Nghiên cứu bào chế và đánh giá sinh khả dụng nang fenofibrat
MỤC LỤC LỜI CẢM ƠN 0 CHỮ VIẾT TẮT 0 ĐẶT VẤN ĐỀ 1 CHƯƠNG I. TỔNG QUAN 3 1.1. Độ tan và các yếu tố ảnh hưởng đến độ hoà tan của dược chất 3 1.2. Biện pháp làm tăng độ hoà tan của dược chất ít tan 4 1.2.1.Thay đổi kích thước tiểu phân và dạng thù hình của dược chất 4 1.2.2. Chế tạo hệ phân tán rắn 5 1.2.3. Dùng các chất diện hoạt 5 1.2.4. Các biện pháp khác: 6 1.3. Tổng quan về bệnh tăng lipid máu 6 1.3.1. Một số nguyên nhân gây tăng lipid máu[2] 6 1.3.2. Hậu quả 7 1.3.3. Phương pháp điều trị chứng tăng lipid máu 7 1.4. Fenofibrat 8 1.4.1. Công thức hoá học[41] 8 1.4.2. Tính chất 8 1.4.3. Độ ổn định 8 1.4.4. Dược lý và cơ chế tác dụng 8 1.4.5. Dược động học 9 1.4.6. Chống chỉ định, Chỉ định, chế phẩm và liều dùng 9 1.5. Một số nghiên cứu về fenofibrat 10 1.5.1. Các đặc tính của fenofibrat 10 1.5.2. Các nghiên cứu tăng độ hòa tan và sinh khả dụng của fenofibrat 12 1.5.2. Các phương pháp định lượng FB trong huyết tương 15 1.6. Phương pháp đánh giá sinh khả dụng in vivo của thuốc 16 1.6.1. Sinh khả dụng và các yếu tố ảnh hưởng 16 1.6.2. Phương pháp đánh giá sinh khả dụng in vivo của thuốc 17 CHƯƠNG 2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 20 2.1. Đối tượng và nguyên vật liệu 20 2.1.1. Nguyên liệu tá dược 20 2.1.2. Thiết bị nghiên cứu 20 2.1.3. Động vật thí nghiệm 21 2.2. Phương pháp nghiên cứu 21 2.2.1. Phương pháp bào chế vi hạt fenofibrat 21 2.2.2. Phương pháp xác định kích thước tiểu phân 22 2.2.3. Phương pháp thử độ hoà tan 22 2.2.4. Phương pháp thử độ tan 23 2.2.5. Phương pháp phân tích ảnh hưởng của biến độc lập vào biến phụ thuộc và lựa chọn công thức tối ưu 24 2.2.6. Phương pháp đánh giá độ ổn định của mẫu 25 2.2.7. Phương pháp bào chế viên nang chứa 200mg vi hạt FB 25 2.2.8. Thẩm định phương pháp định lượng FA trong huyết tương 25 2.2.9. Phương pháp đánh giá sinh khả dụng của FA theo đường uống 27 CHƯƠNG 3. KẾT QUẢ THỰC NGHIỆM VÀ NHẬN XÉT 29 3.1. Thử nghiệm in vitro 29 3.1.1. Xây dựng đường chuẩn 29 3.1.2. Kết quả thử độ tan 30 3.1.3. Lựa chọn chất mang 30 3.1.4. Lựa chọn chất nhũ hoá 31 3.1.5. Lựa chọn biến độc lập – biến phụ thuộc 32 3.1.6. Lựa chọn công thức bào chế vi hạt FB 34 3.1.7. So sánh mô hình hoà tan với các mẫu đối chiếu 40 3.1.8. Đánh giá độ ổn định 43 3.2. Xây dựng và thẩm định phương pháp định lượng FA trong huyết tương 45 3.2.1. Điều kiện chạy sắc ký 45 3.2.2. Thẩm định phương pháp phân tích acid fenofibric trong huyết tương 46 3.3. Đánh giá và so sánh sinh khả dụng của nang bào chế và nang thuốc đối chiếu trên chó thí nghiệm 50 3.4. Bàn luận 54 3.4.1. Về ảnh hưởng của kích thước tiểu phân đến độ hoà tan 54 3.4.2. Về phương pháp tạo vi hạt bằng đông tụ từ nhũ tương 55 3.4.3. Về ảnh hưởng của nồng độ NaLS trong môi trường hoà tan đến phép thử độ hòa tan 55 3.4.4. Về kết quả đánh giá sinh khả dụng in vivo 56 CHƯƠNG 4. KẾT LUẬN 57 TÀI LIỆU THAM KHẢO 58 PHỤ LỤC 62 CHỮ VIẾT TẮT FB Fenofibrate FA Acid fenofibric SP Hỗn hợp NaLS và PEG tỷ lệ 1 : 5 AUC(Area Under the Curve) Diện tích dưới đường cong Cmax Nồng độ đỉnh Tmax Thời gian đạt nồng độ đỉnh t1/2 thời gian bán thải PEG Polyethylen glycol PVP Polyvinyl pyrolidone SKD Sinh khả dụng LDL (Low Density Lipoprotein) Lipoprotein tỷ trọng thấp HDL (Hight Density Lipoprotein) Lipoprotein tỷ trọng cao VLDL (Very Low Density Lipoprotein tỷ trọng rất thấp Lipoprotein) HPLC (Hight Potency Liquid Sắc ký lỏng hiệu năng cao Chromatoraphy) NaLS Natri lauryl sulfat LM 200 Lipanthyl 200 M NBC Nang bào chế chứa 200 mg vihạt fenofibrate DANH MỤC SƠ ĐỒ, BẢNG BIỂU Hình 3.1.1. Đồ thị biểu diễn đường chuẩn fenofibrat 29 Hình 3.1.2. Đồ thị hoà tan của FB từ các mẫu thử nghiệm. 33 Hình3.1.3. Các đường đồng mức của Y1, Y2 khi X3 =12 38 Hình3.1.4. Các đường đòng mức của Y3 khi X3 =12 và của Y2 khi X1 = 10 38 Hình3.1.5. Độ hòa tan của FB từ các mẫu ở môi trường NaLS 1,5% 41 Hình 3.1.6. Độ hòa tan của FB từ các mẫu ở môi trường NaLS 1%. 42 Hình 3.1.7. Đồ thị hòa tan FB của các mẫu trong môi trường NaLS 1% 45 Hình 3.2.1. Sắc ký đồ của FA 47 Hinh 3.2.2. Đồ thị biểu diễn độ tuyến tính giữa nồng độ và diện tích píc 48 Hình 3.3.1. Đồ thị so sánh sự biến thiên nồng độ trung bình FA trong huyết tương chó của viên NBC và viên LM 200 theo thời gian. 52 Bảng 3.1.1. Liên quan giữa độ hấp thụ (D) và nồng độ fenofibrat(C) . 29 Bảng 3.1.2. Độ tan của FB 30 Bảng 3.1.3. Trạng thái tập hợp của hệ nóng chảy FB – tá dược 31 Bảng 3.1.4. Bảng kích thước tiểu phân khi thay đổi chất nhũ hoá. 31 Bảng 3.1.5. Bảng công thức xác định các yếu tố ảnh hưởng 32 Bảng 3.1.6. Kết quả khảo sát độ hoà tan (%) củaFB từ các mẫu 33 Bảng 3.1.7. Các mức và khoảng biến thiên biến độc lập 34 Bảng 3.1.8. Các công thức thực nghiệm được xây dựng theo mô hình 35 Bảng 3.1.9. Giá trị của các biến đầu ra tương ứng 36 Bảng 3.1.10. Bảng hệ số của phương trình hồi quy. 37 Bảng 3.1.11. Các điều kiện của bài toán tối ưu 39 Bảng 3.1.12. Độ hoà tan (%) của FB từ các mẫu ở môi trường NaLS 1,5% 41 Bảng 3.1.13. Độ hoà tan (%) của FB từ các mẫu ở môi trường NaLS 1% . 42 Bảng 3.1.14. Hàm lượng (%) của FB từ các mẫu thử độ ổn định 43 Bảng 3.1.15. Độ hoà tan (%) của FB từ các mẫu ở môi trường NaLS 1,5% 44 Bảng 3.1.16. Độ hòa tan của FB từ các mẫu trong môi trường NaLS 1% 44 Bảng 3.2.1. Nồng độ FA tương ứng với các diện tích píc .48 Bảng 3.2.2. Độ lặp lại của phương pháp định lượng 49 Bảng 3.2.3. Độ đúng của phương pháp định lượng 49 Bảng 3.2.4. Hiệu suất chiết FA từ huyết tương 50 Bảng 3.3.1. Nồng độ FA trong huyết tương của từng cá thể khi uống NBC và LM 200 . 51 Bảng 3.3.2. Giá trị AUC0-24, AUC0-, Cmax, Tmax, t1/2 hấp thu FA từ các cá thể 53 Bảng 3.3.3. Khoảng tin cậy ở mức 90% của tỷ lệ các thông số dược động học .54 ĐẶT VẤN ĐỀ Tăng lipid máu là bệnh rối loạn chuyển hoá, và là một trong những nguyên nhân gây ra các biến chứng nghiêm trọng như: Xơ vữa động mạch, đái tháo đường, gan nhiễm mỡ . Nguyên nhân gây tăng lipid máu có liên quan đến chế độ ăn, thói quen sinh hoạt, luyện tập, và có xu hướng ngày càng tăng trong xã hội phát triển. Fenofibrat là dẫn chất mới nhất thuộc nhóm acid fibric, được đưa vào sử dụng năm 1990 và được FDA chấp nhận dùng cho điều trị chứng tăng lipid máu vào năm 1998. Fenofibrat có nhiều ưu điểm vượt trội so với các dẫn chất cùng nhóm, tần suất và cường độ tác dụng phụ thấp, có thể phối hợp với các thuốc thuộc nhóm statin trong điều trị chứng tăng lipid[13], [39], [7]. Hiện nay fenofibrate là một trong những thuốc hạ lipid máu được kê đơn nhiều nhất. Tuy nhiên sinh khả dụng của fenofibrat thường rất thấp và không ổn định do độ hoà tan kém. Những tác dụng phụ hay gặp của Fenofibrate tuy không nghiêm trọng nhưng gây khó chịu cho bệnh nhân với tần suất tương đối cao, có thể lên tới 5,5%. Đây cũng là nguyên nhân chủ yếu phải ngừng thuốc của bệnh nhân. Việc giảm liều dùng của thuốc sẽ làm giảm sự biến động của sinh khả dụng và nồng độ thuốc trong máu, nhờ đó có thể giảm được các tác dụng không mong muốn của thuốc. Trên thế giới, nhiều tác giả đã công bố kết quả nghiên cứu về các giải pháp bào chế làm tăng độ hòa tan của dược chất fenofibrat nhằm mục đích tăng sinh khả dụng và giảm tác dụng phụ của thuốc. Kết quả nghiên cứu sinh khả dụng fenofibrate của các dạng bào chế khác nhau cho thấy độ hòa tan có ảnh hưởng quyết định đến sinh khả dụng và liều dùng của thuốc. Khi độ hòa tan của fenofibrat tăng, liều dùng được giảm từ 300mg/ngày xuống còn 200mg/ngày, và 160mg/ngày. Hiện nay, ở Việt nam chúng tôi chưa thấy có công trình nghiên cứu nào về kỹ thuật bào chế và sinh khả dụng của fenofibrat được công bố. Vì vậy chúng tôi thực hiện đề tài “Nghiên cứu bào chế và đánh giá sinh khả dụng nang fenofibrat” với hai mục tiêu sau: -Lựa chọn được biện pháp tăng khả năng hòa tan fenofibrat, từ đó bào chế được nang fenofibrat 200mg có độ hòa tan tương đương nang Lipanthyl 200M của Pháp. -Đánh giá và so sánh được sinh khả dụng in vivo của nang bào chế được và thuốc đối chiếu là nang Lipanthyl 200M trên chó thí nghiệm.
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Nghiên cứu bào chế và đánh giá sinh khả dụng nang fenofibrat, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Lêi c¶m ¬n
Víi lßng kÝnh träng vµ biÕt ¬n s©u s¾c, t«i xin göi lêi c¶m ¬n ch©n thµnh tíi:
PGS.TS Ph¹m Ngäc Bïng
Th.s Vâ Quèc ¸nh
Lµ nh÷ng ngêi thÇy ®· tËn t×nh híng dÉn vµ gióp ®ì t«i hoµn thµnh luËn v¨n nµy. ChÝnh sù quan t©m chØ b¶o cña c¸c thÇy lµ nguån ®éng viªn lín ®èi víi t«i trong qu¸ tr×nh lµm thùc nghiÖm.
T«i còng xin bµy tá lßng biÕt ¬n tíi:
Ban Gi¸m hiÖu, phßng §µo t¹o sau ®¹i häc vµ c¸c thÇy c« gi¸o trêng §¹i häc Dîc Hµ Néi ®· d×u d¾t t«i trong nh÷ng n¨m häc võa qua.
