Nghiên cứu bệnh xuất huyết trên vi, xoang miệng cá basa (pangasius bocourti) nuôi bè tại An Giang
Lời mở đầu An Giang là tỉnh trọng điểm về sản xuất nông nghiệp của đồng bằng sông Cửu long. Cây lúa được xác định là cây lương thực chính yếu, chiếm vị trí chủ đạo trong hoạt động sản xuất nông nghiệp. Trong những năm trở lại đây, An Giang là một trong những địa phương dẫn đầu về giá trị xuất khẩu lúa gạo. Năm 1997, kim ngạch xuất khẩu nông sản của An giang đạt 132 triệu đô la Mỹ. Bên cạnh hoạt động sản xuất nông nghiệp, An Giang là địa phương có thế mạnh về thủy sản. Với đặc điểm là một tỉnh nằm sâu trong nội địa, không tiếp giáp biển, nguồn lợi thủy sản An Giang chủ yếu là nguồn cá nước ngọt khai thác trên hệ thống sông Tiền, sông Hậu và sản lượng cá nuôi. Do nhiều nguyên nhân, đặc biệt là hoạt động khai thác quá mức cùng với việc sử dụng nông dược và phương thức canh tác, nguồn lợi thủy sản An Giang đang trên đà giảm sút đáng kể. Sản lượng cá nuôi chiếm tỷ trọng ngày càng lớn trong tổng sản lượng thủy sản của địa phương. Từ lâu, người dân An Giang đã biết tận dụng các loại hình mặt nước để nuôi cá với nhiều hình thức phong phú: nuôi bè, nuôi cá ao tăng sản, Đặc biệt, hoạt động nuôi cá ở An Giang mang tính chất sản xuất hàng hóa, hàng năm cung cấp một lượng lớn nguyên liệu phục vụ cho ngành chế biến thủy sản xuất khẩu. Đối tượng nuôi chủ yếu là cá Basa (Pangasius bocourti) - chiếm 75-80% sản lượng nghề nuôi cá bè - cá tra (Pangasius hypopthalmus) và một số loài cá khác như cá hú (Pangasius conchophilus), cá he (Puntius altus), cá lóc bông (Ophiocephalus micropeltes), Do điều kiện tự nhiên thuận lợi, người nuôi cá có kinh nghiệm và thị trường tiêu thụ ngày càng được mở rộng, nghề nuôi cá An Giang phát triển nhanh chóng. Sản lượng cá nuôi tăng từ 7.714 tấn (năm 1990) lên 47.933 tấn năm 1996. Việc phát triển nghề nuôi cá trong những năm qua tại An Giang đã thiết thực góp phần giải quyết công ăn việc làm cho người lao động, tạo nguồn hàng xuất khẩu có giá trị, nâng cao thu nhập và cải thiện đời sống nhân dân, cải thiện đời sống kinh tế xã hội nông thôn. Tuy nhiên, trong những năm gần đây, nghề nuôi cá An Giang đã và đang gặp phải nhiều khó khăn lớn. Trước hết là nguồn cá giống thu vớt từ thiên nhiên ngày càng giảm sút, không đảm bảo chất lượng và số lượng, đồng thời giá cá giống ngày càng cao. Mặt khác, thị trường xuất khẩu trong những năm gần đây biến động lớn theo chiều hướng không thuận lợi dẫn đến giá thu mua nguyên liệu của các cơ sở chế biến xuất khẩu không ổn định, ảnh hưởng đến tâm lý và phương hướng đầu tư sản xuất của người nuôi cá. Đồng thời, dịch bệnh thường xuyên xảy ra, cá bị bệnh sinh trưởng chậm, tỷ lệ sống thấp và thường bị hạ phẩm loại tại các cơ sở thu mua thủy sản chế biến xuất khẩu gây tổn thất lớn cho người nuôi cá. Trong các trở ngại nói trên, yếu tố dịch bệnh là một trong những vấn đề nghiêm trọng nhất ảnh hưởng đến sự phát triển nghề nuôi cá tại An Giang. Tỷ lệ cá hao hụt do dịch bệnh trong quá trình ương nuôi cá giống cá basa đạt 30%, trong quá trình nuôi cá thương phẩm từ 5-10% (Phan Văn Ninh và cộng tác viên, 1991). Theo báo cáo số: 06/CV/TS ngày 01/4/1997 của Công ty Thủy sản An Giang (AGIFISH), gần 100% bè cá thu hoạch trong các tháng II và III năm 1997 đều có cá nhiễm bệnh đốm đỏ với các cường độ cảm nhiễm khác nhau. Cá nuôi bè nhiễm các loại bệnh đốm đỏ, đốm trắng, nấm thủy mi, trùng bánh xe ngày càng nhiều ". Tại các cơ sở thu mua, cá bị bệnh thường bị hạ phẩm cấp (cá dạt). Tỷ lệ cá dạt trong quá trình chế biến trung bình là 20%, có thời điểm lên đến 30% lượng cá thu mua. Trường hợp cá basa cung ứng cho các cơ sở chế biến thủy sản đông lạnh xuất khẩu, khi xẻ cá để làm philê nếu phát hiện những đốm đỏ tụ huyết trong thịt cá, tùy theo mức độ nghiêm trọng có thể bị hạ loại hoặc trả lại toàn bộ nguyên liệu cho người nuôi. Nhằm khắc phục tác hại của bệnh đối với nghề nuôi cá An Giang, ngành thủy sản đã phối hợp với nhiều cơ quan nghiên cứu trung ương và địa phương tiến hành nghiên cứu xác định tác nhân gây bệnh và đề xuất các biện pháp khắc phục. Kết quả các công trình nghiên cứu này đã từng bước được ứng dụng vào sản xuất mang lại hiệu quả nhất định. Tuy nhiên, ảnh hưởng của bệnh cá, đặc biệt là bệnh xuất huyết trên vi và xoang miệng của cá basa và cá tra, vẫn chưa được khắc phục triệt để, và tiếp tục gây thiệt hại lớn cho nghề nuôi cá tại An giang. Vì vậy, việc nghiên cứu về bệnh cá nuôi, tìm hiểu tác nhân và xác định phương thức phòng trị hữu hiệu là việc làm cần thiết và cấp bách nhằm góp phần ổn định và phát triển nghề nuôi cá An giang. Được sự chấp thuận của Trường Đại học Thủy sản, Hội đồng xét duyệt đề cương luận văn tốt nghiệp cao học ngành nuôi trồng thủy sản và các cán bộ hướng dẫn khoa học, chúng tôi đã thực hiện đề tài: "Nghiên cứu bệnh xuất huyết trên vi, xoang miệng cá Basa (Pangasius bocourti) cá tra (P. hypopthalmus) nuôi tại An Giang" Đề tài được tiến hành với các nội dung chính: 1. Xác định tác nhân gây bệnh 2. Tìm hiểu một số đặc điểm sinh học của tác nhân gây bệnh 3. Xác định tính chất gây bệnh của tác nhân 4. Đề xuất phương hướng phòng trị bệnh Kết quả thực hiện đề tài góp phần hiểu biết về tác nhân gây ra bệnh xuất huyết trên vi, xoang miệng của cá Basa và cá Tra tại An Giang, đặc điểm sinh học và tính chất gây bệnh của tác nhân, từ đó ứng dụng vào việc xây dựng phương thức phòng trị có hiệu quả, nhằm ổn định và nâng cao năng suất cá nuôi tại địa phương. Đồng thời góp phần vào hiểu biết về bệnh thủy sản vùng đồng bằng sông Cửu long. Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện, do hạn chế về thời gian, kinh phí, cơ sở vật chất, đặc biệt là việc phân tích mẫu cá bệnh và các thí nghiệm vi sinh vật học được tiến hành tại Bộ môn Vi khuẩn - Phòng Sinh học Thực nghiệm thuộc Viện Nghiên cứu Nuôi trồng Thủy sản II – Bộ Thủy sản (Tp. Hồ chí Minh), với sự đồng ý của cán bộ hướng dẫn khoa học, đề tài tập trung chủ yếu vào việc nghiên cứu bệnh trên cá basa. Các dữ liệu thu thập được liên quan đến bệnh xuất huyết trên vi và xoang miệng của cá tra rất hạn chế, cần phải được tiếp tục nghiên cứu bổ sung thêm. Nghiên Cứu Bệnh Xuất Huyết Trên Vi, Xoang Miệng Cá Basa (Pangasius Bocourti) Nuôi Bè Tại An Giang Mục Lục Lời cảm tạ Trang Mục lục Danh sách bảng, biểu đồ và hình Chữ viết tắt Mở đầu Chương I: Tổng quan tài liệu I.1 Sơ lược đặc điểm điều kiện tự nhiên & kinh tế xã hội tỉnh AG I.1.1Vị trí địa lý và điều kiện tự nhiên I.1.2 Tình hình kinh tế xã hội tỉnh An giang I.2 Nuôi trồng Thủy sản tại An giang I.2.1 Tình hình Nuôi trồng Thủy sản tại An giang I.2.2 Những nhân tố hạn chế sự phát triển nghề nuôi cá tạiAn giang I.3. Bệnh cá nuôi tại An giang I.4 Tình hình nghiên cứu bệnh xuất huyết của cá ba sa nói riêng và cá nước ngọt nói chung I.4.1 Trong nước I.4.2 Trên thế giới I.4.3 Các nghiên cứu về những lọai bệnh do vi khuẩn Aeromonas và Pseudomonas gây ra trên đối tượng nuôi thủy sản
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Nghiên cứu bệnh xuất huyết trên vi, xoang miệng cá basa (pangasius bocourti) nuôi bè tại An Giang, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
LÔØI CAÛM TAÏ
Taùc giaû xin chaân thaønh caûm ôn
1. Phoù Tieán só Nguyeãn vaên Haûo, Phoù Vieän tröôûng Vieän Nghieân Cöùu
Nuoâi troàng Thuûy saûn II, ñaõ höôùng daãn vaø giuùp ñôõ toâi nhieàu trong suoát quaù
trình thöïc hieän Luaän vaên toát nghieäp Cao hoïc.
2. Thaïc só Leâ Minh Tuøng, Giaùm ñoác, Kyõ sö Phan vaên Ninh, Phoù
Giaùm ñoác, Kyõ sö Phan thò Yeán Nhi vaø caùc anh chò Sôû Khoa hoïc Coâng
ngheä & Moâi tröôøng AG ñaõ giuùp ñôõ, uûng hoä kinh phí cho toâi thöïc hieän Luaän
vaên toát nghieäp naày.
3. Cöû nhaân Nguyeãn Thaønh Taâm, Phoù Ban Toå chöùc Chính quyeàn tænh
An giang, ñaõ taïo ñieàu kieän vaø hoå trôï toâi trong quaù trình hoïc taäp.
