Nghiên cứu bệnh héo vàng (Fusarium oxysporum) hại một số cây trồng cạn vụ hè thu năm 2007 tại vùng Gia Lâm - Hà Nội và thử nghiệm chế phẩm sinh học phòng trừ bệnh

PHẦN 1 MỞ ĐẦU I. ĐẶT VẤN ĐỀ Trong xu thế ph¸t triển cña nÒn n«ng nghiÖp thÕ giíi, nh÷ng n¨m gÇn ®©y nÒn n«ng nghiÖp n­íc ta ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu to lín. S¶n xuÊt g¹o kh«ng nh÷ng ®¸p øng ®ñ nhu cÇu trong n­íc mµ cßn xuÊt khÈu ®Õn c¸c n­íc lín trªn thÕ giíi nh­ Mü. Ngoµi c©y l­¬ng thùc, c©y c«ng nghiÖp, c¸c c©y thùc phÈm còng ph¸t triÓn m¹nh mÏ trong s¶n xuÊt. Song s¶n xuÊt n«ng nghiÖp còng gÆp kh«ng Ýt khã kh¨n nh­ thêi tiÕt bÊt lîi, dÞch h¹i do s©u bÖnh, cá d¹i, chuét, èc b­¬u vµng…, ®· lµm gi¶m n¨ng suÊt vµ phÈm chÊt n«ng s¶n. Theo thèng kª cña FAO (1984) hµng n¨m bÖnh h¹i c©y trång kh«ng nh÷ng lµm gi¶m n¨ng suÊt, phÈm chÊt c©y trång mµ cßn lµm t¨ng chi phÝ s¶n xuÊt. Bëi vËy ®Ó b¶o vÖ s¶n xuÊt, chóng ta ph¶i ¸p dông hµng lo¹t c¸c biÖn ph¸p nh­ canh t¸c, c¬ giíi vËt lý…, ®Æc biÖt biÖn ph¸p hiÖn ®ang ®­îc sö dông phæ biÕn trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp lµ biÖn ph¸p ho¸ häc ®· g©y ra hµng lo¹t vÊn ®Ò ¶nh h­ëng tíi m«i sinh, m«i tr­êng nh­ « nhiÔm nguån n­íc, ®Êt, d­ l­îng v­ît qu¸ ng­ìng cho phÐp. V× vËy t×m kiÕm biÖn ph¸p phßng trõ bÖnh h¹i tèi ­u lµ mét trong nh÷ng h­íng ®i ®óng ®¾n vµ cÇn thiÕt cho mét nÒn n«ng nghiÖp s¹ch vµ bÒn v÷ng. Mét sè c©y thùc phÈm trång trªn c¹n nh­ c©y cµ chua, c©y d­a chuét, c©y ®Ëu t­¬ng… lµ nh÷ng c©y cã gi¸ trÞ dinh d­ìng cao, ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ. Nh­ng hµng n¨m c©y thùc phÈm th­êng bÞ nhiÒu lo¹i bÖnh g©y h¹i lµm tæn thÊt kh¸ nÆng nÒ trong s¶n xuÊt do vËy viÖc nghiªn cøu c¸c bÖnh h¹i c©y thùc phÈm ®Ó t×m ra c¸c biÖn ph¸p phßng trõ bÖnh cã hiÖu qu¶ lµ rÊt cÇn thiÕt. Mét nhãm bÖnh h¹i c©y trång nguy hiÓm trong s¶n xuÊt lµ nhãm nÊm cã nguån gèc trong ®Êt nh­: Fusarium, Phytophthora, Rhizoctonia, Phythium, Sclerotium…. Nhãm nÊm nµy cã phæ ký chñ réng, g©y h¹i trªn nhiÒu lo¹i c©y trång kh¸c nhau nh­: §Ëu ®ç, c©y hä cµ, hä bÇu bÝ vµ g©y ra nhiÒu triÖu chøng kh¸c nhau nh­: Lë cæ rÔ, hÐo rò gèc mèc tr¾ng, thèi th©n khi bÖnh nÆng c©y ký chñ bÞ chÕt rÊt nhanh. §Æc biÖt lµ nÊm Fusarium oxysporum g©y bÖnh hÐo vµng lµm c©y chÕt nhanh. Nguån bÖnh c¸c loµi nÊm trªn th­êng b¶o tån chñ yÕu lµ d¹ng h¹ch nÊm, sîi nÊm vµ hËu bµo tö ë trong ®Êt vµ trong tµn d­ c©y bÖnh, kh¶ n¨ng b¶o tån chñ yÕu lµ d¹ng h¹nh nÊm, kh¶ n¨ng b¶o tån cña h¹nh nÊm còng nh­ cña sîi nÊm tuú thuéc vµo ®iÒu kiÖn m«i tr­êng vµ tuú tõng loµi nÊm kh¸c nhau. ë n­íc ta kÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ ®Æc ®iÓm sinh häc, sinh th¸i, kh¶ n¨ng tÊn c«ng, x©m nhiÔm cña c¸c loµi nÊm g©y bÖnh cã nguån gèc trong ®Êt cßn ch­a nhiÒu, ®iÓn h×nh lµ nÊm Fusarium oxysporum g©y bÖnh hÐo vµng trªn mét sè c©y trång c¹n. §Ó gãp phÇn lµm s¸ng tá nh÷ng vÊn ®Ò trªn vµ t×m ra biÖn ph¸p phßng trõ cã hiÖu qu¶ cao, ®Æc biÖt lµ biÖn ph¸p phßng trõ sinh häc võa cã t¸c dông h¹n chÕ ®­îc t¸c h¹i cña bÖnh, võa h¹n chÕ ®­îc t¸c h¹i cña thuèc ho¸ häc b¶o vÖ thùc vËt g©y ra, chóng t«i tiÕn hµnh nghiªn cøu ®Ò tµi: “Nghiªn cøu bÖnh hÐo vµng (Fusarium oxysporum) h¹i mét sè c©y trång c¹n vô hÌ thu n¨m 2007 t¹i vïng Gia L©m - Hµ Néi vµ thö nghiÖm chÕ phÈm sinh häc phßng trõ bÖnh.” II. MôC §ÝCH Y£U CÇU 1. Môc ®Ých - §iÒu tra bÖnh hÐo vµng (Fusarium oxysporum) h¹i mét sè c©y trång c¹n vô hÌ thu n¨m 2007 ë vïng Gia L©m – Hµ Néi. - T×m hiÓu ¶nh h­ëng cña mét sè yÕu tè liªn quan tíi sù ph¸t triÓn cña bÖnh hÐo vµng (Fusarium oxysporum) trªn ®ång ruéng. - Sö dông thuèc ho¸ häc vµ chÕ phÈm sinh häc nÊm ®èi kh¸ng Trichoderma viride ®Ó phßng chèng bÖnh hÐo vµng (Fusarium oxysporum). 2. Yªu cÇu - M« t¶, nhËn xÐt triÖu chøng vµ chôp ¶nh bÖnh hÐo vµng (Fusarium oxysporum). - Theo dâi sù ph¸t sinh, ph¸t triÓn vµ ®¸nh gi¸ møc ®é thiÖt h¹i cña bÖnh hÐo vµng (Fusarium oxysporum) - X¸c ®Þnh nguyªn nh©n g©y bÖnh vµ c¸c ®Æc ®iÓm h×nh th¸i sinh häc cña nÊm g©y bÖnh Fusarium oxysporum (nhiÖt ®é, pH m«i tr­êng ,…) - T×m hiÓu ¶nh h­ëng cña mét sè yÕu tè tíi sù ph¸t triÓn cña bÖnh hÐo vµng (Fusarium oxysporum) trªn ®ång ruéng (gièng, thêi vô, ch©n ®Êt, lu©n canh, mËt dé trång). - ThÝ nghiÖm l©y bÖnh nh©n t¹o trªn c©y trång trong ®iÒu kiÖn b¸n ®ång ruéng ®Ó x¸c ®Þnh møc ®é g©y bÖnh cña nÊm Fusarium oxysporum, x¸c ®Þnh thêi kú tiÒm dôc cña bÖnh. - Kh¶o s¸t hiÖu lùc cña chÕ phÈm sinh häc nÊm ®èi kh¸ng Trichoderma viride trong phßng thÝ nghiÖm vµ ngoµi ®ång ruéng. III. t×nh h×nh nghiªn cøu ngoµi n­íc vµ trong n­íc 1. T×nh h×nh nghiªn cøu nÊm Fusarium oxysporum ngoµi n­íc BÖnh hÐo vµng do nÊm Fusarium oxysporum g©y ra lµ mét trong nh÷ng bÖnh nguy hiÓm g©y thiÖt h¹i lín ë nhiÒu n­íc ch©u ¢u, ch©u ¸, ch©u Mü vµ ch©u §¹i D­¬ng. BÖnh th­êng thÊy nhiÒu ë thêi vô cã thêi tiÕt nãng, nhiÖt ®é trong vô trång cµ chua trªn 250C. ë nh÷ng n­íc cã nhiÖt ®é m¸t mÎ th­êng thÊy bÖnh trong nhµ kÝnh. Theo Binder vµ Hutchinson (1959) cµ chua bÞ bÖnh hÐo vµng do nÊm Fusarium sÏ chÕt nhanh vµ thiÖt h¹i lín khi cïng bÞ tuyÕn trïng (Meloidogine incognita) x©m nhËp v× tuyÕn trïng lµm gi¶m tÝnh chèng bÖnh cña cµ chua ®èi víi nÊm Fusarium. C¸c loµi nÊm Fusarium sp ®· ®­îc nghiªn cøu tõ kho¶ng ®Çu thÕ kû XIX. §Õn nay ®· cã rÊt nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ nÊm Fusarium ®· ®­îc c«ng bè vµ cã ý nghÜa lín trong sù ph¸t triÓn cña khoa häc kü thuËt. NÊm Fusarium thuéc líp Hyphomycetes., nhãm nÊm bÊt toµn Fungi imperfecti, ®©y lµ lo¹i nÊm cã thµnh phÇn rÊt phong phó vµ ®a d¹ng, trong ®ã sù biÕn ®éng cña mét sè loµi phô thuéc c¬ b¶n vµo ®Æc ®iÓm khÝ hËu ë c¸c vïng kh¸c nhau trªn thÕ giíi. Loµi nÊm nµy g©y h¹i nhiÒu lo¹i c©y trång trªn tÊt c¶ c¸c bé phËn ®Æc biÖt bé phËn gèc, rÔ cña c©y. BÖnh hÐo vµng cµ chua ®­îc m« t¶ ®Çu tiªn do Massee. G. E. ë Anh n¨m 1895, ®©y lµ bÖnh h¹i quan träng trªn c©y cµ chua ë Ýt