C¸c thÇy gi¸o, c« gi¸o, c¸c anh chÞ kü thuËt viªn cña bé m«n VËt lý- Hãa lý, bé m«n Bµo chÕ, bé m«n Dîc lý, bé m«n Dîc l©m sµng vµ phßng thÝ nghiÖm trung t©m ®· t¹o mäi ®iÒu kiÖn gióp ®ì t«i trong suèt qu¸ tr×nh häc tËp vµ hoµn thµnh luËn v¨n.
Cuèi cïng t«i xin c¶m ¬n gia ®×nh, ngêi th©n vµ b¹n bÌ ®· lu«n ñng hé vµ quan t©m ®Ó t«i cã ®îc kÕt qu¶ nh ngµy h«m nay.
Hµ Néi, ngµy 28 th¸ng 12 n¨m 2009
Th¸i Minh Dòng
môc lôc
Lêi c¶m ¬n 0
Ch÷ viÕt t¾t 0
§ÆT VÊN §Ò 1
Ch¬ng I. Tæng quan 3
1.1. §é tan vµ c¸c yÕu tè ¶nh hëng ®Õn ®é hoµ tan cña dîc chÊt 3
1.2. BiÖn ph¸p lµm t¨ng ®é hoµ tan cña dîc chÊt Ýt tan 4
1.2.1.Thay ®æi kÝch thíc tiÓu ph©n vµ d¹ng thï h×nh cña dîc chÊt 4
1.2.2. ChÕ t¹o hÖ ph©n t¸n r¾n 5
1.2.3. Dïng c¸c chÊt diÖn ho¹t 5
1.2.4. C¸c biÖn ph¸p kh¸c: 6
1.3. Tæng quan vÒ bÖnh t¨ng lipid m¸u 6
1.3.1. Mét sè nguyªn nh©n g©y t¨ng lipid m¸u[2] 6
1.3.2. HËu qu¶ 7
1.3.3. Ph¬ng ph¸p ®iÒu trÞ chøng t¨ng lipid m¸u 7
1.4. Fenofibrat 8
1.4.1. C«ng thøc ho¸ häc[41] 8
1.4.2. TÝnh chÊt 8
1.4.3. §é æn ®Þnh 8
1.4.4. Dîc lý vµ c¬ chÕ t¸c dông 8
1.4.5. Dîc ®éng häc 9
1.4.6. Chèng chØ ®Þnh, ChØ ®Þnh, chÕ phÈm vµ liÒu dïng 9
1.5. Mét sè nghiªn cøu vÒ fenofibrat 10
1.5.1. C¸c ®Æc tÝnh cña fenofibrat 10
1.5.2. C¸c nghiªn cøu t¨ng ®é hßa tan vµ sinh kh¶ dông cña fenofibrat 12
1.5.2. C¸c ph¬ng ph¸p ®Þnh lîng FB trong huyÕt t¬ng 15
1.6. Ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ sinh kh¶ dông in vivo cña thuèc 16
1.6.1. Sinh kh¶ dông vµ c¸c yÕu tè ¶nh hëng 16
1.6.2. Ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ sinh kh¶ dông in vivo cña thuèc 17
Ch¬ng 2. §èi tîng vµ ph¬ng ph¸p nghiªn cøu 20
2.1. §èi tîng vµ nguyªn vËt liÖu 20
2.1.1. Nguyªn liÖu t¸ dîc 20
2.1.2. ThiÕt bÞ nghiªn cøu 20
2.1.3. §éng vËt thÝ nghiÖm 21
2.2. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu 21
2.2.1. Ph¬ng ph¸p bµo chÕ vi h¹t fenofibrat 21
2.2.2. Ph¬ng ph¸p x¸c ®Þnh kÝch thíc tiÓu ph©n 22
2.2.3. Ph¬ng ph¸p thö ®é hoµ tan 22
2.2.4. Ph¬ng ph¸p thö ®é tan 23
2.2.5. Ph¬ng ph¸p ph©n tÝch ¶nh hëng cña biÕn ®éc lËp vµo biÕn phô thuéc vµ lùa chän c«ng thøc tèi u 24
2.2.6. Ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ ®é æn ®Þnh cña mÉu 25
2.2.7. Ph¬ng ph¸p bµo chÕ viªn nang chøa 200mg vi h¹t FB 25
2.2.8. ThÈm ®Þnh ph¬ng ph¸p ®Þnh lîng FA trong huyÕt t¬ng 25
2.2.9. Ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ sinh kh¶ dông cña FA theo ®êng uèng 27
Ch¬ng 3. KÕt qu¶ thùc nghiÖm vµ nhËn xÐt 29
3.1. Thö nghiÖm in vitro 29
3.1.1. X©y dùng ®êng chuÈn 29
3.1.2. KÕt qu¶ thö ®é tan 30
3.1.3. Lùa chän chÊt mang 30
3.1.4. Lùa chän chÊt nhò ho¸ 31
3.1.5. Lùa chän biÕn ®éc lËp – biÕn phô thuéc 32
3.1.6. Lùa chän c«ng thøc bµo chÕ vi h¹t FB 34
3.1.7. So s¸nh m« h×nh hoµ tan víi c¸c mÉu ®èi chiÕu 40
3.1.8. §¸nh gi¸ ®é æn ®Þnh 43
3.2. X©y dùng vµ thÈm ®Þnh ph¬ng ph¸p ®Þnh lîng FA trong huyÕt t¬ng..45
3.2.1. §iÒu kiÖn ch¹y s¾c ký 45
3.2.2. ThÈm ®Þnh ph¬ng ph¸p ph©n tÝch acid fenofibric trong huyÕt t¬ng 46
3.3. §¸nh gi¸ vµ so s¸nh sinh kh¶ dông cña nang bµo chÕ vµ nang thuèc ®èi chiÕu trªn chã thÝ nghiÖm 50
3.4. Bµn luËn 54
3.4.1. VÒ ¶nh hëng cña kÝch thíc tiÓu ph©n ®Õn ®é hoµ tan 54
3.4.2. VÒ ph¬ng ph¸p t¹o vi h¹t b»ng ®«ng tô tõ nhò t¬ng 55
3.4.3. VÒ ¶nh hëng cña nång ®é NaLS trong m«i trêng hoµ tan ®Õn phÐp thö ®é hßa tan 55
3.4.4. VÒ kÕt qu¶ ®¸nh gi¸ sinh kh¶ dông in vivo 56
Ch¬ng 4. KÕt luËn 57
Tµi liÖu tham kh¶o 58
Phô lôc 62
Ch÷ viÕt t¾t
FB Fenofibrate
FA Acid fenofibric
SP Hçn hîp NaLS vµ PEG tû lÖ 1 : 5
AUC(Area Under the Curve) DiÖn tÝch díi ®êng cong
Cmax Nång ®é ®Ønh
Tmax Thêi gian ®¹t nång ®é ®Ønh
t1/2 thêi gian b¸n th¶i
PEG Polyethylen glycol
PVP Polyvinyl pyrolidone
SKD Sinh kh¶ dông
LDL (Low Density Lipoprotein) Lipoprotein tû träng thÊp
HDL (Hight Density Lipoprotein) Lipoprotein tû träng cao
VLDL (Very Low Density Lipoprotein tû träng rÊt thÊp
Lipoprotein)
HPLC (Hight Potency Liquid S¾c ký láng hiÖu n¨ng cao
Chromatoraphy)
NaLS Natri lauryl sulfat
LM 200 Lipanthyl 200 M
NBC Nang bµo chÕ chøa 200 mg vih¹t
fenofibrate
danh môc s¬ ®å, b¶ng biÓu
H×nh 3.1.1. §å thÞ biÓu diÔn ®êng chuÈn fenofibrat 29
H×nh 3.1.2. §å thÞ hoµ tan cña FB tõ c¸c mÉu thö nghiÖm. 33
H×nh3.1.3. C¸c ®êng ®ång møc cña Y1, Y2 khi X3 =12 38
H×nh3.1.4. C¸c ®êng ®ßng møc cña Y3 khi X3 =12 vµ cña Y2 khi X1 = 10 38
H×nh3.1.5. §é hßa tan cña FB tõ c¸c mÉu ë m«i trêng NaLS 1,5% 41
H×nh 3.1.6. §é hßa tan cña FB tõ c¸c mÉu ë m«i trêng NaLS 1%. 42
H×nh 3.1.7. §å thÞ hßa tan FB cña c¸c mÉu trong m«i trêng NaLS 1% 45
H×nh 3.2.1. S¾c ký ®å cña FA.............................................................................................. 47
Hinh 3.2.2. §å thÞ biÓu diÔn ®é tuyÕn tÝnh gi÷a nång ®é vµ diÖn tÝch pÝc 48
H×nh 3.3.1. §å thÞ so s¸nh sù biÕn thiªn nång ®é trung b×nh FA trong huyÕt t¬ng chã cña viªn NBC vµ viªn LM 200 theo thêi gian. 52
B¶ng 3.1.1. Liªn quan gi÷a ®é hÊp thô (D) vµ nång ®é fenofibrat(C)................................. 29
B¶ng 3.1.2. §é tan cña FB 30
B¶ng 3.1.3. Tr¹ng th¸i tËp hîp cña hÖ nãng ch¶y FB – t¸ dîc.......................................... 31
B¶ng 3.1.4. B¶ng kÝch thíc tiÓu ph©n khi thay ®æi chÊt nhò ho¸. 31
B¶ng 3.1.5. B¶ng c«ng thøc x¸c ®Þnh c¸c yÕu tè ¶nh hëng 32
B¶ng 3.1.6. KÕt qu¶ kh¶o s¸t ®é hoµ tan (%) cñaFB tõ c¸c mÉu 33
B¶ng 3.1.7. C¸c møc vµ kho¶ng biÕn thiªn biÕn ®éc lËp 34
B¶ng 3.1.8. C¸c c«ng thøc thùc nghiÖm ®îc x©y dùng theo m« h×nh 35
B¶ng 3.1.9. Gi¸ trÞ cña c¸c biÕn ®Çu ra t¬ng øng 36
B¶ng 3.1.10. B¶ng hÖ sè cña ph¬ng tr×nh håi quy. 37
B¶ng 3.1.11. C¸c ®iÒu kiÖn cña bµi to¸n tèi u 39
B¶ng 3.1.12. §é hoµ tan (%) cña FB tõ c¸c mÉu ë m«i trêng NaLS 1,5% 41
B¶ng 3.1.13. §é hoµ tan (%) cña FB tõ c¸c mÉu ë m«i trêng NaLS 1%......................... 42
B¶ng 3.1.14. Hµm lîng (%) cña FB tõ c¸c mÉu thö ®é æn ®Þnh........................................ 43
B¶ng 3.1.15. §é hoµ tan (%) cña FB tõ c¸c mÉu ë m«i trêng NaLS 1,5% 44
B¶ng 3.1.16. §é hßa tan cña FB tõ c¸c mÉu trong m«i trêng NaLS 1% 44
B¶ng 3.2.1. Nång ®é FA t¬ng øng víi c¸c diÖn tÝch pÝc.....................................................48
B¶ng 3.2.2. §é lÆp l¹i cña ph¬ng ph¸p ®Þnh lîng 49
B¶ng 3.2.3. §é ®óng cña ph¬ng ph¸p ®Þnh lîng 49
B¶ng 3.2.4. HiÖu suÊt chiÕt FA tõ huyÕt t¬ng 50
B¶ng 3.3.1. Nång ®é FA trong huyÕt t¬ng cña tõng c¸ thÓ khi uèng NBC vµ LM 200..... 51
B¶ng 3.3.2. Gi¸ trÞ AUC0-24, AUC0-(, Cmax, Tmax, t1/2 hÊp thu FA tõ c¸c c¸ thÓ 53
B¶ng 3.3.3. Kho¶ng tin cËy ë møc 90% cña tû lÖ c¸c th«ng sè dîc ®éng häc...................54
§ÆT VÊN §Ò
T¨ng lipid m¸u lµ bÖnh rèi lo¹n chuyÓn ho¸, vµ lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n g©y ra c¸c biÕn chøng nghiªm träng nh: X¬ v÷a ®éng m¹ch, ®¸i th¸o ®êng, gan nhiÔm mì... Nguyªn nh©n g©y t¨ng lipid m¸u cã liªn quan ®Õn chÕ ®é ¨n, thãi quen sinh ho¹t, luyÖn tËp, vµ cã xu híng ngµy cµng t¨ng trong x· héi ph¸t triÓn.
Fenofibrat lµ dÉn chÊt míi nhÊt thuéc nhãm acid fibric, ®îc ®a vµo sö dông n¨m 1990 vµ ®îc FDA chÊp nhËn dïng cho ®iÒu trÞ chøng t¨ng lipid m¸u vµo n¨m 1998. Fenofibrat cã nhiÒu u ®iÓm vît tréi so víi c¸c dÉn chÊt cïng nhãm, tÇn suÊt vµ cêng ®é t¸c dông phô thÊp, cã thÓ phèi hîp víi c¸c thuèc thuéc nhãm statin trong ®iÒu trÞ chøng t¨ng lipid[13], [39], [7]. HiÖn nay fenofibrate lµ mét trong nh÷ng thuèc h¹ lipid m¸u ®îc kª ®¬n nhiÒu nhÊt.
