quan tõ phÝa c¸c nhµ thÇu trong n­íc: - Sè l­îng m¸y mãc thiÕt bÞ, vèn vµ t×nh h×nh tµi chÝnh phôc vô s¶n xuÊt kinh doanh còng nh­ sè l­îng c«ng nh©n cßn h¹n chÕ nªn n¨ng suÊt s¶n xuÊt cña c«ng ty kh«ng cao, khã cã kh¶ n¨ng th¾ng thÇu nh÷ng c«ng tr×nh lín. - §a sè c¸n bé trong doanh nghiÖp x©y l¾p th­êng trÎ nªn thiÕu kinh nghiÖm trong qu¶n lý còng nh­ thi c«ng. - Sù kh«ng ®ång ®Òu vÒ ngµnh nghÒ ®µo t¹o nªn khã kh¨n trong viÖc bè trÝ c«ng t¸c cho phï hîp víi c«ng viÖc. - ThiÕu bé phËn chuyªn lµm Marketing nªn thiÕu th«ng tin, ph©n tÝch xö lý th«ng tin kh«ng kÞp thêi vµ ®Çy ®ñ. - ThiÕu bé phËn chuyªn lµm c«ng t¸c ®Êu thÇu. - Trong c¸c doanh nghiÖp x©y l¾p ch­a vËn dông toµn bé søc m¹nh tæng hîp cña tËp thÓ CBCNV trong DN. DN ch­a cã chÕ ®é th­ëng hîp lý. - Ch­a vËn dông khai th¸c c¸c ph­¬ng ph¸p qu¶n lý, còng nh­ tÝnh gi¸ dù thÇu nªn th«ng th­êng chØ sö dông ®¬n gi¸ XDCB vµ c¸c b¸o gi¸ mµ ch­a sö dông tÝnh gi¸ thùc tÕ vµ trong tÝnh gi¸ dù thÇu. Víi nh÷ng khã kh¨n tån t¹i vµ nh÷ng nguyªn nh©n trªn, c¸c nhµ thÇu trong n­íc cÇn ph¶i cã nh÷ng gi¶i ph¸p c¶i tiÕn n©ng cao n¨ng lùc vµ tù hoµn thiÖn m×nh mét c¸ch liªn tôc vµ trong thêi gian dµi. §ång thêi nhµ n­íc còng ph¶I hç trî nhµ thÇu trong n­íc nh»m n©ng cao kh¶ n¨ng th¾ng thÇu cña hä, gãp phÇn mang l¹i nhiÒu lîi Ých cho ®Êt n­íc. 2. KÕt qu¶ ®¹t ®­îc tõ ho¹t ®éng ®Êu thÇu cña nhµ thÇu trong n­íc. ØKÕt qu¶: Nh÷ng n¨m qua, c«ng t¸c ®Êu thÇu x©y dùng ®· tõng b­íc ®i vµo nÒn nÕp. Nhê cã ®Êu thÇu mµ c¸c nhµ thÇu trong n­íc ®· tÝch luü ®­îc nhiÒu kinh nghiÖm trong c¹nh tranh, tiÕp thu ®­îc kiÕn thøc vÒ khoa häc c«ng nghÖ tiªn tiÕn hiÖn ®¹i trong viÖc x©y dùng dù ¸n lín, cã ®iÒu kiÖn ®Ó kh¼ng ®Þnh m×nh ë hiÖn t¹i vµ trong t­¬ng lai, cã c¬ héi ®Ó c¹nh tranh víi nhau trªn th­¬ng tr­êng trong n­íc vµ quèc tÕ. Trong qu¸ tr×nh héi nhËp, ph¸t triÓn vµ më réng thÞ tr­êng ®· ®Æt ra nhiÒu c¬ héi th¸ch thøc, ¸p lùc c¹nh tranh kh«ng nhá ®èi víi c¸c nhµ thÇu trong n­íc. C¸c doanh nghiÖp x©y l¾p sÏ chÝnh lµ nh÷ng ng­êi bÞ t¸c ®éng trùc tiÕp, sÏ lµ ng­êi ph¶i n¾m lÊy c¬ héi ®Ó ph¸t triÓn vµ ®èi ®Çu víi th¸ch thøc vµ v­¬n lªn. Trong thêi gian qua, c¸c doanh nghiÖp x©y dùng ViÖt nam tõ chç chñ yÕu lµm nhµ thÇu phô cho c¸c nhµ thÇu chÝnh n­íc ngoµi ®· dÇn tiÕn tíi lµm nhµ thÇu chÝnh cña mét sè c«ng tr×nh lín vµ trong c¸c liªn doanh th× phÝa ViÖt nam còng dÇn n©ng cao vÞ thÕ cña