4. Cöû nhaân Vöông Bình Thaïnh, Giaùm ñoác, Kyõ sö Nguyeãn Vaên
Phöông, Phoù GÑ, Kyõ sö Ñoaøn Höõu Löïc, Phoù GÑ sôû Noâng Nghieäp & Phaùt
Trieån Noâng Thoân An Giang, KS Nguyeãn Vaên Phong, CN Nguyeãn Vaên
Hinh vaø caùc anh chò ñoàng söï sôû Noâng nghieäp & PTNT ñaõ giuùp ñôõ vaø gaùnh
vaùc thay phaàn coâng vieäc trong thôøi gian toâi hoïc taäp.
5. Kyõ sö Vöông Hoïc Vinh, Gíam Ñoác Trung taâm ÖÙng duïng & Chuyeån
giao Khoa hoïc Coâng ngheä AG, KS Voõ Phöôùc Höng Gíam Ñoác Xí nghieäp
Nuoâi troàng &ø Cheá bieán Nöôùc Maém- CTy Agifish, KS Leâ Phöôùc Hieàn, KS
Trang Kim Lieân, anh chò em coâng nhaân traïi caù Myõ Chaâu, traïi caù Myõ Thôùi
uûng hoä toâi caù gioáng ñeå thöïc hieän thí nghieäm.
6. Kyõ sö Nguyeãn Ñình Huaán, Phoù Gíam Ñoác Agifishco, KS Phan
Coâng Baèng, KCS Leâ Phöôùc Ñònh vaø Phöôïng Xí nghieäp Ñoâng laïnh F7,
giuùp toâi soá lieäu vaø thu maãu caù beänh.
7. Baùc só Thuù y Leâ Hoàng Phöôùc, Kyõ sö Ñinh thò Thuûy, Cöû nhaân Phaïm
Coâng Thaønh, KS Trình Trung Phi, KS Nguyeãn Tuaàn, KS Ñoã Quang
Tieàn Vöông, Thaïc só Nguyeãn Thanh Tuøng,, KS Nguyeãn Thu Vieãn, KS
Nguyeãn Xuaân Trinh, KS Tröông Thanh Tuaán, CN Lyù Thò Thanh Loan,
Vieän Nghieân cöùu Nuoâi troàng Thuûy saûn II, Msc Flavio Corsin ñaõ giuùp ñôõ
toâi trong suoát thôøi gian thöïc taäp vaø hoøan thaønh Luaän vaên toát nghieäp.
8. KS Voõ Thu Vaân Traïm Thuù Y H.Taân Chaâu, KS Nguyeãn Thò Hoàng
Hoa Traïm Thuù Y xaõ Long Sôn, KS Huøynh Thò Thu Loan Hoäi Noâng Daân
Vieät Nam Tx Long Xuyeân, KS Huøynh Khaéc Haïnh Phoøng Noâng nghieäp H.
Chaâu Phuù, ñaõ giuùp ñôõ toâi trong thôøi gian thöïc hieän Luaän vaên naày.
9. Thaày Coâ giaûng daïy Lôùp Cao hoïc Nuoâi troàng Thuûy saûn khoùa II vaø
baïn beø cuøng lôùp, ñaõ chia seû vui, buoàn cuøng nhau trong thôøi gian hoïc taäp.
11. Gia ñình KS Mai Ngöõ -Traàn Kim Haèng, Vieän Nghieân Cöùu Nuoâi
troàng Thuûy saûn II, daã taän tình giuùp ñôõ trong thôøi gian toâi truù nguï taïi gia
ñình ñeå thöïc hieän Luaän vaên toát mghieäp.
12. Gia ñình Ba meï vaø caùc em toâi ñaõ lo laéng, taïo moïi ñieàu kieän ñeå toâi
hoïc taäp. Cuoái cuøng toâi xin chaân thaønh caûm ôn Tieán só Nguyeãn Höõu Duõng
(tröôøng Ñaïi hoïc Thuûy saûn) ñaõ taän tình ñoäng vieân, höôùng daãn toâi thöïc hieän
vaø hoaøn thaønh baûn Luaän vaên naày.
HÖÙA THÒ PHÖÔÏNG LIEÂN
Muïc Luïc
Lôøi caûm taï Trang
Muïc luïc i
Danh saùch baûng, bieåu ñoà vaø hình iv
Chöõ vieát taét ix
Môû ñaàu 1
Chöông I: Toång quan taøi lieäu 5
I.1 Sô löôïc ñaëc ñieåm ñieàu kieän töï nhieân & kinh teá xaõ hoäi tænh AG 5
I.1.1Vò trí ñòa lyù vaø ñieàu kieän töï nhieân 5
I.1.2 Tình hình kinh teá xaõ hoäi tænh An giang 6
I.2 Nuoâi troàng Thuûy saûn taïi An giang 8
I.2.1 Tình hình Nuoâi troàng Thuûy saûn taïi An giang 8
I.2.2 Nhöõng nhaân toá haïïn cheá söï phaùt trieån ngheà nuoâi caù taïiAn giang 12
I.3. Beänh caù nuoâi taïi An giang 14
I.4 Tình hình nghieân cöùu beänh xuaát huyeát cuûa caù ba sa noùi rieâng
vaø caù nöôùc ngoït noùi chung 15
I.4.1 Trong nöôùc 15
I.4.2 Treân theá giôùi 17
I.4.3 Caùc nghieân cöùu veà nhöõng loïai beänh do vi khuaån Aeromonas
vaø Pseudomonas gaây ra treân ñoái töôïng nuoâi thuûy saûn 20
i
Chöông II: Vaät lieäu, phöông phaùp nghieân cöùu vaø boá trí thí nghieäm 26
II.1 Phöông phaùp thu thaäp soá lieäu 26
II.2 Ñòa ñieåm vaø thôøi vuï thu maãu 26
II.3 Phöông phaùp kieåm tra toång theå maãu caù 27
II.4 Phöông phaùp thu, baûo quaûn, vaän chuyeån vaø xöû lyù sô boä maãu caù 27
II.5 Phöông phaùp phaân laäp, nuoâi caáy vaø ñònh danh vi khuaån 28
II.6 Phöông phaùp tieán haønh thöïc nghieäm gaây nhieãm trôû laïi 31
II.7 Phöông phaùp toång hôïp xöû lyù soá lieäu 33
Chöông III: Keát quaû nghieân cöùu vaø thaûo luaän 34
III.1 Tình hình xuaát hieän beänh xuaát huyeát treân caù ba sa ôû An giang
trong thôøi gian nghieân cöùu 34
III.1.1Ñaùnh giaù aûnh höôûng caùc yeáu toá khí haäu, thuûy vaên chính vaø
hoïat ñoäng cuûa laøng beø ñeán chaát löôïng nöôùc cuûa vuøng nuoâi 34
III.1.1.1Caùc yeáu toá khí haäu, thuûy vaên chính 34
III.1.1.2 caùc chæ soá ñaùnh giaù möùc ñoä nhieãm baån 35
III.1.2 Tình hình xuaát hieän beänh xuaát huyeát treân caù ba sa ôû A G
An Giang trong thôøi gian nghieân cöùu 36
III.2 Keát quaû kieåm tra toång theå caùc maãu caù beänh thu thaäp ñöôïc 37
III.2.1Ñieåm thu maãu vaø soá löôïng maãu 37
III.2.2 Keát quaû kieåm tra baèng maét thöôøng veà daáu hieäu,
trieäu chöùng beänh lyù cuûa caù ba sa 38
III.2.3 Phaân nhoùm caùc daáu hieäu beänh lyù
xuaát hieän treân nhöõng maãu caù thu ñöôïc 40
ii
III.3 Keát quaû phaân laäp nuoâi caáy vaø ñònh danh vi khuaån treân caùc
maãu caù thu thaäp ñöôïc 46
III. 3.1 Soá löôïng maãu theo muøa vuï vaø khu vöïc 46
III.3.2 Keát quaû phaân laäp ñònh tính 46
III.3.3 Keát quaû phaân laäp vi khuaån ñònh löôïng 50
III.3.4 Tính nhaïy caûm cuûa caùc chuûng vi khuaån phaân laäp töø caù beänh
ñoái vôùi moät soá thuoác khaùng sinh thoâng duïng 51
III.4 Keát quaû thöïc nghieäm gaây nhieãm trôû laïi 53
III.4.1Caùc chuûng vi khuaån söû duïng cho thí nghieäm 53
III.4.2 Tính chaát gaây beänh cuûa A. hydrophila SHB681984 54
III.4.3 Tính chaát gaây beänh cuûa A. sobria STB511983 58
Chöông IV: Keát luaän vaø ñeà xuaát yù kieán 60
IV.1 Keát luaän 60
IV.2 Ñeà xuaát yù kieán 62
Taøi lieäu tham khaûo 63-72
Phuï Luïc
DANH SAÙCH BAÛNG, BIEÅU ÑOÀ VAØ HÌNH
I.BAÛNG
1. Saûn löôïng caù nuoâi taïi An giang töø naêm 1990 –1997 9
2. Soá löôïng beø nuoâi caù taïi An giang töø naêm 1990 –1997 10
3. Phaân loïai beø nuoâi caù taïi An giang 10
iii
4. Cô caáu giaù thaønh saûn phaåm caù ba sa nuoâi beø taïi An giang 11
5. Boá trí thí nghieäm gaây nhieãm trôû laïi treân caù ba sa 32
6. Taàn soá xuaát hieän caùc daáu hieäu beänh lyù treân maãu caù gioáng 40
7. Taàn soá xuaát hieän caùc daáu hieäu beänh lyù treân maãu caù thöông phaåm 42
8. Maøu saéc caùc cô quan gan, thaän, laùch cuûa caù beänh khoâng coù daáu hieäu
xuaát huyeát beân ngoøai 44
9. Ñaëc ñieåm cuûa caùc chuûnh vi khuaån phaân laäp töø caù ba sa
10. Keát quaû phaân laäp ñònh tính vi khuaån töø gan, thaän, laùch caù ba sa
48
50
11. Keát quaû phaân laäp ñònh löôïng vi khuaån toång soá töø gan caù beänh vaø caù
chöa coù bieåu hieän beänh lyù beân ngoøai trong thôøi gian nghieân cöùu 51
12. Tính nhaïy caûm cuûa caùc vi khuaån phaân laäp töø caù ba sa beänh ñoái vôùi
moät soá thuoác khaùng sinh thoâng duïng 52
II. BIEÅU ÑOÀ
Baûng ñoà Haønh chaùnh tænh An giang vi
1. Sô ñoà Quy trình pha loaõng heä thoáng canh khuaån 30
2. Taàn soá xuaát hieän caùc daáu hieäu beänh lyù treân maãu caù ba sa gioáng 41
3. Taàn soá xuaát hieän caùc daáu hieäu beänh lyù treân maãu caù ba sa thöông phaåm 43
4. Maøu saéc caùc cô quan gan thaän laùch cuûa caù beänh khoâng
bieåu hieän xuaát huyeát beân ngoøai 44
5. Tyû leä soáng cuûa caùc nhoùm caù trong thí nghieäm gaây nhieãm bôûi
vi khuaån Aeromonas hydrophila SHB681984 57
iv
III. HÌNH
1. Laøng beø nuoâi caù Chaâu Ñoác vii
2. Daáu hieäu beänh lyù beân ngoaøi cuûa caù ba sa gioáng
3. Daáu hieäu beänh lyù noäi quan cuûa caù ba sa gioáng
38
39
4. Khuaån laïc vi khuaån Aeromonas hydrophila treân moâi tröôøng TSA 46
5. Vi khuaån Aeromonas hydrophilai nhuoäm Gram 47
6. Khaùng sinh ñoà vi khuaån Aeromonas hydrophila 52
7. Caùc beå kính boá trí thí nghieäm gaây nhieãm trôû laïi treân caù ba sa 54
8. Daáu hieäu beänh lyù beân ngoaøi cuûa caù ba sa ñöôïc gaây nhieãm vi khuaån
Aeromonas hydrophila SHB681984 trôû laïi vaø ñoái chöùng
9. Daáu hieäu beänh lyù noäi quan cuûa caù ba sa ñöôïc gaây nhieãm vi khuaån
Aeromonas hydrophila SHB681984 trôû laïi vaø ñoái chöùng
55
56
v
vi
BAÛNG ÑOÀ HAØNH CHAÙNH TÆNH AN GIANG
vii
Hình1. LAØNG BEØ NUOÂI CAÙ CHAÂU ÑOÁC
viii
Ñaëc ñieåm cuûa caùc chuûng vi khuaån phaân laäp töø caù basa
Ñaëc ñieåm Aeromonas sp A. caviae A.sobria A.hydrophila Pseudomonas sp.