Tuy nhiªn sinh kh¶ dông cña fenofibrat thêng rÊt thÊp vµ kh«ng æn ®Þnh do ®é hoµ tan kÐm. Nh÷ng t¸c dông phô hay gÆp cña Fenofibrate tuy kh«ng nghiªm träng nhng g©y khã chÞu cho bÖnh nh©n víi tÇn suÊt t¬ng ®èi cao, cã thÓ lªn tíi 5,5%. §©y còng lµ nguyªn nh©n chñ yÕu ph¶i ngõng thuèc cña bÖnh nh©n. ViÖc gi¶m liÒu dïng cña thuèc sÏ lµm gi¶m sù biÕn ®éng cña sinh kh¶ dông vµ nång ®é thuèc trong m¸u, nhê ®ã cã thÓ gi¶m ®îc c¸c t¸c dông kh«ng mong muèn cña thuèc.
Trªn thÕ giíi, nhiÒu t¸c gi¶ ®· c«ng bè kÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ c¸c gi¶i ph¸p bµo chÕ lµm t¨ng ®é hßa tan cña dîc chÊt fenofibrat nh»m môc ®Ých t¨ng sinh kh¶ dông vµ gi¶m t¸c dông phô cña thuèc. KÕt qu¶ nghiªn cøu sinh kh¶ dông fenofibrate cña c¸c d¹ng bµo chÕ kh¸c nhau cho thÊy ®é hßa tan cã ¶nh hëng quyÕt ®Þnh ®Õn sinh kh¶ dông vµ liÒu dïng cña thuèc. Khi ®é hßa tan cña fenofibrat t¨ng, liÒu dïng ®îc gi¶m tõ 300mg/ngµy xuèng cßn 200mg/ngµy, vµ 160mg/ngµy.
HiÖn nay, ë ViÖt nam chóng t«i cha thÊy cã c«ng tr×nh nghiªn cøu nµo vÒ kü thuËt bµo chÕ vµ sinh kh¶ dông cña fenofibrat ®îc c«ng bè. V× vËy chóng t«i thùc hiÖn ®Ò tµi “Nghiªn cøu bµo chÕ vµ ®¸nh gi¸ sinh kh¶ dông nang fenofibrat” víi hai môc tiªu sau:
-Lùa chän ®îc biÖn ph¸p t¨ng kh¶ n¨ng hßa tan fenofibrat, tõ ®ã bµo chÕ ®îc nang fenofibrat 200mg cã ®é hßa tan t¬ng ®¬ng nang Lipanthyl 200M cña Ph¸p.
-§¸nh gi¸ vµ so s¸nh ®îc sinh kh¶ dông in vivo cña nang bµo chÕ ®îc vµ thuèc ®èi chiÕu lµ nang Lipanthyl 200M trªn chã thÝ nghiÖm.
Ch¬ng I
tæng quan
1.1. §é tan vµ c¸c yÕu tè ¶nh hëng ®Õn ®é hoµ tan cña dîc chÊt
§é tan cña mét chÊt trong dung m«i ®îc ®Þnh nghÜa lµ sè ml dung m«i cÇn thiÕt ®Ó hoµ tan 1g chÊt ®ã thµnh dung dÞch b·o hoµ.
Cã nhiÒu yÕu tè ¶nh hëng ®Õn ®é hoµ tan cña dîc chÊt, trong ®ã cã nh÷ng yÕu tè thuéc vÒ b¶n th©n dîc chÊt [1].
- D¹ng kÕt tinh hay d¹ng v« ®Þnh h×nh: tr¹ng th¸i vËt lý cã ¶nh hëng ®Õn ®é tan vµ ®é bÒn cña dîc chÊt. D¹ng kÕt tinh cã cÊu tróc m¹ng líi tinh thÓ t¬ng ®èi bÒn v÷ng do ®ã khã hßa tan h¬n d¹ng v« ®Þnh h×nh. Cïng mét liÒu dîc chÊt, nhng d¹ng v« ®Þnh h×nh do dÔ hßa tan h¬n nªn cã kh¶ n¨ng t¹o ra SKD cao h¬n d¹ng kÕt tinh. Tuy nhiªn d¹ng kÕt tinh l¹i cã ®é bÒn h¬n d¹ng v« ®Þnh h×nh.
- HiÖn tîng ®a h×nh: dîc chÊt cã thÓ kÕt tinh ë nhiÒu d¹ng tinh thÓ kh¸c nhau tïy theo ®iÒu kiÖn kÕt tinh. C¸c d¹ng kÕt tinh kh¸c nhau cã ®Æc tÝnh hoµ tan kh¸c nhau. Thêng th× d¹ng kÕt tinh kh«ng bÒn dÔ tan h¬n d¹ng bÒn, do ®ã khi chÕ thµnh d¹ng bµo chÕ, sÏ cã SKD cao h¬n. Tuy nhiªn, trong qu¸ tr×nh b¶o qu¶n, d¹ng kh«ng bÒn cã thÓ chuyÓn thµnh d¹ng bÒn lµm gi¶m SKD cña thuèc.
- HiÖn tîng hydrat ho¸: tuú ®iÒu kiÖn kÕt tinh, dîc chÊt cã thÓ tån t¹i ë d¹ng khan hoÆc d¹ng tinh thÓ ngËm níc. Th«ng thêng d¹ng khan cã ®é hoµ tan tèt h¬n d¹ng ngËm níc, cho nªn sÏ ®îc hÊp thu nhanh h¬n. Trong qu¸ tr×nh s¶n suÊt vµ b¶o qu¶n cã thÓ lµm cho d¹ng nµy chuyÓn sang d¹ng kh¸c dÉn ®Õn thay ®æi SKD cña thuèc.
-KÝch thíc tiÓu ph©n:
KÝch thíc tiÓu ph©n cã ¶nh hëng lín ®Õn tèc ®é hoµ tan cña dîc chÊt, ®Æc biÖt lµ dîc chÊt Ýt tan. Qu¸ tr×nh hoµ tan cña dîc chÊt ®îc Noyes vµ Withney lîng ho¸ b»ng ph¬ng tr×nh: [1]
v = K.A.(Cs-Ct).
v: tèc ®é hoµ tan.
K: h»ng sè tèc ®é hßa tan.
A: diÖn tÝch bÒ mÆt tiÕp xóc cña dîc chÊt víi m«i trêng hßa tan.
Cs: ®é tan b·o hoµ cña dîc chÊt.
Ct: nång ®é chÊt tan trong dung dÞch ë thêi ®iÓm t.
Tõ ph¬ng tr×nh trªn cho ta thÊy, tèc ®é hßa tan cña dîc chÊt phô thuéc vµo bÒ mÆt tiÕp xóc gi÷a chÊt tan vµ m«i trêng hßa tan. §Ó t¨ng tèc ®é hoµ tan cña dîc chÊt trong dung m«i nhÊt ®Þnh chóng ta cã thÓ cã thÓ t¨ng A b»ng c¸ch gi¶m kÝch thíc tiÓu ph©n. Ph¬ng ph¸p gi¶m kÝch thíc tiÓu ph©n Ýt thay ®æi vÒ ®Æc tÝnh lý ho¸ vµ Ýt ¶nh hëng ®Õn ®é bÒn cña dîc chÊt. HiÖn nay, nhiÒu dîc chÊt ®· ®îc dïng díi d¹ng bét siªu mÞn nh: c¸c corticoid, FB, griseofulvin ...
1.2. BiÖn ph¸p lµm t¨ng ®é hoµ tan cña dîc chÊt Ýt tan
1.2.1. Thay ®æi kÝch thíc tiÓu ph©n vµ d¹ng thï h×nh cña dîc chÊt
KÝch thíc tiÓu ph©n:
KÝch thíc tiÓu ph©n cã ¶nh hëng rÊt lín ®Õn tèc ®é hoµ tan còng nh ®é tan cña dîc chÊt Ýt tan. Tèc ®é hoµ tan cña mét chÊt cã liªn quan tíi cÊu tróc ho¸ häc vµ tØ lÖ thuËn víi diÖn tÝch bÒ mÆt cña chÊt tan [1]. Muèn t¨ng diÖn tÝch bÒ mÆt cña chÊt tan th× ph¶i gi¶m kÝch thíc tiÓu ph©n.
C¸c biÖn ph¸p lµm gi¶m kÝch thíc tiÓu ph©n:
- NghiÒn:
NghiÒn c¬ häc: cã u ®iÓm lµ ®¬n gi¶n, n¨ng suÊt cao. Tuy nhiªn bét thu ®îc l¹i cã ®é mÞn kh«ng cao vµ ma s¸t sinh ra trong qu¸ tr×nh nghiÒn lín dÔ lµm háng dîc chÊt.
NghiÒn keo: cho bét mÞn. Tuy nhiªn thiÕt bÞ ®¾t, kh«ng s½n cã, n¨ng suÊt thÊp, ¶nh hëng ®Õn ®é bÒn cña dîc chÊt do ph¶i tiÕp xóc víi níc.
NghiÒn khÝ ®éng häc: cho bét cã ®é mÞn cao, ®¶m b¶o Ýt thay ®æi vÒ tÝnh chÊt lý ho¸ cña dîc chÊt. Tuy nhiªn thiÕt bÞ ®ßi hái hiÖn ®¹i vµ tèn kÐm.
- Thay ®æi dung m«i (kÕt tinh l¹i) .
- Thay ®æi ®iÒu kiÖn kÕt tinh.
D¹ng thï h×nh cña dîc chÊt:
Dîc chÊt cã thÓ tån t¹i ë 2 d¹ng thï h×nh kh¸c nhau: d¹ng kÕt tinh vµ d¹ng v« ®Þnh h×nh. D¹ng kÕt tinh thêng khã hoµ tan h¬n d¹ng v« đÞnh h×nh.
1.2.2. ChÕ t¹o hÖ ph©n t¸n r¾n
HÖ ph©n t¸n r¾n lµ hÖ cã cÊu t¹o mét hoÆc nhiÒu dîc chÊt ®îc ph©n t¸n vµo khung hoÆc chÊt mang th©n níc, nã cã ®Æc ®iÓm tr¬ vÒ mÆt t¸c dông dîc lý vµ ®îc ®iÒu chÕ b»ng ph¬ng ph¸p thÝch hîp nh»m môc ®Ých lµm t¨ng ®é hoµ tan cña dîc chÊt Ýt tan [5].
C¸c ph¬ng ph¸p chÕ t¹o hÖ ph©n t¸n r¾n:
- Ph¬ng ph¸p ®un ch¶y: dïng t¸ dîc cã ®é ch¶y thÊp, ph©n t¸n dîc chÊt vµo hçn hîp nãng ch¶y cña t¸ dîc.
- Ph¬ng ph¸p dung m«i: dïng dung m«i thÝch hîp ®Ó hoµ tan dîc chÊt vµ chÊt mang. §ång kÕt tña dîc chÊt vµ chÊt mang b»ng bay h¬i dung m«i, hoÆc thay ®æi ®iÒu kiÖn kÕt tinh.
ChÊt mang trong hÖ ph©n t¸n r¾n:
C¸c chÊt mang thêng dïng trong hÖ ph©n t¸n thêng lµ c¸c polymer th©n níc nh c¸c PEG, PVP, PVA, c¸c dÉn chÊt cña cellulose nh methylcellulose, hydroxypropyl cellulose, hydroxypropyl methylcellulose...
Ph¬ng ph¸p nµy lµm t¨ng ®¸ng kÓ ®é tan vµ tèc ®é hoµ tan cña dîc chÊt Ýt tan trong níc, t¨ng ®é æn ®Þnh cña dîc chÊt tõ ®ã lµm t¨ng SKD cña chóng.
1.2.3. Dïng c¸c chÊt diÖn ho¹t
Dîc chÊt Ýt tan thêng cã bÒ m¨t s¬ níc, khã thÊm níc. V× vËy khi x©y dùng quy tr×nh bµo chÕ cho c¸c dîc chÊt Ýt tan cÇn cã c¸c biÖn ph¸p c¶i thiÖn tÝnh thÊm cña dîc chÊt, lµm bÒ mÆt dîc chÊt cã kh¶ n¨ng thÊm níc tèt h¬n. Cã nhiÒu biÖn ph¸p ®Ó t¨ng tÝnh thÊm cña dîc chÊt nh: dïng chÊt diÖn ho¹t, thªm t¸ dîc ®én th©n níc, … [1]. Trong ®ã ph¬ng ph¸p dïng chÊt diÖn ho¹t lµ mét ph¬ng ph¸p hay dïng.
Khi dïng ë nång ®é thÊp chÊt diÖn ho¹t ph©n t¸n trªn bÒ mÆt dîc chÊt, lµm gi¶m søc c¨ng bÒ mÆt cña dîc chÊt vµ dung m«i gióp dîc chÊt dÔ hoµ tan h¬n. NÕu nång ®é t¨ng lªn ®Õn ngìng t¹o micell, c¸c ph©n tö hoÆc tiÓu ph©n chÊt tan ®îc ph©n t¸n, hÊp thu vµo trong cÊu tróc micell hoÆc vµo gi÷a c¸c líp micell, c¸c ph©n tö chÊt tan sÏ kh«ng tham gia vµo c©n b»ng cña dung dÞch ë tr¹ng th¸i b·o hoµ, do vËy cã thÓ t¨ng ®é tan.