nhÊt lµ 32 n­íc trªn thÕ giíi. ë phÝa nam n­íc Mü bÖnh nµy ®· g©y h¹i nghiªm träng trªn ®ång ruéng (Jone, J.P.,1993). Chu kú sinh tr­ëng cña nÊm bao gåm nhiÒu giai ®o¹n kh¸c nhau, trong qu¸ tr×nh ph¸t t¸n bµo tö nÊm cã mÆt trong kh«ng khÝ vµ trong thêi gian gi÷a c¸c thêi vô. KÕt qu¶ ®iÒu tra thµnh phÇn loµi nÊm Fusarium vïng Queensland Australia víi 3 loµi nÊm Fusarium moniliforme, Fusarium serif vµ Fusarium semitectum, loµi nÊm Fusarium oxysporum xuÊt hiÖn ë hÇu hÕt c¸c mÉu ph©n lËp (Burgess and Summerell,1992). Theo Burgess vµ céng sù (1994), c¸c loµi nÊm Fusarium xuÊt hiÖn ë hÇu hÕt c¸c vïng ®ã lµ loµi nÊm Fusarium chlamydosporum, Fusarium moniliforme, Fusarium solani, Fusarium tricinetum, c¸c loµi nÊm kh¸c nh­ Fusarium subglutinans, Fusarium porotichisides, Fusarium culmorum, Fusarium evenacerum, Fusarium acuninatum th­êng thÊy xuÊt hiÖn ë vïng «n ®íi. Theo Martuy (1984) cho biÕt, bÖnh hÐo vµng c©y d­a t©y do nÊm Fusarium oxysporum g©y ra ®­îc m« t¶ ®Çu tiªn ë Mü. NÊm Fusarium vasinfectum g©y bÖnh hÐo vµng c©y b«ng, lµ bÖnh hÐo vµng ®Çu tiªn ®­îc c«ng bè cã ph¹m vi rÊt réng. Vïng ®«ng nam n­íc Mü, ®ång b»ng ch©u thæ s«ng Nile, phÝa ®«ng vµ nam hå Victoria cña Tanzania vµ mét sè vïng kh¸c thuéc Ên §é. Theo N.S.Smith, O. L.Ebbels, R.H. Garber vµ A.J. Kappelmen (1981), Kelman vµ Cock (1981) ®Òu c«ng bè r»ng bÖnh nµy g©y h¹i lín ®èi víi c¸c vïng trång b«ng ë Trung Quèc. Nh­ vËy nÊm Fusarium oxysporum cã ph¹m vi ký chñ rÊt réng lín vµ tån t¹i nhiÒu d¹ng kh¸c nhau trong ®Êt. MÆt kh¸c, thµnh phÇn vµ sù ph©n bè cña nÊm Fusarium oxysporum trong ®Êt cã liªn quan chÆt chÏ víi sù xuÊt hiÖn vµ møc ®é g©y h¹i trªn c©y ë mçi vïng sinh th¸i kh¸c nhau. NÊm Fusarium equiseti g©y bÖnh thèi bÇu bÝ khi qu¶ tiÕp xóc víi ®Êt (Burgess et al, 1988). NÊm Fusarium oxysporum g©y bÖnh thèi nân ng« (Nelson et al, 1988) vµ g©y thèi nân døa (Bolkan et al, 1974). Còng theo Burgess vµ c¸c céng sù (1998) nÊm Fusarium oxysporum lµ t¸c nh©n g©y bÖnh hÐo vµ thèi rÔ, th©n, mÇm c©y. Theo Binder vµ Hutchison (1959) cµ chua bÞ bÖnh sÏ bÞ chÕt nhanh h¬n vµ thiÖt h¹i nhanh h¬n khi cïng bÞ tuyÕn trïng (Meloidogin incognita) x©m nhËp v× tuyÕn trïng ®· lµm gi¶m kh¶ n¨ng chèng bÖnh cña c©y g©y ra bÖnh thèi rÔ vµ lë cæ rÔ ë c©y bÝ ng« lµ do nÊm. Ngoµi ra, theo R.H.Stover ë vïng nhiÖt ®íi loµi nÊm Fusarium oxysporum cßn g©y h¹i trªn nhiÒu ký chñ kh¸c nhau nh­ thuèc l¸, cµ chua, khoai lang, khoai t©y, c©y hoa huÖ…. §©y lµ nh÷ng bÖnh cã t¸c h¹i kinh tÕ lín trong s¶n xuÊt. NÊm Fusarium oxysporum cã d¹ng bµo tö lín trong suèt, cã nhiÒu v¸ch ng¨n, bµo tö h×nh tr¨ng khuyÕt, mét ®Çu th¾t l¹i h×nh bµn ch©n. D¹ng bµo tö nhá, ®¬n hoÆc ®a bµo h×nh cÇu hoÆc h×nh bÇu dôc. Mét sè loµi Fusarium oxysporum cã bµo tö nhá, bµo tö hËu và quả thÓ hoÆc kh«ng cã bµo tö hËu. C.Booth n¨m 1977 -1979 ®· chó ý vµo b¶n chÊt tÕ bµo ph©n sinh mµ tõ ®ã sinh ra bµo tö nhá, lµ mét trong nh÷ng chØ tiªu ®Çu tiªn ®Ó ph©n lo¹i nÊm trªn c¬ së ®ã «ng cho r»ng nÊm Fusarium oxysporum cã sè l­îng 90 loµi. GÇn ®©y Burgess vµ céng sù (1993) ®· ®­a ra c¬ së ph©n lo¹i nÊm Fusarium oxysporum gåm 7 chØ tiªu nh­ sau: H×nh thµnh bµo tö lín. H×nh thµnh bµo tö nhá. H×nh d¹ng vµ kiÓu bµo tö nhá. KÝch th­íc cña bµo tö nhá. Sù cã mÆt hay kh«ng cã mÆt cña bµo tö hËu trªn m«i tr­êng PGA. §­êng kÝnh t¶n nÊm trªn m«i tr­êng PGA. H×nh th¸i t¶n nÊm. NÊm Fusarium oxysporum ban ®Çu gåm h¬n 100 loµi ®­îc m« t¶ dùa trªn kiÓm nghiÖm vÒ cÊu tróc cña æ sinh bµo tö lín lµ thùc vËt. Theo ph©n lo¹i cña Wellenneper Reikinh (1935), sè loµi gi¶m xuèng cßn 65 loµi, 55 gièng vµ 22 d¹ng. B»ng ph­¬ng ph¸p cÊy truyÒn ®¬n bµo tö dïng trong hÖ thèng ph©n lo¹i cña Snyder vµ Hanser ®· bæ sung vÒ sù gièng vµ kh¸c nhau gi÷a c¸c loµi Fusarium oxysporum, Snyder vµ Hanser ®· ®Ò nghÞ gi¶m sè l­îng xuèng cßn 9 loµi. Theo Burgess (1983 – 1985) khi nghiªn cøu vÒ ®éc tè cña nÊm Fusarium oxysporum cho thÊy chØ cã mét sè Ýt loµi nÊm cã kh¶ n¨ng g©y ®éc nh­ Fusarium compactum lµ lo¹i nÊm ho¹i sinh nh­ng s¶n sinh ra hµm l­îng ®éc tè cao thuéc nhãm Trichothecene (Wing et al, 1993). Hay nh­ loµi nÊm Fusarium proliferatum còng sinh ra ®éc tè nhãm Fumonisin g©y bÖnh ch¶y m¸u b¸n cÇu ®¹i n·o ë gia sóc (Ross et al, 1990). Ngoµi ra loµi Fusarium proliliforme tiÕt ra ®éc tè cã thÓ g©y ung th­ thùc qu¶n ë ng­êi (theo Mazasass, 1972). Theo Amstrong (1952), 4 chñng nÊm Fusarium oxysporum f.sp. conglutinan còng g©y h¹i trªn hä hoa thËp tù, nh­ng ë møc ®é kh¸c nhau. 1) Chñng 1: G©y h¹i ë hÇu hÕt c¸c loµi hoa thËp tù, ®Æc biÖt hay gÆp trªn su hµo, c¶i b¾p, sóp l¬. 2) Chñng 2: G©y h¹i trªn cñ hµnh. 3) Chñng 3: G©y h¹i ë c©y c¶i cñ Califormia. 4) Chñng 4: ChØ g©y h¹i ë c¶i cñ NewYork. ë óc nÊm Fusarium oxysporum cã 3 chñng (race) sinh lý: 1) Chñng 1: Phæ biÕn ë c¸c vïng cña Queensland. 2) Chñng 2: ChØ cã ë vïng Bowen. 3) Chñng 3: Ph©n bè réng ë Bowen vµ ë Bermett (O Bien R.G vµ CTV, 1994). Theo Finley (1950) nÊm cã hai d¹ng sinh häc ph©n biÖt dÔ dµng trªn m«i tr­êng nh©n t¹o vµ cã tÝnh g©y bÖnh kh¸c nhau. D¹ng I kh«ng g©y bÖnh cho c©y cµ chua cã gen kh¸ng bÖnh b¾t nguån tõ cµ chua d¹i (Lycopersicum pimpinenlifolium) mµ chØ g©y bÖnh cho c¸c gièng kh¸c. D¹ng II cã thÓ g©y bÖnh cho c¶ hai nhãm trªn. Martin Duckes (1966) ®· x¸c ®Þnh ®­îc sù sai kh¸c vÒ ph¶n øng huyÕt thanh cña hai d¹ng sinh häc nµy, Cirlli (1965 – 1966) ®· ph¸t hiÖn hai d¹ng nµy ë ý. §Æc ®iÓm sinh häc cña nÊm Fusarium oxysporum rÊt râ rÖt, sîi nÊm ph¸t trÓn m¹nh, mµu s¾c biÕn ®æi tõ mµu tr¾ng ®Õn mµu tÝm violet, t¶n nÊm th­êng sinh s¾c tè mµu hång ®Õn mµu tÝm ®Ëm trªn m«i tr­êng PDA. Bµo tö lín h×nh thµnh trªn m«i tr­êng PDA cã kÝch th­íc ng¾n trung b×nh hoÆc dµi, phÇn lín cã 3 v¸ch ng¨n máng, mét ®Çu nhän hoÆc thon nhän, mét ®Çu h×nh bµn ch©n, bµo tö nhá h×nh thµnh trªn cµnh bµo tö ph©n sinh ®¬n nh¸nh ng¾n th­êng kh«ng cã ng¨n ngang, ®«i khi cã mét ng¨n. H×nh d¹ng bµo tö thay ®æi tõ h×nh ovan, h×nh elip hoÆc h×nh qu¶ thËn. HËu bµo tö th­êng h×nh thµnh hÇu hÕt trªn c¸c mÉu ph©n lËp sau 3 – 6 tuÇn nu«i cÊy trªn bÒ mÆt th¹ch cña m«i tr­¬ng PGA (Burgess W.L. Summerell, Sazanne, Bullock, Gott, Backhouse, 1994). Theo Kavachich, sîi nÊm vµ hËu bµo tö chØ xuÊt hiÖn trong bã m¹ch xylem mµ kh«ng h×nh thµnh ngoµi bã m¹ch, sau khi x©m nhiÔm g©y bÖnh nÊm lµm cho bã m¹ch bÞ chuyÓn sang mµu n©u x¸m hoÆc n©u ®en, l¸ c©y bÞ hÐo do ®éc tè nÊm tiÕt ra lµm t¾c bã m¹ch, dÉn ®Õn mÊt chøc n¨ng quang hîp vµ c©y bÞ chÕt (Bachy, 1981). NÊm Fusarium oxysporum lµ loµi nÊm tån t¹i chñ yÕu trong ®Êt, x©m nhiÔm g©y bÖnh vµo bªn trong bã m¹ch, chñ yÕu th«ng qua bé rÔ do rÔ lµm nhiÖm vô hót n­íc vµ chÊt dinh d­ìng nªn nÊm còng theo con ®­êng ®ã mµ x©m nhËp vµo c©y cho nªn rÊt khã kh¨n cho viÖc phßng trõ b»ng thuèc ho¸ häc. MÆc dï ngµy nay ng­êi ta ®· t×m ra ®­îc rÊt nhiÒu d¹ng c¸c lo¹i thuèc trõ nÊm nh­ng ch­a cã thuèc ®Æc trÞ ®èi víi lo¹i nÊm nµy. BiÖn ph¸p phßng bÖnh lµ mét biÖn ph¸p mang l¹i hiÖu qu¶ cao nhÊt nh­ xö lý gièng tr­íc khi gieo trång. ViÖc nghiªn cøu t¹o gièng chèng bÖnh kÕt hîp víi viÖc sö dông c¸c biÖn ph¸p canh t¸c hîp lý, cã ý nghÜa lín trong viÖc h¹n chÕ t¸c h¹i cña bÖnh, Mét nhãm c¸c nhµ khoa häc ng­êi Mü nghiªn cøu gen kh¸ng bÖnh do nÊm Fusarium oxysporum f. sp. Niveccum trªn c©y d­a hÊu ®· cho kÕt qu¶ rÊt kh¶ quan. Theo N.S.Smith, O.L.Ebbels, R.H. Garber vµ A.J Kappelmen (1981), Kelman vµ Cock (1981) còng ®Òu cho r»ng bÖnh nµy g©y h¹i lín ®èi víi c¸c vïng trång b«ng ë Trung Quèc. Trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu bÖnh trªn c©y b«ng, c¸c nhµ khoa häc ®· ph¸t hiÖn thÊy gièng Ghisutum cã kh¶ n¨ng chèng bÖnh hÐo do nÊm Fusarium oxysporum g©y ra. TÝnh kh¸ng bÖnh cña gen nµy ®­îc quy ®Þnh bëi mét gen tréi khi lai gi÷a hai gièng Coker 100 Ga vµ Half cho thÊy c¸c gièng b«ng nhiÔm bÖnh hÐo do nÊm Fusarium oxysporum ë thÕ hÖ F2 vµ F3 (Smith and Drick, 1960). Khi nghiªn cøu hiÖn t­îng kh¸ng, chÞu thuèc ho¸ häc, mét sè tµi liÖu ®· kh¼ng ®Þnh r»ng nÊm Fusarium vorcum biÕn chñng Sambicicum cã kh¶ n¨ng chèng chÞu víi thuèc Thiazendogon (B. Tivoli, A. Cletour, O. Metet, 1986). Ngoµi viÖc t¹o ra c¸c gièng cã kh¶ n¨ng chèng bÖnh th× kü thuËt th©m canh còng ®em l¹i hiÖu qu¶ cao nh­ bãn ph©n hîp lý, thay ®æi pH ®Êt lµm gi¶m kh¶ n¨ng tån t¹i c¸c nguån bÖnh trong ®Êt do nÊm Fusarium oxysporum g©y ra. 2. T×nh h×nh nghiªn cøu nÊm Fusarium oxysporum trong n­íc ë n­íc ta nÊm Fusarium oxysporum ®· ®­îc ®Ò cËp nghiªn cøu tõ l©u nh­ng vÉn ch­a ®em l¹i hiÖu qu¶ thùc tiÔn. NÊm Fusarium oxysporum ®­îc cho lµ nguyªn nh©n g©y bÖnh hÐo vµng trªn cµ chua, khoai t©y (Vò TriÖu M©n, 1987). §Õn nay ®· cã rÊt nhiÒu ®Ò tµi nghiªn cøu vÒ loµi nÊm nµy ®­îc biÓu hiÖn triÖu chøng nh­ hÐo bã m¹ch, thèi gèc cñ qu¶. N­íc ta cã khÝ hËu nhiÖt ®íi giã mïa nãng Èm, m­a nhiÒu rÊt thuËn lîi cho nÊm Fusarium oxysporum cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn g©y h¹i. N¨m 1943 Bugricourt ®· nghiªn cøu bÖnh lóa von do nÊm Fusarium moniliforme Sheld g©y h¹i ë ®ång b»ng s«ng Hång. Theo NguyÔn ThÞ Kh¬i (1984) bÖnh thèi kh« cñ khoai t©y do nÊm Fusarium solani, Fusarium sambicicum. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y viÖc nghiªn cøu vÒ nÊm Fusarium oxysporum ®· ®­îc më réng nh­ bÖnh chÕt kh« th©n vµ bã cê ng« do nÊm Fusarium moniliforme (NguyÔn §øc TrÝ, 1992). BÖnh thèi kh« qu¶ ®Ëu ®en, bÖnh vÕt x¸m cµnh cam quýt do nÊm Fusarium semitetum Berk (Burgess – NguyÔn §øc TrÝ, 1993). N¨m 1994 NguyÔn §øc TrÝ ®· x¸c ®Þnh mét sè loµi nÊm Fusarium g©y triÖu chøng thèi ®en l¸ ng« nh­ nÊm Fusarium subglutinan, ®en ngän l¸, kh« gèc c©y håi do nÊm Fusarium oxysporum Sehecht. BÖnh thèi x¸m th©n nho do nÊm Fusarium solani Appel. BÖnh thèi gèc hµnh t©y do nÊm Fusarium solani Appel. BÖnh t¸ch ®«i qu¶ t¸o còng do nÊm Fusarium oxysporum g©y ra (Burgess – NguyÔn §øc TrÝ, 1994). Theo NguyÔn V¨n Viªn (1997) cho biÕt vô ®«ng xu©n 1994 ë Tiªn D­¬ng - §«ng Anh tû lÖ c©y nhiÔm bÖnh hÐo vµng trung b×nh 4,0%, cµ chua trång trªn ®Êt vµn tû lÖ c©y nhiÔm bÖnh lµ 5,8%, ë ch©n ®Êt cao tû lÖ c©y nhiÔm bÖnh lµ 2,2%. Trªn m«i tr­êng PDA thuèc Benlate 0,1% cã t¸c dông øc chÕ sù ph¸t triÓn cña t¶n nÊm Fusarium oxysporum. BÖnh hÐo vµng cµ chua ®· g©y ra nh÷ng thiÖt h¹i ®¸ng kÓ ë mét sè c¬ së trång cµ chua vïng Hµ Néi (NguyÔn Kim V©n, 1998). NguyÔn ThÞ Kh¬i vµ Lª V¨n H­ng (1986) cho r»ng viÖc xö lý gièng b»ng thuèc Fudazol vµ thuèc kh¸ng sinh cã triÓn väng tèt ®Ó h¹n chÕ bÖnh thèi cñ khoai t©y. Nh÷ng thÝ nghiÖm t¹i tr¹m gièng Yªn Khª – Gia L©m – Hµ Néi cña NguyÔn §øc TrÝ vµ §ç TÊn Dòng ®· cho thÊy viÖc sö dông hçn hîp Benlate + kh¸ng sinh vµ thuèc Bi58 lµm gi¶m tû lÖ thèi cñ khoai t©y vµ lµm gi¶m sù ph¸ ho¹i cña nhÖn, rÖp h¹i cñ khoai t©y. Th¸ng 11/1995 Burgess cïng mét nhãm c¸c nhµ nghiªn cøu bÖnh c©y ViÖt Nam ®· ph¸t hiÖn ra hai lo¹i vi sinh vËt cïng ®ång thêi cã mÆt trong bã m¹ch c©y cµ chua lµ Fusarium oxysporum vµ vi khuÈn Pseudomonas solanacearum. C¸c nhµ khoa häc ®· ®­a ra gi¶ thiÕt r»ng c¶ hai loµi vi sinh vËt nµy cïng ®ång thêi g©y ra triÖu chøng hÐo trªn c©y. Burges ®· ph©n lËp vµ gi¸m ®Þnh sù cã mÆt cña Fusarium oxysporum trªn ®Êt trång ng« tr­êng §¹i häc N«ng nghiÖp I – Hµ Néi vµ ®Êt cá t¹i ViÖn nghiªn cøu ng« trung ­¬ng. MÆc dï c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu ®· ®¹t ®­îc vÒ loµi nÊm Fusarium oxysporum ë n­íc ta ch­a nhiÒu, ch­a ®¹i diÖn, cßn h¹n chÕ song ®ã l¹i lµ tiÒn ®Ò cho viÖc nghiªn cøu ®Æc tÝnh sinh vËt häc cña nÊm Fusarium oxysporum còng nh­ nh÷ng nghiªn cøu vÒ lo¹i nÊm nµy ®· vµ ®ang ®­îc chó träng ë ViÖt Nam. PHÇN 2 VËT LIÖU - NéI DUNG Vµ PH¦¥NG PH¸P NGHI£N CøU I. §IÒU KIÖN NGHI£N CøU 1. §Þa ®iÓm nghiªn cøu §Ò tµi cña chóng t«i ®­îc thùc hiÖn ë c¸c c¬ së sau - Phßng nghiªn cøu nÊm khuÈn – Bé m«n BÖnh c©y – N«ng d­îc – Khoa N«ng häc – Tr­êng §¹i häc N«ng nghiÖp I – Gia