Nghiên cứu mô hình kinh tế hợp tác

¸c trong n«ng nghiÖp n«ng th«n c¶ n­íc ®· cã nh÷ng biÕn ®æi s©u s¾c: kho¶ng 10-15% sè HTX ®· tù ®æi míi chuyÓn ph­¬ng thøc ho¹t ®éng vµ thu ®­îc kÕt qu¶ tèt thÓ hiÖn: kinh tÕ hé gia ®×nh x· viªn ®­îc tù chñ vµ ®­îc t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t huy tèi ®a kh¶ n¨ng ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh. Quan hÖ HTX vµ hé x· viªn ®­îc thùc hiÖn dùa trªn nguyªn t¾c b×nh ®¼ng, tho¶ thuËn, HTX chuyÓn ®Õn ho¹t ®éng sang kinh doanh dÞch vô cho hé x· viªn ë c¸c kh©u: h­íng dÉn x· viªn tiÕp cËn thÞ tr­êng, tiªu thô s¶n phÈm, tæ chøc s¶n xuÊt, chuyÓn giao c«ng nghÖ, ch¨m lo x©y dùng vµ qu¶n lý kÕt cÊu h¹ tÇng, ph¸t huy c¸c viÖc lµm t×nh nghÜa, t­¬ng trî, gióp ®ì lÉn nhau ®Ó gióp kinh tÕ hé ph¸t triÓn, bé m¸y qu¶n lý gän nhÑ, ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶, thùc hiÖn ®óng c¸c nguyªn t¾c vÒ ph©n phèi, tµi chÝnh, qu¶n lý tèt ®ång vèn…nhê ®ã ho¹t ®éng cña HTX cã hiÖu qu¶ râ rÖt, x· viªn g¾n bã víi HTX. Nh÷ng HTX ho¹t ®éng yÕu kÐm. Trong nhiÒu n¨m chØ tån t¹i vÒ mÆt h×nh thøc, hé n«ng d©n kh«ng g¾n bã víi HTX vµ muèn bøt khái sù rµng buéc cña HTX do vËy c¸c tæ chøc kinh tÕ hîp t¸c nµy tù gi¶i thÓ. Thùc chÊt ®©y lµ qu¸ tr×nh tan r· m« h×nh HTX kiÓu cò. TÝnh ®Õn cuèi th¸ng 12 n¨m 1996 trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp ë n­íc ta c¸c tæ chøc HTX kiÕu cò ®· tan r· hoµn toµn, hoÆc cßn l¹i chØ lµ h×nh thøc thùc tÕ chóng kh«ng ho¹t ®éng vµ kh«ng ®em l¹i lîi Ých cho kinh tÕ hé. VÝ dô: B¾c C¹n theo b¸o c¸o lµ cßn 2 HTX nh­ng thùc chÊt ®· gi¶i thÓ hÕt. Lµo Cai b¸o c¸o lµ cßn 178 HTX nh­ng thùc tÕ chØ cßn l¹i 14 HTX. - ë c¸c tØnh miÒn nói phÝa B¾c nh©n d©n tham gia HTX gi¶m tõ 91% xuèng cßn 45%. - ë c¸c tØnh thuéc ®ång b»ng S«ng Hång: tÝnh ®Õn cuèi tahngs 12 n¨m 1996 toµn vïng cßn l¹i lµ 2.646 HTX trong ®ã cã 431 HTX ®· lµm thñ tôc gi¶i thÓ chiÕm 16,2%. Mét sè tØnh kh«ng cã t×nh tr¹ng gi¶i thÓ HTX n«ng nghiÖp: Th¸i B×nh, Ninh B×nh, Hµ Nam. Hµ T©y. -ë B¾c Trung Bé: Thanh Ho¸ lµ tØnh cã sè HTX n«ng nghiÖp gi¶i thÓ nhiÕu nhÊt 87,5% trong khi NghÖ An vµ Hµ tÜnh kh«ng cã HTX nµo gi¶i thÓ. - C¸c tØnh duyªn h¶i MiÒn Trung ®Õn cuèi th¸ng 12 n¨m 1996 cßn l¹i 917 HTX n«ng nghiÖp trong ®ã 166 HTX ®· gi¶i thÓ chiÕm 18%. - C¸c tØnh T©y Nguyªn cuèi th¸ng 12 n¨m 1996 cßn l¹i 295 HTX n«ng nghiÖp trong ®ã HTX n«ng nghiÖp ®· gi¶i thÓ chiÕm 41%. - Khu vùc §«ng Nam Bé tÝnh ®Õn cuèi th¸ng 12 n¨m 1996 theo b¸o c¸o cßn l¹i 398 HTX n«ng nghiÖp. Trong ®ã sè HTX ®· gi¶i thÓ lµ 127 chiÕm 32 %. - Vïng ®ång b»ng S«ng Cöu Long tÝnh ®Õn cuèi th¸ng 12 n¨m 1996 tæng sè HTX cßn l¹i lµ 60 trong ®ã sè HTX lµm thñ tôc gi¶i thÓ lµ 22 chiÕm 36,6%. Qua sè liÖu trªn ta thÊy moät ®Æc ®iÓm riªng cña c¸c tØnh trung du miÒn nói phÝa b¾c mÆc dï sè l­îng HTX n«ng nghiÖp ®­îc thµnh lËp nhiÒu h¬n mét sè tØnh ®ång b»ng, thµnh phè lín song trªn thùc tÕ sè HTX nh­ kh«ng ho¹t ®éng vµ còng kh«ng lµm thñ tôc gi¶i thÓ chiÕm tû lÖ cao h¬n nhiÒu ViÖc tan r· c¸c HTX kiÓu cò g©y ra khã kh¨n vÒ kinh tÕ vµ x· héi: §ã lµ m©u thuÉn vÒ tranh chÊp ®Êt ®ai kinh tÕ hé n«ng d©n nghÌo gÆp nhiÒu khã kh¨n vÒ s¶n xuÊt v× c¸c kh©u dÞch vô tõ cung øng vËt t­ (§Çu vµo ) vµ tiªu thô s¶n phÈm (§Çu ra) ®Õn dÞch vô kü thuËt hé n«ng d©n ph¶i tù gi¶i quyÕt trong khi kh«ng ®ñ ®iÒu kiÖn hoÆc bÞ thua thiÖt trong viÖc trao ®æi s¶n phÈm n«ng s¶n víi thÞ tr­êng . Tuy vËy cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng NQ 10 Bé chÝnh trÞ cïng víi NghÞ quyÕt héi nghÞ lÇn thø 6 ban chÊp chÊp hµnh TW kho¸ VI vµ luËt ®Êt ®ai n¨m 1993 víi nh÷ng quy ®Þnh cô thÓ vÒ viÖc hé x· viªn ®­îc cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ruéng ®Êt l©u dµi vµ ®­îc h­ëng n¨m quyÒn: Sö dông chuyÓn ®æi, chuyÓn nh­îng thõa kÕ vµ chÊp nhËn ®É cã t¸c dông t¹o b­íc nghoÆt cho sù ph¸t triÓn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp: §ã lµ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp liªn tôc t¨ng æn ®Þnh víi tèc ®é > 4%. §Æc biÖt lµ s¶n l­îng l­¬ng thùc t¨ng ®¸ng kÓ Tõ 1989 ®Õn nay ®· b¶ ®¶m ®ñ nhu cÇu tiªu dïng l­¬ng thùc trong nø¬c vµ trë thµnh mét trong ba n­íc ®øng ®Çu thÕ giíi vÒ khèi l­îng l­¬ng thùc xuÊt khÈu . Mét sè ngµnh kh¸c còng t¹o ®­îc nh÷ng b­íc ph¸t triÓn ®¸ng kÓ nh­ ngµnh chÌ, cµ phª cao su d©u t»m hoa qu¶ thuû s¶n ch¨n nu«i trång rõng. Kim ng¹ch n«ng s¶n t¨ng lªn víi tèc ®é cao. C¬ së vËt chÊt kü thuËt trong n«ng nghiÖp ®· ®­îc t¨ng c­êng mét b­íc chñ yÕu th«ng qua viÖc tù mua s¾m cña kinh tÕ n«ng hé vµ kinh tÕ thÞ tr­êng ViÖc ¸p dông tiÕn bé khoa