Motility + + + + +
Gram stain - - - - -
OF/O, OF/F +/+ +/+ +/+ +/+ +/-
Sinh Indol nd + + + -
ONPG nd + - + nd
MR-VP nd +/- +/d +/+ nd
Gelatine + + + + nd
H2S nd - + + nd
Simmon citrate nd d d d nd
Lysine nd - + d nd
Arginine nd + + + nd
Ornithine - - - - nd
KCN nd + - + nd
Nitrate nd + + + nd
Oxydase + + + + +
Catalase + + + + +
Urea - + + + -
Phenylalanine - + + + -
Gas from
glucose + - - + -
Arabinose nd + - + nd
Manitol nd + + + nd
Maltose nd + + + nd
Sucrose nd + d + nd
Ghi chuù: nd : khoâng thöïc hieän; + : döông tính; - :aâm tính
1
Keát quaû phaân laäp ñònh tính vi khuaån töø gan thaän, laùch caù basa
Soá maãu phaân laäp ñöôïc vi khuaån Khu vöïc
thu maãu
Toång
soá maãu Aeromonas sp A. hydrophila A. cavia A. sobria Pseudomonas sp
Muøa Möa
Soâng Tieàn 96
65
(67.7%)
0
22
(22,9%)
9
(9,4%)
30
(31,25%)
Soâng Haäu 63
43
(68,2%)
36
(57,1%)
18
(28,6%)
4
(6,3%)
0
Muøa Khoâ
Soâng Tieàn 30
6
(20%)
21
(70%)
0
15
(50%)
15
(30%)
Soâng Haäu 36
12
(33,33%)
18
(50%)
0
9
(25%)
0
Keát quaû phaân laäp ñònh löôïng vi khuaån toång soá töø gan caù beänh vaø caù chöa coù bieåu
hieän beänh lyù beân ngoaøi trong thôøi gian nghieân cöùu.
Muøa möa Muøa khoâ
Soá löôïng vi khuaån (104CFU/g) Soá löôïng vi khuaån (104CFU/g)
Ñieåm thu
maãu caù
beänh
Soá
löôïng
maãu Min Max Trung bình
Soá
löôïng
maãu Min Max Trung bình
Soâng Tieàn 6 2,0 109 35,83 10 0,2 16,7 5,31
Soâng Haäu 19 0,1 218 13,35 12 0,17 3,75 0,87
Caù “khoûe” - - - - 5 0,1 0,29 0,22
2
Tính nhaïy caûm cuûa caùc vi khuaån phaân laäp töø caù basa ñoái vôùi moät soá thuoác thoâng duïng
Vi khuaån
TT Teân thuoác Aeromonas
sp A. hydrophila A. sobria A.caviae Pseudomonas sp
1 Furazolidone S S S S S
2 Neomycine S S N S S
3 Gentamycine S S S S S
4 Penicilline R R R R R
5 Ampicilline R R R R R
6 Tetramycine R R S R R
7 Streptomycine R R S R R
8 Chloramphenicol R R S R R
9 Sulfamethoxazole N R S R N
* Ghi chuù: R: khaùng thuoác; S: nhaïy caûm ; N: ít nhaïy caûm
Tyû leä soáng cuûa caùc nhoùm caù trong thí nghieäm gaây nhieãm
bôûi vi khuaån A. hydrophila SHB681984
0
20
40
60
80
100
0 24 48 72 96 120 144 168 192 216 240
Thôøi gian thí nghieäm (giôø)
Ty
û le
ä so
áng
(%
)
10 cfu/ml
10 cfu/ml
10 cfu/ml
Control
3
CAÙC CHÖÕ VIEÁT TAÉT
AG - An Giang
Agifishco - Coâng ty Xuaát nhaäp khaåu Thuûy saûn An giang
BVNL TS - Cuïc Baûo veä Nguoàn lôïi Thuûy saûn
BOD5 - Nhu caàu oxy sinh hoùa 5 ngaøy
COD - Nhu caàu oxy hoùa hoïc
DO - Oxy hoøa tan
KHCN & MT - Sôû Khoa hoïc Coâng ngheä vaø Moâi tröôøng
NCNT TS I - Vieän Nghieân cöùu Nuoâi troàng Thuûy saûn I
NCNT TS II - Vieän Nghieân cöùu Nuoâi troàng Thuûy saûn II
NN & PTNT - Sôû Noâng nghieäp vaø Phaùt trieån Noâng thoân
PE - Polyethylen
TTKH-KTKTTS -Trung taâmThoângTin khoa hoïc-Kyõ thuaät Kinh teá
Thuûy saûn
XNK TS AG - Coâng ty Xuaát nhaäp khaåu Thuûy saûn An giang
IX
MÔÛ ÑAÀU
An Giang laø tænh troïng ñieåm veà saûn xuaát noâng nghieäp cuûa ñoàng baèng soâng Cöûu
long. Caây luùa ñöôïc xaùc ñònh laø caây löông thöïc chính yeáu, chieám vò trí chuû ñaïo trong
hoaït ñoäng saûn xuaát noâng nghieäp. Trong nhöõng naêm trôû laïi ñaây, An Giang laø moät
trong nhöõng ñòa phöông daãn ñaàu veà giaù trò xuaát khaåu luùa gaïo. Naêm 1997, kim
ngaïch xuaát khaåu noâng saûn cuûa An giang ñaït 132 trieäu ñoâ la Myõ.
Beân caïnh hoaït ñoäng saûn xuaát noâng nghieäp, An Giang laø ñòa phöông coù theá
maïnh veà thuûy saûn. Vôùi ñaëc ñieåm laø moät tænh naèm saâu trong noäi ñòa, khoâng tieáp giaùp
bieån, nguoàn lôïi thuûy saûn An Giang chuû yeáu laø nguoàn caù nöôùc ngoït khai thaùc treân heä
thoáng soâng Tieàn, soâng Haäu vaø saûn löôïng caù nuoâi. Do nhieàu nguyeân nhaân, ñaëc bieät
laø hoaït ñoäng khai thaùc quaù möùc cuøng vôùi vieäc söû duïng noâng döôïc vaø phöông thöùc
canh taùc, nguoàn lôïi thuûy saûn An Giang ñang treân ñaø giaûm suùt ñaùng keå. Saûn löôïng
caù nuoâi chieám tyû troïng ngaøy caøng lôùn trong toång saûn löôïng thuûy saûn cuûa ñòa
phöông.
Töø laâu, ngöôøi daân An Giang ñaõ bieát taän duïng caùc loaïi hình maët nöôùc ñeå nuoâi caù
vôùi nhieàu hình thöùc phong phuù: nuoâi beø, nuoâi caù ao taêng saûn, … Ñaëc bieät, hoaït ñoäng
nuoâi caù ôû An Giang mang tính chaát saûn xuaát haøng hoùa, haøng naêm cung caáp moät
löôïng lôùn nguyeân lieäu phuïc vuï cho ngaønh cheá bieán thuûy saûn xuaát khaåu. Ñoái töôïng
nuoâi chuû yeáu laø caù Basa (Pangasius bocourti) - chieám 75-80% saûn löôïng ngheà nuoâi
caù beø - caù tra (Pangasius hypopthalmus) vaø moät soá loaøi caù khaùc nhö caù huù
(Pangasius conchophilus), caù he (Puntius altus), caù loùc boâng (Ophiocephalus
micropeltes),…
Do ñieàu kieän töï nhieân thuaän lôïi, ngöôøi nuoâi caù coù kinh nghieäm vaø thò tröôøng
tieâu thuï ngaøy caøng ñöôïc môû roäng, ngheà nuoâi caù An Giang phaùt trieån nhanh choùng.
Saûn löôïng caù nuoâi taêng töø 7.714 taán (naêm 1990) leân 47.933 taán naêm 1996.
Vieäc phaùt trieån ngheà nuoâi caù trong nhöõng naêm qua taïi An Giang ñaõ thieát thöïc
goùp phaàn giaûi quyeát coâng aên vieäc laøm cho ngöôøi lao ñoäng, taïo nguoàn haøng xuaát
khaåu coù giaù trò, naâng cao thu nhaäp vaø caûi thieän ñôøi soáng nhaân daân, caûi thieän ñôøi
soáng kinh teá xaõ hoäi noâng thoân. Tuy nhieân, trong nhöõng naêm gaàn ñaây, ngheà nuoâi caù
An Giang ñaõ vaø ñang gaëp phaûi nhieàu khoù khaên lôùn. Tröôùc heát laø nguoàn caù gioáng
thu vôùt töø thieân nhieân ngaøy caøng giaûm suùt, khoâng ñaûm baûo chaát löôïng vaø soá löôïng,
ñoàng thôøi giaù caù gioáng ngaøy caøng cao. Maët khaùc, thò tröôøng xuaát khaåu trong nhöõng
naêm gaàn ñaây bieán ñoäng lôùn theo chieàu höôùng khoâng thuaän lôïi daãn ñeán giaù thu mua
nguyeân lieäu cuûa caùc cô sôû cheá bieán xuaát khaåu khoâng oån ñònh, aûnh höôûng ñeán taâm lyù
vaø phöông höôùng ñaàu tö saûn xuaát cuûa ngöôøi nuoâi caù. Ñoàng thôøi, dòch beänh thöôøng
xuyeân xaûy ra, caù bò beänh sinh tröôûng chaäm, tyû leä soáng thaáp vaø thöôøng bò haï phaåm
loaïi taïi caùc cô sôû thu mua thuûy saûn cheá bieán xuaát khaåu gaây toån thaát lôùn cho ngöôøi
nuoâi caù.