L©m - Hµ Néi. - Trung t©m nghiªn cøu søc khoÎ c©y trång vËt nu«i - Tr­êng §¹i häc N«ng nghiÖp I – Gia L©m – Hµ Néi - Mét sè x· thuéc huyÖn Gia L©m – Hµ Néi. - Thêi gian thùc tËp tõ ngµy 10/7/2007 – 30/12/2007. - C©y trång nghiªn cøu lµ mét sè c©y trång c¹n nh­ cµ chua, ®Ëu ®ç… vô hÌ thu n¨m 2007 ë vïng Gia L©m – Hµ Néi 2. §èi t­îng nghiªn cøu BÖnh hÐo vµng do nÊm Fusarium oxysporum. II. VËT LIÖU 1. C¸c dông cô cÇn thiÕt trong phßng thÝ nghiÖm - Tñ ®Þnh «n - Nåi hÊp - Tñ l¹nh - Buång cÊy nÊm - KÝnh hiÓn vi chôp ¶nh - Gi¸ nu«i cÊy nÊm - C©n ®iÖn tö - B×nh b¬m, nåi hÊp , xoong - C¸c dông cô nhá: c©n kü thuËt, b×nh ®ùng møc, b×nh tam gi¸c, ®òa thuû tinh, bÕp ®iÖn, v¶i mµn läc, hép lång Petri, que cÊy nÊm, ®Ìn cån, khay ®ùng, b«ng, dao, kÐo, panh, chËu nhùa, kÝnh hiÓn vi, kÝnh lóp… 2. M«i tr­êng ho¸ chÊt dïng ®Ó nu«i cÊy vµ ph©n lËp nÊm 2.1. M«i tr­êng WA (Water Agar medium) Thµnh phÇn m«i tr­êng: - N­íc cÊt : 1000 ml - Agar : 20g Ph­¬ng ph¸p ®iÒu chÕ: Th¹ch ®­îc hoµ tan trong n­íc ®un s«i vµ hÊp v« trïng trong ®iÒu kiÖn 1210C (1,5atm) trong thêi gian 45 phót. M«i tr­êng sau khi hÊp xong ®Ó nguéi dÇn kho¶ng 600C råi ®æ vµo c¸c ®Üa petri 5ml/®Üa (®Üa cã ®­êng kÝnh 90mm) víi l­îng m«i tr­êng nµy thao t¸c c¾t mét bµo tö sÏ dÔ dµng h¬n. M«i tr­êng nµy dïng ®Ó ph©n lËp nÊm ban ®Çu, Ýt bÞ lÉn t¹p do nghÌo dinh d­ìng vµ ®Ó nu«i cÊy ®¬n bµo tö. 2.2. M«i tr­êng PGA (Potato – Glucose – Agar) §©y lµ m«i tr­êng giµu dinh d­ìng dïng ®Ó nu«i cÊy lµm thuÇn nÊm ®Ó quan s¸t c¸c ®Æc ®iÓm h×nh th¸i, mµu s¾c, ®o kÝch th­íc sîi nÊm, s¾c tè t¶n nÊm sinh ra trªn m«i tr­êng lµ c¸c chØ tiªu ®Ó ph©n lo¹i nÊm. Thµnh phÇn m«i tr­êng: - Khoai t©y : 200g - Agar : 20g - §­êng Glucose : 20g - N­íc cÊt : 1lit (1000ml) Ph­¬ng ph¸p ®iÒu chÕ: Chän nh÷ng cñ khoai t©y kh«ng bÞ bÖnh, cßn nguyªn vÑn, gät s¹ch vá, c¾t thµnh tõng miÕng nhá. Cho khoai t©y trªn vµo n­íc cÊt víi liÒu l­îng ®· ®Þnh s½n, ®un s«i 15 – 20 phót, sau ®ã läc s¹ch b»ng v¶i mµn, bá b· khoai t©y, chØ lÊy dÞch trong, bæ sung thªm n­íc cÊt cho ®ñ liÒu l­îng råi ®un s«i trë l¹i dÞch khoai t©y. TiÕp ®ã cho ®­êng glucose vµ agar ®· c©n ®ñ l­îng vµo, khuÊy ®Òu cho tan hÕt. Sau ®ã cho vµo b×nh tam gi¸c, phñ giÊy b¹c råi khö trïng trong nåi hÊp ë ®iÒu kiÖn 1210C (1,5atm) trong thêi gian 45 phót. Sau khi hÊp xong lÊy ra ®Ó nguéi m«i tr­êng ®Õn nhiÖt ®é 600C (®Ó tr¸nh t¹p khuÈn, cho thªm thuèc kh¸ng sinh Penicillin hoÆc Steptomycin víi liÒu l­îng 10mg/100ml m«i tr­êng). Sau ®ã l¾c ®Òu råi ®æ ra c¸c ®Üa Petri (®· ®­îc khö trïng vµ sÊy kh« tõ tr­íc). L­îng m«i tr­êng tõ 10 – 15ml/®Üa Petri. Sau khi m«i tr­êng ®«ng cøng cã thÓ tiÕn hµnh ph©n lËp vµ nu«i cÊy nÊm. 2.3. M«i tr­êng PPA (Pepton PCNB Agar medium) §©y lµ m«i tr­êng ®­îc sö dông ®Ó ph©n lËp nÊm Fusarium oxysporum g©y bÖnh tõ m« c©y. Trong thµnh phÇn m«i tr­êng cã 2 chÊt kh¸ng sinh lµ Steptomicin sulfate vµ Neomycin sulfate cã t¸c dông h¹n chÕ sù ph¸t triÓn cña vi khuÈn trªn m«i tr­êng. Thµnh phÇn m«i tr­êng : - Peptone : 15g - Agar : 20g - KH2PO4 : 1g - MgSO4.7H2O : 0,5g - Steptomycin sulfate : 1g - Tetrachlor : 1g - Neomycin sulfate : 0,12g - N­íc cÊt : 1lit (1000ml) Ph­¬ng ph¸p ®iÒu chÕ: Dung dÞch agar, peptone, KH2PO4, MgSO4.7H2O, Tettrachlor trong 100ml n­íc ®un s«i, khuÊy cho tan ®Òu, sau ®ã hÊp v« trïng, t­¬ng tù m«i tr­êng PGA. Sau khi hÊp xong ®Ó ngu«i tíi 550C, cho tiÕp vµo m«i tr­êng Steptomicin sulfate vµ Neomycin sulfate theo l­îng ®· ®Þnh s½n, l¾c ®Òu råi ®æ vµo c¸c ®Üa Petri (®· ®­îc khö trïng vµ lµm kh«). §Ó ®«ng cøng kh« bÒ mÆt vµ sö dông cho viÖc ph©n lËp nÊm. 2.4. M«i tr­êng CLA (Carnation Leaf piece Agar medium) Thµnh phÇn m«i tr­êng: - Agar : 20g - Carnation Leaf piece (mÈu hay m¶ng l¸ cÈm ch­íng) : 4 – 5 mÈu - N­íc cÊt : 1lit (1000ml) Ph­¬ng ph¸p ®iÒu chÕ: L¸ cÈm ch­íng ®­îc lÊy tõ c©y cÈm ch­íng s¹ch bÖnh, c¾t thµnh tõng mÈu 5 – 8mm vµ sÊy ë nhiÖt ®é 300C trong 3 – 9 giê (®Õn khi kh« gißn). Nh÷ng mÈu l¸ nµy sau khi cÊy ®­îc ®ùng trong hép nhùa, xö lý khö trïng b»ng tia gamma (2,5 megarads), sau ®ã ®­îc b¶o qu¶n trong ®iÒu kiÖn l¹nh 2 – 50C tr­íc khi sö dông. Dung dÞch th¹ch 2% sau ®ã ®­îc khö trïng trong ®iÒu kiÖn nhiÖt ®é 1210C (1,5atm) thêi gian 45 phót. M«i tr­êng ®­îc khö trïng ®Ó nguéi dÇn ®Õn 60 – 700C råi ®æ ra c¸c ®Üa petri nhá (®­êng kÝnh 6cm) ®· cã chøa s½n 5 – 6 mÈu l¸ cÈm ch­íng, bè trÝ mçi ®Üa sao cho l¸ cÈm ch­íng dån vµo xung quanh ®Üa vµ næi lªn trªn bÒ mÆt th¹ch. Do trªn m«i tr­êng CLA, bµo tö lín cã h×nh d¹ng ®ång ®Òu h¬n trªn m«i tr­êng PGA vµ hÇu hÕt bµo tö ®­îc h×nh thµnh trªn l¸ cÈm ch­íng. KÝch th­íc, h×nh d¹ng bµo tö lín h×nh thµnh trªn l¸ cÈm ch­íng ®ång ®Òu h¬n trªn bÒ mÆt th¹ch. M«i tr­êng CLA cßn dïng ®Ó nu«i cÊy nÊm, s¶n xuÊt nguån bµo tö cho viÖc cÊy ®¬n bµo tö ®Ó tiÕn hµnh c¸c thÝ nghiÖm l©y bÖnh nh©n t¹o. 2.5. M«i tr­êng th« (trÊu c¸m) C«ng dông: Dïng nh©n nÊm ®Ó l©y bÖnh nh©n t¹o. Thµnh phÇn m«i tr­êng: - TrÊu c¸m :40g - N­íc cÊt v« trïng : 24ml Ph­¬ng ph¸p ®iÒu chÕ : TiÕn hµnh c©n trÊu, c¸m sau ®ã trén ®Òu vµo nhau, cho dñ l­îng n­íc cÊt, ®ùng vµo tói nilong sau ®ã ®em hÊp 2 lÇn ë ®iÒu kiÖn 1210C (1,5atm) trong thêi gian 45 phót. HÊp xong ®Ó nguéi cÊy nÊm vµo m«i tr­êng céng víi 6ml n­íc cÊt v« trïng cho 25g m«i tr­êng. §Ó m«i tr­êng ®· cÊy nÊm ë ®iÒu kiÖn nhiÖt ®é 250C cho ®Õn khi h×nh thµnh nhiÒu bµo tö råi ®Õm l©y bÖnh nh©n t¹o. 3. C¸c thuèc trõ nÊm trong thÝ nghiÖm 1) Daconil 72 WP 2) Zineb 80 WP 3) Topsin M75 WP 4) Ricide 72 WP III. PH¦¥NG PH¸P NGHI£N CøU 1. C¸c thÝ nghiÖm ngoµi ®ång 1.1. ¶nh h­ëng cña gièng cµ chua kh¸c nhau tíi bÖnh hÐo vµng do nÊm Fusarium oxysporum g©y ra. 1) C«ng thøc 1: Gièng NhËt HP5 2) C«ng thøc 2: Gièng Ba Lan tr¾ng 3) C«ng thøc 3: Gièng Mü VL2200 1.2. ThÝ nghiÖm ¶nh h­ëng cña mËt ®é trång ®Õn bÖnh hÐo vµng do nÊm Fusarium oxysporum g©y ra. ThÝ nghiÖm ®­îc tiÕn hµnh víi 3 c«ng thøc: 1) C«ng thøc 1: Trång dµy (mËt ®é 3.5 – 4.5 c©y/m2) 2) C«ng thøc 2: Trång trung b×nh (mËt ®é 3.5 c©y/m2) 3) C«ng thøc 3: Trång th­a (mËt ®é 1.5 – 2 c©y/m2) ThÝ nghiÖm ®­îc nh¾c l¹i 3 lÇn trªn gièng cµ chua Balan tr¾ng, trång t¹i x· §Æng X¸ - Gia L©m – Hµ Néi. DiÖn tÝch 1 « thÝ nghiÖm (1 lÇn nh¾c l¹i) b»ng 30 m2. 