häc kü tthuËt c«ng nghÖ míi vµo s¶n xuÊt ®­îc coi träng vµ ®· t¹o ®­éc b­íc ph¸t triÓn cho viÖc t¨ng n¨ng suÊt c©y trång vËt nu«i t¨ng hiÖu qu¶ sö dông ®Êt… HiÖu qu¶ kinh tÕ ®­îc n©ng lªn râ rÖt C¬ cÊu néi bé ngµnh n«ng nghiÖp ®· cã sù chuyÓn dÞch theo xu h­íng tiÕn bé. Tõng b­íc kh«i phôc vµ h×nh thµnh c¸c ngµnh nghÒ phi n«ng nghiÖp ë n«ng th«n. §Æc biÖt lµ sù h×nh thÇnh s¶n xuÊt n«ng nghiÖp hµng ho¸ tËp trung h­íng tíi môc tiªu ph¸t triÓn nÒn n«ng nghiÖp hµng ho¸ cã hiÖu qu¶ kinh tÕ ngµy cµng cao. Nhê vËy ®êi sèng kinh tÕ , vËt chÊt tinh thÇn ë n«ng th«n tõng b­íc ®­îc c¶i thiÖn. Tõ viÖc nghiªn cøu NQ 10Bé chÝnh trÞ vµ thùc tiÔn cho thÊy mét thùc tÕ: §ã lµ nhu cµu bøc xóc cña n«ng d©n hiÖn nay trong viÖc gi¶i thÓ nh÷ng HTX kiÓu cò kÐm hiÖu qu¶. Ng­îc l¹i nh÷ng vïng cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi th× ng­êi n«ng d©n vÉn cã nhu cÇu x©y dùng nh÷ng HTX n«ng nghiÖp kiÓu míi phï hîp . 2. Kinh tÕ HTX trong n«ng nghiÖp tõ khi cã luËt HTX (1997-2003) 2.1- Nh÷ng thµnh tùu ®¹t ®­îc LÞch sö loµi ng­êi ®· kh¼ng ®Þnh; Hîp t¸c , giao l­u ,qua ®ã häc hái kinh nghiÖm, trao ®æi hµng ho¸ ph©n c«ng lao ®éng … lµ ®ßn bÈy thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi cña mäi d©n téc, mäi céng ®ång mäi c¸ thÓ. HTX n«ng nghiÖp kh«ng nÇm ngoµi quy luËt nµy. Tuy nhiªn sù hîp t¸c ph¶i dùa vµo tÝnh tù nguyÖn vµ bo¶ ®¶m tÝnh c«ng b»ng. Sù h­ëng thô ph¶i t­¬ng xøng víi møc ®ãng gãp c«ng søc tiÒn cña bá ra vµ lîi nhuËn qua sù hîp t¸c ph¶i cao h¬n lîi nhuËn do tù th©n lµm ra. Ph¸ vì quy luËt nµy lµ ph¸ vì hîp t¸c. §Çu nh÷ng n¨m90 cu¶ thÕ kû XX, v× nhiÒu lý do kh¸c nhau, quy luËt nµy kh«ng ®­îc thùc hiÖn ë phÇn lín c¸c HTX n«ng nghiÖp trong c¶ n­íc. ý thøc ®­îc vÊn ®Ò nµy, sau ®¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VIII, §¶ng vµ nhµ n­íc ta ®· cã nhiÒu chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch ®æi míi ho¹t ®éng cña c¸c HTX ho¹t ®éng theo luËt (Ban bÝ th­ TW §¶ng cã chØ thÞ 68 –1996 Quèc héi ®· ban hµnh luËt HTX chÝnh phñ ban hµnh 10 NghÞ ®Þnh h­íng dÉn viÖc triÓn khai luËt HTX ) TÝnh ®Õn thêi ®iÓm 1996 c¶ n­íc cã 13782 HTX n«ng nghiÖp. Sau h¬n ba n¨m(1997-2000) thùc hiÖn luËt HTX c¸c ®Þa ph­¬ng ®· rµ so¸t, ph©n lo¹i, cho phÐp gi¶i thÓ 6222 HTX yÕu kÐm, trªn thùc tÕ kh«ng tån t¹i, sè HTX thùc sù chuyÓn ®æi lµ 7531 HTX. Tíi th¸ng 6/2000 c¶ n­íc ®· chuyÓn ®æi ®­îc 5692 HTX chiÕm 75% so víi tæng sè HTX hiÖn cßn, trong ®ã cã 58% HTX ®­îc cÊp giÊy ®¨ng ký kinh doanh. §ång thêi ®· cã 1319 HTX míi ®­îc thµnh lËp. Nh÷ng c«ng viÖc chÝnh ®· ®­îc lµm trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi lµ: KiÓm kª ®¸nh gi¸ l¹i tµi s¶n cña HTX cò (B×nh qu©n 1 HTX cã 556 triÖu ®ång, 80%lµ TSC§ ) bµn giao cho chñ cô thÓ, qu¶n lý chuyÓn giao cho chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng qu¶n lý nh÷ng tµi s¶n, c¬ së vËt chÊt dïng cho c¶ céng ®ång d©n c­, lµm râ c¸c kho¶n ph¶i thu (B×nh qu©n 1 HTX lµ148 ®ång ) nî ph¶i tr¶ (B×nh qu©n 1 HTX lµ 82,5 ®ång ) x¸c nhËn vµ thu håi ®­îc 20%- 30% c«ng nî trong HTX, ph©n bæ l¹i gi¸ trÞ tµi s¶n vµ vèn quü ®­îc kÕ thõa tõ HTX cò thµnh vèn gãp cña x· viªn trong HTX míi. Lµm râ tiªu chuÈn x· viªn vµ cñng cè l¹i ban qu¶n lý. C¸c HTX quy ®Þnh l¹i tiªu chuÈn x· viªn (Lµ hé hay lao ®éng trong ®é tuæi ). LËp danh s¸ch x· viªn (ë miÒn b¾c vµ miÒn trung, sè x· viªn HTX chiÕm tû lÖ 80%- 100%) + Tæ chøc bé m¸y cña HTX gän nhÑ, ban qu¶n trÞ 2-3 ng­êi, bé m¸y gióp viÖc 4- 6 ng­êi, chøc n¨ng nhiÖm vô cña tõng bé phËn ®­îc lµm râ h¬n. + §Þnh l¹i néi dung, ph­¬ng ph¸p ho¹t ®éng cña HTX, h­íng chñ yÕu vµo dÞch vô ®iÖn, n­íc, gièng, ph©n bãn, b¶o vÖ thùc vËt, tiªu thô s¶n phÈm…. Phï hîp víi ®iÒu kiÖn vèn, c¬ së vËt chÊt kü thuËt vµ kh¶ n¨ng qu¶n lý cña c¸n bé HTX vµ c¸c biÖn ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ dÞch vô cña HTX. Nhê vËy tû lÖ c¸c HTX kinh doanh æn ®Þnh cã l·i ngµy cµng t¨ng, nhiÒu m« h×nh míi ®iÓn h×nh tiÕn tiÕn xuÊt hiÖn. Tõng b­íc kh¼ng ®Þnh ®­îc vai trß vÞ trÝ cña m×nh trong ®êi sèng kinh tÕ x· héi cña ®Êt n­íc. N¨m 1998 tæng s¶n phÈm trong n­íc do khu vùc kinh tÕ HTX t¹o ra ®¹t kho¶ng 32979 tû ®ång (t¨ng 17% so víi 1997). N¨m 1993 ­íc tÝnh ®¹t 35100 tû (t¨ng 6,6% so víi 1998) chiÕm 9% GDP c¶ n­íc. Gi¸ trÞ s¶n l­îng cña c¸c HTX tiÓu thñ c«ng nghiÖp t¨ng 10,8%, x©y dùng vµ s¶n xuÊt vËt liÖu x©y dùng lµ 14%. Sau qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi hÇu hÕt c¸c HTX ®· kÕ thõa, tiÕp nhËn, qu¶n lý sö dông c¸c c«ng tr×nh thuû lîi ®iÖn, n­íc, ®­êng giao th«ng, vèn quü vµ kinh nghiÖm tæ chøc c¸c dÞch vô tÝch luü ®­îc tõ nhiÒu n¨m qua. Mét sè n¬i ë miÒn nói phÝa B¾c khi xo¸ bá HTX mµ kh«ng cã h×nh thøc tæ chøc kh¸c phï hîp thay thÕ, nªn ®· x¶y ra t×nh tr¹ng c¬ së vËt chÊt kü thuËt kh«ng ®­îc qu¶n lý chÆt chÏ, bÞ thÊt tho¸t h­ háng, xuèng cÊp nÆng nÒ, s¶n xuÊt gÆp nhiÒu khã kh¨n. NhiÒu HTX chuyÓn ®æi ®· huy ®éng vèn vµ c«ng søc lao ®éng cña x· viªn kÕt hîp víi sù hç trî cña HTX ®· tu bæ n©ng cÊp vµ x©y dùng mét sè c¬ së h¹ tÇng n«ng th«n, nhÊt lµ phong trµo kiªn cè ho¸ kªnh m­¬ng sè HTX lµ dÞch vô thuû n«ng chiÕm 95%, b¶o vÖ thùc vËt 62%, khuyÕn n«ng 48%, cung øng gièng c©y trång 41%, cung øng vËt t­ 36%,®iÖn 52%, lµm ®Êt 15%, tiªu thô s¶n phÈm 10%. Mét sè HTX cßn tæ chøc chÕ biÕn n«ng s¶n vµ lµm ngµnh nghÒ (HTX §«ng Xu©n ë Sãc S¬n – Hµ Néi) nhiÒu HTX ë miÒn Trung cã vèn lín ®· cho x· viªn vay l¹i ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ gia ®×nh. NhiÒu HTX ®ãng vai trß tÝch cùc trong viÖc t×m tßi, h­íng dÉn n«ng d©n ¸p dông tiÕn bé kü thuËt, ¸p dïng gièng míi, chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång, mïa vô… C¸c HTX còng ®· rµ so¸t l¹i ®Þnh møc thu chi cña c¸c dÞch vô phÇn lín ®· gi¶m gi¸ nh­ng vÉn n©ng cao chÊt l­îng dÞch vô cho x· viªn. ë Thanh Ho¸ nhiÒu HTX ®· gi¶m 30% phÝ dÞch vô thuû n«ng, phÝ b¶o vÖ thùc vËt ®· gi¶m tõ 0,8kg thãc/sµo xuèng cßn 0,5kg/sµo, ë nhiÒu n¬i gi¸ ®iÖn gi¶m tõ 1000-1100®/kwh xuèng cßn 550-700®/ kwh. §a sè c¸c HTX míi thµnh lËp, x· viªn tham gia tù nguyÖn nªn mét sè cã l­îng vèn lín ( ë An Giang 800000-830000® trªn cæ phÇn, H­ng Yªn 200000-30000® trªn cæ phÇn, cã n¬i tö 2-3 triÖu ®ång trªn cæ phÇn. NhiÒu HTX lµm tèt c¸c dÞch vô cho x· viªn, ë An giang 80% HTX lµm dÞch vô 1-2 kh©u: T­íi tiªu lµm ®Êt, hoÆc cung øng vËt t­ ®· lµm gi¶m gi¸ dÞch vô vÒ n­íc 80-130 kg thãc/ha/vô, gi¶m gi¸ cµy xíi 25kg –30kg/ ha. NhiÒu HTX liªn kÕt víi doanh nghiÖp nhµ n­íc tiªu thô tèt s¶n phÈm do n«ng d©n lµm ra: Nh­ HTX B×nh Hoµ B¾c ë Long An, cac ë khu vùc gÇn n«ng tr­¬ßng s«ng hËu (CÇn Th¬) vïng Lam S¬n( Thanh Ho¸). Mét sè HTX ë Nam Bé ®· thu hót n«ng d©n kh«ng cã ®Êt s¶n xuÊt vµo lµm dÞch vô, t¹o viÖc lµm vµ thu nhËp cho hä. ë MiÒn Trung HTX ®iÓn h×nh næi bËt lµ HTX Duy S¬n 2 (Qu¶ng Nam) ®©y lµ HTX miÒn nói, quy m« th«n, ngoµi viÖc lµm tèt c¸c dÞch vô t­íi tiªu , dÞch vô ®iÖn c«ng suÊt 1200 Kw ®Ó cung cÊp cho x· viªn, dÞch vô b¶o vÖ thùc vËt. DÞch vô gièng,dÞch vô vËt t­… HTX cßn më réng mèi quan hÖ liªn kÕt hîp t¸c víi c¸c ngµnh , c¸c cÊp, ph¸t triÓn ngµnh nghÒ, nh­ liªn kÕt víi nhµ m¸y lµm ®Õ giµy xuÊt khÈu, doanh thu trªn 8 tû ®ång/n¨m liªn kÕt may víi nhµ may xuÊt khÈu, doanh thu trªn 2 tû ®ång, dÖt xuÊt khÈu, x­ëng m©y tre ®an xuÊt khÈu doanh thu trªn 2 tû ®«µng. S¶n phÈm cña HTX ®­îc xuÊt khÈu ®i nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi. Hµng n¨m t¹o thªm viÖc lµm cho gÇn 100 lao ®éng víi thu nhËp æn ®Þnh tõ 300-500 ng×n ®ång/th¸ng/lao ®éng. Doanh thu HTX n¨m 2000 lµ trªn 21,5 tû®ång. ë miÒn nói phÝa B¾c næi lªn cã HTX Phï Nam, huyÖn V¨n ChÊn, tØnh Yªn B¸i, t¹i HTX nµy ®· ho¹t ®éng dÞch vô s¶n xuÊt, cung øng gièng vµ vËt t­ qua nhiÒu cöa hµng ë tÊt c¶ c¸c tô ®iÓm d©n c­, c¸c b¶n lµng. HTX cßn tËn dông diÖn tÝch, tæ chøc trång c©y ¨n qu¶. S¶n xuÊt kinh doanh, khai th¸c c¸t, sái v«i, kinh doanh vËn t¶i vµ tiªu thô ng«, lóa, s¾n, chÌ,…. Nhê vËy mµ doanh thu hµng n¨m cña HTX ®¹t 4-5 tû ®ång. Bªn c¹nh viÖc c¸c HTX n«ng nghiÖp tËp trung ph¸t triÓn cho néi bé cña m×nh, c¸c HTX n«ng nghiÖp cßn më réng liªn doanh, liªn kÕt hîp t¸c kinh doanh víi nhau vµ c¸c lo¹i h×nh kinh tÕ HTX kh¸c t¹o ra liªn minh HTX. Liªn minh HTX cã t¸c dông v« cïng to lín trong viÖc thóc ®Èy s¶n xuÊt hµng ho¸, dÞch vô, tiªu thô s¶n phÈm trªn thi tr­êng trong vµ ngoµi n­íc. Qua mét sè kÕt qu¶ th«ng kª vÒ kinh tÕ n«ng nghiÖp n«ng th«n nãi chung vµ cña HTX n«ng nghiÖp nãi riªng sau thêi kú ban hµnh LuËt HTX ®Õn nay. Mét sè nhµ nghiªn cøu kinh tÕ ®· thãng kª d­îc nh÷ng b¶ng sè liÖu sau: B¶ng 1: Tæng sè HTX N«ng nghiÖp ph©n theo lo¹i h×nh dÞchvô Vïng Tæng sè Lµm ®Êt Gièng c©y trång Thuû n«ng Sè l­îng % Sè l­îng % Sè l­îng % C¶ n­íc 7171 1495 20,85 4259 59,39 6284 87,63 §BSH 3311 846 25,55 2022 61,07 3241 97,89 §«ng B¾c 802 27 3,37 464 57,86 593 73,94 T©y b¾c 242 10 4,13 101 41,74 96 39,67 B¾c Tung Bé 1388 267 19,24 1073 77,31 1298 93,52 Duyªn H¶i MiÒn Trung 697 200 28,69 378 54,23 654 93,88 T©y Nguyªn 116 19 16,38 47 40,52 64 55,17 §«ng Nam Bé 191 55 28,80 82 42,93 112 63,87 §BSCL 424 77 16,75 92 21,70 216 50,94 Vïng B¶o vÖ thùc vËt Tiªu thô s¶n phÈm Cung øng vËt t­ SL % SL % SL % C¶ n­íc 4323 60,28 538 7,50 3457 48,21 §BSH 2520 76,11 191 5,77 1291 38,99 §«ng B¾c 359 44,76 89 11,10 530 66,08 T©y B¾c 69 28,51 9 3,72 95 39,26 B¾c Trung Bé 1114 80,26 83 5,98 865 62,32 Duyªn H¶i MiÒn Trung 168 24,10 64 9,18 275 39,45 T©y Nguyªn 38 32,76 29 25 84 72,41 §«ng Nam Bé 32 16,75 39 20,42 111 58,12 §BSCL 23 5,42 34 8,02 206 48,58 B¶ng 2. Tæng sè HTX n«ng nghiÖp míi thµnh lËp ph©n theo lo¹i h×nh dÞch vô Vïng Lµm ®Êt Gièng c©y trång Thuû n«ng Sè l­îng % Sè l­îng % Sè l­îng % C¶ n­íc 131 14,03 410 43,90 557 59,60 §BSH 11 17,74 24 38,71 56 90,32 §«ng B¾c 6 4,65 56 43,41 66 51,16 T©y B¾c 1 3,45 11 37,93 3 10,34 B¾c T.Bé 23 9,20 197 78,80 220 88,00 DH MiÒn Trung 3 37,50 7 87,50 T©y Nguyªn 7 25,00 13 46,43 4 14,29 §«ng Nam Bé 18 40,00 20 44,00 13 28,89 §BSCL 65 16,97 86 22,45 188 49,09 Vïng B¶o vÖ thùc vËt Tiªu thô s¶n phÈm Cung øng Sè l­îng % Sè l­îng % Sè l­îng % §BSH 307 32,87 135 14,46 478 51,18 §«ng B¾c 36 27,91 29 22,48 63 48,84 T©y B¾c 5 17,24 9 81,03 B¾c T.Bé 191 76,4 31 12,40 158 63,20 DH MiÒn Trung 1 12,50 3 37,5 T©y Nguyªn 7 25,00 14 50,00 21 75,00 §«ng Nam Bé 12 26,67 21 46,67 31 68,89 §BSCL 21 5,48 31 8,09 179 46,74 B¶ng 3. tæng sè HTX n«ng nghiÖp chuyÓn ®æi ph©n theo lo¹i h×nh dÞch vô Vïng Lµm ®Êt Gièng c©y trång Thuû n«ng Sè l­îng % Sè l­îng % Sè l­îng % C¶ n­íc 1364 21,87 3849 61,71 5727 91,82 §BSH 835 25,70 1998 61,50 3185 98,03 §«ng B¾c 21 3,12 408 60,62 527 78,31 T©y B¾c 9 4,23 90 42,25 93 43,66 B¾c T.Bé 244 21,44 876 76,98 1078 94,73 DH MiÒn Trung 200 29,03 375 54,43 647 93,90 T©y Nguyªn 12 13,64 34 37,64 60 68,18 §«ng Nam Bé 37 25,34 62 42,47 109 74,66 §BSCL 6 14,63 6 14,63 28 68,29 Vïng B¶o vÖ thùc vËt Tiªu thô s¶n phÈm Cung øng vËt t­ Sè l­îng % Sè l­îng % Sè l­îng % C¶ n­íc 4016 64,39 103 6,46 2979 47,76 §BSH 2486 76,52 182 5,60 1277 39,30 §«ng B¾c 323 47,99 60 8,92 476 69,39 T©y B¾c 64 30,05 9 4,23 86 40,38 B¾c T. Bé 923 81,11 52 5,57 747 62,13 DH MiÒn Trung 167 24,24 64 9,29 273 39,48 T©y Nguyªn 31 35,25 15 17,05 63 71,59 §«ng Nam Bé 20 13,70 18 12,33 88 54,79 §BSCL 2 4,88 3 7,32 27 65,85 (TrÝch tõ: Niªn gi¸m thèng kª) 2.2. Nh÷ng h¹n chÕ Qua nh÷ng b¶ng sè liÖu trªn ta thÊy tõ khi cã LuËt HTX th× sè l­îng HTX chuyÓn ®æi vµ míi thµnh lËp ph©n theo lo¹i h×nh dÞch vô kh¸ ®a d¹ng vµ phong phó nh­ng bªn c¹nh ®ã cßn tån t¹i kh¸ nhiÒu nh÷ng h¹n chÕ trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn luËt HTX: Nh×n chung, hiÖn nay chóng ta vÉn cßn lÉn lén ch­a râ rµng vÒ kh¸i niÖm HTX. NhiÒu ng­êi vÉn cho r»ng HTX cã chøc n¨ng nh­ doanh nghiÖp vµ mang tÝnh chÊt kinh doanh. NhiÒu n¬i cßn coi viÖc x· viªn ®ãng gãp cæ phÇn vµ ph©n chia lîi nhuËn theo cæ phÇn nh­ doanh nghiÖp, ®ã lµ mét sù tiÕn bé míi nh­ng ®iÒu ®ã ®· lµm cho nhiÒu t­ nh©n ®éi lèt danh nghÜa HTX ®Ó kinh doanh trèn thuÕ Nhµ n­íc. B¶n chÊt HTX kh«ng mang tÝnh chÊt kinh doanh vµ phi lîi nhuËn, HTX chØ gióp c¸c x· viªn kinh doanh vµ theo nguyªn t¾c mét ng­êi mét phiÕu. MÆc dï chóng ta cã nhiÒu chÝnh s¸ch vÒ ph¸t triÓn HTX nh­ng nh×n chung phong trµo HTX vÉn ch­a cã sù ph¸t triÓn thùc sù. Nguyªn nh©n chñ yÕu lµ: - C¸c thÓ chÕ vÒ HTX ch­a s¸t thùc tÕ. LuËt HTX còng nh­ c¸c quy ®Þnh vÒ tµi chÝnh, kiÓm tra thuÕ, vÒ vèn, ®Êt ®ai kh«ng thùc sù s¸t thùc víi t×nh h×nh n«ng d©n quy m« nhá s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. C¸c quy ®Þnh nµy hÇu nh­ chØ phï hîp cho tÇng líp n«ng d©n kh¸ gi¶ ë n«ng th«n, trong khi tÇng líp nµy l¹i kh«ng cã nhu cÇu thµnh lËp HTX nh­ tÇng líp trung b×nh vµ nghÌo. - C¸c ban ngµnh TW vµ ®Þa ph­¬ng ch­a thùc sù cã c¸c chÝnh s¸ch cô thÓ, c¸c ch­¬ng tr×nh lín cÊp Nhµ n­íc ®Ó dÇu t­ ph¸t triÓn HTX nh­ kiÓu ch­¬ng t×nh gièng, ch­¬ng tr×nh 135. - NhËn thøc vÒ HTX vµ ph¸t triÓn HTX n«ng nghiÖp cña c¸c ®Þa ph­¬ng rÊt h¹n chÕ, ®©u ®ã chóng ta vÉn cßn m« h×nh HTX cña tØnh uû, UBND tØnh… Nhµ n­íc chØ ®¹o thµnh lËp HTX mang nÆng tÝnh chØ ®¹o tõ trªn xuèng vµ hµnh chÝnh. NhiÒu n¬i ch­a nhËn thøc ®­îc vai trß cña HTX hiÖn nay lµ tËp hîp hoä gia ®×nh n«ng d©n, gióp ®ì kinh tÕ hé ph¸t triÓn. Khi ®¸nh gi¸ sù ph¸t triÓn cña HTX, ch­a níi nµo dïng chØ tiªu ®¸nh gi¸ lîi Ých mµ c¸c hé gia ®×nh n«ng d©n ®­îc h­ëng khi tham gia HTX, hiÖn nay chóng ta ®¸nh gi¸ l·i cña HTX lµ chÝnh, do vËy vai trß cña HTX víi kinh tÕ n«ng hé kh«ng ®­îc coi träng. - HTX cßn lóng tóng trong ®iÒu hµnh, chØ ®¹o s¶n xuÊt, tæ chøc lµm dÞch vô. Cã HTX chØ thùc hiÖn ®­îc 1- 2 kh©u dÞch vô, tØ lÖ l·i cßn thÊp, mét sè HTX ch­a tÝnh ®óng khÊu hao TSC§ theo quy ®Þnh cña Nhµ n­íc, ch­a ®­a