Sù cã mÆt cña chÊt diÖn ho¹t ë mét nång ®é nhÊt ®Þnh lµm gi¶m tèc ®é th¸o rçng cña d¹ dµy vµ t¨ng hÊp thu cña dîc chÊt [1].
1.2.4. C¸c biÖn ph¸p kh¸c:
Ngoµi ra ®Ó lµm t¨ng kh¶ n¨ng hoµ tan cña dîc chÊt ngêi ta còng cã thÓ thay thÕ d¹ng base hay d¹ng acid Ýt tan b»ng d¹ng muèi t¬ng øng, sö dông t¸ dîc ®Öm,...
Tuy nhiªn ®Ó lµm t¨ng ®é hoµ tan cña dîc chÊt chóng ta kh«ng chØ dïng ®¬n lÎ mét ph¬ng ph¸p mµ nªn phèi hîp nhiÒu ph¬ng ph¸p.
1.3. Tæng quan vÒ bÖnh t¨ng lipid m¸u
1.3.1. Mét sè nguyªn nh©n g©y t¨ng lipid m¸u [2]
- T¨ng lipid m¸u sinh lý
GÆp sau b÷a ¨n, triglycerid t¨ng sím vµ cao nhÊt, sau ®ã lµ phospholipid, cuèi cïng lµ cholesterol. Lipid t¨ng sau khi ¨n thêng ë d¹ng h¹t nhá lµm huyÕt t¬ng ®ôc.
T¨ng lipid m¸u do huy ®éng: khi tèc ®é huy ®éng cao h¬n b×nh thêng, hÇu hÕt c¸c trêng hîp cã vai trß cña hormon.
M« Mì
¡n Lipid m¸u VËn chuyÓn ë m¸u
Tæng hîp tõ glucid Tiªu thô ( ë tÕ bµo)
(gan, m« mì)
T¹o thÓ ceton chu tr×nh Kreb
(t¹i gan) (c¸c tÕ bµo)
C©n b»ng lipid
Trong trêng hîp u n¨ng mét sè tuyÕn (yªn, gi¸p, thîng thËn, hoÆc khi tiªm adrenalin, corticoid...) ®Òu cã t¨ng lipid m¸u v× chóng ho¹t ho¸ enzym lipase ë m« mì.
T¨ng huy ®éng cßn gÆp khi nguån n¨ng lîng glucose tá ra kh«ng ®¶m b¶o nhu cÇu: khi ®ãi, trong sèt , bÖnh tiÓu ®êng...
Do gi¶m sö dông vµ chuyÓn ho¸: còng lµm t¨ng lipid huyÕt. GÆp trong mét sè bÖnh gan: viªm gan cÊp, vµng da t¾c mËt, ngé ®éc rîu...
- T¨ng lipid m¸u do gia ®×nh: do mét gen tréi.
1.3.2. HËu qu¶
T¨ng lipid m¸u ng¾n h¹n kh«ng g©y hËu qu¶ g× nghiªm träng nhng nÕu t¨ng kÐo dµi cã thÓ g©y ra mét sè hËu qu¶ nh: x¬ v÷a ®éng m¹ch, huyÕt khèi t¾c m¹ch, tai biÕn m¹ch m¸u n·o... [2].
1.3.3. Ph¬ng ph¸p ®iÒu trÞ chøng t¨ng lipid m¸u
- §iÒu chØnh b»ng chÕ ®é ¨n Ýt chÊt bÐo trong vßng 2- 3 th¸ng.
- T¨ng cêng ho¹t ®éng thÓ dôc: lµm t¨ng HLD-cholesterol.
- Dïng thuèc: khi 2 ph¬ng ph¸p trªn kh«ng cã hiÖu qu¶. Dïng thuèc thêng kÕt hîp víi chÕ ®é ¨n. C¸c thuèc dïng ®Ó ®iÒu trÞ chøng t¨ng lipid m¸u gåm cã: + C¸c dÉn chÊt cña acid fenofibric.
+ C¸c dÉn chÊt cña statin.
+ Resin (cholestypamin, colestipol), acid Nicotinic (Niacin).
1.4. Fenofibrat
1.4.1. C«ng thøc ho¸ häc [41]
C«ng thøc ph©n tö: C20H21ClO4 Khèi lîng ph©n tö: 360,8
Tªn khoa häc: Isopropyl 2-[4-(4-chlorobenzoyl) phenoxy]-2-methylpropanoate.
1.4.2. TÝnh chÊt
Fenofibrat lµ bét kÕt tinh mµu tr¾ng, thùc tÕ kh«ng tan trong níc (<0,5mg/lit), tan tèt trong methylen clorid, tan Ýt trong cån [11], [28]. Fenofibrat th©n dÇu, trung tÝnh, hÖ sè ph©n bè D/N logP = 5,24 [27].
1.4.3. §é æn ®Þnh
BÒn v÷ng ë nhiÖt ®é thêng, nhiÖt ®é nãng ch¶y 79-82ºC [11], [27].
1.4.4. Dîc lý vµ c¬ chÕ t¸c dông
Fenofibrat (FB) lµ mét dÉn chÊt cña acid fibric, cã t¸c dông h¹ lipid m¸u. Sau khi uèng FB nhanh chãng bÞ thuû ph©n bëi c¸c enzym esterase thµnh mét chÊt chuyÓn ho¸ cã ho¹t tÝnh lµ acid fenofibric [27].
Th«ng qua viÖc ho¹t ho¸ PPARII (Peroxisome Proliferator Activated Receptor type II), FA lµm t¨ng ph©n huû lipid vµ lo¹i trõ c¸c tiÓu ph©n giµu triglycerid khái huyÕt t¬ng nhê ho¹t ho¸ lipoprotein lipase vµ gi¶m s¶n xuÊt apoprotein CIII, t¨ng tæng hîp apoprotein AI vµ AII. Tõ ®ã lµm gi¶m ®îc c¸c thµnh phÇn g©y x¬ v÷a ®éng m¹ch dÉn nh: lµm gi¶m LDL (chñ yÕu LDL nhá nÆng), gi¶m VLDL vµ t¨ng HDL. Trong c¸c thö nghiÖm l©m sµng, FB lµm gi¶m cholesterol toµn phÇn 20-25%, gi¶m trigliceride 40-55% vµ t¨ng HDL 10-30% [3], [4], [27].
FB ®îc ®iÒu trÞ t¨ng lipid huyÕt tuýp IIa, IIb, III, IV, V cïng víi mét chÕ ®é ¨n h¹n chÕ vÒ lipid [3]. Qu¸ tr×nh ®iÒu trÞ FB ph¶i liªn tôc. T¸c dông ®iÒu trÞ cña FB t¨ng lªn khi phèi hîp víi nh÷ng chÊt øc chÕ HMG-Co Reductase (nh c¸c dÉn chÊt cña statin), hay phèi hîp víi ezetimibe [26].
Ngoµi ra FB cßn cã nh÷ng t¸c dông kh¸c nh: Lµm chËm sù tiÕn triÓn cña chøng x¬ v÷a ®éng m¹ch ë bÖnh nh©n ®¸i th¸o ®êng tuýp II [26]. Cã thÓ lµm t¨ng creatinin vµ homocystein nhng nã kh«ng cã liªn hÖ víi viÖc t¨ng nguy c¬ víi nh÷ng triÖu chøng l©m sµng cña bÖnh suy thËn [12]...
1.4.5. Dîc ®éng häc
FB ®îc hÊp thu ë ®êng tiªu ho¸ cïng víi thøc ¨n. Sau khi uèng FB d¹ng tiªu chuÈn, kho¶ng 60% thuèc ®îc hÊp thu vµo ®êng tuÇn hoµn [27].
Kho¶ng 99% thuèc trong huyÕt t¬ng liªn kÕt protein ë ngêi b×nh thêng vµ ngêi cã lipid m¸u cao [27].
Thêi gian b¸n th¶i cña thuèc lµ kho¶ng 20h, nhng thêi gian nµy t¨ng lªn rÊt nhiÒu ë ngêi m¾c bÖnh thËn vµ FA tÝch luü ë ngêi suy thËn uèng thuèc hµng ngµy. FA ®µo th¶i chñ yÕu theo níc tiÓu (70%/24h, 88%/6 ngµy) chñ yÕu d¹ng liªn hîp víi gluconic [3].
1.4.6. Chèng chØ ®Þnh, chØ ®Þnh, chÕ phÈm vµ liÒu dïng
Chèng chØ ®Þnh:
Suy gan, thËn nÆng; trÎ em, dÞ øng víi FB, bÖnh lý tói mËt.
Cã thai vµ cho con bó [3], [4], [27].
ChØ ®Þnh:
- T¨ng cholesterol m¸u vµ t¨ng triglicerid m¸u ®¬n thuÇn hay phèi hîp (rèi lo¹n lipid m¸u tuýp IIa, IIb, III, IV vµ V) ë bÖnh nh©n kh«ng ®¸p øng víi chÕ ®é ¨n kiªng vµ c¸c biÖn ph¸p kh«ng dïng thuèc kh¸c, ®Æc biÖt khi cã yÕu tè nguy c¬ phèi hîp [3], [4], [27].
- §iÒu trÞ t¨ng lipoprotein m¸u thø ph¸t nÕu t×nh tr¹ng nµy tån t¹i dai d¼ng dï ®· ®iÒu trÞ bÖnh lý nguyªn ph¸t (rèi lo¹n lipid m¸u trong ®¸i th¸o ®êng) [3], [4], [27].
§iÒu trÞ ph¶i kÌm chÕ ®é ¨n kiªng h¹n chÕ lipid, ph¶i uèng thuèc cïng víi b÷a ¨n [3], [4], [27].
ChÕ phÈm vµ liÒu dïng:
ChÕ phÈm: mét sè chÕ phÈm cña FB ®ang lu hµnh trªn thÞ trêng nh:
Lipanthyl: Lipanthyl supra, Lipanthyl 200M, Lipanthyl 100.
Fenohexal (100 mg).
Fenofibrat Domesco (100 mg).
LiÒu dïng:
- Ngêi lín: nªn ®i kÌm víi chÕ ®é ¨n kiªng. Uèng 1 viªn Lipanthyl 200M/ngµy (trong b÷a ¨n chÝnh) hoÆc 1 viªn Lipanthyl Supra 160 mg/ngµy hoÆc 3 viªn 100 mg/ngµy.
- TrÎ em > 10 tuæi: Cã thÓ ®iÒu trÞ kÕt hîp víi chÕ ®é ¨n ®îc kiÓm so¸t chÆt chÏ 3 th¸ng. LiÒu tèi ®a khuyªn dïng lµ 5mg/kg/ngµy.
1.5. Mét sè nghiªn cøu vÒ fenofibrat
1.5.1. C¸c ®Æc tÝnh cña fenofibrat
C¸c dÉn chÊt cña acid fibric lµ mét nhãm thuèc quan träng vµ ®îc sö dông réng r·i trong ®iÒu trÞ t¨ng lipid m¸u tõ nh÷ng n¨m 1960 [8]. Thuéc nhãm dÉn chÊt nµy cã clorfibrat ®îc dïng réng r·i tõ nh÷ng n¨m 1970, gemfibrozil ®îc giíi thiÖu vµo nh÷ng n¨m 1980 ®îc xem lµ mét bíc tiÕn míi trong ®iÒu trÞ lipid m¸u. Tuy nhiªn, do t¸c dông phô gÆp ph¶i víi mét tÇn suÊt t¬ng ®èi cao ®Æc biÖt lµ sù nghi ngê vÒ ¶nh hëng trªn thËn vµ sù t¬ng t¸c dîc ®éng häc víi nhãm statin lµm gi¶m ph¹m vi sö dông cña c¸c ho¹t chÊt nµy [12].
FB lµ ho¹t chÊt míi nhÊt thuéc nhãm acid fibric. FB ra ®êi vµo n¨m 1975, ®îc ®a vµo sö dông nh÷ng n¨m 1990 ®· vµ ®îc FDA chÊp nhËn n¨m1998. FB cã nhiÒu u ®iÓm h¬n h¼n c¸c dÉn chÊt kh¸c vÒ tÇn suÊt vµ cêng ®é cña c¸c t¸c dông phô gÆp ph¶i, ®Æc biÖt kh«ng cã t¬ng t¸c dîc ®éng häc víi c¸c dÉn chÊt thuéc nhãm statin [12], [24], [38], [9]. V× vËy cã thÓ phèi hîp FB vµ c¸c dÉn chÊt thuéc nhãm statin ®Ó t¨ng hiÖu qu¶ ®iÒu trÞ [13], [39], [7].