m×nh, kh¼ng ®Þnh trªn th­¬ng tr­êng. Nh÷ng nhµ thÇu lín cña ViÖt nam ph¶i kÓ ®Õn: Tæng c«ng tyl¾p m¸y ViÖt nam (LILAMA), Tæng c«ng ty x©y dùng ViÖt nam (VINACONEX), Tæng c«ng ty S«ng §µ... ThÞ tr­êng x©y dùng ViÖt nam nh÷ng n¨m gÇn ®©y rÊt s«i ®éng. C¸c nhµ ®Çu t­, c¸c tËp ®oµn c«ng nghiÖp lín cïng víi nh÷ng s¶n phÈm, thiÕt bÞ hiÖn ®¹i tiªn tiÕn tõ nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi ®· å ¹t trµn vµo ViÖt nam ®Ó liªn doanh hoÆc ®Çu t­ x©y dùng c¸c c«ng tr×nh. §øng gi÷a vßng xo¸y cña thÞ tr­êng c¹nh tranh s«i ®éng vµ gay g¾t, b»ng sù t¸o b¹o ®Çy b¶n lÜnh cña m×nh, LILAMA ®· bá vèn ®Çu t­ mua s¾m trang thiÕt bÞ, m¸y mãc hiÖn ®¹i, tù chÕ t¹o lÊy thiÕt bÞ cung cÊp t¹i chç cho c¸c c«ng tr×nh nhËn thÇu, ®iÒu mµ tõ tr­íc tíi nay thî l¾p m¸y còng nh­ c¸c doanh nghiÖp ë n­íc ta ch­a tõng lµm. Nh÷ng gãi thÇu chÕ t¹o lín chiÕm tõ 1/2 ®Õn 2/3 tæng sè thiÕt bÞ l¾p ®Æt cho c¸c nhµ m¸y Xim¨ng ®ang s¶n xuÊt ®¹t c«ng suÊt, chÊt l­îng tèt nh­: Chin Fon, ®Æc biÖt ë Xim¨ng Nghi S¬n (Thanh Ho¸) do NhËt B¶n ®Çu t­ ®· ®­îc c¸c chuyªn gia hÕt lêi ca ngîi vµ nÓ phôc. LILAMA trong 40 n¨m h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ®· tõng h×nh thµnh x©y dùng ngãt 2500 c«ng tr×nh lín nhá ë trong n­íc. §iÒu ®ã chøng tá vÒ sù am hiÓu c«ng viÖc vµ sù v÷ng ch¾c vÒ tay nghÒ ng­êi thî. Nh÷ng c«ng tr×nh x©y l¾p mµ LILAMA tham gia nh­: Thuû ®iÖn S«ng ®µ, thuû ®iÖn Yaly... ®· mang l¹i nh÷ng hiÖu qu¶ lín lao cho sù ph¸t triÓn c«ng n«ng nghiÖp, phôc vô thiÕt thùc cho nh©n d©n. LILAMA ®· x¸c ®Þnh cho m×nh mét quyÕt t©m thùc hiÖn b»ng ®­îc: trë thµnh nhµ thÇu chÝnh. §©y còng lµ môc tiªu cña rÊt nhiÒu nhµ thÇu trong n­íc. HiÖn nay c¸c nhµ thÇu trong n­íc kh«ng chØ ®¬n thuÇn x©y dùng nh÷ng c«ng tr×nh nhµ d©n dông mµ cßn x©y dùng nh÷ng c«ng tr×nh h¹ tÇng kü thuËt, ®­êng, hÖ thång tho¸t n­íc. Uy tÝn cña c¸c c«ng ty vµ tæng c«ng ty vÒ x©y l¾p cµng ®­îc n©ng cao. ChÊt l­îng c«ng tr×nh còng ngµy mét n©ng cao, ®éi ngò c¸n bé c«ng nh©n viªn trong c¸c doanh nghiÖp trÎ cã kiÕn thøc chuyªn m«n, n¨ng ®éng vµ s¸ng t¹o; c¸c doanh ngiÖp còng ®Çu t­ vµo mua s¾m c¸c trang thiÕt bÞ m¸y mãc hiÖn ®¹i. C¸c gãi thÇu mµ nhµ thÇu trong n­íc tróng thÇu còng ngµy mét më ra nh÷ng c¬ héi míi cho c¸c nhµ thÇu trong n­íc. ØC¬ héi: Sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ cïng víi qóa tr×nh ®« thÞ ho¸ dÉn ®Õn nhu cÇu x©y dùng ngµy cµng cao, c¸c c«ng tr×nh c«ng céng nh­ ®­êng giao th«ng, cÇu c¶ng, hÖ thèng cÊp tho¸t n­íc ®« thÞ... ngµy nét nhiÒu. NhiÒu thµnh phè trong c¶ n­íc ®ang tiÕn hµnh qui ho¹ch s¾p xÕp l¹i c¸c khu d©n c­ còng nh­ c¸c c«ng tr×nh giao th«ng... §Êt n­íc ®ang ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸, do ®ã nhu cÇu vÒ x©y dùng nhµ m¸y, x©y dùng c¬ së h¹ tÇng lín. MÆt kh¸c, chÝnh s¸ch cña nhµ n­íc vÒ b¾t buéc nhµ thÇu n­íc ngoµi ho¹t ®éng t¹i ViÖt nam khi tham gia ®Êu thÇu x©y l¾p ®Òu ph¶I kÝ hîp ®ång víi mét c«ng ty x©y dùng trong n­íc lµm thÇu phô vµ chÝnh s¸ch ­u ®·i nhµ thÇu trong n­íc tham gia ®Êu thÇu nh÷ng c«ng tr×nh cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. §iÒu nµy t¹o ®iÒu kiÖn cho c«ng ty cã thÓ tiÕp xóc vµ häc hái nh÷ng kinh nghiÖm, ®Æc biÖt lµ kinh nghiÖm vÒ qu¶n lý ®Ó tù hoµn thiÖn, gãp phÇn n©ng cao kh¶ n¨ng th¾ng thÇu cña nhµ thÇu trong n­íc tham gia ®Êu thÇu. Ch­¬ng III: Mét sè gi¶I ph¸p n©ng cao kh¶ n¨ng th¾ng thÇu cña c¸c nhµ thÇu trong n­íc I. VÒ phÝa Nhµ n­íc: Nhµ n­íc cÇn cã nh÷ng ­u ®·i giµnh cho nhµ thÇu trong n­íc. §èi víi mét sè gãi thÇu khi triÓn khai ®ßi hái ph¶i cã tr×nh ®é kü thuËt, c«ng nghÖ cao mµ nhµ thÇu trong n­íc ch­a ®ñ kh¶ n¨ng lµm ®­îc, ®a phÇn c¸c gãi thÇu cßn l¹i nhµ thÇu n­íc ngoµi giµnh ®­îc ®Òu xuÊt ph¸t tõ sù v­ît tréi vÒ n¨ng lùc tµi chÝnh ®Ó ®¶m b¶o cho viÖc thùc hiÖn gãi thÇu. Nh­ vËy do yÕu h¬n vÒ kh¶ n¨ng tµi chÝnh, c¸c nhµ thÇu trong n­íc ®· mÊt ®i quyÒn chñ ®éng ngay trªn s©n nhµ. V× vËy, viÖc ­u ®·I cho c¸c nhµ thÇu trong n­íc t¹i c¸c cuéc ®Êu thÇu quèc tÕ lµ rÊt cÇn thiÕt. Nhµ n­íc ®· ban hµnh quyÕt ®Þnh ­u ®·i nhµ thÇu trong n­íc trong ®Êu thÇu c¹nh tranh quèc tÕ song thùc tÕ nhµ thÇu trong n­íc vÉn ch­a ®­îc h­ëng ®­îc g× nhiÒu tõ nh÷ng quyÕt ®Þnh nµy. Theo em, nhµ n­íc cÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p cô thÓ nh­: - Yªu cÇu c¸c bªn mêi thÇu ph¶i c«ng bè c¸c kho¶n ­u ®·i víi c¸c nhµ thÇu trong n­íc, bªn mêi thÇu kh«ng ®­îc tuú tiÖn ®­a ra nh÷ng yªu cÇu tiªu chuÈn vÒ mêi thÇu hay xÐt thÇu nh»m lµm h¹n chÕ kh¶ n¨ng tham gia ®Êu thÇu cña c¸c nhµ thÇu trong n­íc. - T¨ng c­êng sù qu¶n lý cña nhµ n­íc trong c«ng t¸c ®Êu thÇu quèc tÕ ®èi víi c¸c DA vay vèn n­íc ngoµi b»ng c¸c qui ®Þnh râ rµng, ®iÒu hµnh thùc hiÖn qui ®Þnh mét c¸ch s¸t sao víi ph­¬ng ch©m h¹n chÕ tèi ®a ch¶y vèn ra n­íc ngoµi. - Víi nh÷ng c«ng