c«ng qu¶n lý vµo ®¬n gi¸… vai trß cña HTX trong ®iÒu hµnh vô , tham gia dån «, ®æi thöa, tõ « thöa nhá thµnh « thöa lín. ®iÒu hµnh s¶n xuÊt khuyÕn n«ng ë mét sè n¬i cßn lu mê. - §éi ngò c¸n bé t¹i c¸c ®Þa ph­¬ng h¹n chÕ n¨ng lùc vÒ c¸c kiÕn thøc HTX còng nh­ thµnh lËp HTX trong bèi c¶nh míi, kinh tÕ thÞ tr­êng vµ s¶n xuÊt theo h­íng chuyªn m«n ho¸ vµ chuyªn nghiÖp ho¸. - ThiÕu c¸c líp ®µo t¹o n«ng d©n vÒ thµnh lËp HTX: chóng ta vÉn chØ coi träng viÖc ®µo t¹o c¸c c¸n bé HTX trong c¬ cÊu l·nh ®¹o dÞa ph­¬ng mµ kh«ng cho r»ng viÖc ®µo t¹o n«ng d©n tù thµnh lËp c¸c HTX cã thÓ tæ chøc cho mäi n«ng d©n cã nhu cÇu. 76,1% tæng sè c¸n bé HTX vµ 91,8% c¸n bé ban kiÓm so¸t ch­a ®­îc quan t©m ®µo t¹o. VÉn cßn tÝnh tr¹ng vi ph¹m hoÆc ch­a thùc hiÖn ®óng luËt HTX nh­: dïng dÊu cò, ch­a chia l·i theo tû lÖ. - Kh«ng cã kinh phÝ nghiªn cøu vÒ HTX n«ng nghiÖp trong nhiÒu n¨m qua c¶ Bé n«ng nghiÖp- ph¸t triÓn n«ng th«n vµ Bé KHCN ®Òu cã rÊt Ýt kinh phÝ nghiªn cøu vÒ lÝ luËn còng nh­ x©y dùng HTX. Kinh phÝ ch­a chñ yÕu tËp trung vµo c¸c ch­¬ng tr×nh c«ng nghÖ nh­ng chóng ta Ýt cã kinh phÝ vÒ thÓ chÕ n«ng th«n ®Ó ®ãn nhËn c«ng nghÖ míi. Cßn nhiÒu HTX vÉn gÆp khã kh¨n vÒ vèn, sè vèn cßn l¹i thùc chÊt lµ sè nî ph¶i thu, tæng sè nî HTX cã chiÒu h­íng t¨ng. Bªn c¹nh ®ã HTX cã hµng tr¨m triÖu ®ång tiÒn vèn nh­ng ch­a cã ph­¬ng ¸n sö dông hiÖu qu¶ nªn ph¶i göi ng©n hµng. Thùc tr¹ng ®· cho thÊy râ mét ®iÒu r»ng: - HTX chËm tham gia vµo tiÕn tr×nh ph¸t triÓn. Nguyªn nh©n cã nhiÒu mµ xÐt vÒ gãc ®é triÕt lý chñ yÕu lµ sù t¸c ®éng ®ång thêi cña 3 lo¹i triÕt lý “träng n«ng” cña nÒn kinh tÕ tiÓu n«ng chËm ph¸t triÓn triÕt lý “®ãng cöa” h­íng néi cña m« h×nh CNH cæ ®iÓn vµ triÕt lý “b×nh qu©n”, b¶o ®¶m x· héi cña m« h×nh kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung trong mét thêi kú dµi tr­íc ®©y. MÆc dï nÒn kinh tÕ n­íc ta ®ang chuyÓn theo m« h×nh ph¸t triÓn hiÖn ®¹i phï híp voÝ c¬ chÕ thÞ tr­êng, song tiÕn tr×nh nµy vÉn bÞ tr× trÖ bëi 3 lo¹i quan ®iÓm mang tÝnh triÕt lý nªu trªn hiÖn ®ang chi phèi trong c¸c chÝnh s¸ch vµ gi¶i ph¸p cô thÓ. NhiÒu HTX vµ m« h×nh HTX n«ng nghiÖp ho¹t ®éng vµ mang tÝnh chÊt ¸p ®Æt, khi thÞ tr­êng vµ ch­a thùc sù b×nh ®¼ng so víi c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc. - Trong hÖ thèng HTX nhÊt lµ HTX n«ng nghiÖp tuy ®· tham gia vµo tiÕn tr×nh ph¸t triÓn nh­ng sù ph¸t triÓn l¹i diÔn ra chËm ch¹p vÒ kh¸ch quan vµ do kinh tÕ thÞ tr­êng ViÖt Nam cßn s¬ khai, yÕu kÐm cã tÝnh hÖ thèng. Quan hÖ tiÒn hµng ch­a ph¸t triÓn, ho¹t ®éng tµi chÝnh vµ ng©n hµng ch­a ®ñ søc vËn hµnh nÒn kinh tÕ, thÓ chÕ ch­a hoµn toµn phï hîp víi thÓ chÕ chung cña tiÕn tr×nh kinh tÕ hiÖn ®¹i thÕ giíi, hÖ thèng doanh nghiÖp cßn non yÕu sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc cßn nÆng theo quan ®iÓm vµ triÕt lý cña m« h×nh kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung. B¶n th©n kinh tÕ n«ng nghiÖp vÉn cßn lµ kinh tÕ tiÓu n«ng chËm ph¸t triÓn. Vµ chñ quan do n¨ng lùc néi t¹i cña HTX n«ng nghiÖp cßn qu¸ yÕu, t­ t­ëng cña x· viªn cßn mang nÆng tÝnh bao cÊp, ch­a rhùc sù hiÓu biÕt vÒ héi nhËp vµ ph¸t triÓn. - LuËt HTX ®· béc lé nhiÒu nh­îc ®iÓm cÇn söa ®æi, bæ sung cho phï híp víi t×nh h×nh míi. HÖ thèng chÝnh s¸ch thuÕ, tµi chÝnh, tÝn dông, vay vèn… cña Nhµ n­íc ®èi víi HTX cßn bÊt cËp vµ ch­a ®ång bé. HTX hiÖn nay vÉn ch­a ®­îc vay vèn cña ng©n hµng. NhiÒu nguån ®Çu t­, dù ¸n lín ch­a ®­îc giµnh cho kinh tÕ HTX, HTX ch­a cã t­ c¸ch ph¸p nh©n, x· viªn ch­a ®­îc h­ëng chÕ bé BHXH. - Tr×nh ®é KHCN ¸p dông vµo s¶n xuÊt ë c¸c HTX cßn thÊp so víi c¸c n­íc trong khu vùc, ch­a thùc sù thùc hiÖn tèt quan hÖ bèn nhµ: nhµ n«ng, nhµ khoa häc, doanh nghiÖp Nhµ n­íc, Nhµ n­íc trong viÖc g¾n s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n phÈm. Tãm l¹i, sau 50 n¨m x©y dùng ®æi míi, ph¸t triÓn m« h×nh kinh tÕ HTX nãi chung vµ HTX n«ng nghiÖp nãi riªng ®· tr¶i qua nhiÒu b­íc th¨ng trÇm nh­ng nã ®· ®ãng mét vai trß quan träng ®èi víi nÒn kinh tÕ quèc d©n c¶ trtong thêi chiÕn vµ thêi b×nh. §ã lµ nÒn t¶ng vµ c¬ së ®Ó ph¸t triÓn thÓ chÕ CNXH ë n­íc ta. Trong thêi gian tíi ph¸t triÓn HTX n«ng nghiÖp vÉn lµ ph­¬ng ch©m tÝch cùc lµ chiÕn l­îc cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ®Ó tiÕn tíi mét môc tiªu lín cña n¨m 2020 trë thµnh mét n­íc c«ng nghiÖp. PhÇn ba Ph­¬ng h­íng vµ nh÷ng gi¶i ph¸p ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ HTX n«ng nghiÖp I/ Ph­¬ng h­íng ph¸t triÓn hoµn thiÖn c¸c h×nh thøc kinh tÕ hîp t¸c trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp. Kinh