Trong caùc trôû ngaïi noùi treân, yeáu toá dòch beänh laø moät trong nhöõng vaán ñeà
nghieâm troïng nhaát aûnh höôûng ñeán söï phaùt trieån ngheà nuoâi caù taïi An Giang. Tyû leä
caù hao huït do dòch beänh trong quaù trình öông nuoâi caù gioáng caù basa ñaït 30%, trong
quaù trình nuoâi caù thöông phaåm töø 5-10% (Phan Vaên Ninh vaø coäng taùc vieân, 1991).
Theo baùo caùo soá: 06/CV/TS ngaøy 01/4/1997 cuûa Coâng ty Thuûy saûn An Giang
(AGIFISH), gaàn 100% beø caù thu hoaïch trong caùc thaùng II vaø III naêm 1997 ñeàu coù
caù nhieãm beänh ñoám ñoû vôùi caùc cöôøng ñoä caûm nhieãm khaùc nhau. Caù nuoâi beø nhieãm
caùc loaïi beänh ñoám ñoû, ñoám traéng, naám thuûy mi, truøng baùnh xe ngaøy caøng nhieàu…”.
Taïi caùc cô sôû thu mua, caù bò beänh thöôøng bò haï phaåm caáp (caù daït). Tyû leä caù daït
trong quaù trình cheá bieán trung bình laø 20%, coù thôøi ñieåm leân ñeán 30% löôïng caù thu
2
mua. Tröôøng hôïp caù basa cung öùng cho caùc cô sôû cheá bieán thuûy saûn ñoâng laïnh xuaát
khaåu, khi xeû caù ñeå laøm phileâ neáu phaùt hieän nhöõng ñoám ñoû tuï huyeát trong thòt caù, tuøy
theo möùc ñoä nghieâm troïng coù theå bò haï loaïi hoaëc traû laïi toaøn boä nguyeân lieäu cho
ngöôøi nuoâi.
Nhaèm khaéc phuïc taùc haïi cuûa beänh ñoái vôùi ngheà nuoâi caù An Giang, ngaønh thuûy
saûn ñaõ phoái hôïp vôùi nhieàu cô quan nghieân cöùu trung öông vaø ñòa phöông tieán haønh
nghieân cöùu xaùc ñònh taùc nhaân gaây beänh vaø ñeà xuaát caùc bieän phaùp khaéc phuïc. Keát
quaû caùc coâng trình nghieân cöùu naøy ñaõ töøng böôùc ñöôïc öùng duïng vaøo saûn xuaát mang
laïi hieäu quaû nhaát ñònh. Tuy nhieân, aûnh höôûng cuûa beänh caù, ñaëc bieät laø beänh xuaát
huyeát treân vi vaø xoang mieäng cuûa caù basa vaø caù tra, vaãn chöa ñöôïc khaéc phuïc trieät
ñeå, vaø tieáp tuïc gaây thieät haïi lôùn cho ngheà nuoâi caù taïi An giang. Vì vaäy, vieäc nghieân
cöùu veà beänh caù nuoâi, tìm hieåu taùc nhaân vaø xaùc ñònh phöông thöùc phoøng trò höõu hieäu
laø vieäc laøm caàn thieát vaø caáp baùch nhaèm goùp phaàn oån ñònh vaø phaùt trieån ngheà nuoâi
caù An giang.
Ñöôïc söï chaáp thuaän cuûa Tröôøng Ñaïi hoïc Thuûy saûn, Hoäi ñoàng xeùt duyeät ñeà
cöông luaän vaên toát nghieäp cao hoïc ngaønh nuoâi troàng thuûy saûn vaø caùc caùn boä höôùng
daãn khoa hoïc, chuùng toâi ñaõ thöïc hieän ñeà taøi:
“Nghieân cöùu beänh xuaát huyeát treân vi, xoang mieäng caù Basa (Pangasius
bocourti) caù tra (P. hypopthalmus) nuoâi taïi An Giang”
Ñeà taøi ñöôïc tieán haønh vôùi caùc noäi dung chính:
1. Xaùc ñònh taùc nhaân gaây beänh
2. Tìm hieåu moät soá ñaëc ñieåm sinh hoïc cuûa taùc nhaân gaây beänh
3. Xaùc ñònh tính chaát gaây beänh cuûa taùc nhaân
4. Ñeà xuaát phöông höôùng phoøng trò beänh
Keát quaû thöïc hieän ñeà taøi goùp phaàn hieåu bieát veà taùc nhaân gaây ra beänh xuaát
huyeát treân vi, xoang mieäng cuûa caù Basa vaø caù Tra taïi An Giang, ñaëc ñieåm sinh hoïc
3
vaø tính chaát gaây beänh cuûa taùc nhaân, töø ñoù öùng duïng vaøo vieäc xaây döïng phöông thöùc
phoøng trò coù hieäu quaû, nhaèm oån ñònh vaø naâng cao naêng suaát caù nuoâi taïi ñòa phöông.
Ñoàng thôøi goùp phaàn vaøo hieåu bieát veà beänh thuûy saûn vuøng ñoàng baèng soâng Cöûu
long.
Tuy nhieân, trong quaù trình thöïc hieän, do haïn cheá veà thôøi gian, kinh phí, cô sôû
vaät chaát, ñaëc bieät laø vieäc phaân tích maãu caù beänh vaø caùc thí nghieäm vi sinh vaät hoïc
ñöôïc tieán haønh taïi Boä moân Vi khuaån - Phoøng Sinh hoïc Thöïc nghieäm thuoäc Vieän
Nghieân cöùu Nuoâi troàng Thuûy saûn II – Boä Thuûy saûn (Tp. Hoà chí Minh), vôùi söï ñoàng
yù cuûa caùn boä höôùng daãn khoa hoïc, ñeà taøi taäp trung chuû yeáu vaøo vieäc nghieân cöùu
beänh treân caù basa. Caùc döõ lieäu thu thaäp ñöôïc lieân quan ñeán beänh xuaát huyeát treân vi
vaø xoang mieäng cuûa caù tra raát haïn cheá, caàn phaûi ñöôïc tieáp tuïc nghieân cöùu boå sung
theâm.
4
CHÖÔNG IV
KEÁT LUAÄN VAØ ÑEÀ XUAÁT YÙ KIEÁN
IV.1 Keát luaän
1- Thôøi tieát naêm 1997 baát thöôøng, muøa möa ñeán chaäm hôn so vôùi caùc naêm tröôùc,
möïc nöôùc ñaàu muøa luõ laïi thaáp hôn ñaàu muøa nöôùc kieät. Nöôùc soâng Haäu taïi Chaâu ñoác -
nôi coù löôïng beø nuoâi caù cao nhaát tænh (hôn 400 beø vaø taäp trung nhieàu beø coù saûn
löôïng nuoâi töø 120 taán/beø trôû leân) - coù hieän töôïng nhieãm höõu cô, khoâng toát cho söû
duïng sinh hoïat, nhöng vaãn duy trì ñöôïc hoïat ñoäng saûn xuaát nuoâi troàng thuûy saûn.
Muøa möa, chaát löôïng nöôùc toát hôn muøa khoâ, bôûi löôïng höõu cô trong nöôùc khoâng lôùn
vaø bieán ñoäng khoâng nhieàu, nhöng vaøo thaùng naày coù söï nhieãm vi sinh xaûy ra trong
nöôùc, do maät ñoä vi khuaån cao.
2 - Beänh xuaát huyeát treân caù ba sa xaûy ra gaàn nhö quanh naêm, khoâng mang tính
muøa vuï, nhöng ñoâi khi coù nhöõng thôøi ñieåm beänh boäc phaùt cao ñoä vaøo thaùng 2 - 3,
ñaàu muøa nöôùc kieät, thaùng 7- 8 - muøa nöôùc luõ vaø thaùng 11- muøa nöôùc ruùt.
Bieåu hieän beänh lyù beân ngoøai cuûa caù ba sa goàm:
+ Caù gioáng: xuaát huyeát treân caùc vi nhö vi ñuoâi, vi ngöïc,vi löng, vi haäu moân,
xoang mieäng, vaønh moâi coù tæ leä khaù cao.
+ Caù thöông phaåm:
* Caù coù daáu hieäu beänh lyù beân ngoøai bieåu hieän beänh raát roõ, thòt coù ñoám xuaát
huyeát ñoû, xuaát huyeát vi löng, vi ngöïc, vi haäu moân, xoang mieäng, vi ñuoâi vaø caùc tia
cöùng bò gaûy.
60
* Caù khoâng coù daáu hieäu beänh lyù beân ngoøai, nhöng beân trong noäi quan coù maøu
saéc khaùc thöôøng bieåu hieän roõ treân gan, thaän, laùch.
3 - Keát quaû phaân laäp vi khuaån ñònh tính töø caù basa ñaõ tìm thaáy naêm chuûng thuoäc
Aeromonas vaø Pseudomonas laø Aeromonas sp, Aeromonas hydrophila, Aeromonas
sobria, Aeromonas caviae vaø Pseudomonas sp.
Vi khuaån Aeromonas hydrophila, Aeromonas sobria, Aeromonas caviae,
Aeromonas sp laø nhöõng chuûng vi khuaån baét maøu Gram aâm, di ñoäng öa nhieät oân hoøa
gaén lieàn vôùi beänh nhieãm truøng maùu xuaát huyeát caù nöôùc ngoït. Pseudomonas sp cuõng
baét maøu Gram aâm, di ñoäng phaân boá roäng caû moâi tröôøng nöôùc ngoït vaø maën. Khaûo
saùt söï xuaát hieän cuûa caùc chuûng vi khuaån naày qua soá laàn baét gaëp giöõa muøa möa vaø
muøa khoâ, giöõa khu vöïc soâng Tieàn vaø soâng Haäu. Töø ñoù, coù theå thaáy raèng A.
hydrophila vaø Aeromonas sp coù quan heä chaët cheõ vôùi söï xuaát hieän beänh xuaát huyeát
cuûa caù basa nuoâi beø taïi An Giang trong thôøi gian nghieân cöùu.
4 – Keát quaû phaân laäp ñònh löôïng vi khuaån töø gan caù beänh: 0.87x104 - 35,83x104
CFU/g. Qua vi khuaån phaân laäp ñònh löôïng töø gan caù ba sa cho thaáy raèng: maät ñoä vi
khuaån toång soá caûm nhieãm treân gan caù khoâng coù söï sai khaùc coù yù nghóa thoáng keâ
giöõa muøa khoâ vaø muøa möa, giöõa soâng Tieàn vaø soâng Haäu, muøa möa treân soâng Tieàn
vaø soâng Haäu, giöõa muøa möa vaø muøa khoâ treân soâng Haäu. Nhöng coù söï khaùc bieät coù
yù nghóa thoáng keâ giöõa muøa möa vaø muøa khoâ treân soâng Tieàn; muøa khoâ treân soâng
Tieàn vaø soâng Haäu.