tr×nh x©y l¾p. nÕu xÐt thÊy kh¶ n¨ng cña c¸c nhµ thÇu x©y l¾p trong n­íc cã thÓ ®¶m nhËn ®­îc th× kh«ng tæ chøc ®Êu thÇu quèc tÕ nh»m t¹o c¬ héi cho c¸c nhµ thÇu trong n­íc tróng thÇu. - Chia gãi thÇu hîp lý phï hîp víi n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c nhµ thÇu trong n­íc. - CÇn sím ban hµnh nh÷ng v¨n b¶n h­íng dÉn viÖc thùc hiÖn ­u tiªn cho c¸c nhµ thÇu trong n­íc trong ®Êu thÇu c¹nh tranh quèc tÕ mét c¸ch cô thÓ râ rµng. - Kh«ng chÊp nhËn viÖc thµnh lËp c«ng ty 100% vèn n­íc ngoµi vÒ x©y l¾p. - CÇn cã c¸c chÝnh s¸ch cÊm nhËp khÈu c¸c thiÕt bÞ thi c«ng x©y l¾p ®· l¹c hËu, hoÆc c¸c thiÕt bÞ mµ trong n­íc cã kh¶ n¨ng ®¸p øng. - Trong ®iÒu kiÖn c¸c tæ chøc n­íc ngoµi cho vay vèn ®Æt ®iÒu kiÖn kÌm theo lµ ph¶i lùa chän nhµ thÇu cña phÝa hä th× c¬ quan chñ tr× ®µm ph¸n cña bªn ViÖt nam tr­íc khi kÝ kÕt ®iÒu ­íc quèc tÕ, hiÖp ®Þnh viÖn trî hoÆc vay vèn n­íc ngoµi, ph¶i cã ®iÒu kiÖn rµng buéc, ®Ó c¸c doanh nghiÖp trong n­íc kh«ng bÞ thua thiÖt khi tham gia ®Êu thÇu c¸c DA ®ã. - Sím x©y dùng mét tiªu chuÈn n¨ng lùc nhµ thÇu. HiÖn nay c¸c n­íc ASEAN ®ang ®Ò xuÊt ph¶i tiÕn tíi c«ng nhËn lÉn nhau trong lÜnh vùc dÞch vô x©y dùng. NÕu kh«ng x©y dùng tiªu chuÈn n¨ng lùc nhµ thÇu th× khi thùc hiÖn lé tr×nh ®· cam kÕt víi ASEAN sÏ kh«ng cã c¬ héi ph¸p lý ®Ó yªu cÇu hä, khi hä tham gia vµo thÞ tr­êng x©y dùng ViÖt nam vµ c¸c nhµ thÇu ViÖt nam kh«ng biÕt ®­îc x¸c ®Þnh theo tiªu chuÈn n¨ng lùc nµo ®Ó tham gia dÞch vô vµo n­íc kh¸c. - HiÖp héi nhµ thÇu x©y dùng ViÖt nam cÇn ph¸t huy ­u thÕ cña m×nh trong viÖc b¶o vÖ quyÒn lîi chÝnh ®¸ng cña c¸c nhµ thÇu thµnh viªn, v­¬n lªn lµm ®Çy ®ñ chøc n¨ng cña mét HiÖp héi nghÒ nghiÖp nh­ c¸c ®ång nghiÖp quèc tÕ. - Nhµ n­íc cÇn cã nh÷ng chÝnh s¸ch hç trî doanh nghiÖp võa vµ nhá, chÝnh s¸ch hç trî ®Çu t­, hç trî vÒ tµi chÝnh trong ®ã cã hç trî b¶o l·nh dù thÇu, b¶o l·nh thùc hiÖn hîp ®ång... - Ph¸t triÓn nguån nh©n lùc cho c¸c ngµnh x©y dùng th«ng qua c¸c biÖn ph¸p ®µo t¹o nh­: Thµnh lËp mét trung t©m quèc tÕ ®µo t¹o, n©ng cao tr×nh ®é c¸c kü s­ x©y dùng. ë ®ã cËp nhËt vµ phæ biÕn kiÕn thøc, kü n¨ng chuyªn m«n, kiÕn thøc kü n¨ng vÒ qu¶n lý DA vµ c¸c vÊn ®Ò vÒ tµi chÝnh. ThiÕt lËp mét hÖ thèng chøng chØ chuyªn m«n cho kü s­ x©y dùng. Hç trî viÖc thµnh lËp hiÖp héi c¸c kü s­ x©y dùng, t¨ng c­êng c¸c tr­êng d¹y nghÒ. Hç trî cho c¸c tr­êng nµy ®Ó c¶i thiÖn ch­¬ng