Ngoµi t¸c dông lµm gi¶m triglycerid, LDL-C(cholesteron xÊu), cholesterol toµn phÇn (TC) vµ apolipoprotein B, fenofibrat cßn t¨ng ®¸ng kÓ HDL-C (cholesteron tèt) vµ apolipoprotein A [21], [31], [35], [38]. FB cßn cã t¸c dông rÊt tèt trong viÖc ®iÒu trÞ vµ phßng ngõa c¸c biÕn chøng tim m¹ch ®èi víi c¸c bÖnh nh©n ®¸i th¸o ®êng tuýp II [8], [26]. V× c¸c lîi ®iÓm vît tréi, hiÖn nay FB ®îc dïng rÊt phæ biÕn vµ lµ mét trong nh÷ng thuèc h¹ mì m¸u ®îc kª ®¬n nhiÒu nhÊt.
FB lµ d¹ng tiÒn thuèc, cã kh¶ n¨ng hÊp thu tèt. Khi vµo c¬ thÓ, díi t¸c dông xóc t¸c cña c¸c enzym esterase, FB bÞ ph©n hñy ngay lËp tøc ®Ó t¹o thµnh FA lµ d¹ng cã ho¹t tÝnh nhng kh¶ n¨ng hÊp thu rÊt thÊp. Trong huyÕt t¬ng cña ngêi sau khi uèng FB hÇu nh kh«ng t×m ®îc vÕt cña FB.[36]
HiÖn nay, FB lµ mét thuèc ®îc dïng réng r·i vµ phæ biÕn ®Ó ®iÒu trÞ chøng t¨ng lipid. Tuy nhiªn, FB cã ®é tan thÊp, tèc ®é hoµ tan chËm, sù hÊp thu phô thuéc nhiÒu vµo c¸ thÓ, chÕ ®é ¨n vµ t×nh tr¹ng th¸o rçng cña d¹ dµy. Nång ®é tèi ®a cña FA trong m¸u cã thÓ dao ®éng tõ 0,5 ®Õn 10 (g/ml [23]. Sù dao ®éng lín cña nång ®é thuèc trong m¸u kh«ng nh÷ng lµm hiÖu qu¶ ®iÒu trÞ kh«ng æn ®Þnh mµ cßn g©y t¨ng tÇn suÊt xuÊt hiÖn vµ cêng ®é c¸c t¸c dông phô cña thuèc. Nh÷ng t¸c dông phô hay gÆp cña FB tuy kh«ng nghiªm träng nhng g©y khã chÞu cho bÖnh nh©n víi tÇn suÊt t¬ng ®èi cao, cã thÓ lªn tíi 5,5%. §©y còng lµ nguyªn nh©n chñ yÕu ph¶i ngõng thuèc cña bÖnh nh©n, mÆc dï ®¸p øng ®iÒu trÞ cña thuèc rÊt tèt.
T¨ng sinh kh¶ dông b»ng c¸ch t¨ng ®é hoµ tan cña fenofibrat lµ ®Ò tµi ®îc nhiÒu ngêi quan t©m. KÕt qu¶ cña nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu ®· chøng minh ®îc r»ng nÕu t¨ng ®é hßa tan cña FB cã thÓ lµm t¨ng sinh kh¶ dông, gi¶m ®îc liÒu dïng nhê ®ã gi¶m ®îc sù giao ®éng nång ®é thuèc trong m¸u vµ gi¶m t¸c dông phô cña thuèc.
1.5.2. C¸c nghiªn cøu t¨ng ®é hßa tan vµ sinh kh¶ dông cña fenofibrat
Tuy ®· ra ®êi trong kho¶ng thêi gian dµi nhng viÖc nghiªn cøu t¸c dông ®iÒu trÞ, c¸c chØ ®Þnh míi còng nh c«ng nghÖ bµo chÕ ®Ó t¨ng sinh kh¶ dông cña FB, cho ®Õn nay, vÉn ®îc nhiÒu nhµ khoa häc quan t©m.
N¨m 1994, t¸c gi¶ Kercj., Scric s. vµ céng sù [25] ®· nghiªn cøu bµo chÕ fenofibrat d¹ng vi h¹t b»ng ph¬ng ph¸p phun CO2 siªu tíi h¹n. KÕt qu¶ cho thÊy biÖn ph¸p nµy lµm t¨ng ®¸ng kÓ ®é hoµ tan cña FB vµ ®· t×m ®îc t¸ dîc ®ång kÕt tña víi FB cho kÕt qu¶ hoµ tan lµ tèt nhÊt. Còng trong n¨m nµy, Munoz A.[29] vµ céng sù gi¶m kÝch thíc tiÓu ph©n cña FB b»ng c¸ch t¹o vi h¹t sau khi trén víi NaLS ®Ó c¶i thiÖn ®é thÊm ít cña FB. T¹o vi h¹t FB b»ng c¸ch va ®Ëp FB trong mét buång chøa kÝn cã nhiÒu r·nh ch¾n. C¸c h¹t tiÓu ph©n lín vì ra v× va ®Ëp, c¸c tiÓu ph©n thu ®îc ®Òu cã kÝch thíc díi 50(m. C¸c kÕt qu¶ thö nghiÖm cho thÊy FB d¹ng nµy cã kh¶ n¨ng hÊp thu cao h¬n, gi¶m liÒu FB dïng hµng ngµy, kiÓm so¸t tèt h¬n lîng FB ®îc hÊp thu. Do ®ã kiÓm so¸t ®îc nång ®é FA trong m¸u, vµ n©ng cao hiÖu qu¶ ®iÒu trÞ còng nh gi¶m ®îc c¸c t¸c dông kh«ng mong muèn.
N¨m 1998 t¸c gi¶ Guay D.R. [18] khi thö so s¸nh t¸c dông h¹ mì m¸u tõ nang thêng vµ nang bµo chÕ b»ng vi h¹t FB ®· cho kÕt qu¶ d¹ng nang chøa vi h¹t FB cã sinh kh¶ dông cao h¬n, t¸c dông ®iÒu trÞ h¹ mì m¸u tèt h¬n. Nang FB 300mg bµo chÕ tõ bét nguyªn liÖu th«ng thêng vµ nang FB 200mg bµo chÕ tõ vi h¹t FB t¬ng ®¬ng vÒ sinh kh¶ dông vµ t¸c dông ®iÒu trÞ. Nh vËy, sö dông d¹ng vi h¹t FB ®Ó bµo chÕ nang thuèc ®· lµm gi¶m liÒu ®iÒu trÞ tõ 300mg xuèng cßn 200mg.
§Ó c¶i thiÖn kh¶ n¨ng hoµ tan vµ n©ng cao sinh kh¶ dông cña FB, ®· cã c¸c nghiªn cøu bµo chÕ theo ph¬ng ph¸p kh¸c nhau.
C¸c t¸c gi¶ Vogt M., Kunath K., Dressman JB. [41] ®· thùc hiÖn nghiªn cøu biÖn ph¸p lµm t¨ng ®é hoµ tan cña FB b»ng ph¬ng ph¸p t¹o vi h¹t, nghiÒn cã phèi hîp chÊt diÖn ho¹t vµ phun sÊy. B»ng ph¬ng ph¸p ph©n tÝch nhiÖt vi sai vµ nhiÔu x¹ tia X, c¸c t¸c gi¶ ®· x¸c ®Þnh ®îc cã sù chuyÓn tõ d¹ng kÕt tinh sang d¹ng v« ®Þnh h×nh cña FB khi ¸p dông ph¬ng ph¸p phun sÊy. C¶ 3 ph¬ng ph¸p ®Òu t¨ng ®¸ng kÓ ®é hßa tan cña FB so víi nguyªn liÖu ban ®Çu. Vogt M. vµ céng sù tiÕn hµnh kh¶o s¸t ®é hßa tan cña c¸c chÕ phÈm FB 100mg d¹ng tiªu chuÈn trªn thÞ trêng, kÕt qu¶ cho thÊy cã ®é hßa tan t¬ng ®¬ng víi nguyªn liÖu th« hoÆc d¹ng vi h¹t. Ph¬ng ph¸p nghiÒn phèi hîp vµ phun sÊy cho kÕt qu¶ ®é hßa tan cña FB cao h¬n rÊt nhiÒu. C¸c t¸c gi¶ ®· kÕt luËn ph¬ng ph¸p nghiÒn cã phèi hîp chÊt diÖn ho¹t vµ phun sÊy lµ hai ph¬ng ph¸p hiÖu qu¶ ®Ó bµo chÕ FB gi¶i phãng nhanh vµ hoµ tan tèt. Mét sè t¸c gi¶ ®· ®¨ng ký b¶n quyÒn t¹i Mü vÒ ph¬ng ph¸p lµm t¨ng ®é hoµ tan cña fenofibrat b»ng phun sÊy [16], ®ång t¹o vi h¹t víi chÊt diÖn ho¹t [10], [15], dïng chÊt mang cyclodextrin [17], phun hçn dÞch vi h¹t FB lªn h¹t tr¬ [34].
Trong thêi gian gÇn ®©y, b»ng kü thuËt vi bao, d¹ng bµo chÕ viªn nÐn 160mg FB ®· ®îc giíi thiÖu vµ sö dông réng r·i. Trong nang cøng FB 200M, c¸c vi h¹t FB ®îc t¹o h¹t víi nh÷ng t¸ dîc th©n níc cã kh¶ n¨ng gi¶i phãng nhanh, tuy nhiªn sù tiÕp xóc víi m«i trêng cña c¸c vi h¹t vÉn bÞ h¹n chÕ. B»ng kü thuËt vi bao, c¸c vi h¹t ®îc tiÕp xóc ngay víi m«i trêng hßa tan, diÖn tÝch tiÕp xóc lín vµ cã kh¶ n¨ng gi¶i phãng dîc chÊt tøc th×. B»ng c«ng nghÖ nµy, ®é hßa tan vµ sinh kh¶ dông cña FB t¨ng lªn kho¶ng 25%, nhê ®ã liÒu dïng cã thÓ gi¶m tõ 200mg xuèng cßn 160 mg.
C¸c t¸c gi¶ Sharpe M., Ormrod D., Javis B. [35] ®· ®¸nh gi¸ vµ so s¸nh hiÖu qu¶ h¹ mì m¸u cña nang chøa vi h¹t FB 200mg vµ viªn nÐn ¸p dông kü thuËt vi bao 160mg. KÕt qu¶ cho thÊy hai d¹ng nµy t¬ng ®¬ng sinh häc vµ t¬ng ®¬ng hiÖu qu¶ ®iÒu trÞ. KÕt qu¶ nghiªn cøu cña nhãm t¸c gi¶ Guivarc’ch PH., Vachon MG., Fordyce D. [20] vµ Najib J. [31] còng kh¼ng ®Þnh hai d¹ng nang vi h¹t FB 200mg vµ viªn nÐn ¸p dông kü thuËt vi bao 160mg t¬ng ®¬ng ®iÒu trÞ. ¦u ®iÓm cña d¹ng vi bao FB lµ ®· gi¶m ®îc liÒu dïng so víi d¹ng nang thuèc chøa vi h¹t FB, nhê ®ã gi¶m ®îc sù biÕn thiªn nång ®é thuèc trong m¸u nªn gi¶m ®îc tÇn suÊt vµ cêng ®é cña c¸c t¸c dông kh«ng mong muèn gÆp ph¶i. Tuy nhiªn, sù hÊp thu cña d¹ng vi bao vµ d¹ng nang chøa vi h¹t vÉn phô thuéc vµo t×nh tr¹ng th¸o rçng cña d¹ dµy.
B»ng kü thuËt t¹o hÖ ph©n phèi c¸c dîc chÊt kh«ng tan d¹ng vi cÇu(IDD-P), viªn nÐn FB 160mg cã SKD kh«ng phô thuéc vµo t×nh tr¹ng th¸o rçng cña d¹ dµy. C¸c t¸c gi¶ Guivarc’ch PH., Vachon MG., Fordyce D. [20] vµ Najib j. [31] ®· nghiªn cøu ¶nh hëng cña thøc ¨n ®Õn sinh kh¶ dông cña viªn bµo chÕ tõ vi cÇu FB, kÕt qu¶ cho thÊy hai nhãm uèng thuèc khi ®ãi vµ khi no cã c¸c th«ng sè dîc ®éng häc t¬ng ®¬ng nhau.
§Ó gi¶m liÒu dïng cña FB vµ lo¹i bá sù phô thuéc vµo t×nh tr¹ng th¸o rçng cña d¹ dµy (kh«ng phô thuéc sù cã mÆt cña thøc ¨n) c¸c nghiªn cøu bµo chÕ FB díi d¹ng nano ®· ®îc c«ng bè.
Sauron R. vµ céng sù tiÕn hµnh ®¸nh gi¸ t¬ng ®¬ng sinh häc cña c¸c thuèc d¹ng nano 145mg víi cì h¹t <400 nm, nang FB 200mg bét vi h¹t vµ d¹ng viªn nÐn 160mg bét vi bao, thö nghiÖm ®îc tiÕn hµnh trªn ngêi t×nh nguyÖn. KÕt qu¶ cho thÊy d¹ng nano 145mg víi cì h¹t <400 nm lµ t¬ng ®¬ng sinh kh¶ dông víi d¹ng nang FB 200mg bét vi h¹t vµ d¹ng viªn nÐn 160 mg bét vi bao, ®ång thêi nã kh«ng phô thuéc vµo thøc ¨n [33].