5 - Caùc chuûng vi khuaån phaân laäp ñöôïc töø caù basa nhaïy caûm vôùi Furazolidone,
Neomycine vaø Gentamycine. Ngoaøi A.sobria , caùc chuûng vi khuaån Aeromonas sp,
Aeromonas hydrophila, Aeromonas caviae vaø Pseudomonas sp naøy theå hieän tính ñeà
61
khaùng thuoác (drug resistance) ñoái vôùi Penicilline, Ampicilline, Tetramycine,
Streptomycine, Chloramphenicol vaø Sulfamethoxazole.
6 - Töø keát quaû gaây nhieãm thöïc nghieäm treân caù ba sa, xaùc ñònh chuûng A.
hydrophila SHB681984 laø moät taùc nhaân gaây beänh xuaát huyeát treân vi vaø xoang mieäng
caù basa nuoâi beø taïi An Giang. A. hydrophila SHB681984 cuõng laø taùc nhaân gaây beänh
khoâng baét buoäc (opportunistic pathogen) ñoái vôùi caù ba sa trong ñieàu kieän tieán haønh
thí nghieäm.
Ngöôïc laïi, söï xuaát hieän cuûa vi khuaån A. sobria STB5118983 ñoùng vai troø taùc
nhaân thöù caáp (secondary pathogens) vaø khoâng quan troïng trong quaù trình phaùt sinh
beänh xuaát huyeát cuûa caù ba sa. Caùc chuûng vi khuaån A. caviae, Pseudomonas sp qua
khaûo saùt cuõng ñoùng vai troø taùc nhaân thöù caáp trong quaù trình gaây beänh xuaát huyeát
cho caù ba sa.
V. 2 Ñeà xuaát yù kieán
1- Caùc chuûng Aeromonas sp. ñöôïc phaân laäp töø caù beänh thu treân beø nuoâi taïi khu
vöïc soâng Tieàn vaø soâng Haäu, caû trong muøa möa vaø muøa khoâ vôùi taàn soá xuaát hieän cao,
ñeà nghò tieán haønh nghieân cöùu theâm veà vò trí phaân loaïi vaø tính chaát gaây beänh cuûa caùc
chuûng vi khuaån naøy.
2 - Aeromonas hydrophila laø taùc nhaân cô hoäi gaây beänh ñoái vôùi caù ba sa trong ñieàu
kieän tieán haønh thí nghieäm, ñeà nghò nghieân cöùu veà moâi tröôøng nuoâi caù ba sa, nôi
beänh boäc phaùt coù söï hieän dieän cuûa vi khuaån Aeromonas hydrophila.
62
CHÖÔNG II
VAÄT LIEÄU, PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU VAØ BOÁ
TRÍ THÍ NGHIEÄM
II.1 Phöông phaùp thu thaäp soá lieäu
* Soá lieäu veà vò trí ñòa lyù, kinh teá xaõ hoäi, tình hình saûn xuaát, phaùt trieån
noâng nghieäp vaø Thuûy saûn tænh An giang, thu thaäp töø caùc vaên baûn baùo caùo
ñònh kyø, taøi lieäu löu tröõ cuûa sôû Noâng Nghieäp & Phaùt Trieån Noâng Thoân, cuïc
Thoáng keâ, sôû Khoa Hoïc Coâng Ngheä & Moâi Tröôøng, coâng ty Xuaát nhaäp khaåu
Thuûy saûn An giang (Agifishco).
* Phoûng vaán tröïc tieáp caùc caùn boä kyõ thuaät Thuûy saûn vaø caùn boä quaûn lyù
taïi ñòa phöông coù nuoâi caù ba sa veà tình hình nuoâi caù beø vaø hieän töôïng beänh boäc
phaùt.
* Phoûng vaán ngö daân nuoâi caù ba sa beø veà kyõ thuaät nuoâi caù, söï xuaát hieän
beänh, trieäu chöùng vaø muøa vuï.
* Caùc soá lieäu thu thaäp töø keát quaû xöû lyù, phaân tích maãu caù ba sa beänh
veà vi khuaån hoïc, thöïc nghieäm caûm nhieãm vi khuaån trôû laïi caù khoûe, thöïc hieän taïi
phoøng thí nghieäm Sinh hoïc - Thöïc nghieäm vieän Nghieân cöùu Nuoâi troàng Thuûy saûn
II - Thaønh phoá Hoà Chí Minh.
II.2 Ñòa ñieåm vaø thôøi vuï thu maãu
+ Ñòa ñieåm thu maãu
Soâng Tieàn: Maãu caù ba sa beänh, thu taïi caùc beø nuoâi caù aáp Long chaâu, xaõ
Long an, huyeän Taân chaâu, aáp Long thaïnh, Long hoøa, xaõ Long sôn, huyeän Phuù
taân, xí nghieäp Ñoâng laïnh Thuûy saûn soá 7 thuoäc Agifish.
22
Soâng Haäu: Maãu caù beänh thu taïi xí nghieäp Ñoâng laïnh Thuûy saûn soá 7 thuoäc
Agifish, nguoàn caù töø caù beø nuoâi taïi Chaâu ñoác.
+ Thôøi vuï thu maãu
Toång soá löôïng maãu thu: 80 maãu.
Muøa möa: thu maãu vaøo caùc thaùng 6, 7 naêm 1997, toång soá maãu thu 53
maãu (soâng Tieàn 32 maãu, soâng Haäu 21 maãu).
Muøa khoâ: thu maãu vaøo thaùng gieâng naêm 1998, toång soá maãu thu 27 maãu
(soâng Tieàn 10 maãu, soâng Haäu 17 maãu), trong ño ù coù 5 maãu ñoái chöùng ( caù khoâng
thaáy bieåu hieän beänh lyù beân ngoøai) coù nguoàn goác beø nuoâi taïi soâng Haäu.
II.3 Phöông phaùp kieåm tra toång theå maãu ca ù
Maãu vaät coøn töôi soáng - caù vöøa môùi cheát - ñöôïc ño chieàu daøi, caân troïng
löôïng, quan saùt baèng maét thöôøng daáu hieäu beänh lyù bieåu hieän beân ngoøai veà
hình daïng, traïng thaùi, muøi, maøu saéc caù, caùc boä phaän nhö maét, xoang mieäng,
mang, caùc vi vaø haäu moân.
Giaûi phaåu quan saùt bieåu hieän beänh lyù noäi quan ôû gan, laùch, thaän, daï daøy,
ruoät, boùng hôi, moâ môû, xoang buïng.
II.4 Phöông phaùp thu, baûo quaûn, vaän chuyeån vaø xöû lyù sô boä maãu caù
+ Phöông phaùp thu maãu
- Thu maãu caù beänh ôû beø
Caù ba sa coù bieåu hieän baát thöôøng nhö boû aên, bôi lôø ñôø treân maët nöôùc,
hoaëc troâi ngöõa buïng, taáp vaøo maët khaïi beø döôùi doøng nöôùc chaûy, caù coøn thôû thoi
thoùp, ñöôïc vôùt leân khoûi nöôùc baèng vôït löôùi.
- Thu maãu caù ba sa beänh taïi xí nghieäp Ñoâng laïnh soá 7
23
Caù ba sa nguyeân lieäu coøn soáng, ñöôïc vaän chuyeån baèng ghe ñuït,tröôùc khi ñöa
vaøo xeû thòt, quan saùt beân ngoaøi thaáy coù bieåu hieän caùc daáu hieäu beänh lyù, nhöõng
caù naày khoâng söû duïng ñeå cheá bieán, ñöôïc thu laøm maãu nghieân cöùu.
+ Vaän chuyeån, xöû lyù sô boä maãu caù vaø baûo quaûn maãu vaät
Caù ba sa beänh thu maãu taïi beø hay taïi xí nghieäp Ñoâng laïnh soá 7, tröôùc tieân
maãu vaät ñöôïc ñaùnh soá, ghi teân loaøi caù beänh, thôøi gian, ñòa ñieåm thu maãu, teân
ngöôøi thu maãu.
Maãu vaät thu, nghieân cöùu veà vi khuaån ñònh tính ñöôïc caáy trong moâi tröôøng
BHI chöùa trong oáng nghieäm 5ml. Caùc oáng nghieäm ñöôïc coät boù chaët, goùi giaáy kín
ñöïng trong hoäp nhöïa, ñeå traùnh nghieâng ñoå.
Maãu vaät nghieân cöùu veà vi khuaån ñònh löôïng: ñöïng gan caù trong tuùi PE, daùn
kín, giöõ laïnh trong thuøng xoáp.
Sau khi xöû lyù sô boä, maãu vaät ñöôïc vaän chuyeån baèng xe bus toác haønh, töø nôi
thu maãu ñeán phoøng thí nghieäm cuûa vieän Nghieân Cöùu Nuoâi Troàng Thuûy Saûn II.
Thôøi gian töø luùc thu maãu ñeán khi xöû lyù maãu taïi phoøng thí nghieäm khoâng quaù
24 giôø.
II.5 Phöông phaùp phaân laäp, nuoâi caáy vaø ñònh danh vi khuaån
- Xöû lyù maãu phaân laäp ñònh tính
Vi khuaån phaân laäp töø caùc cô quan gan, thaän, laùch cuûa caù, caáy tröïc tieáp vaøo
moâi tröôøng BHI (Brain Heart Infusion Broth), chöùa trong oáng nghieäm 5 ml ñaõ
ñöôïc thanh truøng baèng Autoclave, ñeå vaøo tuû aám, nhieät ñoä 30oC, trong 24 giôø.
Khi vi khuaån ñaõ taêng sinh khoái, ñöôïc caáy chuyeàn sang moâi tröôøng khoâng
choïn loïc (nonselective media) TSA (Tryptone Soya Agar) vaø moâi tröôøng choïn
loïc (selective media) Aeromonas Isolation Medium Base. Taát caû ñeå trong tuû
aám, nhieät ñoä 30oC. Khi khuaån laïc moïc ñaày ñuû, choïn nhöõng khuaån laïc rôøi,
24
chieám öu theá, tieáp tuïc caáy laïi treân moâi tröôøng TSA, choïn gioáng thuaàn, roài caáy
chuyeàn sang moâi tröôøng BHIA (Brain Heart Infusion Agar) ñeå löu gioáng.
+ Nhuoäm Gram ñeå quan saùt hình thaùi vi khuaån theo phöông phaùp Hucker’s
Modification.
+ Thöïc hieän caùc phaûn öùng sinh hoùa, ñònh danh vi khuaån theo heä thoáng
phaân loïai vi khuaån cuûa Bergey (1981).
+ Söû duïng caùc phaûn öùng sinh hoùa thöïc hieän ñònh danh vi khuaån.