tr×nh gi¶ng d¹y vµ ph­¬ng ph¸p ®µo t¹o. - Nhµ n­íc t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c nhµ thÇu trong n­íc nh»m n©ng cao kh¶ n¨ng th¾ng thÇu cña hä song c¸c nhµ thÇu trong n­íc ph¶i tù th©n vËn ®éng. B¶n th©n c¸c nhµ thÇu míi lµ ng­êi quyÕt ®Þnh chÝnh tíi kh¶ n¨ng tranh thÇu cña hä, th¾ng hay kh«ng th¾ng tuú thuéc rÊt nhiÒu vµo mçi b¶n th©n cña nhµ thÇu. II.VÒ phÝa doanh nghiÖp x©y l¾p: §Ó n©ng cao kh¶ n¨ng th¾ng thÇu c¸c DA cã ®Êu thÇu c¹nh tranh quèc tÕ, c¸c nhµ thÇu cÇn cã nh÷ng gi¶i ph¸p mang tÝnh l©u dµi vµ nh÷ng gi¶i ph¸p mang tÝnh tr­íc m¾t. Sau ®©y t«i xin tr×nh bµy mét sè gi¶i ph¸p: -Doanh nghiÖp nªn t¨ng c­êng ®µo t¹o båi d­ìng n©ng cao tr×nh ®é, kiÕn thøc hiÓu biÕt vÒ kinh tÕ, tµI chÝnh ph¸p luËt trong n­íc vµ quèc tÕ, ngo¹i giao b¶o hiÓm vµ kh¶ n¨ng vÒ ngo¹i ng÷, tin häc cho c¸c CBCNV trong doanh nghiÖp. §Æc biÖt chó träng ®µo t¹o ®éi ngò c¸n bé phô tr¸ch vÒ lËp hå s¬ dù thÇu, hîp ®ång kinh tÕ, ®¬n gi¸ còng nh­ ®éi ngò qu¶n lý DA ®Ó n©ng cao chÊt l­îng hå s¬ dù thÇu, kh¶ n¨ng th¾ng thÇu cña doanh nghiÖp. Con ng­êi lµ gèc rÔ cña mäi sù thµnh c«ng vµ sù th¾ng lîi hay thÊt b¹i trong tranh thÇu cña doanh nghiÖp, do ®ã môc tiªu chÊt l­îng ®éi ngò lao ®éng trong doanh nghiÖp x©y l¾p ph¶i ®­îc ®Æc biÖt quan t©m chó träng. ChÝnh b¶n th©n con ng­êi lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh ®Õn chÊt l­îng c«ng tr×nh, ®Õn kh¶ n¨ng hoµn thµnh tiÕn ®é c«ng tr×nh còng nh­ mÜ quan cña c«ng tr×nh, nã ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn uy tÝn cña doanh nghiÖp trªn thÞ tr­êng x©y dùng. §Çu t­ vµo m¸y mãc thiÕt bÞ x©y dùng nh»m n©ng cao n¨ng lùc s¶n xuÊt, kü thuËt, chÊt l­îng c«ng tr×nh vµ ®Èy m¹nh tiÕn ®é thi c«ng. Khi tham gia ®Êu thÇu doanh nghiÖp x©y l¾p ph¶i tr×nh bµy n¨ng lùc m¸y mãc thiÕt bÞ cña m×nh ®Ó chñ ®Çu t­ ®¸nh gi¸ vµ giao thÇu, do ®ã nÕu doanh nghiÖp cã m¸y mãc thiÕt bÞ ®ång bé, kü thuËt hiÖn ®¹i th× kh¶ n¨ng th¾ng thÇu cµng cao, cã nhiÒu c¬ héi tróng thÇu. H¬n n÷a, chñ ®Çu t­ ngµy mét ®ßi hái yªu cÇu cao vÒ chÊt l­îng cña c«ng tr×nh, ®©y lµ chØ tiªu ®­îc quan t©m hµng ®Çu khi xÐt thÇu do ®ã ®Ó th¾ng thÇu kh«ng cßn c¸ch nµo kh¸c lµ doanh nghiÖp ph¶i ®Çu t­, n©ng cÊp m¸y mãc thiÕt bÞ. C¸c doanh nghiÖp nªn h×nh thµnh bé phËn lµm Marketing vµ bé phËn chuÈn bÞ hå s¬ dù thÇu ®Ó x©y dùng chiÕn l­îc tranh thÇu cã chÊt l­îng. Bé phËn Marketing sÏ gióp Ých rÊt nhiÒu cho viÖc chuÈn bÞ tµi liÖu , hå s¬ cho qu¸ tr×nh dù thÇu, t¹o mèi quan hÖ víi chñ ®Çu t­, x©y dùng ®­îc hå s¬ dù thÇu s¸t víi thùc tÕ, phï hîp víi n¨ng lùc cña doanh nghiÖp vµ phï hîp víi gi¸ c¶ cña thÞ tr­êng, cã ®­îc nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt cho qu¸ tr×nh ®µm ph¸n, th­¬ng th¶o ®Ó ký kÕt hîp ®ång giao nhËn thÇu khi tróng thÇu. Ho¹t ®éng Marketing sÏ gióp cho DN x©y l¾p x©y dùng ®­îc chiÕn l­îc ph¸t triÓn phï hîp víi n¨ng lùc hiÖn cã, x©y dùng ®­îc chiÕn l­îc tranh thÇu cã chÊt l­îng. Bé phËn Marketing sÏ gióp cho DN thu thËp ®­îc ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c, kÞp thêi c¸c th«ng tin vÒ ®Êu thÇu gi¶m bít ®­îc thêi gian chi phÝ ®Ó cã ®­îc hå s¬ mêi thÇu. Th«ng qua Marketing, DN sÏ x©y dùng ®­îc uy tÝn cña m×nh trªn thÞ tr­êng, lµm cho chñ ®Çu t­ hiÓu m×nh h¬n, t¹o ®­îc niÒm tin cña kh¸ch hµng khi giao c«ng tr×nh cho m×nh. -DN nªn x©y dùng ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh x¸c suÊt tróng thÇu ®èi víi tõng c«ng tr×nh, ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng th¾ng thÇu nh»m lo¹i bá nh÷ng c«ng tr×nh ch¾c ch¾n kh«ng thÓ tróng thÇu vµ x¸c ®Þnh ph­¬ng ¸n c¹nh tranh cña c«ng ty. Bëi v× khi tham gia dù thÇu DN ®øng tr­íc hai kh¶ n¨ng, mét lµ tróng thÇu, hai lµ DN kh«ng tróng thÇu. NÕu DN tróng thÇu th× DN sÏ cã thÓ thu ®­îc mét kho¶n lîi nhuËn, nÕu DN tr­ît gãi thÇu th× ®ång nghÜa víi nh÷ng chi phÝ cho dù thÇu lµ mÊt kh«ng. Khi tham dù mét gãi thÇu, th«ng th­êng DN ph¶i tËp trung rÊt nhiÒu nguån lùc: nh©n lùc, thiÕt bÞ vµ chÊt x¸m. §Ó lËp ®­îc hå s¬ dù thÇu th× doanh nghiÖp ph¶I bá ra hµng chôc triÖu ®ång vµ cã thÓ h¬n thÕ n÷a tuú thuéc vµo tõng gãi thÇu do ®ã DN cã thÓ ¸p dông c¸c ph­¬ng ph¸p sau: +Lý thuyÕt x¸c suÊt x¸c ®Þnh k× väng (E) ®Ó quyÕt ®Þnh cho dù thÇu hay kh«ng (®· tr×nh bµy ë phÇn lý luËn chung). + Ph­¬ng ph¸p dïng chØ tiªu tæng hîp ®Ó ra quyÕt ®Þnh tranh thÇu: - B­íc 1: X¸c ®Þnh danh môc c¸c chØ tiªu ¶nh h­ëng ®Õn kh¶ n¨ng th¾ng thÇu. - B­íc 2: X©y dùng thang ®iÓm. - B­íc 3: X¸c ®Þnh tÇm quan träng cña tõng chØ tiªu (x¸c ®Þnh träng sè). - B­íc 4: TÝnh to¸n chØ tiªu tæng hîp cho gãi thÇu cô thÓ. - B­íc 5: §¸nh gi¸ kh¶ n¨ng th¾ng thÇu vµ ra quyÕt ®Þnh. + Lý thuyÕt x¸c suÊt ®Ó x¸c ®Þnh kh¶ n¨ng th¾ng thÇu ®èi víi c¸c ®èi thñ c¹nh tranh. + Lý thuyÕt x¸c suÊt vµ rñi ro ®Ó tÝnh to¸n ph­¬ng ¸n