Mét nghiªn cøu míi ®©y cña Hanafy A. vµ céng sù [22], n¨m 2007, còng chØ ra r»ng d¹ng hçn dÞch nano DissoCubes( víi cì h¹t kho¶ng 338nm vµ d¹ng h¹t nano lipid r¾n (solid lipid nanoparticles) cì h¹t < 58 nm lµ t¬ng d¬ng sinh kh¶ dông. C¶ hai d¹ng nµy ®Òu cã sinh kh¶ dông cao h¬n d¹ng hçn dÞch vi h¹t cã kÝch thíc h¹t < 5 (m.
Tuy nhiªn, hiÖn nay trªn thÞ trêng cha thÊy ®a vµo sö dông c¸c chÕ phÈm bµo chÕ chøa FB d¹ng nano vµ d¹ng siªu vi cÇu, c¸c chÕ phÈm bµo chÕ kh«ng phô thuéc vµo chÕ ®é ¨n vµ thøc ¨n.
1.5.2.C¸c ph¬ng ph¸p ®Þnh lîng FB trong huyÕt t¬ng
C¸c nghiªn cøu t¬ng ®¬ng sinh häc cña ho¹t chÊt FB ®· ®îc tiÕn hµnh tõ rÊt l©u. N¨m 1993, Guichard J.P. ®· thùc hiÖn so s¸nh sinh kh¶ dông cña FB d¹ng vi h¹t Lipanthyl 67M vµ FB d¹ng tiªu chuÈn Lipanthyl 100 [19]. N¨m 2004, Guivarc’h P.H. tiÕn hµnh nghiªn cøu vÒ sinh kh¶ dông cña c¸c d¹ng bµo chÕ FB vÒ sù phô thuéc vµo thøc ¨n [20]. GÇn ®©y (vµo n¨m 2006 vµ n¨m 2007), Sauron R.[33] vµ Hanafy A. [22] nghiªn cøu sinh kh¶ dông cña fenofibrate bµo chÕ díi d¹ng nano so víi c¸c d¹ng vi bao vµ d¹ng vi h¹t. C¸c thö nghiÖm nµy thêng ®îc ®îc tiÕn hµnh trªn ngêi, chØ cã Hanafy A. thö nghiÖm trªn chuét.
C¸c t¸c gi¶ nµy dïng ph¬ng ph¸p HPLC cã chÊt chuÈn néi víi detector UV ®Ó ®Þnh lîng FA trong huyÕt t¬ng. Tïy thuéc vµo ®iÒu kiÖn cña cét vµ m¸y ch¹y s¾c ký, mµ pha ®éng ®îc ®iÒu chØnh phï hîp:
- Pha ®éng lµ acetonitril vµ níc acid (1% acid acetic) tû lÖ 1:1. Detector UV bíc sãng 292 nm. Tèc ®é dßng 0,5 ml/phót. Thêi gian lu cña FA lµ 9 phót vµ IS lµ 7,5 phót. Gíi h¹n ®Þnh lîng 0,03 mg/L.[33]
- Pha ®éng lµ acetonitril vµ níc tû lÖ 1:1, pH 2,3. Detector UV bíc sãng 286 nm. Tèc ®é dßng 1ml/phót. Thêi gian lu cña FA lµ 16 phót vµ IS lµ 24 phót. Gíi h¹n ®Þnh lîng 0,05 mg/L.[19]
- Pha ®éng lµ acetonitril vµ acid phosphoric 0,02M (55: 45), pH 3,07. Detector UV bíc sãng 287 nm. Tèc ®é dßng 1,2 ml/phót.[21]
Thêi ®iÓm lÊy mÉu thêng lµ 0,1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 10, 12, 24, 48, 72, 96, 120 giê. Sau ®ã ly t©m vµ b¶o qu¶n ë tñ l¹nh s©u – 200C.
- C¸c th«ng sè dîc ®éng häc ®îc ®¸nh gi¸ lµ Cmax, Tmax, AUC(, t1/2.
§Ó tù ®éng hãa c¸c kh©u trong xö lý mÉu vµ s¾c ký. N¨m 2000, Streel S. [37] ®· thùc hiÖn nghiªn cøu ®Þnh lîng FA trong huyÕt t¬ng ngêi dïng ph¬ng ph¸p chiÕt pha r¾n tù ®éng kÕt hîp víi HPLC. Ph¬ng ph¸p ®îc ¸p dông thµnh c«ng trong so s¸nh sinh kh¶ dông cña viªn nang Lidose TM vµ d¹ng vi h¹t FB. Cét Nuleosil RP – 8, thÓ tÝch tiªm mÉu 100(l, pha ®éng methanol vµ acid phosphoric 0,04 M tû lÖ 60: 40, detecter 288 nm ®îc sö dông. ChÊt chuÈn néi còng ®îc dïng, ph¬ng ph¸p cho phÐp ®Þnh lîng FA tõ nång ®é 0,25 mg/ml.
1.6. Ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ sinh kh¶ dông in vivo cña thuèc
Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu sinh kh¶ dông vµ thö t¬ng ®¬ng sinh häc ®îc cơ quan qu¶n lý thùc phÈm, thuèc vµ mü phÈm Mü ®a ra n¨m 1938 nh»m yªu cÇu c¸c nhµ nghiªn cøu ph¶i cung cÊp nh÷ng th«ng tin vÒ ®é an toµn vµ t¸c dông cña mét hoÆc nhiÒu ho¹t chÊt trong chÕ phÈm thuèc tríc khi ®îc b¸n ra thÞ trêng. Vµi thËp niªn tríc Côc qu¶n lý thùc phÈm vµ thuèc cña Mü ®· cho phÐp thay thÕ mét chÕ phÈm ®· vµ ®ang sö dông b»ng mét chÕ phÈm míi mµ kh«ng ®ßi hái ph¶i lÆp l¹i c¸c nghiªn cøu vÒ hiÖu qu¶ vµ ®é an toµn trªn l©m sµng v× c¸c nghiªn cøu thêng tèn nhiÒu thêi gian vµ tiÒn b¹c. Lý do c¨n b¶n lµ viÖc ®a ra nh÷ng th«ng sè ®Æc trng cña sinh kh¶ dông, dîc ®éng häc vµ kÕt qu¶ thèng kª trong nh÷ng nghiªn cøu cña thuèc thö nghiÖm cã thÓ thay ®æi theo thùc tÕ ®iÒu trÞ so víi thuèc cò, do ®ã mµ kh«ng cÇn thö nghiÖm l©m sµng [32].
1.6.1. Sinh kh¶ dông vµ c¸c yÕu tè ¶nh hëng
Sinh kh¶ dông (F) lµ ®¹i lîng chØ tèc ®é vµ møc ®é hÊp thu dîc chÊt tõ mét chÕ phÈm bµo chÕ vµo tuÇn hoµn chung vµ ®a ®Õn n¬i t¸c dông.
Sinh kh¶ dông tuyÖt ®èi: lµ tû lÖ gi÷a AUC cña d¹ng thuèc dïng ngoµi ®êng tÜnh m¹ch (uèng, tiªm díi da...) víi AUC cña d¹ng tiªm tÜnh m¹ch cña cïng mét lo¹i thuèc, cïng mét liÒu thuèc:
F= AUC uèng tiªm díi da /AUC tiªm TM
F lu«n lu«n nhá h¬n 1.
Sinh kh¶ dông t¬ng ®èi: lµ tû lÖ so s¸nh gi÷a 2 gi¸ trÞ AUC cña cïng mét thuèc, cïng ®a qua ®êng uèng nhng cña 2 d¹ng kh¸c nhau (viªn nÐn, viªn sñi) hoÆc cña 2 h·ng thuèc (chÕ phÈm thö vµ chÕ phÈm ®èi chiÕu):
F’ = AUCthuèc thö/AUCthuèc ®èi chiÕu
F’ cã thÓ lín h¬n 1.
VÒ mÆt ý nghÜa, sinh kh¶ dông lµ ®¹i lîng ®Æc trng cho møc ®é vµ tèc ®é hÊp thu cña mét ho¹t chÊt vµo trong hÖ tuÇn hoµn. Sinh kh¶ dông lµ mét ®¹i lîng quan träng ®Ó ®¸nh gi¸ s¬ bé chÊt lîng cña mét chÕ phÈm vµ lµ c¬ së ®Ó thö t¬ng ®¬ng sinh häc trªn ngêi t×nh nguyÖn.
C¸c ®¹i lîng ®Æc trng dïng ®Ó ®¸nh gi¸ sinh kh¶ dông in vivo ®ã lµ AUC, Cmax, tmax, t1/2.
* Cã rÊt nhiÒu yÕu tè ¶nh hëng ®Õn sinh kh¶ dông cña thuèc khi dïng theo ®êng uèng [1]:
- C¸c yÕu tè dîc häc:
+ §é tan vµ tèc ®é hßa tan dîc chÊt tõ d¹ng thuèc.
+ C¸c yÕu tè ¶nh hëng ®Õn hÊp thu thuèc: hÖ sè ph©n bè dÇu níc sù ion hãa cña dîc chÊt.
- C¸c yÕu tè sinh häc:
+ Thµnh phÇn vµ tÝnh chÊt cña dÞch d¹ dµy – ruét.
+ Thêi gian lu l¹i cña thuèc ë d¹ dµy.
+ Tèc ®é tíi m¸u.
+ Tuæi, thai kú, thÓ träng.
+ C¸c yÕu tè bÖnh lý.
1.6.2. Ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ sinh kh¶ dông in vivo cña thuèc
Tríc khi tiÕn hµnh ®¸nh gi¸ sinh kh¶ dông in vivo chóng ta ph¶i tiÕn hµnh thö nghiÖm hßa tan in vitro. SKD cña c¸c d¹ng thuèc r¾n dïng theo ®êng uèng bÞ giíi h¹n tríc hÕt bëi tèc ®é vµ møc ®é hßa tan cña dîc chÊt tõ d¹ng thuèc.
- Thuèc ®èi chøng: nªn sö dông c¸c lo¹i thuèc ®· cã tµi liÖu chøng minh vÒ SKD vµ t¬ng ®¬ng sinh häc, ®¶m b¶o ®é an toµn vµ hiÖu lùc ®iÒu trÞ. trong nghiªn cøu ®¸nh gi¸ sinh kh¶ dông tuyÖt ®èi th× thuèc dïng ®Ó ®èi chøng ph¶i lµ thuèc tiªm tÜnh m¹ch. Trong nghiªn cøu ®¸nh gi¸ SKD t¬ng ®èi th× cã thÓ lùa chän c¸c thuèc ®· ®îc sö dông l©u dµi, réng r·i trong vµ ngoµi níc [1], [32].
- Thuèc thö: cÇn ph¶i chuÈn bÞ ®Çy ®ñ c¸c d÷ liÖu vÒ tr¾c nghiÖm hßa tan, ®é æn ®Þnh....
- §èi tîng thö thuèc: ®éng vËt vµ ngêi t×nh nguyÖn.
M« h×nh ®éng vËt ®îc dïng ®Ó ®¸nh gi¸ SKD trong c¸c trêng hîp: thuèc ®ang nghiªn cøu ®îc thö nghiÖm trªn ®éng vËt tríc khi thö trªn ngêi. Thuèc kh«ng ®îc tiªm tÜnh m¹ch cho ngêi khi ®¸nh gi¸ SKD tuyÖt ®èi do cã nhiÒu ph¶n øng kh«ng mong muèn hoÆc ®éc tÝnh cao. Thuèc do nång ®é trong m¸u thÊp, khã ®Þnh lîng, dïng ®éng vËt thö cã thÓ t¨ng liÒu, khi ®ã nång ®é thuèc trong m¸u ®ñ lín ®Ó ®Þnh lîng b»ng ph¬ng ph¸p thÝch hîp. Tuy vËy gi÷a ngêi vµ ®éng vËt cã sù kh¸c nhau lín vÒ chuyÓn hãa thuèc trong c¬ thÓ, chuyÓn hãa thuèc ë ngêi diÔn ra chËm h¬n ë ®éng vËt [1].
C¸c ®éng vËt hay ®îc sö dông ®Ó ®¸nh gi¸ SKD lµ chã, thá, khØ, chuét. Chã thêng ®îc sö dông réng r·i cho c¸c nghiªn cøu thuèc dïng ®êng uèng [1], [32].
Khi lùa chän ®éng vËt thÝ nghiÖm cÇn chän con kháe m¹nh, t¬ng ®èi ®ång ®Òu vÒ c©n nÆng vµ giíi tÝnh. Sóc vËt ®îc lùa chän lµm thÝ nghiÖm ph¶i ®îc theo dâi vµ kh«ng ®îc ®a vµo c¬ thÓ bÊt kú mét lo¹i thuèc nµo trong vßng 2 tuÇn tríc khi thÝ nghiÖm [1], [32]..