1. Oxydase 2. Catalase 3. OF/O ; OF/ F
4. KIA 5. MR - VP 6. Simons citrate
7. Phenylalanine (agar) 8. Urea 9. Indol
10. Nitrat 11. Arginine 12. Ornithine
13. Lysine 14. H2S Production 15.Motility
16. KCN 17.ONPG 18. Gelatine
19. Glucose (gas) 20. Latose 21. Arabinose
22. Maltose 23. Sucrose (Saccarose) 24. Rhaminose
25. Malnitole 26. Sorbitole 27. Galactose
28.Inositole
+ Söû duïng API 20E ñònh danh vi khuaån phaân laäp laàn 2.
- Phöông phaùp laäp khaùng sinh ñoà :Laäp khaùng sinh ñoà theo phöông phaùp ñóa
giaáy cuûa Kirby - Bauer (Boä moân vi sinh - khoa Y 1989).
- Xöû lyù maãu ñònh löôïng vi khuaån: baèng phöông phaùp pha loõang lieân tieáp.
Caét moät maãu gan, caân troïng löôïng 1gr, cho vaøo coái thuûy tinh giaõ nhuyeãn.
Sau khi maãu vaät nhuyeãn mòn, cho vaøo oáng nghieäm coù chöùa 9ml nöôùc muoái sinh
lyù 0,85% NaCl ñaõ thanh truøng , khuaáy ñeàu baèng maùy laéc. Laáy 1ml dung dòch
cho vaøo oáng nghieäm thöù I chöùa 9ml nöôùc muoái sinh lyù, duøng pipet huùt troän
25
ñeàu, roài laáy 1ml canh khuaån cho vaøo oáng nghieäm chöùa 9ml nöôùc muoái sinh lyù
thöù 2. Töø oáng thöù 2 , laáy 1ml canh khuaån cho vaøo oáng nghieäm thöù 3, cöù theá
ñeán oáng nghieäm thöù 4, 5, 6.
Moãi oáng nghieäm laáy 0,1ml canh khuaån, daøn ñeàu (spread plate method) treân
ñóa moâi tröôøng PCA (Plate Count Agar) baèng ñuûa (que gaïc) thuûy tinh (moãi oáng
nghieäm ñeám 2 ñóa). Giöõ caùc ñóa trong tuû aám 30oC. Sau 24 giôø, ñeám khuaån laïc
treân 2 ñóa, tính trung bình toång soá khuaån laïc (CFU/gr).
Sô ñoà 1: Quy trình pha loaõng lieân tieáp canh khuaån ñeå ñeám khuaån laïc.
26
II.6 Phöông phaùp tieán haønh thöïc nghieäm gaây nhieãm trôû laïi
- Xaùc ñònh maät ñoä vi khuaån: Chuûng vi khuaån thí nghieäm ñöôïc nuoâi caáy taêng
sinh trong moâi tröôøng BHI, caáy chuyeàn sang ñóa moâi tröôøng TSA, gaïn khuaån laïc
hoøa vaøo 3 oáng nghieäm, moãi oáng chöùa 9ml nöôùc muoái sinh lyù 0,85% NaCl,
vôùi 3 maät ñoä khaùc nhau theå hieän qua 3 ñoä ñuïc: cao, trung bình, thaáp. Maãu
canh khuaån pha loõang theo quy trình pha loõang lieân tieáp ñeám khuaån laïc. Choïn 3
oáng canh khuaån coù maät ñoä thaáp nhaát trong cuøng moät daõy, moãi oáng canh khuaån
cuûa moãi maät ñoä vi khuaån laáy 0,1ml daøn ñeàu treân 2 ñóa moâi tröôøng PCA, uû trong
tuû aám 30o C, 24 giôø, ñeám khuaån laïc, laáy trung bình toång soá, tính maät ñoä vi khuaån/
ml.
+ Chuaån bò caù thí nghieäm: Tieán haønh thöïc nghieäm gaây nhieãm vi khuaån trôû laïi
treân caù ba sa khoûe maïnh, nhaèm xaùc ñònh vi khuaån taùc nhaân gaây beänh. Vì vaäy caù
ba sa thí nghieäm gaây nhieãm ñöôïc nuoâi trong phoøng thí nghieäm, ñeå taïo söï oån ñònh
hôn veà ñieàu kieän soáng cuõng nhö söùc khoûe , so vôùi caù ba sa soáng beân ngoøai.
Caù ba sa sinh saûn nhaân taïo, môùi nôû 3 ngaøy, hoaëc 10 ngaøy tuoåi, töø Chaâu ñoác,
Long xuyeân (An giang) chuyeån ñeán vieän Nghieân cöùu Nuoâi troàng Thuûy saûn II,
trong bao PE coù bôm oxy baèng xe bus toác haønh.
Taïi vieän Nghieân cöùu Nuoâi troàng Thuûy saûn II, caù öông trong beå kính, kích
thöôùc 0,4 x 0,8 x 0, 45 m vaø 1 beå 0,45 x 1,5 x 0,5 m. Trong suoát quaù trình nuoâi,
suïc khí lieân tuïc caû ngaøy laãn ñeâm. Maät ñoä caù trong beå kính 15 con caù /120 lit
nöôùc. Thöùc aên cho caù laø tröùng nöôùc (Moina) trong tuaàn leã ñaàu, töø tuaàn thöù hai
trôû ñi, caù aên truøng chæ (Tubifex), thöùc aên vieân. (Moina, truøng chæ ñöôïc ngaâm
trong nöôùc maùy ít nhaát 1 giôø döôùi voøi nöôùc chaûy nheï, tröôùc khi cho caù aên).
Nguoàn nöôùc nuoâi caù laø nöôùc maùy, tröõ trong beå gaïch men. Nöôùc chöùa trong beå ít
nhaát 24 giôø ñeå loïai heát Chlor, tröôùc khi cho vaøo beå kính. Beå nuoâi caù huùt caën,
27
thay nöôùc 1laàn/ ngaøy, moãi laàn thay 30 - 80% löôïng nöôùc trong beå. Thôøi gian
öông töø caù boät leân caù gioáng ñaït quy côõ tieán haønh thí nghieäm laø 75 ngaøy.
+ Boá trí thí nghieäm
- Choïn caù töông ñoái ñoàng ñeàu veà kích côõ, boá trí 10 con / beå kính. Ño
chieàu daøi, caân troïng löôïng caù, ñeå caù oån ñònh 1 ngaøy. Tieán haønh boá trí thí
nghieäm ôû loaïi caù ñaït chieàu daøi trung bình 9,2 cm, troïng löôïng trung bình 8,5
gr (ñôït I) vaø chieàu daøi trung bình 10,9 cm, troïng löôïng trung bình 9,3gr
(ñôït II).
- Phöông phaùp gaây nhieãm: caù thí nghieäm goàm 100 con, ñöôïc chia thaønh 4
nhoùm. Nhoùm caù ñoái chöùng goàm 10 con, moãi caù theå ñöôïc tieâm vaøo xoang buïng 0,1
ml dung dòch muoáâi sinh lyù (0,85% NaCl) ñaõ thanh truøng. Caùc caù theå thuoäc 3
nhoùm caù coøn laïi (30 con/nhoùm) ñöôïc tieâm vaøo xoang buïng 0,1 ml canh khuaån coù
löôïng vi khuaån laàn löôït theo töøng nhoùm laø 103 , 105 , vaø 107 cfu/ml, (baûng 5).
- Chaêm soùc theo doõi caù thí nghieäm: Sau khi tieâm, caù ñöôïc nuoâi trong beå, moãi
beå 10 con theo töøng nhoùm thí nghieäm, haøng ngaøy chaêm soùc theo doõi theo phöông
thöùc neâu treân. Thôøi gian theo doõi 15 ngaøy hoaëc ñeán khi toaøn boä caù thí nghieäm bò
cheát. Trong quaù trình theo doõi, ghi nhaän thôøi ñieåm 50% soá caù gaây nhieãm bò cheát,
ghi nhaän caùc daáu hieäu beänh lyù cuûa caù cheát.
Baûng 5. Boá trí thí nghieäm gaây nhieãm vi khuaån trôû laïi treân caù ba sa
Noàng ñoä gaây
nhieãm
Ñoái chöùng 107
cfu/ml
105
cfu/ml
103
cfu/ml
Lieàu löôïng tieâm 0,1ml 0,1ml 0,1ml 0,1ml
Beå thí nghieäm soá 1 2 5 8
// 3 6 9
// 4 7 10
Thí nghieäm ñöôïc thöïc hieän 2 ñôït cuûa 2 chuûng vi khuaån khaùc nhau.
28
- Thu maãu taïi phoøng thí nghieäm caù môùi vöøa cheát do gaây nhieãm, phaân laäp vi
khuaån xaùc ñònh taùc nhaân gaây beänh.
II. 7 Phöông phaùp toång hôïp xöû lyù soá lieäu
Caùc soá lieäu thu ñöôïc trong quaù trình nghieân cöùu ñöôïc xöû lyù phaân tích theo
phöông phaùp thoáng keâ toaùn hoïc thoâng duïng.
29
CHÖÔNG I
TOÅNG QUAN TAØI LIEÄU
I.1 Sô löôïc ñaëc ñieåm ñieàu kieän töï nhieân vaø kinh teá xaõ hoäi tænh An Giang
I.1.1 Vò trí ñòa lyù vaø ñieàu kieän töï nhieân
An giang naèm veà phía taây Nam boä, thuoâïc vuøng ñoàng baèng soâng Cöûu long, giôùi
haïn bôûi caùc vó ñoä 10o12’ –10o 57’ ñoä vó Baéc, 104o 46’-105o 35’ñoä kinh Ñoâng. Phía
baéc vaø taây baéc giaùp Campuchia; phía ñoâng vaø ñoâng baéc giaùp tænh Ñoàng Thaùp; phía
nam vaø ñoâng nam giaùp tænh Caàn Thô; phía taây vaø taây nam giaùp tænh Kieân Giang.
Khí haäu An giang mang tính ñoàng nhaát vaø oån ñònh, nhieät ñoä trung bình giöõa
thaùng noùng nhaát vaø thaùng laïnh nhaát cheânh leäch khoâng quaù 4oC. Thaùng Gieâng laø
thaùng laïnh nhaát, nhieät ñoä trung bình khoûang 25 - 26oC. Thaùng noùng nhaát laø thaùng Tö,
nhieät ñoä trung bình 33 - 35oC. Nhieät ñoä toái thaáp tuyeät ñoái 15oC nhöng raát ít khi xaûy ra,
thöôøng chæ töø 19 -21oC. Nhieät ñoä toái cao tuyeät ñoái khoâng vöôït quaù 39o C. Tuy nhieân,
bieân ñoä dao ñoäng nhieät ñoä ngaøy ñeâm khaù roõ (7-8oC). Söï dao ñoäng naày xaûy ra maïnh
nhaát vaøo nhöõng thaùng muøa khoâ (13 - 14oC) .