dù thÇu x©y l¾p. §©y lµ nh÷ng ph­¬ng ph¸p l­îng hãa gióp DN x©y l¾p cã kh¶ n¨ng th¾ng thÇu. Tuy nhiªn ®Ó tr¸nh bá lì c¬ héi hoÆc g©y thiÖt h¹i do ®­a ra quyÕt ®Þnh sai, DN x©y l¾p cÇn ph¶I cã bé phËn thu thËp, thèng kª, ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ th«ng tin ®Ó ®¶m b¶o ®é tin cËy cña th«ng tin, dù ®o¸n chÝnh x¸c x¸c suÊt vµ ph©n tÝch cÈn thËn tr¹ng th¸i cña chØ tiªu. - C¸c nhµ thÇu x©y l¾p cÇn hoµn thiÖn c«ng t¸c tÝnh gi¸ dù thÇu, linh ho¹t trong lùa chän møc gi¸ dù thÇu ®Ó t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh vÒ gi¸ vµ n©ng cao kh¶ n¨ng th¾ng thÇu. - T¨ng c­êng h¬n n÷a c«ng t¸c qu¶n trÞ chÊt l­îng ®Ó ®¶m b¶o chÊt l­îng c«ng tr×nh lu«n lu«n lµm tho¶ m·n chñ ®Çu t­, ®¶m b¶o uy tÝn cho doanh nghiÖp. Mét trong nh÷ng nguyªn t¾c qu¶n trÞ chÊt l­îng lµ nguyªn t¾c lµm ®óng ngay tõ ®Çu ®Ó ng¨n chÆn sai sãt, tr¸nh sù l·ng phÝ vµ ®¶m b¶o n©ng cao chÊt l­îng cña c«ng tr×nh. T¨ng c­êng c«ng t¸c kiÓm tra chÊt l­îng tõ khi thi c«ng ®Õn khi nghiÖm thu vµ bµn giao cho chñ ®Çu t­ cã ý nghÜa quan träng trong c«ng t¸c ®Êu thÇu cña doanh nghiÖp x©y l¾p. - Bè trÝ s¾p xÕp vµ sö dông hîp lý ®éi ngò c¸n bé c«ng nh©n cña DN ®Ó khai th¸c mét c¸ch cã hiÖu qu¶ nhÊt n¨ng lùc, trÝ tuÖ vµ søc lùc cña mçi thµnh viªn. - T¨ng c­êng kh¨ n¨ng tµi chÝnh cho doanh nghiÖp. Nhµ thÇu x©y l¾p trong n­íc cã thÓ huy ®éng vèn b»ng c¸c c¸ch sau ®©y: * Më réng lÜnh vùc ho¹t ®éng cña ®¬n vÞ nh»m t¨ng doanh thu vµ t¨ng lîi nhuËn cña ®¬n vÞ, tõ ®ã kh¶ n¨ng tµi chÝnh cña doanh nghiÖp còng dÇn t¨ng lªn. * §Èy m¹nh kh¶ n¨ng t¹o vèn b»ng c¸ch thi c«ng døt ®iÓm tõng h¹ng môc c«ng tr×nh, c«ng tr×nh, ®Èy nhanh tiÕn ®é x©y dùng vµ sím bµn giao c«ng tr×nh ®ång thêi nhanh chãng thanh lý hîp ®ång. Nh­ vËy sÏ t¨ng nhanh kh¶ n¨ng quay vßng vèn cña doanh nghiÖp, rót ng¾n chu k× s¶n xuÊt kinh doanh. * Tranh thñ sù gióp ®ì vÒ vèn tõ phÝa nhµ n­íc vµ c¬ quan tµi chÝnh th«ng qua nh÷ng kho¶n vay ­u ®·i hoÆc b¶o l·nh tµi chÝnh. MÆt kh¸c cã thÓ tranh thñ nguån vèn nhµn rçi cña CBCNV trong doanh nghiÖp víi l·i suÊt thÊp. * Më réng quan hÖ víi c¸c tæ chøc tµi chÝnh, ng©n hµng nh»m tranh thñ sù gióp ®ì cña c¸c tæ chøc nµy trong viÖc vay m­în vèn hoÆc ®øng ra b¶o l·nh cho nh»m khai th¸c tèi ®a nguån vèn tÝn dông ®Ó t¨ng c­êng tiÒm lùc tµi chÝnh cho DN. Trªn ®©y lµ nh÷ng gi¶i ph¸p mang tÝnh c¬ b¶n nh»m n©ng cao kh¶ n¨ng th¾ng thÇu