- ThiÕt kÕ thÝ nghiÖm: khi so s¸nh 2 chÕ phÈm, thiÕt kÕ thÝ nghiÖm theo kiÓu chÐo ®«i, hai giai ®o¹n. MÉu thÝ nghiÖm ®îc chia lµm 2 nhãm: nhãm 1 uèng thuèc thö tríc, sau ®ã uèng thuèc ®èi chøng. Nhãm 2 uèng thuèc ®èi chøng tríc, sau ®ã uèng thuèc thö. Kho¶ng c¸ch gi÷a 2 lÇn uèng thuèc ph¶i ®¶m b¶o ®ñ thêi gian ®Ó th¶i trõ hÕt ra khái c¬ thÓ, thêng lµ gÊp 10 lÇn thêi gian b¸n th¶i cña thuèc.
- Thêi ®iÓm lÊy mÉu: tïy trêng hîp vµ môc ®Ých, dÞch sinh häc cã thÓ lµ m¸u, níc tiÓu hoÆc níc bät.
DÞch sinh häc lµ m¸u ®îc dïng trong trêng hîp dîc chÊt cã ®¸p øng sinh häc phô thuéc vµo nång ®é dîc chÊt trong m¸u. LÊy mÉu tr¾ng tríc thêi ®iÓm cho uèng thuèc. C¸c mÉu tiÕp theo nªn lÊy vµo c¸c thêi ®iÓm ë giai ®o¹n hÊp thu, ph©n bè, th¶i trõ. Th«ng thêng lÊy 4 mÉu tríc thêi ®iÓm ®¹t gi¸ trÞ Cmax vµ lÊy nhiÒu h¬n 6 mÉu ë c¸c thêi ®iÓm tiÕp theo. Tæng sè mÉu nªn lÊy lµ ≥ 11 mÉu. Thêi ®iÓm lÊy mÉu ph¶i kÐo dµi Ýt nhÊt gÊp 3 – 5 lÇn t1/2 th¶i trõ hoÆc khi nång ®é thuèc trong huyÕt t¬ng < 1/10 – 1/20 cña Cmax. MÉu m¸u sau khi lÊy ph¶i ®îc b¶o qu¶n l¹nh ë nhiÖt ®é thÊp cho ®Õn khi ®Þnh lîng.
- LiÒu lîng ®a thuèc: liÒu thö ph¶i t¬ng tù nh liÒu ®a thuèc chuÈn. Trong trêng hîp cã sù kh¸c biÖt vÒ liÒu ph¶i chó thÝch ®Ó ®a vµo tÝnh to¸n kÕt qu¶.
- C¸ch tÝnh kÕt qu¶: lËp b¶ng vµ m· hãa c¸c mÉu thu ®îc. Xö lý mÉu vµ tiÕn hµnh ®Þnh lîng. C¸c gi¸ trÞ thu ®îc: t1/2 th¶i trõ, Cmax, Tmax, AUC0-(, AUC0-tn (tn lµ thêi ®iÓm lÊy mÉu cuèi).
Sinh kh¶ dông F trong trêng hîp uèng liÒu ®¬n ®îc tÝnh nh sau:
F = (AUC0-tn)thö / (AUC0-tn)®èi chiÕu x 100%.
HoÆc F = (AUC0-()thö / (AUC0-()®èi chiÕu x 100%.
C¸ch kÕt luËn vÒ t¬ng ®¬ng sinh kh¶ dông in vivo vµ t¬ng ®¬ng sinh häc theo quy ®Þnh cña FDA:
NÕu 80% ( F (125 % víi ®é tin cËy 90% th× kÕt luËn hai thuèc t¬ng ®¬ng vÒ sinh kh¶ dông in vivo.
NÕu 80% ( F (125 % víi ®é tin cËy 90% vµ 70% ( Cmax ( 143 % th× kÕt luËn hai thuèc t¬ng ®¬ng sinh häc.
Ch¬ng 2
§èi tîng vµ ph¬ng ph¸p nghiªn cøu
2.1. §èi tîng vµ nguyªn vËt liÖu
2.1.1. Nguyªn liÖu t¸ dîc
Nguyªn liÖu, t¸ dîc
N¬i s¶n xuÊt
Tiªu chuÈn
Fenofibrat
Trung Quèc
BP 2003
Polyethylen Glycol 6000
Singapore
USP 24
Natrilauryl sulfat
Singapore
USP 24
Tinh bét m× (amindon)
Ph¸p
BP 2003
Talc
Ph¸p
BP 2003
Sodium starch glycolat
§µi Loan
USP 24
Polyvinyl pyrolidone K30
§øc
USP 24
Aerosil
T©y Ban Nha
USP 24
Vá nang cøng gelatin (sè 0)
Neounicap - Th¸i Lan
Nhµ s¶n xuÊt
Methanol
Merck (§øc)
S¾c ký
Acetonitril
Merck (§øc)
S¾c ký
Ethanol 960
ViÖt Nam
USP 24
Acid phosphoric
Trung Quèc
USP 24
2.1.2. ThiÕt bÞ nghiªn cøu
HÖ thèng s¾c ký láng hiÖu n¨ng cao Agilent 1200
Cét s¾c ký Agilent XDB – C18
Spectrex Laser Particle Counter (Model PC-2200, Spectrex Cop., USA)
M¸y ®ång nhÊt ho¸ b»ng siªu ©m Sartorius.
M¸y l¾c Vortex Mixer
Tñ l¹nh nhiÖt ®é < -400C
§Çu läc 0,45 (m - Merck
M¸y khuÊy tõ IKA
C©n ph©n tÝch Mettler AB.204
C©n kü thuËt Sartorius
ThiÕt bÞ thö ®é hoµ tan ERWEKA
M¸y ®o quang U1800 - HITACHI
M¸y ly t©m HERMLE
KÝnh hiÓn vi Olympus
Dông cô thuû tinh: cèc, èng ®ong, b×nh ®Þnh møc...
M¸y ®o pH Mettler toledo
2.1.3. §éng vËt thÝ nghiÖm
§éng vËt thÝ nghiÖm lµ chã ®ùc kháe m¹nh, c©n nÆng kho¶ng 10 – 11 kg, ®îc nu«i trong ®iÒu kiÖn ¨n uèng ®Çy ®ñ, kh«ng cho ¨n thøc ¨n l¹.
2.2. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu
2.2.1. Ph¬ng ph¸p bµo chÕ vi h¹t fenofibrat
2.2.1.1. Bµo chÕ vi h¹t FB b»ng ph¬ng ph¸p ®«ng tô tõ nhò t¬ng
§un ch¶y PEG 6000, hoµ tan natri lauryl sulfat trong PEG ®Õn tan hoµn toµn (tû lÖ NaLS vµ PEG 1:5). Thªm fenofibrat cã trong c«ng thøc vµo ®un ch¶y, vµ khuÊy ®Õn ®ång nhÊt ë nhiÖt ®é kho¶ng 90-100(C (1).
Hoµ tan NaLS cã trong c«ng thøc vµo trong 50g níc cÊt. §un nãng ®Õn nhiÖt ®é kho¶ng 90-1000C (2).
Cho tõ tõ hçn hîp (1) vµo hçn hîp (2) ®ång thêi khuÊy b»ng m¸y khuÊy tõ víi tèc 650 vßng/phót vµ ®ång nhÊt ho¸ nhò t¬ng b»ng siªu ©m trong vßng kho¶ng 10 phót.
Ngõng cÊp nhiÖt, tiÕp tôc khuÊy vµ siªu ©m hçn hîp ®Õn nhiÖt ®é phßng.
Ly t©m hçn dÞch thu ®îc víi tèc ®é 4500 vßng/phót trong vßng 10 phót. Lo¹i bá dÞch trong, t¸ch phÇn l¾ng cña ®¸y cho vµo ®Üa petry vµ sÊy ë nhiÖt ®é 500C trong vßng 24h.
2.2.1.2. Bµo chÕ vi h¹t FB b»ng ph¬ng ph¸p nghiÒn ít
NghiÒn trong cèi thuû tinh hçn hîp NaLS vµ bét nguyªn liÖu fenofibrate theo tû lÖ 1:50 trong kho¶ng 30 phót.
Thªm níc võa ®ñ ®Ó t¹o hçn hîp bét nh·o vµ tiÕp tôc nghiÒn ít kho¶ng 60 phót.
Ph©n t¸n bét nh·o vµo níc t¹o thµnh hçn dÞch.
Läc hçn dÞch qua b«ng thuû tinh, lÊy phÇn dÞch läc. Ly t©m hçn dÞch mÞn víi tèc ®é 4500 vßng/ phót trong 10 phót.
T¸ch lÊy phÇn r¾n cho vµo ®Üa petry vµ sÊy ë nhiÖt ®é 500C trong 24h.
2.2.2. Ph¬ng ph¸p x¸c ®Þnh kÝch thíc tiÓu ph©n
Ph©n t¸n mÉu trong dung dÞch NaLS 1%. Pha lo·ng mÉu ®Õn nång ®é phï hîp (kho¶ng 800 – 1000 tiÓu ph©n/ml).
Ph©n bè kÝch thíc tiÓu ph©n ®îc ph©n tÝch trªn hÖ thèng Spectrex Laser Particle Counter (Model PC-2200, Spectrex Cop., USA).
2.2.3. Ph¬ng ph¸p thö ®é hoµ tan
* Pha dung dÞch chuÈn:
- Pha dung dÞch chuÈn gèc:
C©n chÝnh x¸c kho¶ng 25.00mg chÊt chuÈn fenofibrat vµo trong b×nh ®Þnh møc thÓ tÝch 250ml. Thªm 10ml acetonitrile sau ®ã l¾c cho ®Õn tan hoµn toµn. Bæ sung thÓ tÝch b×nh víi m«i trêng hoµ tan. L¾c ®ång nhÊt.
- Pha dung dÞch chuÈn lµm viÖc:
Hót chÝnh x¸c 10ml dung dÞch chuÈn gèc cho vµo b×nh ®Þnh møc 100ml, thªm m«i trêng hoµ tan ®Õn v¹ch. L¾c ®ång nhÊt.
§é hÊp thô cña dung dÞch chuÈn t¹i ( = 291nm cã gi¸ trÞ lµ AT.
* Thö ®é hoµ tan: ®îc tiÕn hµnh trªn m¸y thö ®é hoµ tan ERWEKA.
- C¸c th«ng sè cña thö ®é hoµ tan:
M«i trêng hoµ tan: natri lauryl sulffat 1,5% hoÆc 1%.
NhiÖt ®é thö hoµ tan: 370C± 0,5.
ThÓ tÝch m«i trêng hoµ tan: 900ml.
Tèc ®é c¸nh khuÊy: 90 vßng/phót ( 4%.
- TiÕn hµnh:
+ §ong chÝnh x¸c 900ml m«i trêng hoµ tan vµo c¸c cèc thö.
+ Khëi ®éng m¸y vµ chê ®Õn khi c¸c th«ng sè æn ®Þnh.
+ LÇn lît cho c¸c mÉu vµo cèc hßa tan, c¸c mÉu cho c¸ch nhau 30s.
+ LÊy mÉu: sau c¸c thêi ®iÓm 5, 10, 15, 20, 30, vµ 45 phót hót chÝnh x¸c 5ml dÞch hoµ tan tõ c¸c cèc. Läc qua giÊy läc, bá 2ml dÞch läc ®Çu.
Hót chÝnh x¸c 1,25ml dung dÞch cña mÉu vµo b×nh ®Þnh møc dung tÝch 25ml. Bæ sung b»ng m«i trêng hoµ tan cho ®Õn v¹ch.
§o ®é hÊp thô ë bíc sãng ( = 291nm.
- TÝnh kÕt qu¶:
Nång ®é fenofibrat cha hiÖu chØnh ë lÇn hót thø n:
.
Trong ®ã: Cn0: nång ®é ë lÇn hót thø n ((g/ml).
C0: nång ®é cña dung dÞch ®èi chiÕu ((g/ml).
An0: ®é hÊp thô cña dung dÞch thö.
AT: ®é hÊp thô cña dung dÞch chuÈn.
Nång ®é cña fenofibrat trong mÉu thö ë lÇn hót thø n lµ:
.
Trong ®ã: Cn: nång ®é hiÖu chØnh ë lÇn hót thø n ((g/ml).
Cn-1: nång ®é hiÖu chØnh ë lÇn hót thø n-1 ((g/ml).
PhÇn tr¨m fenofibrat hoµ tan t¹i thêi ®iÓm t:
C% = .
Trong ®ã: m: hµm lîng dîc chÊt trong mÉu (mg).