Toång löôïng möa haèng naêm 1.300 -1.500 mm, thaáp hôn caùc tænh ven bieån laân caän
vaø coù söï phaân hoùa thaønh hai muøa roõ reät. Muøa möa baét ñaàu vaøo cuoái thaùng Tö, truøng
vôùi muøa ngaäp luõ, keát thuùc vaøo thaùng Möôøi Moät. Muøa khoâ töø thaùng Möôøi hai ñeán thaùng
Ba naêm sau. Söï phaân hoùa veà khí haäu, ñaëc bieät laø ñoä aåm khoâng khí, giöõa hai muøa raát
saâu saéc, gaây ra nhöõng khoù khaên khoâng nhoû cho saûn xuaát noâng nghieäp, buoäc An giang
phaûi chuù troïng ñeán coâng taùc thuûy lôïi ( Buøi Ñaït Traâm 1991).
5
Dieän tích ñaát töï nhieân toaøn tænh An giang laø 3.492 Km2 bao goàm 2.124 Km2 ñaát
noâng nghieäp vôùi heä thoáng soâng ngoøi, keânh raïch phaân boá daøy ñaëc. Do ôû xa bieån, An
Giang khoâng bò nhieãm maën song vaãn chòu aûnh höôûng thuûy trieàu bieån Ñoâng vôùi bieân ñoä
thuûy trieàu lôùn. Trong muøa möa, nöôùc luõ töø thöôïng nguoàn soâng Meâkoâng traøn veà vöôït
quaù khaû naêng taûi nöôùc cuûa heä thoáng soâng raïch, keát hôïp luùc trieàu cöôøng gaây ngaäp luït
phaàn lôùn dieän tích tænh. Taïi moät soá khu vöïc, thôøi gian ngaäp luõ haøng naêm keùo daøi töø 4
ñeán 6 thaùng.
Trong nhöõng naêm coù luõ lôùn, quaù trình dieãn bieán vaø cöôøng ñoä chaûy traøn, ngaäp luït
treân ñaát An giang dieãn ra ôû möùc raát aùc lieät, nhieàu heä thoáng caùc coâng trình giao thoâng
Thuûy lôïi, y teá, giaùo duïc, kho taøng, nhaø cöûa ... bò taøn phaù heát söùc naëng neà, so ra chaúng
keùm gì nhöõng thieät haïi do baõo lôùn gaây ra cho caùc tænh ven bieån mieàn Trung vaø mieàn
Baéc nöôùc ta (Buøi Ñaït Traâm, 1991). Öôùc tính thieät haïi do luõ gaây ra treân toaøn tænh An
giang naêm 1997 laø 65 tyû ñoàng, trong ñoù 3.222 ha luùa bò maát traéng, 18,65 ha ao caù bò
ngaäp ( Sôû Khoa hoïc – Coâng ngheä vaø Moâi tröôøng An Giang,1998).
Tuy nhieân, treân moät goùc ñoä khaùc, do luõ luït keùo daøi ñaõ boài ñaép theâm phuø sa naâng
cao ñoä phì nhieâu lôùn cho ñaát saûn xuaát noâng nghieäp, goùp phaàn naâng cao saûn löôïng noâng
saûn thu hoaïch haèng naêm. Ñoàng thôøi, theo doøng nöôùc luõ, toâm caù treân soâng Meâkoâng di
truù vaøo ñoàng ruoäng. Sau luõ, nhieàu loaøi caù, toâm coøn ôû laïi, trong caùc keânh, raïch ,ao, hoà,
ñaàm, ñìa.. laøm cho nguoàn lôïi thuûy saûn noäi ñoàng An giang khaù doài daøo (Buøi Ñaït
Traâm, 1991).
I.1.2 Tình hình kinh teá - xaõ hoäi tænh An giang
Veà haønh chaùnh, tænh An giang coù hai thò xaõ vaø chín huyeän, trong ñoù coù hai huyeän
mieàn nuùi naèm doïc theo bieân giôùi Campuchia coù öu theá veà laâm nghieäp vaø boán huyeän
6
cuø lao naèm giöõa soâng Tieàn vaø soâng Haäu vôùi nhieàu thuaän lôïi cho vieäc phaùt trieån noâng
nghieäp vaø nuoâi troàng Thuûy saûn.
Theo soá lieäu ñieàu tra, daân soá An giang khoaûng 2.075.000 ngöôøi vôùi 366.212 hoä cö
daân. Soá hoä soáng döïa vaøo noâng nghieäp chieám 78,36%, trong ñoù chuyeân nuoâi thuûy saûn
1% (Cuïc Thoáng keâ AG 1996).
Noâng nghieäp laø hoaït ñoäng kinh teá chuû yeáu cuûa tænh An giang. Vôùi ñieàu kieän töï
nhieân thuaän lôïi, ñaát ñai phì nhieâu vaø heä thoáng thuûy lôïi töông ñoái phaùt trieån, An Giang
laø tænh daãn ñaàu khu vöïc ñoàng baèng soâng Cöûu long veà saûn löôïng luùa gaïo haøng naêm.
Nhôø chính saùch öu tieân phaùt trieån noâng nghieäp trong chieán löôïc phaùt trieån kinh teá cuûa
ñòa phöông, saûn löôïng löông thöïc An Giang khoâng ngöøng gia taêng trong nhöõng naêm
1990 – 1997, goùp phaàn vaøo vieäc gia taêng kim ngaïch xuaát khaåu noâng saûn cuûa ñòa
phöông.
Beân caïnh vieäc phaùt trieån noâng nghieäp, An giang ñaõ vaø ñang töøng böôùc phaùt huy
tieàm naêng thuûy saûn cuûa ñòa phöông. Töø laâu, ngöôøi daân An Giang ñaõ bieát lôïi duïng thieân
nhieân, hình thaønh ngheà nuoâi caù beø, nuoâi caù ao, hoà truyeàn thoáng; lôïi duïng cheá ñoä thuûy
trieàu vaø thôøi gian ngaäp luõ ñeå nuoâi caù quanh naêm (Buøi Ñaït Traâm, 1991).
Nhôø vaøo chính saùch hoå trôï voán, giuùp ñôõ höôùng daãn kyõ thuaät vaø thò tröôøng xuaát
khaåu ngaøy caøng ñöôïc môû roäng, ngheà nuoâi caù haøng hoùa An Giang phaùt trieån nhanh
choùng. Trong nhöõng naêm qua, toác ñoä taêng tröôûng bình quaân haøng naêm cuûa ngaønh
Thuûy saûn (chuû yeáu nuoâi caù) laø 12% (Sôû Noâng nghieäp vaø Phaùt trieån Noâng thoân An
Giang,1997) taïo nguoàn nguyeân lieäu xuaát khaåu thuûy saûn oån ñònh, goùp phaàn oån ñònh vaø
naâng cao möùc soáng cuûa nhaân daân. Ñôøi soáng noâng daân daàn daàn ñöôïc caûi thieän, cô sôû
haï taàng ñöôïc naâng caáp, giao thoâng noâng thoân phaùt trieån, caùc cuïm tuyeán daân cö ñöôïc
7
thaønh laäp, caùc coâng trình phuùc lôïi nhö beänh xaù, tröôøng hoïc ñöôïc xaây döïng ngaøy
caøng khang trang.
I.2 Nuoâi troàng thuûy saûn taïi An giang
I.2.1 Tình hình nuoâi troàng thuûy saûn tænh An Giang
An giang ñöôïc thöøa höôûng nhieàu öu ñaõi cuûa thieân nhieân, vôùi heä thoáng soâng
ngoøi, keânh raïch chaèng chòt, nöôùc ngoït quanh naêm, thích hôïp cho söï sinh tröôûng vaø
phaùt trieån cuûa caùc loøai thuûy sinh vaät nöôùc ngoït. Hôn nöõa, trong muaø möa caùc yeáu toá
moâi tröôøng coù nhieàu thuaän lôïi hôn muøa khoâ, vì muøa möa nöôùc ngaäp saâu, haøm löôïng
döôõng khí doài daøo, caùc yeáu toá giôùi haïn voâ sinh vaø höõu sinh taùc ñoäng khoâng ñaùng keå,
löôïng thöùc aên boå sung doài daøo (Traàn Ñöùc Can vaø ctv, 1991).
Nhaân daân An Giang nuoâi caù theo nhieàu moâ hình vôùi nhieàu ñoái töôïng nuoâi khaùc
nhau, trong ñoù, nuoâi caù tra trong ao vaø caù ba sa trong loàng beø mang tính chaát saûn xuaát
haøng hoùa vaø saûn löôïng cao nhaát.
Vaøo muøa möa, ngö daân vôùt caù boät caù tra (Pangasius hypophthalmus), ba sa
(Pangasius bocourti), huù (Pangasius conchophilus), he (Puntius altus), loùc boâng
(Ophiocephalus micropeltes) ... töø soâng Tieàn, soâng Haäu taïi An Giang hoaëc treân ñòa
phaän Campuchia öông nuoâi thaønh caù gioáng ñeå cung caáp cho ngöôøi nuoâi caù. Nhöõng
naêm gaàn ñaây, thaønh coâng trong vieäc saûn xuaát gioáng baèng con ñöôøng sinh saûn nhaân taïo
caùc loaøi caù tra (Pangasius hypophthalmus), ba sa (Pangasius bocourti), loùc boâng
(Ophiocephalus micropeltes), meø vinh (Puntius gonionotus) , he (Puntius altus) ... ñaõ
boå sung nguoàn gioáng cho ngheà nuoâi caù, giuùp ngö daân bôùt ñi phaàn naøo söï leä thuoäc vaøo
nguoàn gioáng thieân nhieân.
8
Laø vuøng saûn xuaát noâng nghieäp chuyeân canh, nguoàn phuï phaåm noâng nghieäp nhö
taám, caùm gaïo, baép, rau xanh… taïi An Giang raát doài daøo. Beân caïnh ñoù, ngheà nuoâi caù
An Giang coøn ñöôïc cung caáp nguoàn caù linh vaø caù taïp töø hoaït ñoäng khai thaùc treân soâng
raïch, ruoäng ñoàng trong muøa luõ vaø töø vònh Thaùi lan vaø bieån Hoà Campuchia trong muøa
khoâ. Do lôïi ñieåm naøy, nguoàn thöùc aên duøng cho ngheà nuoâi caù taïi An Giang phong phuù,
ñaûm baûo chaát löôïng vaø töông ñoái reû tieàn.
Ngö daân An giang giaøu kinh nghieäm trong ngheà nuoâi caù, töø öông nuoâi caù gioáùng
ñeán chaêm soùc nuoâi caù thöông phaåm vôùi trình ñoä thaâm canh cao. Naêng suaát trung bình
cuûa ngheà nuoâi caù tra trong ao laø 23-25 taán/ ha/naêm.