cña c¸c nhµ thÇu trong n­íc, tuú tõng nhµ thÇu, tõng gãi thÇu mµ cã nh÷ng biÖn ph¸p phï hîp. Ngoµi sù cè g¾ng nç lùc tõ phÝa nhµ thÇu th× nhµ n­íc còng cÇn tham gia ®Ó gióp ®ì nhµ thÇu trong n­íc, t¹o ®iÒu kiÖn cho nhµ thÇu th¾ng thÇu. Tuy nhiªn dï nhµ thÇu trong n­íc hay ngoµi n­íc th× hai môc tiªu quan träng cÇn ®­îc ®¶m b¶o lµ: mét lµ ®Êu thÇu ph¶i c«ng b»ng, hai lµ chÊt l­îng cña c«ng tr×nh ph¶i ®¶m b¶o. Kh«ng thÓ v× mét lý do nµo mµ quªn hai tiªu chÝ quan träng trªn. KÕt luËn Sau mét thêi gian häc tËp vµ nghiªn cøu m«n ®Êu thÇu, em thÊy ®Êu thÇu lµ ho¹t ®éng t­¬ng ®èi míi mÎ víi thÞ tr­êng x©y dùng ViÖt nam. Tr­íc thùc tr¹ng c¸c nhµ thÇu n­íc ngoµi liªn tôc th¾ng thÇu c¸c gãi thÇu x©y l¾p ngay trªn ®Êt n­íc m×nh, em kh«ng khái suy nghÜ. Em quyÕt ®Þnh chän ®Ò ¸n : “N©ng cao kh¶ n¨ng th¾ng thÇu cña c¸c nhµ thÇu trong n­íc (doanh nghiÖp nhµ n­íc) trong ®Êu thÇu x©y l¾p quèc tÕ”. §Ò ¸n míi chØ ®­a ra thùc tr¹ng ®Êu thÇu x©y l¾p quèc tÕ t¹i ViÖt nam trong thêi gian qua, qua ®ã nhËn xÐt vÒ t×nh h×nh ho¹t ®éng cña nhµ thÇu x©y l¾p trong n­íc, tõ ®ã ®Ò ra nh÷ng gi¶i ph¸p cho c¸c nhµ thÇu còng nh­ tõ phÝa nhµ n­íc ®Ó gãp phÇn thóc ®Èy, ®­a c¸c nhµ thÇu trong n­íc cã thÓ lµm nhµ thÇu chÝnh c¸c c«ng tr×nh x©y l¾p trong n­íc vµ xa h¬n n÷a lµ thÞ tr­êng x©y dùng ngoµi n­íc. Tuy ®· cã nhiÒu cè g¾ng song thêi gian häc tËp, nghiªn cøu vÒ lÜnh vùc nµy ch­a nhiÒu, kinh nghiÖm thùc tiÔn còng ch­a cã nªn ®Ò ¸n kh«ng tr¸nh khái nhiÒu khiÕm khuyÕt. KÝnh mong c¸c thÇy c« gi¸o cïng c¸c b¹n gãp ý ®Ó ®Ò ¸n m«n häc ®­îc hoµn thiÖn h¬n. Mét lÇn n÷a, em xin ch©n thµnh c¶m ¬n c« gi¸o, Th¹c sÜ TrÇn ThÞ Mai H­¬ng, gi¶ng viªn thuéc bé m«n Kinh tÕ §Çu t­, tr­êng §H KTQD-HN ®· gióp ®ì em hoµn thiÖn ®Ò ¸n nµy. Tµi liÖu tham kh¶o 1.NghÞ ®Þnh 88/1999/N§-CP ngµy 1/9/1999 cña ChÝnh phñ ban hµnh kÌm theo qui chÕ §Êu thÇu. 2.NghÞ ®Þnh sè 14/2000/N§-CP ngµy 5/5/2000 cña ChÝnh phñ vÒ söa ®æi bæ sung mét sè ®iÒu cña qui chÕ §Êu thÇu ban hµnh kÌm theo N§ 88/1999/N§-CP ngµy 1/ 9/ 1999 cña ChÝnh phñ. 3.CÈm nang vÒ c«ng t¸c ®Êu thÇu. 4.§Êu thÇu c¹nh tranh quèc tÕ ®Ó x©y dùng c«ng tr×nh vµ chuyÓn giao c«ng nghÖ. 5.T¹p chÝ C«ng nghiÖp sè 15/2001. 6.T¹p chÝ Kinh tÕ vµ Dù b¸o sè 6/2000. 7.Thêi b¸o Kinh tÕ ViÖt nam sè 150 ra ngµy 14/12/2001, sè 82 ra ngµy 10/7/2002. 8.T¹p chÝ X©y dùng c¸c sè: 4, 8, 12 (2000); 9 (2001); 4 (2002); 1, 2 (2003). Môc lôc