1.3. §iÒu tra ¶nh h­ëng cña ch©n ®Êt kh¸c nhau tíi bÖnh hÐo vµng ®Ëu t­¬ng do nÊm Fusarium oxysporum g©y ra. ThÝ nghiÖm ®­îc tiÕn hµnh víi 2 c«ng thøc: 1) C«ng thøc 1: Trªn ch©n ®Êt cao 2) C«ng thøc 2: Trªn ch©n ®Êt tròng ThÝ nghiÖm ®­îc nh¾c l¹i 3 lÇn trªn gièng ®Ëu t­¬ng DT 84, trång t¹i x· Phó Thuþ - Gia L©m – Hµ Néi. DiÖn tÝch 1 « thÝ nghiÖm (1 lÇn nh¾c l¹i) b»ng 30 m2. 1.4. ThÝ nghiÖm ¶nh h­ëng cña viÖc lu©n canh ®Õn bÖnh hÐo vµng cµ chua do nÊm Fusarium oxysporum g©y ra. ThÝ nghiÖm ®­îc tiÕn hµnh víi 3 c«ng thøc: 1) C«ng thøc 1: Lóa - cµ chua - lóa 2) C«ng thøc 2: Lóa - hµnh ta – cµ chua 3) C«ng thøc 3: Lóa – cµ tÝm – cµ chua ThÝ nghiÖm ®­îc nh¾c l¹i 3 lÇn trªn c©y cµ chua, trång t¹i x· §Æng X¸ - Gia L©m – Hµ Néi. DiÖn tÝch 1 « thÝ nghiÖm (1 lÇn nh¾c l¹i) b»ng 30 m2. 1.5. ThÝ nghiÖm thö hiÖu lùc cña thuèc ho¸ häc ®Õn bÖnh hÐo vµng cµ chua do nÊm Fusarium oxysporum g©y ra. ThÝ nghiÖm ®­îc tiÕn hµnh víi 4 c«ng thøc: 1) C«ng thøc 1: Ridomil MZ 71WP nång ®é 0.1% 2) C«ng thøc 2: Rovral 50WP nång ®é 0.1% 3) C«ng thøc 3: Tilt super nång ®é 0.1% 4) C«ng thøc 4: §èi chøng ThÝ nghiÖm ®­îc nh¾c l¹i 3 lÇn trªn gièng cµ chua NhËt HP5, trång t¹i x· D­¬ng X¸ - Gia L©m – Hµ Néi. DiÖn tÝch 1 « thÝ nghiÖm (1 lÇn nh¾c l¹i) b»ng 30 m2. Cµ chua trång ngµy 2/8/2007, thêi gian ®iÒu tra tõ ngµy 23/9/2007 (C¸c TN 1-5: Mçi c«ng thøc thÝ nghiÖm cã 3 lÇn nh¾c l¹i. DiÖn tÝch mçi lÇn nh¾c l¹i lµ 30m2. Bè trÝ theo khèi ngÉu nhiªn ®Çy ®ñ (RCBD)). 1.6. ThÝ nghiÖm thö hiÖu lùc cña nÊm ®èi kh¸ng Trichoderma viride dèi víi bÖnh hÐo vµng cµ chua do nÊm Fusarium oxysporum g©y ra. 1.6.1. ThÝ nghiÖm so s¸nh hiÖu qu¶ phßng trõ cña chÕ phÈm nÊm ®èi kh¸ng Trichoderma viride vµ thuèc hãa häc. ThÝ nghiÖm ®­îc tiÕn hµnh víi 4 c«ng thøc: 1) C«ng thøc 1: (§èi chøng). ChØ xö lý nÊm bÖnh Fusarium oxysporum khi c©y 2 l¸ mÇm. 2) C«ng thøc 2: Xö lý Trichoderma viride vµo ®Êt tr­íc khi trång 10 ngµy. Khi c©y cã 2 l¸ mÇm xö lý nÊm bÖnh Fusarium oxysporum. . 3) C«ng thøc 3: Xö lý nÊm bÖnh Fusarium oxysporum khi c©y cã 2 l¸ mÇm, khi c©y cã 3 l¸ thËt phun thuèc Rovral 50 WP nång ®é 0.1%. 4) C«ng thøc 4: Xö lý nÊm bÖnh Fusarium oxysporum khi c©y cã 2 l¸ mÇm, khi c©y cã 3 l¸ thËt phun Trichoderma viride. ThÝ nghiÖm ®­îc nh¾c l¹i 3 lÇn trªn gièng cµ chua Mü VL2200, trång t¹i x· §Æng X¸ - Gia L©m – Hµ Néi. DiÖn tÝch 1 « thÝ nghiÖm (1 lÇn nh¾c l¹i) b»ng 30 m2. 1.6.2. ThÝ nghiÖm t×m hiÓu liÒu l­îng chÕ phÈm Trichoderma viride xö lý ®Êt tr­íc khi trång cµ chua. (ChÕ phÈm cã 108 – 109 bµo tö T.viride/1g chÕ phÈm). ThÝ nghiÖm ®­îc tiÕn hµnh víi 4 c«ng thøc: 1) C«ng thøc 1: (§èi chøng), chØ xö lý nÊm bÖnh Fusarium oxysporum khi c©y cã 2 l¸ mÇm. 2) C«ng thøc 2: Xö lý Trichoderma viride (1g/1000g ph©n chuång) tr­íc khi gieo. Khi c©y cã 2 l¸ mÇm xö lý nÊm bÖnh Fusarium oxysporum. 3) C«ng thøc 3: Xö lý Trichoderma viride (3g/1000g ph©n chuång) tr­íc khi gieo. Khi c©y cã 2 l¸ mÇm xö lý nÊm bÖnh Fusarium oxysporum. 4) C«ng thøc 4: Xö lý Trichoderma viride (5g/1000g ph©n chuång) tr­íc khi gieo. Khi c©y cã 2 l¸ mÇm xö lý nÊm bÖnh Fusarium oxysporum. ThÝ nghiÖm ®­îc nh¾c l¹i 3 lÇn trªn gièng cµ chua Ba Lan tr¾ng, trång t¹i x· §Æng X¸ - Gia L©m – Hµ Néi. DiÖn tÝch 1 « thÝ nghiÖm (1 lÇn nh¾c l¹i) b»ng 30 m2 1.7. ThÝ nghiÖm trong chËu, v¹i. 1.7.1. ¶nh h­ëng cña thêi gian xö lý chÕ phÈm nÊm Trichodermavirride vµo ®Êt phßng chèng bÖnh hÐo vµng. ThÝ nghiÖm ®­îc tiÕn hµnh víi 5 c«ng thøc: 1) C«ng thøc 1: (§èi chøng), xö lý nÊm bÖnh F usarium oxysporum. 2) C«ng thøc 2: Xö lý nÊm Trichoderma viride vµo ®Êt råi gieo h¹t ngay. 3) C«ng thøc 3: Xö lý nÊm Trichoderma viride vµo ®Êt sau 3 ngµy gieo h¹t. 4) C«ng thøc 4: Xö lý nÊm Trichoderma viride vµo ®Êt sau 5 ngµy gieo h¹t. 5) C«ng thøc 5: Xö lý nÊm Trichoderma viride vµo ®Êt sau 10 ngµy gieo h¹t. ThÝ nghiÖm ®­îc tiÕn hµnh trªn gièng ®Ëu t­¬ng DT84 1.7.2. HiÖu qu¶ phßng trõ cña nÊm ®èi kh¸ng Trichoderma viride ®èi víi bÖnh hÐo vµng trong nhµ l­íi. ThÝ nghiÖm ®­îc tiÕn hµnh víi 6 c«ng thøc: 1) C«ng thøc 1: (§èi chøng) kh«ng xö lý nÊm bÖnh Fusarium oxysporum. 2) C«ng thøc 2: Xö lý nÊm bÖnh Fusarium oxysporum. 3) C«ng thøc 3: Xö lý nÊm bÖnh Trichoderma viride. 4) C«ng thøc 4: Xö lý nÊm bÖnh Fusarium oxysporum tr­íc 24h, sau ®ã xö lý Trichoderma viride 5) C«ng thøc 5: Xö lý Trichoderma viride tr­íc 24h, sau ®ã xö lý nÊm bÖnh Fusarium oxysporum. 6) C«ng thøc 6: Xö lý nÊm bÖnh Fusarium oxysporum vµ Trichoderma viride ®ång thêi. ThÝ nghiÖm ®­îc tiÕn hµnh trªn gièng cµ chua Mü VL2200. 2. C¸c thÝ nghiÖm trong phßng 2.1. Thu thËp mÉu vµ ph­¬ng ph¸p ph©n lËp mÉu g©y bÖnh. Thu thËp: Chóng t«i thu thËp mÉu dùa trªn triÖu chøng cña bÖnh. Do c©y bÖnh th­êng bÞ h¹i ë vïng rÔ, gèc th©n vµ nguån nÊm tån t¹i trong ®Êt nªn ®èi víi c©y bÖnh do nÊm Fusarium g©y ra th× lÊy mÉu c¶ c©y. Sau ®ã ®Ó Èm, m¸t vµ ®­îc gi÷ trong tói giÊy, khi lÊy mÉu xong ph¶i gi÷ mÉu t­¬i vµ ®em ®i gi¸m ®Þnh. Quan s¸t mµu s¾c vµ c¸c ®Æc ®iÓm h×nh th¸i cña nÊm d­íi kÝnh hiÓn vi. Ph©n lËp: Chän mÉu bÖnh cã triÖu chøng ®Æc tr­ng t­¬i míi cña ®èi t­îng nghiªn cøu. MÉu bÖnh ë c¸c bé phËn cña c©y bÞ bÖnh ®Òu ®­îc b¶o qu¶n ë n¬i tho¸ng m¸t. Lo¹i bá c¸c m« bÖnh ®· bÞ chÕt ho¹i hoÆc cò v× trªn ®ã cã nhiÒu lo¹i vi sinh vËt ho¹i sinh, lo¹i bá m« bÖnh ®· bÞ c«n trïng, chuét ¨n hoÆc bÞ vÕt th­¬ng c¬ giíi v× c¸c m« bÖnh nµy còng tån t¹i nhiÒu vi sinh vËt ho¹i sinh lÉn t¹p. MÉu lý t­ëng nhÊt lµ c¸c m« míi bÞ bÖnh. §èi víi mÉu bÖnh hÐo vµng: Do ®Æc tÝnh cña nÊm Fusarium oxysporum th­êng g©y h¹i ë bã m¹ch vµ vá rÔ nªn chóng t«i tiÕn hµnh lÊy mÉu t¹i th©n hoÆc cµnh, rÔ. §Ó tr¸nh sù nhiÔm t¹p khi ph©n lËp, tr­íc khi