Saûn löôïng caù nuoâi taïi An Giang trong caùc naêm 1990 -1997 ñöôïc trình baøy ôû baûng
1.
Baûng 1 : Saûn löôïng caù nuoâi taïi An Giang töø 1990 – 1997
(Sôû Noâng nghieäp vaø Phaùt trieån noâng thoân An Giang, 1998)
Naêm
Chæ tieâu
1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997
Toång saûn löôïng (T) 7.714 8.165 17.222 21.670 31.475 35.060 47.933 41.579
Saûn löôïng caù nuoâi beø (T) 5.677 12.550 17.000 27.419 20.454 25.903 19.302
Soá lieäu ôû baûng 1 cho thaáy, ngheà nuoâi nuoâi thuûy saûn ôû An giang lieân tuïc taêng
tröôûng raát nhanh trong nhöõng naêm qua. Ñoàng thôøi, ngheà nuoâi caù beø chieám vai troø chuû
ñaïo, vôùi saûn löôïng caù nuoâi beø chieám hôn 50% toång saûn löôïng caù nuoâi toaøn tænh.
Hieäu quaû kinh teá cuûa ngheà nuoâi caù basa trong beø cao, ñoàng thôøi, thò tröôøng xuaát
khaåu caù basa khaù oån ñònh vaø ngaøy caøng ñöôïc môû roäng trong nhöõng naêm gaàn ñaây, vì
theá ngheà nuoâi caù basa phaùt trieån nhanh choùng. Soá löôïng beø nuoâi caù taïi An Giang taêng
9
nhanh (Baûng 2) - khaúng ñònh vò trí quan troïng cuûa ngheà nuoâi caù beø trong cô caáu ngaønh
nuoâi troàng thuûy saûn cuûa ñòa phöông.
Baûng 2: Soá löôïng beø nuoâi caù taïi An Giang töø 1990 – 1997
(Ñôn vò: caùi)
Naêm 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997
Toång soá beø 540 602 1.038 1.469 2.053 2.337 2.503 2.118
Soá beø nuoâi caù 425 502 844 1.226 1.908 2.126 2.503 2.102
Theo keát quaû ñieàu tra cuûa Sôû Noâng nghieäp & PTNT naêm 1997, caùc beø nuoâi caù taïi
An Giang laøm baèng goã, maët beø ñöôïc thieát keá laøm nhaø ôû cuûa hoä nuoâi caù. Theo kích côû,
beø nuoâi caù ñöôïc phaân loaïi nhö sau:
Baûng 3: Phaân loaïi beø nuoâi caù taïi An Giang
(Chi cuïc BaûoVeä Nguoàn Lôïi Thuûy Saûn - An Giang, 1997)
Loaïi
Theå tích
(m3)
Kích thöôùc (m)
(Daøi x Roäng x Cao)
Muïc ñích söû
duïng chính
Saûn löôïng
(Taán/beø)
I 810 –1.485 20 x 9 x 4,5 – 27x11x 5 Nuoâi caù thòt 120 – 200
II 288- 810 12 x6 x 4 – 20 x 9 x 4,5 Nuoâi caù thòt 40 – 120
III 96 – 288 8 x 4 x 3 – 12 x 6 x 4 Nuoâi caù thòt 12 – 40
IV < 96 Nhoû hôn 8 x 4 x 3 Öông gioáng < 12
Trong soá caùc loaïi beø nuoâi caù trình baøy taïi baûng 3, beø loaïi IV chieám 52,7% ; soá
löôïng beø loaïi I raát ít (3%), chuû yeáu do caùc coâng ty coå phaàn hoaëc caùc coâng ty Traùch
nhieäm Höõu haïn nuoâi caù ñöa vaøo söû duïng trong nhöõng naêm gaàn ñaây.
Söï phaân boá caùc beø nuoâi caù taïi An Giang coù möùc ñoä taäp trung cao thaønh töøng vuøng
chuyeân hoùa theo coâng ñoaïn saûn xuaát (öông nuoâi caù gioáng, nuoâi caù thòt taêng saûn) hoaëc
10
theo ñoái töôïng nuoâi. Beø nuoâi caù ba sa vaø caù tra taäp trung vuøng Chaâu phuù, Chaâu ñoác,
Taân chaâu, An phuù, Phuù taân, caù he nuoâi ñôn ôû Chôï môùi, Chaâu thaønh, Long xuyeân. Taïi
huyeän Chaâu phuù, beø caù öông nuoâi caù gioáng taäp trung ôû Khaùnh hoøa, beø nuoâi caù thöông
phaåm taäp trung ôû Myõ phuù.
Naêng suaát trung bình caùc beø nuoâi caù thòt taïi An Giang ñaït töø 150 - 170 kg/m3/
vuï. Caùc loaøi caù ñöôïc nuoâi phoå bieán trong beø taïi An Giang laø caù ba sa, caù tra, caù huù, caù
he, caù loùc boâng. Trong ñoù, caù basa vaø caù tra laø ñoái töôïng nuoâi chính do toác ñoä sinh
tröôûng nhanh vaø coù theå nuoâi vôùi maät ñoä cao. Ñaëc bieät, nhôø coù thò tröôøng xuaát khaåu oån
ñònh, caù basa laø ñoái töôïng ñöôïc taäp trung chuù yù nhieàu nhaát, chieám 75 - 80 % saûn löôïng
caù nuoâi cuûa tænh. Caù basa ñöôïc nuoâi trong beø vôùi maät ñoä töø 120 - 150 con/ m3, caù thaû
gioáng coù kích côõ 0,1 - 0,15 kg/con, sau 12 - 18 thaùng nuoâi caù ñaït troïng löôïng trung
bình 1,0 - 1,5 kg/con. Heä soá thöùc aên tieâu toán trung bình laø 3,3 -3,5 thaáp nhaát laø 2,7.
Theo Phan vaên Ninh (1991), chi phí thöùc aên chieám tyû leä cao nhaát trong cô caáu giaù
thaønh saûn phaåm caù ba sa nuoâi trong beø (Baûng 4)
Baûng 4: Cô caáu giaù thaønh saûn phaåm caù basa nuoâi beø taïi An Giang (%)
(Phan Vaên Ninh, 1991)
Giai ñoaïn Con gioáng Thöùc aên Chi phí khaùc
Öông nuoâi caù gioáng 17,36 56,10 26,54
Nuoâi caù thòt 19,27 61,84 18,89
Thò tröôøng tieäu thuï saûn phaåm caù basa chuû yeáu laø cung caáp nguyeân lieäu phuïc vuï
hoaït ñoäng xuaát khaåu döôùi daïng caù phileâ ñoâng laïnh. Tæ leä nguyeân lieäu/fillet thaønh
phaåm cuûa caù basa phoå bieán taïi caùc cô sôû cheá bieán thuûy saûn xuaát khaåu An Giang laø 3,7
– 4,0 (Agifish, 1998). Caù tra cuõng ñöôïc chaøo haøng ra thò tröôøng quoác teá döôùi daïng
11
phileâ ñoâng laïnh (tæ leä nguyeân lieäu/fillet thaønh phaåm = 3,5), nhöng khoái löôïng xuaát
khaåu ñöôïc raát thaáp, chuû yeáu tieâu thuï taïi thò tröôøng tænh laân caän vaø ñöôïc cheá bieán laøm
khoâ phoàng. Do tieâu thuï taïi thò tröôøng trong nöôùc, giaù thu mua nguyeân lieäu caù tra taïi
caùc cô sôû cheá bieán thuûy saûn khoâng cao.
I.2.2 Nhöõng nhaân toá haïn cheá söï phaùt trieån ngheà nuoâi caù taïi An giang
Ngheà nuoâi caù An giang chuû yeáu ôû daïng hoä caù theå, vieäc cho aên, chaêm soùc, quaûn lyù
döïa vaøo lao ñoäng thuû coâng cuûa gia ñình. Tay ngheà cuûa chuû hoä saûn xuaát, ít nhaát cuõng
treân ba naêm. Tuy nhieân, theo ñieàu kieän saûn xuaát hieän nay, nuoâi thaâm canh ñoøi hoûi
phaûi coù nhieàu coâng söùc maø lao ñoäng thuû coâng khoâng laøm xueå, phaûi nhôø vaøo maùy moùc,
thieát bò hieän ñaïi. Ñoái vôùi nhöõng beø coù saûn löôïng nuoâi lôùn töø 50 taán trôû leân, ñaõ ñöa
maùy taïo thöùc aên vieân, maùy caét rau, maùy troän thöùc aên thay cho lao ñoäng chaân tay.
Ngheà nuoâi caù beø taïi An Giang chuû yeáu döïa vaøo nguoàn caù gioáng töï nhieân. Vôùi söï
phaùt trieån nhanh choùng veà soá löôïng beø nuoâi caù vaø vieäc naâng cao maät ñoä nuoâi caù thaâm
canh, löôïng caù gioáng ba sa thu vôùt töï nhieân khoâng ñuû cung öùng cho ngö daân nuoâi beø.
Theo öôùc tính cuûa sôû Noâng nghieäp & PTNT An giang, vôùi saûn löôïng trung bình
20.000 taán ba sa thöông phaåm haøng naêm thì löôïng caù gioáng caàn ñöôïc cung caáp treân
20 trieäu con. Tuy nhieân, löôïng caù gioáng thu vôùt ñöôïc haøng naêm coù chieàu höôùng giaûm
suùt daàn (Sôû Noâng Nghieäp vaø Phaùt Trieån Noâng thoân An Giang, 1985), trong khi soá caù
gioáng sinh saûn nhaân taïo chöa vöôït quaù 500.000 con/ naêm (Sôû Khoa hoïc Coâng ngheä vaø
Moâi tröôøng An Giang, 1998). Do söï cheânh leäch giöõa cung vaø caàu, giaù caù gioáng basa
côõ 100gr/con taêng töø 2.000 ñoàng/con (naêm 1992) leân 7.500 ñoàng/con trong caùc naêm
1996 - 1998 (Sôû NN&PTNT 1996,1997,1998).
Do tính chaát muøa vuï cuûa saûn xuaát noâng nghieäp, phuï phaåm noâng nghieäp laøm thöùc
aên cho caù bieán ñoäng theo muøa. Vaøo muøa luõ, phuï phaåm noâng nghieäp trôû neân ñaét ñoû .
12
Vì vaäy, ngö daân phaûi döï tröõ taám, caùm gaïo laâu ngaøy laøm chaát löôïng thöùc aên giaûm suùt.
Muøa khoâ, caù töôi vaø rau xanh khan hieám, nguoàn ñaïm ñoäng vaät trong khaåu phaàn thöùc
aên chuû yeáu laø caù bieån, caù khoâ neân chaát löôïng khoâng oån ñònh. Hieän nay vaãn chöa hình
thaønh heä thoáng dòch vuï cheá bieán vaø cung öùng thöùc aên coâng nghieäp duøng cho ngheà
Các file đính kèm theo tài liệu này:
luanvan2.pdf