2.2.4. Ph¬ng ph¸p thö ®é tan
- Thùc hiÖn trong b×nh nãn dung tÝch 100ml cã g¾n thªm xèp c¸ch nhiÖt ë thµnh b×nh. Cho vµo b×nh nãn kho¶ng 60ml m«i trêng cÇn thö ®é tan cña FB. Thªm mét lîng d FB vµ que khuÊy tõ. ñ Êm ë 370C trong 30 phót. §Ëy kÝn b×nh nãn b»ng nót cao su cã g¾n nhiÖt kÕ ®o ®îc nhiÖt ®é cña dung dÞch trong b×nh nãn. §iÒu chØnh nhiÖt ®é cña m¸y khuÊy tõ sao cho nhiÖt ®é trong b×nh ®îc duy tr× ë 37,00C ( 1,00C (®Æt nhiÖt ®é ë møc 37,80C). KhuÊy vµ duy tr× nhiÖt ®é liªn tôc trong 24 giê.
- Duy tr× nhiÖt ®é, ®Ó l¾ng trong 30 phót. LÊy phÇn dÞch trong ë trªn, läc qua mµng läc 0,45(m. Bá kho¶ng 2ml dÞch läc ®Çu. Pha lo·ng ®Õn nång ®é thÝch hîp b»ng m«i trêng (®Ó ®é hÊp thu ë 291nm kho¶ng tõ 0,2 ®Õn 0,7). §o ®é hÊp thô ë bíc sãng 291nm, so s¸nh víi ®é hÊp thô cña dung dÞch chuÈn ®Ó x¸c ®Þnh nång ®é.
2.2.5. Ph¬ng ph¸p ph©n tÝch ¶nh hëng cña biÕn ®éc lËp vµo biÕn phô thuéc vµ lùa chän c«ng thøc tèi u
- C¸c kÕt qu¶ hoµ tan ®îc xö lý thèng kª vµ lÊy gi¸ trÞ trung b×nh.
- BiÕn phô thuéc (biÕn ®Çu ra): biÕn ®Çu ra ®îc lùa chän lµ ®é hoµ tan ë thêi ®iÓm 10, 30 phót vµ kÝch thíc tiÓu ph©n.
- BiÕn ®éc lËp (biÕn ®Çu vµo): lµ tû lÖ % cña FB so víi níc, tû lÖ % cña NaLS trong m«i trêng níc vµ tû lÖ cña hçn hîp SP so víi FB.
- Lµm thÝ nghiÖm th¨m dß víi c¸c gi¸ trÞ kh¸c nhau cña biÕn ®Çu vµo ®Ó x¸c ®Þnh kho¶ng biÕn thiªn cña biÕn ®éc lËp.
- ThiÕt kÕ c«ng thøc thùc nghiÖm theo m« h×nh hîp tö t¹i t©m.
- Ph¬ng tr×nh håi quy ®îc tÝnh to¸n nhê phÇn mÒm modde 5.0 dùa trªn kÕt qu¶ thùc nghiÖm cña c¸c biÕn ®Çu vµo vµ c¸c biÕn ®Çu ra.
- §¸nh gi¸ ¶nh hëng cña biÕn ®Çu vµo ®Õn c¸c biÕn ®Çu ra b»ng ph©n tÝch mÆt ®¸p vµ c¸c ®êng ®ång møc.
- T×m c«ng thøc tèi u b»ng c¸ch gi¶i bµi to¸n tèi u dùa trªn c¸c ®iÒu kiÖn: gi¶i phãng nhanh, hoµn toµn dîc chÊt vµ kÝch thíc tiÓu ph©n lµ nhá nhÊt víi sù trî gióp cña phÇn mÒm modde 5.0.
2.2.6. Ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ ®é æn ®Þnh cña mÉu
MÉu thö nghiÖm ®îc ®ãng gãi 2 lÇn vµo tói PE hµn kÝn.
§¸nh gi¸ ®é æn ®Þnh cña mÉu viªn nang bµo chÕ ë môc 2.2.1.1 ë ®iÒu kiÖn thùc vµ ®iÒu kiÖn l·o hãa cÊp tèc.
+ §iÒu kiÖn thùc: 200C-300C, ®é Èm 60-85%.
+ §iÒu kiÖn l·o hãa cÊp tèc: 400C ( 20C, ®é Èm 75% ( 5%.
Sau c¸c kho¶ng thêi gian (1, 3, 6 th¸ng víi ®iÒu kiÖn thêng vµ 1, 2, 4, 6 th¸ng víi ®iÒu kiÖn l·o hãa cÊp tèc) ®¸nh gi¸ l¹i c¸c tiªu chÝ vÒ hµm lîng vµ ®é hßa tan cña c¸c viªn nang.
2.2.7. Ph¬ng ph¸p bµo chÕ viªn nang chøa 200mg vi h¹t FB
C«ng thøc cho mét viªn nang fenofibrat 200mg:
Vi h¹t fenofibrat : 210mg.
Amidon : 192,9mg.
DST : 25mg.
Natri lauryl sulfat : 2,1mg.
PVP 10%/ethannol 960 : võa ®ñ.
Trén ®ång nhÊt hçn hîp bét trªn råi x¸t h¹t ít víi t¸ dîc dÝnh lµ dung dÞch PVP K30 10% trong ethanol 960. ñ trong 30 phót, x¸t qua r©y 1,0 mm.
SÊy ë 350C trong 30 phót cã qu¹t giã råi söa h¹t qua r©y 1,0 mm. Sau ®ã sÊy h¹t ë 350C trong 5h.
Thªm 1% talc, 0,2% aerosil, vµ 15mg DST/viªn, sau ®ã trén ®Òu råi ®ãng vµo nang sè 0.
§ãng nang bét thu ®îc b»ng ph¬ng ph¸p ®ãng nang thñ c«ng.
2.2.8. ThÈm ®Þnh ph¬ng ph¸p ®Þnh lîng FA trong huyÕt t¬ng
2.2.8.1. Nghiªn cøu x©y dùng ph¬ng ph¸p ®Þnh lîng FA trong huyÕt t¬ng
* Chän tû lÖ dung m«i chiÕt FA tõ huyÕt t¬ng
Pha huyÕt t¬ng vµ acetonitril víi c¸c tû lÖ kh¸c nhau. L¾c kü b»ng m¸y l¾c c¬ häc trong 10 phót, mang ly t©m 15 phót víi tèc ®é 4500 vßng/phót. Hót mçi èng 1ml, thªm vµo 1ml acetonitril. L¾c kü b»ng m¸y, ly t©m 15 phót víi tèc ®é 4500 vßng/phót. Quan s¸t tña trong c¸c èng ®Ó chän tû lÖ phï hîp.
* §iÒu kiÖn ®Þnh lîng FA trong huyÕt t¬ng b»ng HPLC
Qua tham kh¶o tµi liÖu vµ tiÕn hµnh c¸c thö nghiÖm th¨m dß trªn hÖ thèng HPLC nh: thay ®æi tû lÖ pha ®éng, thÓ tÝch tiªm mÉu,...chóng t«i lùa chän ra ®iÒu kiÖn s¾c ký thÝch hîp nhÊt ®Ó ®Þnh lîng FA trong huyÕt t¬ng.
2.2.8.2. ThÈm ®Þnh ph¬ng ph¸p ®Þnh lîng FA trong huyÕt t¬ng
TÝnh chän läc cña ph¬ng ph¸p: ®Ó x¸c ®Þnh tÝnh chän läc cña ph¬ng ph¸p, chóng t«i so s¸nh thêi gian lu, h×nh d¹ng pÝc cña FA gi÷a mÉu tr¾ng vµ mÉu ®¸nh gi¸.
X©y dùng ®êng chuÈn: pha c¸c dung dÞch FA trong huyÕt t¬ng cã nång ®é tõ 0,1; 0,5; 1,0; 2,0; 4,0; 8,0 (g. C¸c mÉu ®îc ®em chiÕt vµ ®Þnh lîng b»ng HPLC theo ®iÒu kiÖn ®· x¸c ®Þnh ®îc qua nghiªn cøu. §êng chuÈn ®îc x©y dùng dùa trªn mèi t¬ng quan gi÷a diÖn tÝch pÝc vµ nång ®é cña FA trong huyÕt t¬ng.
X¸c ®Þnh tÝnh chÝnh x¸c: tÝnh chÝnh x¸c ®îc x¸c ®Þnh b»ng c¸ch pha 5 mÉu huyÕt t¬ng cã cïng nång ®é FA lµ 4,0(g. ChiÕt vµ ph©n tÝch b»ng HPLC theo ®iÒu kiÖn ®· nghiªn cøu ®îc. TÝnh chÝnh x¸c ®îc x¸c ®Þnh dùa vµo hÖ sè biÕn thiªn t¹i nång ®é kh¶o s¸t.
Kh¶o s¸t tÝnh ®óng: tÝnh ®óng cña ph¬ng ph¸p ®îc x¸c ®Þnh b»ng ph¬ng ph¸p thªm, dùa trªn c¸c mÉu huyÕt t¬ng ®· cã nång ®é FA x¸c ®Þnh. Thªm vµo ®ã mét lîng FA chÝnh x¸c ®· hßa tan trong methanol. ChiÕt vµ ph©n tÝch b»ng HPLC theo ®iÒu kiÖn ®· nghiªn cøu ®îc (tiÕn hµnh 5 lÇn trªn mÉu ®Þnh lîng). §é ®óng cña ph¬ng ph¸p ®îc ®¸nh gi¸ dùa trªn tØ lÖ phÇn tr¨m cña FA t×m l¹i ®îc so víi lîng FA ®· thªm vµo.
Kh¶o s¸t ®é æn ®Þnh: pha c¸c mÉu huyÕt t¬ng cã nång FA x¸c ®Þnh, b¶o qu¶n mÉu trong tñ l¹nh –400C. §é æn ®Þnh ®îc x¸c ®Þnh b»ng c¸ch so s¸nh nång ®é cña c¸c mÉu tríc vµ sau qu¸ tr×nh b¶o qu¶n.
HiÖu suÊt chiÕt FA tõ huyÕt t¬ng: pha 5 mÉu FA trong huyÕt t¬ng vµ 5 mÉu FA trong pha ®éng cã cïng nång ®é lµ 0,1; 0,5; 1,0; 4,0; 8,0 (g. Xö lý c¸c mÉu vµ tiÕn hµnh ch¹y s¾c ký song song c¸c mÉu trªn theo ®iÒu kiÖn ®· nghiªn cøu ®îc. So s¸nh diÖn tÝch pÝc thu ®îc cña c¸c mÉu FA trong pha ®éng vµ mÉu FA trong huyÕt t¬ng. Tû lÖ FA t×m l¹i ®îc tÝnh theo c«ng thøc:
% FA t×m l¹i = (SpÝc FA trong huyÕt t¬ng/ SpÝc FA trong pha ®éng) x 100%.
2.2.9. Ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ sinh kh¶ dông cña FA theo ®êng uèng
2.2.9.1. Bè trÝ thÝ nghiÖm
Chän 6 chã ®ùc kháe m¹nh, c©n nÆng ®ång nhÊt vµ kh«ng dïng bÊt kú lo¹i thuèc nµo trong vßng 2 tuÇn tríc thÝ nghiÖm. ThÝ nghiÖm ®îc tiÕn hµnh b»ng ph¬ng ph¸p thö liÒu ®¬n, chÐo ®«i, ngÉu nhiªn, hai giai ®o¹n, mçi giai ®o¹n c¸ch nhau 7 ngµy.
Cho chã uèng thuèc: chã ®îc ¨n uèng ®Çy ®ñ, vµo buæi s¸ng tríc khi cho chã uèng thuèc, cho chã ¨n, sau ®ã uèng thuèc ngay. §a thuèc vµo s©u trong cæ häng, tr¸nh ®Ó chã nhai lµm vì viªn, b¬m kho¶ng 50ml níc ®Ó chã nuèt viªn thuèc. Gi÷ chã ë t thÕ th¼ng ®øng kho¶ng 5 phót ®Ó tr¸nh viªn thuèc n»m l©u t¹i thùc qu¶n.
2.2.9.2. LÊy vµ b¶o qu¶n mÉu huyÕt t¬ng
MÉu m¸u ®îc lÊy tõ tÜnh m¹ch cæ chã t¹i c¸c thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh phï hîp. Mçi lÇn lÊy kho¶ng 3ml m¸u vµo c¸c èng nghiÖm ®· tr¸ng heparin 20 UI/ml ®Ó chèng ®«ng m¸u.
MÉu m¸u ®îc b¶o qu¶n l¹nh kho¶ng 15 phót. Ly t©m t¸ch huyÕt t¬ng, hót lÊy 1ml huyÕt t¬ng, b¶o qu¶n trong tñ l¹nh s©u ë nhiÖt ®é -400C nÕu kh«ng ®Þnh lîng ngay.
Ph¬ng ph¸p chiÕt t¸ch dîc chÊt trong huyÕt t¬ng: r· ®«ng huyÕt t¬ng b»ng c¸ch ng©m trong níc ë nhiÖt ®é thêng. ChiÕt FA vµ tña protein b»ng acetonitril víi tû lÖ phï hîp, l¾c kho¶ng 10 phót b»ng m¸y l¾c c¬ häc. Ly t©m víi tèc ®é 4500 vßng/ phót trong 15 phót, lÊy phÇn dÞch trong, läc qua mµng 4,5(m thu ®îc mÉu ®Ó ®Þnh lîng.
Các file đính kèm theo tài liệu này:
TA443.DOC