tiÕn hµnh ph©n lËp, c¸c mÉu bÖnh ®­îc röa s¹ch b»ng n­íc m¸y, sau ®ã dïng giÊy thÊm kh« bÒ mÆt, khö trïng bÒ mÆt b»ng cån 960, sau ®ã t¸ch bá líp vá ngoµi cïng hoÆc toµn bé vá rÔ. C¾t m« bÖnh thµnh tõng l¸t máng 1 – 2 mm ®Ó cÊy trªn m«i tr­êng nghÌo dinh d­ìng WA (Ýt bÞ lÉn t¹p) sau 3 – 4 ngµy, chän t¶n nÊm ph¸t triÓn tèt (®ã lµ nh÷ng t¶n nÊm Fusarium), cÊy truyÒn sang m«i tr­êng chän läc PPA. Sau 3 – 4 ngµy l¹i chän t¶n nÊm mäc tèt cÊy truyÒn sang m«i tr­êng PGA (cÊy truyÒn kho¶ng 4 – 5 lÇn cho ®Õn khi thuÇn khiÕt). Sau ®ã cÊy truyÒn sang m«i tr­êng CLA ®Ó theo dâi mét sè ®Æc ®iÓm h×nh th¸i, chØ tiªu ph©n lo¹i nÊm vµ ®Ó gi÷ nguån phôc vô cho c¸c thÝ nghiÖm nghiªn cøu vÒ sau. 2.2. Kü thuËt cÊy truyÒn Kü thuËt cÊy truyÒn qua c¸c m«i tr­êng: khö trïng que cÊy b»ng cån 960 trªn ngän löa ®Ìn cån, chän hép lång petri cã t¶n nÊm Ýt bÞ lÉn t¹p, lÊy mét Ýt sîi nÊm b»ng c¸ch lÊy c¶ phÇn th¹ch vµ phÇn sîi nÊm ph¸t triÓn tèt gi¸p ranh r×a ngoµi víi mét Ýt phÇn th¹ch. §Æt nhÑ nhµng sang chÝnh gi÷a m«i tr­êng ®· chuÈn bÞ s½n. cÊy truyÒn nÊm ®Õn khi thuÇn (3 – 4 lÇn). Kü thuËt cÊy ®¬n bµo tö: Dïng ®Ó t¸ch riªng tõng nÊm trong m«i tr­êng ph©n lËp tõ m« c©y bÖnh hoÆc tõ ®Êt. T¶n nÊm tõ mét bµo tö hay ®Ønh cña sîi nÊm lµ ®ång nhÊt c¶ vÒ h×nh d¹ng vµ ®é thuÇn. §Ó tiÕn hµnh nu«i cÊy ®¬n bµo tö, bµo tö ®­îc nu«i cÊy n¶y mÇm trªn m«i tr­êng WA. Muèn thao t¸c cÊy dÔ dµng cÇn t¹o mËt ®é bµo tö trªn m«i tr­êng WA t­¬ng ®èi th­a. §Ó ®¹t ®­îc yªu cÇu ®ã khi pha dung dÞch dïng que cÊy khªu mét æ bµo tö trªn l¸ cÈm ch­íng, hoµ trong 10 ml n­íc cÊt v« trïng (trong èng nghiÖm) sÏ cho nång ®é dung dÞch bµo tö thÝch hîp. L¾c ®Òu dung dÞch bµo tö, sau ®ã dæ lªn ®Üa m«i tr­êng WA tr¸ng ®Òu, ®Ó 30 gi©y ®Õn 1 phót cho bµo tö l¾ng xuèng mÆt th¹ch råi g¹n s¹ch n­íc, ®Ó trong ®iÒu kiÖn kh«ng chiÕu s¸ng (®Æt ®Üa m«i tr­êng nghiªng kho¶ng 300 – 400 cho r¸o n­íc trong ®iÒu kiÖn tèi kho¶ng 18 – 20 giê). Sau ®ã c¸c ®Üa m«i tr­êng WA cÊy ®¬n bµo tö nÊm ®­îc kiÓm tra d­íi kÝnh lóp ®iÖn tö, khi thÊy bµo tö ®· n¶y mÇm th× tiÕn hµnh c¾t mét bµo tö: dïng mét que cÊy ®· v« trïng, soi d­íi kÝnh c¾t mét miÕng th¹ch rÊt nhá cã chøa chØ mét bµo tö ®· n¶y mÇm cÊy truyÒn sang m«i tr­êng PGA, hoÆc CLA ®· chuÈn bÞ s½n. Ph­¬ng ph¸p cÊy d¬n bµo tö thuÇn Ýt bÞ nhiÔm t¹p h¬n cÊy b»ng sîi nÊm vµ t¶n nÊm, nÊm ph¸t triÓn ®ång ®Òu h¬n. Sau khi cÊy, nÊm ®­îc ®Ó trong ®iÒu kiÖn thÝch hîp tuú theo yªu cÇu cña tõng thÝ nghiÖm vµ gi÷ nguån ®­îc tèt. 2.3. ThÝ nghiÖm thö hiÖu lùc ®èi kh¸ng cña nÊm Trichoderma viride ®èi víi nÊm Fusarium oxysporum trªn m«i tr­êng PGA. ThÝ nghiÖm ®­îc tiÕn hµnh víi 4 c«ng thøc: 1) C«ng thøc 1: Tr.viride – Fusarium oxysporum cÊy ®ång thêi. 2) C«ng thøc 2: Fusarium oxysporum cÊy tr­íc Tr.viride 24 giê. 3) C«ng thøc 3: Fusarium oxysporum cÊy sau Tr.viride 24 giê. 4) C«ng thøc 4: Fusarium oxysporum cÊy ®éc lËp. C¸c thÝ nghiÖm chóng t«i tiÕn hµnh víi 3 lÇn nh¾c l¹i trªn m«i tr­êng PGA, kho¶ng c¸ch cÊy gi÷a 2 ®iÓm 3cm trªn ®Üa Petri cã ®­êng kÝnh 90 mm tõ m«i tr­êng PGA chóng t«i tiÕn hµnh theo dâi vµ ®o kÝch th­íc t¶n nÊm sau 24 giê, 48 giê, 72 giê. 2.4. ThÝ nghiÖm ¶nh h­ëng cña pH m«i tr­êng tíi sù sinh tr­ëng cña nÊm Fusarium oxysporum. TiÕn hµnh thÝ nghiÖm trªn m«i tr­êng PGA. Tr­íc khi m«i tr­êng PGA ®­îc ®­a vµo hÊp dïng giÊy quú hoÆc m¸y ®o pH ®Ó ®o x¸c ®Þnh m«i tr­êng pH lµ bao nhiªu. Muèn ®iÒu chØnh pH thÊp chóng t«i dïng axit HCL (nhá vµi giät vµo m«i tr­êng l¾c ®Òu, sau ®ã ®o). Muèn t¨ng pH cao lªn chóng t«i dïng NaOH ®Ó ®iÒu chØnh. Sau khi cã c¸c ng­ìng pH ®¹t yªu cÇu thÝ nghiÖm chóng t«i ®em hÊp m«i tr­êng ë ®iÒu kiÖn 1210C (1,5atm) trong thêi gian 45 phót. M«i tr­êng hÊp xong ®Ó nguéi tiÕn hµnh ®æ ra ®Üa petri ®· ®­îc khö trïng vµ lµm kh«, ®Ó cho mÆt th¹ch ®«ng kh« råi dïng nÊm thuÇn khiÕt cÊy lªn m«i tr­êng. Gåm c¸c c«ng thøc: pH tõ 4, 5, 6, 7, 8, mçi c«ng thøc nh¾c l¹i 3 lÇn, ®o kÝch th­íc t¶n nÊm sau 12 giê, 48 giê, 72 giê, 96 giê, 120 giê. 2.5. ThÝ nghiÖm ¶nh h­ëng cña nhiÖt ®é tíi sù sinh tr­ëng cña nÊm Fusarium oxysporum. Sau khi ph©n lËp ®­îc nÊm thuÇn trªn m«i tr­êng PGA. TiÕn hµnh cÊy lªn m«i tr­êng PGA ®· chuÈn bÞ s½n. sau ®ã ®Ó m«i tr­êng ë c¸c ng­ìng nhiÖt ®é 150C, 200C, 250C, 300C, 350C. Mçi c«ng thøc nh¾c l¹i 3 lÇn, mçi lÇn nh¾c l¹i lµ 3 ®Üa petri. ThÝ nghiÖm ®­îc tiÕn hµnh trong cïng ®iÒu kiÖn, cïng thêi ®iÓm. Sau ®ã ®Ó m«i tr­êng trong c¸c ®iÒu kiÖn nhiÖt ®é kh¸c nhau nhê tñ l¹nh, tñ ®Þnh «n, theo dâi sù sinh tr­ëng ph¸t triÓn cña sîi nÊm sau 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ngµy cÊy vµ ®o kÝch th­íc ®­êng kÝnh t¶n nÊm (mm) t¹i c¸c vÞ trÝ réng nhÊt vµ hÑp nhÊt cña t¶n nÊm, lÊy gi¸ trÞ trung b×nh. 2.6. ThÝ nghiÖm kh¶o s¸t hiÖu lùc cña mét sè lo¹i thuèc trõ nÊm ®èi víi sù ph¸t triÓn cña nÊm Fusarium oxysporum. Chóng t«i tiÕn hµnh thÝ nghiÖm nh»m môc ®Ých t×m vµ so s¸nh hiÖu lùc cña mét sè lo¹i thuèc trõ nÊm ®èi víi nÊm Fusarium oxysporum. ThÝ nghiÖm ®­îc tiÕn hµnh víi 4 lo¹i thuèc th«ng dông: 1) Daconil 72 WP (nång ®é 0.1; 0.2; 0.3%) 2) Zineb 80 WP (nång ®é 0.1; 0.2; 0.3%) 3) Topsin M75 WP (nång ®é 0.1; 0.2; 0.3%) 4) Ricide 72 WP (nång ®é 0.1; 0.2; 0.3%) 5) §èi chøng: kh«ng cã thuèc C¸c thuèc thö nghiÖm ®­îc pha theo ph­¬ng ph¸p dung dÞch mÑ (pha 1g thuèc vµo 10ml n­íc cÊt v« trïng) sÏ cã dung dÞch mÑ lµ 10% so víi nång ®é th­¬ng phÈm. Tuú tõng lo¹i thuèc mµ sau khi pha t¹o ®­îc dung dÞch mÑ cã nång ®é kh¸c nhau theo 3 ng­ìng nång ®é 0.1; 0.2; 0.3. T¨ng hay gi¶m nång ®é thuèc b»ng c¸ch t¨ng hay gi¶m dung dÞch mÑ. C¸ch t¹o m«i tr­êng thuèc: M«i tr­êng PGA sau khi ®­îc hÊp khö trïng, cho vµo c¸c b×nh tam gi¸c ®· ®­îc chia v¹ch s½n. §Ó nguéi dÇn ®Õn 600C, sau ®ã dïng xilanh b¬m thuèc theo nång ®é cÇn thÝ nghiÖm vµo c¸c b×nh tam gi¸c ®· cã s½n m«i tr­êng, l¾c ®Òu råi nhanh chãng ®æ m«i tr­êng vµo c¸c ®Üa petri (thao t¸c lµm nhanh, cÈn thËn). Sau khi m«i tr­êng ®«ng cøng, dïng nÊm thuÇn cÊy lªn (mçi c«ng thøc nh¾c l¹i 3 lÇn). Sau khi cÊy hµng ngµy theo dâi ®o ®­êng kÝnh t¶n nÊm, quan s¸t ®Æc ®iÓm h×nh th¸i vµ mµu s¾c t¶n nÊm. C«ng thøc ®èi chøng kh«ng dïng thuèc ho¸ häc. 2.7. ThÝ nghiÖm l©y bÖnh nh©n t¹o trong nhµ l­íi ®èi víi nÊm Fusarium oxysporum. Trång c©y s¹ch bÖnh: chän nh÷ng h¹t gièng khoÎ, s¹ch bÖnh cã tû lÖ n¶y mÇm tèt ®em gieo trong chËu, ®Ó trong ®iÒu kiÖn v« trïng c¸ch ly. Chän lo¹i ®Êt gieo cã møc x¸c suÊt tån t¹i nguån bÖnh thÊp nhÊt, lÊy ®Êt ë n¬i vô tr­íc trång lóa hoÆc chç ®Êt mµ tõ tr­íc ®Õn nay ch­a trång cÊy c¸c c©y hä cµ ®Ó gieo h¹t). Sau khi h¹t n¶y mÇm vµ ph¸t triÓn thµnh c©y con th­êng ë giai ®o¹n 2 – 3 l¸ th©n. Chän tiÕp c¸c c©y khoÎ ®em trång vµo c¸c chËu nhùa cã lç tho¸t n­íc. §Êt ph¶i ®­îc ®em hÊp khö trïng .C©y sau khi trång ®­îc ch¨m sãc trong ®iÒu kiÖn c¸ch ly. ChuÈn bÞ nguån nÊm ®Ó l©y bÖnh: nÊm thuÇn khiÕt ®­îc cÊy truyÒn vµo m«i tr­êng th« trÊu c¸m vµ ®Ó ë nhiÖt ®é 250C trong thêi gian tõ 7 – 15 ngµy sau ®ã míi tiÕn hµnh l©y bÖnh. Ph­¬ng ph¸p l©y bÖnh nh©n t¹o: L©y bÖnh trªn h¹t: chóng t«i tiÕn hµnh gieo h¹t trong ®Êt cã xö lý nÊm ®Ó t×m hiÓu ¶nh h­ëng cña nÊm ®Õn sù n¶y mÇm cña h¹t. Dïng chËu nhùa cã ®ôc lç ë ®¸y ®Ó tho¸t Èm, dån ®Êt vµo, gÇn miÖng chËu r¶i mét líp nÊm thuÇn Fusarium oxysporum sau khi nh©n nguån ë m«i tr­êng th« råi r¶i mét líp ®Êt máng cho kÝn hÕt líp nÊm ®ã vµ tiÕn hµnh gieo h¹t lªn trªn råi l¹i r¶i thªm mét líp ®Êt máng phñ kÝn h¹t sau ®ã t­ãi Èm ®Çy ®ñ vµ tiÕn hµnh theo dâi tû lÖ n¶y mÇm cña c¸c h¹t ë mçi c«ng thøc. L©y bÖnh trªn c©y con: khi bµo tö ®· h×nh thµnh rÊt nhiÒu trªn m«i tr­êng th« trÊu c¸m, dïng m«i tr­êng th« r¶i quanh gèc c©y ë phÇn tiÕp gi¸p gi÷a th©n vµ rÔ. Sau ®ã phñ mét líp ®Êt máng cho kÝn. Tr¸nh ®iÒu kiÖn ngo¹i c¶nh xÊu t¸c ®éng vµo bµo tö nÊm. TiÕn hµnh theo dâi thêi kú tiÒm dôc cña bÖnh vµ t­íi Èm hµng ngµy. ë c«ng thøc ®èi chøng phñ trÊu c¸m kh«ng cã nguån bÖnh, (mçi c«ng thøc nh¾c l¹i 3 lÇn). 2.8. C¸c chØ tiªu theo dâi vµ ph­¬ng ph¸p tÝnh to¸n xö lý sè liÖu 2.8.1. C¸c chØ tiªu theo dâi vµ ph­¬ng ph¸p tÝnh to¸n C©y bÖnh ®­îc ph¸t hiÖn dùa trªn nh÷ng ®Æc ®iÓm triÖu chøng ë phÇn th©n s¸t mÆt ®Êt vµ trªn cµnh l¸. NÕu cÇn thiÕt chóng t«i tiÕn hµnh kiÓm tra bã m¹ch ®Ó gi¸m ®Þnh mÉu bÖnh. 1) Tû lÖ bÖnh (%) A TLB (%) = x 100 B Trong ®ã: A: Sè c©y bÞ bÖnh B: Sè c©y ®iÒu tra 2) §¸nh gi¸ hiÖu lùc cña thuèc hãa häc trong phßng thÝ nghiÖm ¸p dông c«ng thøc Abbott C – T HLT (%) = x 100 C Trong ®ã: HLT (%):HiÖu lùc cña thuèc(%) C: Møc ®é bÖnh(%) ë c¸c c«ng thøc ®èi chøng T: Møc ®é bÖnh(%) ë c¸c c«ng thøc xö lý thuèc 3) §¸nh gi¸ hiÖu lùc cña thuèc ngoµi ®ång ruéng ¸p dông c«ng thøc Henderson-Tilton Ta x Cb HLT(%) = ( 1 – ) x 100 Tb x Ca Trong ®ã: HLT(%) : HiÖu lùc cña thuèc(%) Ta: Møc ®é bÖnh(%) ë c«ng thøc thÝ nghiÖm sau xö lý Tb: Møc ®é bÖnh(%) ë c«ng thøc thÝ nghiÖm tr­íc xö lý Ca: Møc ®é bÖnh(%) ë c«ng thøc ®èi chøng sau xö lý Cb: Møc ®é bÖnh(%) ë c«ng thøc ®èi chøng tr­íc xö lý 2.8.2. Xö lý sè liÖu Xö lý sè liÖu thu ®­îc theo ch­¬ng tr×nh thèng kª cña ViÖn lóa quèc tÕ (IRRISTAT), EXCLE, so s¸nh DUNCAN. So s¸nh c¸c gi¸ trÞ chªnh lÖch thùc nghiÖm gi÷a tõng cÆp chØ sè trung b×nh. PhÇn 3 KÕt qu¶ nghiªn cøu I. KÕt qu¶ nghiªn cøu bÖnh hÐo vµng Fusarium oxysporum. 1. §Æc ®iÓm triÖu chøng BÖnh hÐo vµng Fusarium oxysporum g©y ra lµm c©y con bÞ bÖnh cßi cäc, kÐm ph¸t triÓn, sau bÞ chÕt rò. C©y tr­ëng thµnh bÞ bÖnh th­êng lµ c¸c l¸ ë phÝa gèc biÕn vµng, sau ®ã lan dÇn lªn phÝa ngän, c©y hÐo dÇn vµ chÕt. BiÓu hiÖn triÖu chøng trªn th©n cã nh÷ng vÕt mµu n©u kh«ng ®Òu ch¹y däc th©n, ®Æc biÖt ë phÇn gi¸p rÔ vµ gèc th©n h¬i teo th¾t l¹i, khi gÆp trêi ©m u hoÆc Èm ­ít kÐo dµi trªn ®ã xuÊt hiÖn mét líp nÊm mµu phít hång, ®ã chÝnh lµ bµo tö ph©n sinh vµ cµnh bµo tö ph©n sinh cña nÊm g©y bÖnh.
¶nh 1: C©y cµ chua bÞ bÖnh hÐo vµng do nÊm Fusarium oxysporum f.sp. lycopersici 2. DiÔn biÕn bÖnh hÐo vµng do nÊm Fusarium oxysporum g©y ra trong vô hÌ thu 2007 t¹i x· §Æng X¸ - Gia L©m – Hµ Néi. §Ó tiÕn hµnh theo dâi diÔn biÕn bÖnh hÐo vµng do nÊm Fusarium oxysporum g©y ra trªn ®ång ruéng chóng t«i tiÕn hµnh ®iÒu tra trªn c©y cµ chua víi 3 gièng cµ chua NhËt HP5, Ba Lan tr¾ng, Mü VL2200 vô hÌ thu n¨m 2007. KÕt qu¶ thu ®­îc ë b¶ng 1. B¶ng 1: ¶nh h­ëng cña c¸c gièng cµ chua kh¸c nhau ®Õn sù ph¸t triÓn cña bÖnh hÐo vµng (Fusarium oxysporum) t¹i th«n Hoµng Long - §Æng x¸ - Gia L©m – Hµ Néi. Gièng  NhËt HP5  Ba Lan tr¾ng  Mü VL2200   ChØ tiªu Ngµy ®iÒu tra  TLB (%)  TLB (%)  TLB (%)   9/9/07  1.32  3.32  1.32   16/9/07  3.32  4.66  3.99   23/9/07  7.32  8.66  9.32   30/9/07  12.67  13.33  13.00   7/10/07  17.33  15.33  16.66   14/10/07  20.65  18.66  20.65   21/10/07  26.00  24.00  28.00   28/10/07  32.66  30.33  37.33   Ghi chó: Ngµy trång: 2/8/2007
 BiÓu ®å 1: Sù ph¸t triÓn cña bÖnh hÐo vµng trªn 3 gièng cµ chua kh¸c nhau t¹i x· §Æng X¸ - Gia L©m – Hµ Néi Qua b¶ng 1 chóng t«i thÊy c¸c gièng cµ chua kh¸c nhau cã møc ®é nhiÔm bÖnh hÐo vµng còng kh¸c nhau. Qua ®ît ®iÒu tra ngµy 28/10/2007 cho thÊy gièng cµ chua Mü VL2200 cã tû lÖ nhiÔm bÖnh cao nhÊt lµ 37.33%, råi ®Õn gièng cµ chua NhËt HP5 lµ 32.66%, cuèi cïng lµ gièng cµ chua Ba Lan tr¾ng lµ 30.33%. Nh­ vËy gièng Ba Lan tr¾ng cã tû lÖ bÖnh thÊp nhÊt trong 3 gièng. NhËn xÐt kÕt qu¶ b¶ng 1: ë x· §Æng X¸ - Gia L©m – Hµ Néi lµ vïng chuyªn canh rau nhiÒu n¨m, cµ chua l¹i ®­îc trång tõ n¨m nµy qua n¨m kh¸c nªn cã tû lÖ nhiÔm bÖnh kh¸ cao, cã thÓ do nguån nÊm bÖnh ®­îc tÝch luü nhiÒu trong ®Êt. NhÊt lµ trong vô hÌ thu n¨m nay thêi tiÕt rÊt thuËn lîi cho bÖnh ph¸t triÓn g©y h¹i. Qua b¶ng 1 chóng t«i thÊy cµng vÒ sau bÖnh cµng cã xu thÕ ph¸t triÓn m¹nh vµ t¨ng nhanh trªn c¸c gièng cµ chua. 3. ¶nh h­ëng cña mËt ®é trång ®Õn bÖnh hÐo vµng t¹i x· §Æng X¸ - Gia L©m – Hµ Néi. Chóng t«i tiÕn hµnh ®iÒu tra theo dâi sù ph¸t triÓn cña bÖnh theo c¸c mËt ®é trång: trång dµy (3.5 – 4.5 c©y/m2), trång th­a (1.5 – 2 c©y/m2), trång trung b×nh (3.5 c©y/m2) trªn gièng cµ chua Ba Lan tr¾ng ®­îc trång tõ ngµy 28/7/2007 t¹i x· §Æng X¸ - Gia L©m – Hµ Néi. KÕt qu¶ thu ®­îc tr×nh bµy ë b¶ng 2. NhËn xÐt: Qua kÕt qu¶ b¶ng 2 cho thÊy ë mËt dé trång dÇy cã tû lÖ nhiÖm bÖnh cao nhÊt, sau ®ã ®Õn mËt ®é trång trung b×nh vµ trång th­a. Thùc tÕ qua ngµy ®iÒu tra 29/10/2007 thÊy tû lÖ bÖnh ë mËt ®é trång dµy lµ 42.66%, cßn ë mËt ®é trång trung b×nh cã 35.33%, cßn ë ruéng trång th­a chØ cã 32.67%. Do cã tû lÖ nhiÔm bÖnh cao nh­ vËy lµ do c©y trång qu¸ dÇy dÉn ®Õn c©y c¹nh tranh nhau vÒ ¸nh s¸ng, dinh d­ìng, c©y thiÕu ¸nh s¸ng, kh¶ n¨ng chèng chÞu bÖnh gi¶m. MÆt kh¸c do mét phÇn bµo tö nÊm tån t¹i trong ®Êt tõ c¸c vô tr­íc ®· lµm cho møc dé nhiÔm bÖnh cao. B¶ng 2: ¶nh h­ëng cña mËt ®é trång ®Õn bÖnh hÐo vµng Fusarium oxysporum t¹i x· §Æng X¸ - Gia L©m – Hµ Néi. C«ng thøc  Trång dµy  Trång trung b×nh  Trång th­a   ChØ tiªu Ngµy ®iÒu tra  TLB (%)  TLB (%)  TLB (%)   10/9/07  2.65  1.99  1.32   17/9/07  6.00  3.99  5.33   24/9/07  10.00  7.33  6.67   1/10/07  14.66  10.67  10.00   8/10/07  19.34  16.00  15.33   15/10/07  26.67  20.01  19.34   22/10/07  31.34  28.00  24.67   29/10/07  42.66  35.33  32.67   Ghi chó: ngµy trång 2/8/2007
BiÓu ®å 2: ¶nh h­ëng cña bÖnh hÐo vµng ë c¸c mËt ®é trång kh¸c nhau 4. ¶nh h­ëng cña ®Þa thÕ ®Êt tíi bÖnh hÐo vµng (Fusarium oxysporum) trªn gièng ®Ëu t­¬ng DT 84 hoa tÝm t¹i x· Phó Thuþ – Gia L©m – Hµ Néi. Do bÖnh hÐo vµng do nÊm Fusarium oxysporum g©y ra nguån bÖnh tån t¹i chñ yÕu lµ trong ®Êt vµ liªn quan ®Õn ®é Èm ®Êt cho nªn ¶nh h­ëng cña ®Þa thÕ ®Êt ®Õn bÖnh hÐo vµng lµ rÊt lín. Chóng t«i tiÕn hµnh theo dâi sù ph¸t triÓn cña bÖnh hÐo vµng trªn hai ch©n ®Êt kh¸c nhau trªn gièng ®Ëu t­¬ng DT 84 hoa tÝm trång t¹i x· Phó Thuþ – Gia L©m – Hµ Néi. KÕt qu¶ thu ®­îc tr×nh bµy ë b¶ng 3. B¶ng 3: ¶nh h­ëng cña ®Þa thÕ ®Êt ®Õn sù ph¸t triÓn cña bÖnh hÐo vµng (Fusarium oxysporum) trªn gièng ®Ëu t­¬ng DT84 hoa tÝm t¹i x· Phó Thuþ – Gia L©m – Hµ Néi. C«ng thøc  Ch©n ®Êt cao trong ®ª  Ch©n ®Êt tròng trong ®ª   ChØ tiªu Ngµy ®iÒu tra  TLB (%)  TLB (%)   18/7/07  0.66  1.32   25/7/07  2.65  3.99   1/8/07  3.32  4.66   8/8/07  5.33  6.67   16/8/07  7.34  8.00   23/8/07  9.00  12.66   30/8/07  14.67  23.34   Ghi chó: §Ëu t­¬ng DT 84 hoa tÝm trång ngµy 23/6/2007 KÕt qu¶ thu ®­îc ë b¶ng 3 cho thÊy ë 2 ch©n ®Êt kh¸c nhau cã tû lÖ bÖnh kh¸c nhau, ë ruéng cã ch©n ®Êt cao cã tû lÖ bÖnh thÊp h¬n ë ruéng cã ch©n ®Êt thÊp. Thùc tÕ qua ngµy ®iÒu tra 30/8/2007 cho thÊy tû lÖ nhiÔm bÖnh cña ruéng ë ch©n ®Êt cao trong ®ª lµ 14.67%, cßn ë ch©n ®Êt thÊp trong ®ª lµ 23.34%.
BiÒu ®å 3: ¶nh h­ëng cña ®Þa thÕ ®Êt ®Õn sù ph¸t triÓn cña bÖnh hÐo vµng (Fusarium oxysporum). Chóng t«i thÊy së dÜ cã sù kh¸c biÖt vÒ tû lÖ bÖnh lµ do ë ch©n ®Êt cao cã mét sè yÕu tè bÊt lîi cho nÊm Fusarium oxysporum ph¸t triÓn nh­ Èm ®é thÊp, ®Êt cã ®é th«ng tho¸ng h¬n vµ còng cã thÓ do l­îng m­a dÔ röa tr«i c¸c bµo tö xuèng xuèng chç ®Êt thÊp nªn h¹n chÕ ®­îc sù tån t¹i vµ l©y nhiÔm cña nguån bÖnh. Cßn ë ch©n ®Êt thÊp cã tû lÖ bÖnh cao h¬n lµ do ®Êt cã Èm ®é cao, khi cã m­a l¹i khã tho¸t n­íc nªn bµo tö nÊm cßn tÝch tô l¹i trong ®Êt nhiÒu t¹o ®iÒu kiÖn cho nÊm ph¸t triÓn g©y h¹i. 5. ¶nh h­ëng cña viÖc lu©n canh ®Õn bÖnh hÐo vµng trªn cµ chua do nÊm Fusarium oxysporum g©y ra t¹i x· §Æng X¸ - Gia L©m – Hµ Néi. BiÖn ph¸p lu©n canh còng lµ mét yÕu tè quan träng nh»m h¹n chÕ nguån bÖnh trªn ®«ng ruéng. Chóng t«i ®· tiÕn hµnh ®iÒu tra theo 3 c«ng thøc lu©n canh trªn c©y cµ chua t¹i x· §Æng X¸ - Gia L©m – Hµ Néi. KÕt qu¶ thu d­îc tr×nh bµy ë b¶ng 4. B¶ng 4: ¶nh h­ëng cña lu©n canh tíi bÖnh hÐo vµng Fusarium oxysporum trªn c©y cµ chua t¹i x· §Æng X¸ - Gia L©m – Hµ Néi. C«ng thøc  Lóa – cµ chua - lóa  Lóa – hµnh ta – cµ chua  Lóa – cµ tÝm – cµ chua   ChØ tiªu Ngµy ®iÒu tra  TLB (%)  TLB (%)  TLB (%)   9/9/07  0.66  1.32  2.66   16/9/07  2.00  4.33  3.66   23/9/07  3.32  5.33  6.67   30/9/07  6.00  7.34  10.00   7/10/07  9.33  11.33  15.33   14/10/07  12.66  16.67  20.00   21/10/07  18.66  21.34  26.67   ThÝ nghiÖm ®­îc tiÕn hµnh trªn gièng cµ chua tr¾ng Mü.
BiÓu ®å 4: BÖnh hÐo vµng (Fusarium oxysporum) ë c¸c c«ng thøc lu©n canh kh¸c nhau. Ghi chó: CT 1: Lóa – cµ chua – lóa. CT 2: Lóa – hµnh ta – cµ chua. CT 3: Lóa – cµ tÝm – cµ chua. Tõ kÕt qu¶ b¶ng 4 cho thÊy ë c«ng thøc lu©n canh (lóa – cµ chua – lóa) cã tû lÖ bÖnh thÊp nhÊt so víi c«ng thøc lu©n canh (lóa – hµnh ta – cµ chua) vµ c«ng thøc ( lóa –cµ tÝm – cµ chua). Qua ®ît ®iÒu tra ngµy 21/10/2007 cho thÊy ë c«ng thøc lu©n canh 1 cã tû lÖ bÖnh thÊp nhÊt lµ 18.66% vµ c«ng thøc lu©n canh 3 cã tû lÖ bÖnh cao nhÊt lµ 26.67%. Nguyªn nh©n ë c«ng thøc 1 cã tû lÖ bÖnh thÊp lµ do trªn ®ång ruéng ®· cã sù thay ®æi ký chñ nÊm Fusarium oxysporum dÉn ®Õn lµm thay ®æi m«i tr­êng sèng vµ chÊt dinh d­ìng cña nÊm ®ång thêi ®· lµm gi¶m m¹nh nguån nÊm trong ®Êt. Do ë c«ng thøc 1 trång lóa n­íc nªn cã mét thêi gian dµi ng©m n­íc ®· lµm gi¶m nguån nÊm Fusarium oxysporum tån t¹i trong ®Êt, cßn ë c«ng thøc 3 cã tû lÖ bÖnh cao h¬n lµ do cµ tÝm còng lµ mét loµi ký chñ cña nÊm Fusarium oxysporum nªn nguån bÖnh trong ®Êt kh«ng gi¶m mµ cßn t¨ng lªn dÉn ®Õn nhiÔm bÖnh nÆng h¬n. Nh­ vËy qua ba c«ng thøc lu©n canh chóng t«i thÊy khi lu©n canh c©y trång c¹n víi c©y trång n­íc cã ý nghÜa lín trong viÖc phßng trõ bÖnh hÐo vµng Fusarium oxysporum g©y ra. 6. ¶nh h­ëng cña mét sè lo¹i thuèc ho¸ häc ®Õn bÖnh hÐo vµng cµ chua do nÊm Fusarium oxysporum g©y ra trªn ®ång ruéng t¹i x· §Æng X¸ - Gia L©m – Hµ Néi. Chóng t«i tiÕn hµnh ®iÒu tra hiÖu lùc cña mét sè lo¹i thuèc ho¸ häc ngoµi ®ång ruéng trªn gièng cµ chua NhËt HP5 t¹i x· §Æng X¸ - Gia L©m – Hµ Néi. KÕt qu¶ thu ®­îc tr×nh bµy ë b¶ng 5. B¶ng 5: ¶nh h­ëng cña mét sè lo¹i thuèc ho¸ häc tíi bÖnh hÐo vµng (Fusarium oxysporum) cµ chua ngoµi ®ång ruéng t¹i x· §Æng X¸ - Gia L©m – Hµ Néi.