tÕ HTX ®· vµ ®ang lµ mét trong nh÷ng thµnh phÇn kinh tÕ chñ yÕu cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. Mét lÇn n÷a NghÞ quyÕt §¹i héi IX cña §¶ng ®· kh¼ng ®Þnh vai trß vµ ý nghÜa to lín cña lÜnh vùc kinh tÕ HTX, quyÕt t©m tiÕp tôc khuyÕn khÝch ph¸t triÓn m« h×nh kinh tÕ HTX trong mét nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng XHCN “kinh tÕ tËp thÓ ph¸t triÓn víi nhiÒu h×nh thøc hîp t¸c ®a d¹ng trong ®ã HTX lµ nßng cèt. C¸c HTX dùa trªn së h÷u c¸c thµnh viªn vµ së h÷u tËp thÓ, liªn kÕt réng r·i nh÷ng ng­êi lao ®éng c¸c hé s¶n xuÊt, kinh doanh, c¸c doanh nghiÖp nhá vµ võa kh«ng giíi h¹n quy m«, lÜnh vùc vµ ®Þa bµn. Ph¸t triÓn HTX kinh doanh tæng hîp ®a ngµnh hoÆc chuyªn ngµnh”. C¨n cø vµo môc tiªu cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ®· ®Ò ra mµ ®Æc biÖt lµ môc tiªu CNH, H§H n«ng nghiÖp n«ng th«n ®Ó ph¸t triÓn hoµn thiÖn kinh tÕ hîp t¸c trong n«ng nghiÖp n­íc ta giai ®o¹n hiÖn nay (2001- 2010) th× chóng ta cÇn hiÓu râ vµ nªn thùc hiÖn tèt mét sè ®Þnh h­íng sau: Mét lµ, ph¸t triÓn kinh tÕ hîp t¸c g¾n víi môc tiªu CNH, H§H n«ng nghiÖp n«ng th«n trong ®iÒu kiÖn héi nhËp quèc tÕ ho¸ ®o× sèng kinh tÕ th× ph¶i kh«ng ngõng ph¸t triÓn søc s¶n xuÊt, n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ HTX ®Ó kinh tÕ HTX ®ñ søc c¹nh tranh táng qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Cô thÓ lµ x©y dùng nÒn n«ng nghiÖp hµng ho¸ ph¸t triÓn bÒn v÷ng dùa trªn c¬ së ph¸t huy c¸c lîi thÕ so s¸nh, phï hîp víi nhu cÇu cña thÞ tr­êng vµ ®iÒu kiÖn sinh th¸i cña tõng vïng. ¸p dông nhanh thµnh tùu KHCN vµo s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, ®¹t møc trung b×nh, tiªn tiÕn trong khu vùc vÒ tr×nh ®é c«ng nghÖ vµ vÒ gi¸ trÞ gia t¨ng trªn mét ®¬n vÞ diÖn tÝch. T¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, n©ng cao chÊt l­îng vµ søc c¹nh tranh cña s¶n phÈm. Më réng thÞ tr­êng tiªu thô n«ng s¶n trong vµ ngoµi n­íc, t¨ng thÞ phÇn cña c¸c n«ng s¶n chñ yÕu trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. N«ng th«n cã kÕt cÊu kinh tÕ hîp lý, n«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp, dÞch vô cïng ph¸t triÓn, tõng b­íc h×nh thµnh liªn kÕt chÆt chÏ cã hiÖu qu¶ gi÷a n«ng nghiÖp- c«ng nghiÖp- dÞch vô trªn tõng ®Þa bµn vµ trong c¶ n­íc, thùc hiÖn ®« thÞ ho¸, b¶o ®¶m ®ñ viÖc lµm kh«ng cßn ®ãi nghÌo, x· héi n«ng th«n v¨n minh d©n chñ vµ c«ng b»ng, ®êi sèng d©n c­ ®­îc n©ng cao râ rÖt. Giai ®o¹n 2001- 2010 phÊn ®Êu ®¹t c¸c chØ tiªu cô thÓ: n¨m 2010 tæng s¶n phÈm trong n­íc ®¹t gÊp ®«i 2000 trong ®ã gi¸ trÞ s¶n l­îng n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp, thuû s¶n t¨ng b×nh qu©n hµng n¨m kho¶ng 4,5%. Duy tr× kho¶ng 4 triÖu ha ®Êt ®Ó trång lóa. PhÊn ®Êu ®¹t nhÞp ®é t¨ng tæng s¶n phÈm trong n­íc 7%/n¨m. Trong ®ã tû träng n«ng nghiÖp trong GDP kho¶ng 16- 17%. Tû täng ngµnh ch¨n nu«i trong tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp t¨ng lªn 30%. Thuû s¶n ®¹t s¶n l­îng 2,5- 3 triÖu tÊn. B¶o vÖ tèt 10 triÖu ha rõng tù nhiªn, hoµn thµnh trång 5 triÖu ha rõng kim ng¹ch xuÊt khÈu n«ng l©m, thuû s¶n ®¹t kho¶ng 8- 9 tû USD trong ®ã thuû s¶n kho¶ng 3 tû USD. Víi nh÷ng yªu cÇu nãi trªn ®ßi hái kinh tÕ n«ng hé vµ trang tr¹i s¶n xuÊt hµng ho¸ ph¶i ®­îc khuyÕn khÝch ph¸t triÓn m¹nh mÏ: kinh tÕ hîp t¸c, HTX cÇn ®­îc ph¸t triÓn ®Ó nh©n thªm søc m¹nh cña kinh tÕ hé, kinh tÕ trang tr¹i. Kinh tÕ Nhµ n­íc h­íng dÉn, hç trî kinh tÕ hé, trang tr¹i, kinh tÕ hîp t¸c vµ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c cïng ph¸t triÓn. Hai lµ, kinh tÕ hîp t¸c víi nhiÒu h×nh htøc hîp t¸c mµ nßng cèt lµ HTX dùa trªn së h÷u cña c¸c thµnh viªn vµ së h÷u tËp thÓ, liªn kÕt réng r·i nh÷ng ng­êi lao ®éng, c¸c hé s¶n xuÊt kinh doanh c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh«ng giíi h¹n vÒ quy m«, vÒ ®Þa bµn, vÒ ph©n phèi theo lao ®éng, theo vèn gãp vµ møc ®é tham gia dÞch vô ho¹t ®éng theo nguyªn t¾c tù chñ, tù chÞu tr¸ch nhiÖm. Thµnh viªn kinh tÕ tËp thÓ bao gåm c¶ ng­êi Ýt vèn vµ nhiÒu vèn, cïng gãp vèn vµ gãp søc trªn c¬ së t«n träng nguyªn t¾c tù nguyÖn b×nh ®¼ng, cïng cã lîi vµ qu¶n lý d©n chñ. §ång thêi ph¸t triÓn kinh tÕ HTX ph¶i theo ®Þnh h­íng XHCN d­íi sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc. NÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN vËn ®éng theo yªu cÇu vµ c¸c quy luËt kh¸ch quna vèn cã cña nã. Mét mÆt kinh tÕ thÞ tr­êng t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t huy mäi nguån lùc, thóc ®Èy qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ mÆt kh¸c kinh tÕ thÞ tr­êng cßn mÆt tr¸i cña nã nh­ t¹o nªn sù ph©n ho¸ giµu nghÌo, nh÷ng hiÖn t­îng nh­ trèn lËu thuÕ, lµm hµng gi¶, c¹nh tranh phi kinh tÕ… bëi vËy môc tiªu ®Þnh h­íng XHCN nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Æt ra nh÷ng yªu cÇu ®èi víi mäi vÊn ®Ò nh­ c¬ chÕ, chÝnh s¸ch, luËt ph¸p. l·nh ®¹o vµ chØ ®¹o thùc hiÖn c¸c qu¸ tr×nh kinh tÕ x· héi, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ nãi chung, trong ®ã cã khu vùc kinh tÕ n«ng th«n vµ kinh tÕ hîp t¸c. Cho nªn ph¸t triÓn vµ hoµn thiÖn c¸c h×nh thøc kinh tÕ hîp t¸c cÇn ph¶i ®Æt trong yªu cÇu cña sù ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN ë n­íc ta ®Ó kh¾c phôc t­ t­ëng û l¹i, chê ®îi cho r»ng vµo HTX ®Ó ®­îc sù trî gióp, ®­îc bao cÊp… ®ång thêi c©n fthÊy râ vai trß, tr¸ch nhiÖm gióp ®ì cña Nhµ n­íc ®èi víi kinh tÕ hîp t¸c, tr­íc hÕt ®èi víi ®èi t­îng ®ång ®¶o n«ng hé nghÌo cã nhu cÇu hîp t¸c, còng nh­ c¸c chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch cña §¶ng, Nhµ n­íc ®èi víi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, trong ®ã cã kinh tÕ hîp t¸c, HTX. Nh÷ng viÖc lµm nãi trªn nh»m môc tiªu t¹o ®iÒu kiÖn cho kinh tÕ hîp t¸c, HTX ph¸t triÓn víi t­ c¸ch lµ mét bé phËn kh«ng t¸ch rêi cña c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn thoe ®óng chñ tr­¬ng, ®­êng lèi cña §¶ng. Ba lµ, kinh tÕ hîp t¸c vµ HTX lÊy lîi Ých kinh tÕ lµm chÝnh bao gåm lîi Ých kinh tÕ cña c¸c thµnh viªn vµ lîi Ých tËp thÓ. ®ång thêi coi träng lîi Ých x· héi cña thµnh viªn, gãp phÇn xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, tiÕn lªn lµm giµu cho c¸c thµnh viªn, ph¸t triÓn céng ®ång. §¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh tÕ hîp t¸c vµ HTX ph¶i trªn c¬ së quan ®iÓm toµn diÖn c¶ vÒ kinh tÕ- chÝnh trÞ- x· héi c¶ hiÖu qu¶ tËp thÓ vµ cña c¸c thµnh viªn. Ph¶i t«n träng c¸c môc tiªu nguyªn t¾c cña qu¸ tr×nh hîp t¸c theo ®óng luËt HTX n¨m 1996. Bèn lµ, trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ hîp t¸c vµ HTX n«ng nghiÖp cÇn pahØ ®µo t¹o, n©ng cao chÊt l­îng nguån nh©n lùc cho khu vùc kinh tÕ nµy. VÊn ®Ò cã tÇm chiÕn l­îc hµng ®Çu lµ ®µo t¹o ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý kinh tÕ hîp t¸c vµ HTX cã chÊt l­îng, cã tinh thÇn céng ®ång cao, biÕt tin vµo ng­êi lao ®éng trong HTX, biÕt tiÕp thu ý kiÕn vµ nguyÖn väng s©u sa nhÊt cña hä. Ng­êi qu¶n lý pahØ lu«n quan t©m vµ biÕt chuyÓn giao kü thuËt cång nghÖ s¶n xuÊt, kinh doanh ®Ó cho ng­êi lao ®éng biÕt vËn ®éng vµ thuyÕt phôc quÇn chóng x· viªn ¸p dông c¸c tiÕn bé khoa häc kü thuËt vµ c«ng nghÖ míi nhÊt. N¨m lµ, t¨ng c­íng sù l·nh ®¹o cña c¸c cÊp uû §¶ng, n©ng cao vai trß qu¶n lý cña Nhµ n­íc trong viÖc tiÕp tôc ®æi míi, ph¸t triÓn vµ n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ hîp t¸c vµ HTX n«ng nghiÖp Nhµ n­íc ban hµnh c¸c chÝnh s¸ch trî gióp kinh tÕ tËp thÓ trong qu¸ t×nh x©y dùng vµ ph¸t triÓn, th«ng qua viÖc gióp ®ì vµ ®µo t¹o, båi d­ìng c¸n bé, øng dông KHCN, n¾m b¾t th«ng tin, më réng thÞ tr­êng, x©y dùng c¸c quü hç trî vµ ph¸t triÓn, gi¶i quyÕt nî tån ®äng tr­íc ®©y. khuyÕn khÝch viÖc tÝch luü vµ sù dông cã hiÖu qu¶ vèn tËp thÓ trong HTX. Ph¸t huy vai trß liªn minh HTX ViÖt Nam cña MÆt trËn Tæ quèc vµ c¸c ®oµn thÓ nh©n d©n trong viÖc tuyªn truyÒn, vËn ®éng quÇn chóng tham gia kinh tÕ tËp thÓ, thùc hiÖn tèt quy chÕ d©n chñ c¬ së, b¶o ®¶m c«ng t¸c kiÓm tra, kiÓm so¸t cña c¸c thµnh viªn, ng¨n ngõa tham nhòng, quan liªu. S¸u lµ, ph¸t triÓn kinh tÕ heo ph­¬ng ch©m tÝch cùc nh­ng v÷ng ch¾c. xuÊt ph¸t tõ nhu cÇu thùc tiÔn, ®i tõ bËc thÊp ®Õn cao, ®¹t hiÖu qu¶ tÝch cù, v× sù ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt, tr¸nh duy ý trÝ, nãng véi gß Ðp, ¸p ®Æt, ®ång thêi kh«ng bu«ng láng l·nh ®¹o ®Ó mÆc cho t×nh h×nh ph¸t triÓn tù ph¸t, chËm n¾m b¾t vµ ®¸p øng nhu cÇu vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ hîp t¸c cña nh©n d©n. B¶y lµ, cïng víi sù ph¸t triÓn hoµn thiÖn kinh tÕ hîp t¸c, HTX trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp cÇn coi träng ph¸t triÓn c¸c ngµnh nghÒ phi n«ng nghiÖp ë n«ng th«n: c«ng nghiÖp, tiÓu thñ c«ng nghiÖp, x©y dùng, dÞch vô… T¸m lµ, ph¸t triÓn c¸c mèi quan hÖ liªn kÕt, hîp t¸c c¸c vïng, ®Þa ph­¬ng, toµn quèc quan hÖ víi c¸c n­íc trong khu vùc vµ quan hÖ quèc tÕ th«ng qua hÖ thèng tæ chøc liªn minh HTX ViÖt Nam vµ tæ chøc liªn minh HTX quèc tÕ nh»m n©ng cao nhËn thøc vÒ kinh tÕ hîp t¸c häc hái kinh nghiÖm, t¨ng c­êng quan hÖ hç trî gióp ®ì, t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn kinh tÕ hîp t¸c vµ b¶o vÖ quyÒn lîi cña ng­êi lao ®éng ®Ó ¸p dông vµo ViÖt Nam. II/ Nh÷ng gi¶i ph¸p ph¸t triÓn kinh tÕ HTX n«ng nghiÖp ë n­íc ta Sau khi cã luËt HTX 2003 ra ®êi th× chóng ta ®Òu thÊy con ®­êng ®Ó ph¸t triÓn m« h×nh kinh tÕ hîp t¸c, HTX n«ng nghiÖp ®· cso phÇn th«ng tho¸ng h¬n vµ ®· tiÕp cËn ®­îc víi nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng mét c¸ch trùc tiÕp. Nh­ng qua ph©n tÝch thùc tr¹ng cña c¸c HTX n«ng nghiÖp ë n­íc ta ®· cho thÊy thùc tÕ cßn nhiÒu bÊt cËp. H¬n n÷a, qua nh÷ng ph­¬ng h­íng ®· ®Ò ra, ®Ó thùc hiÖn ®­îc nh÷ng ph­¬ng h­íng Êy th× chóng ta cÇn ph¶i qu¸n triÖt tèt mét sè gi¶i ph¸p sau: Thø nhÊt, cÇn ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nÒn n«ng nghiÖp hµng ho¸, CNH H§H n«ng nghiÖp n«ng th«n t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng hé vµ trang tr¹i s¶n xuÊt hµng ho¸. Kinh nghiÖm thùc tÕ cña mét sè n­íc trªn thÕ giíi ®· cho thÊy: tr×nh ®é ph¸t triÓn nÒn n«ng nghiÖp hµng ho¸ lµ tiÒn ®Ò vËt chÊt cho sù ra ®êi cña c¸c tæ chøc HTX, tr­íc hÕt ë kh©u chÕ biÕn, b¶o qu¶n vµ tiªu thô n«ng s¶n, råi ®Õn cung øng vËt t­, tiÕp thu KHCN… ®Õn l­ît m×nh sù ph¸t triÓn cã hiÖu qu¶ c¸c h×nh thøc kinh tÕ hîp t¸c sÏ t¹o ®iÒu kiÖn thóc ®Èy nÒn n«ng nghiÖp hµng ho¸ ph¸t triÓn. Nh­ vËy, c¸c gi¶i ph¸p ph¸t triÓn kinh tÕ hîp t¸c kh«ng thÓ t¸ch rêi gi¶i ph¸p ph¸t triÓn nÒn n«ng nghiÖp hµng ho¸, bëi v× ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng hé, trang tr¹i gia ®×nh võa lµ môc tiªu, võa lµ gi¶i ph¸p ®Ó thóc ®Èy sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña HTX kiÓu míi trong n«ng nghiÖp. Thø hai, mÆc dï lîi nhuËn kh«ng ph¶i lµ môc tiªu mµ chØ lµ ph­¬ng tiÖn ®Ó HTX tån t¹i, ph¸t triÓn vµ tõ ®ã míi cã thÓ hç trî ®­îc thµnh viªn trong c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ riªng cña hä l©u dµi, bÒn v÷ng vµ ngµy mét tèt h¬n nªn viÖc ®¶m b¶o lîi nhuËn cho HTX n«ng nghiÖp lµ môc tiªu hµng ®Çu trong qu¸ t×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. Muèn ®¶m b¶o vµ t¨ng nguån lîi nhuËn th× HTX ngoµi viÖc thu lîi nhuËn tõ cung øng dÞch vô víi gi¸ rÎ h¬n thÞ tr­êng cho c¸c hé x· viªn th× HTX ph¶i tÝch cù tæ chøc c¸c c«ng t¸c nghiªn cøu thÞ tr­êng ®Ó t×m ®Çu ra cho c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp s¶n xuÊt ®­îc tõ ®ã võa ®¸p øng ®­îc nhu cÇu thÞ tr­êng võa t¨ng ®­îc nguån vèn cña HTX. Nh­ng tr­íc hÕt ta ph¶i ph©n tÝch kü vÊn ®Ò lîi nhuËn trong HTX n«ng nghiÖp. Cã ý kiÕn cho r»ng HTX kiÓu míi ra ®êi tr­íc tiªn lµ v× nhu cÇu vµ môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ cña mçi hé n«ng d©n, chø kh«ng ph¶i ®Ó thay thÕ kinh tÕ hé, ®ång thêi nã kh«ng coi lîi nhuËn lµ môc tiªu tèi th­îng, mµ sù ph¸t triÓn vµ hiÖu qu¶ cña kinh tÕ n«ng hé míi lµ môc tiªu chÝnh. Nh­ng còng vã kh«ng Ýt ý kiÕn quan ®iÓm cña c¸c nhµ khoa häc c¸c nhµ qu¶n lý vµ ngay c¶ cña rÊt nhiÒu c¸n bé HTX n«ng nghiÖp ®· cho r»ng, môc tiªu cña HTX n«ng nghiÖp lµ lîi nhuËn, v× nÕu kh«ng v× lîi nhuËn, kh«ng coi lîi nhuËn lµ môc tiªu hµng ®Çu cña HTX th× hîp t¸c ®Ó lµm g×? b×nh th­êng nÕu kh«ng cã HTX th× mäi ho¹t ®éng dÞch vô gi÷a n«ng d©n vµ nh÷ng ng­êi cung cÊp dÞch vô diÔn ra theo quan hÖ trùc tiÕp, tay ®«i. ChÝnh quan hÖ trao ®æi trùc tiÕp nh­ vËy ®· lµm cho thÞ tr­êng dÞch vô ë ®©y trë thµnh thÞ tr­êng cña ng­êi b¸n. Lîi thÕ thuéc vÒ ng­êi b¸n. hé n«ng d©n víi t­ c¸ch lµ ng­êi mua dÞch vô sÏ bÞ chÌn Ðp vÒ gi¸ c¶ vµ chÊt l­îng. ViÖc hé n«ng d©n tù m×nh ®¶m b¶o c¸c ho¹t ®éng dÞch vô cho s¶n xuÊt trong c¬ chÕ thÞ tr­êng nh­ vËy ®· kh«ng mang l¹i hiÖu qu¶. §Ó chèng l¹i sù chÌn Ðp cña nh­òng ng­êi cung cÊp dÞch vô vµ n©ng ao chÊt l­îng cña ho¹t ®éng dÞch vô c¸c hé gia ®Þnh b¾t buéc ph¶i liªn kÕt víi nhau cïng lµm dÞch vô thay v× tõng gia ®×nh tù lµm tr­íc ®©y. H×nh thµnh nªn HTX, khi ®ã HTX sÏ trë thµnh mét hé n«ng d©n lín, mét hé n«ng d©n chung ®øng ra lµm dÞch vô cho mäi nhµ. HTX nh­ vËy chÝnh lµ HTX cña nh÷ng hé n«ng d©n nã kh¸c víi HTX dÞch vô cña nh÷ng ng­êi kinh doanh dÞch vô. Râ rµng víi vai trß mét HTX n«ng nghiÖp dÞch vô môc tiªu cña HTX kh«ng ph¶i lµ lîi nhuËn mµ lµ hç trî cho kinh tÕ gia ®×nh. NÕu nãi môc tiªu cña HTX lµ lîi nhuËn th× ®ã lµ l­äi nhuËn cña c¸c hé gia ®×nh x· viªn, chø kh«ng ph¶i l­äi nhuËn chung ®­îc t¹o ra bëi HTX. §Ó ®¶m b¶o cho sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña chÝnh m×nh, HTX còng cÇn ph¶i cã nguån lùu tµi chÝnh. Do vËy HTX còng cÇn t×m kiÕm lîi nhuËn, dï chØ chót Ýt. Nh­ng v× HTX lµ tæ chøc kinh tÕ cña chÝnh nh÷ng hé n«ng d©n lËp ra, nªn HTX kh«ng thÓ kiÕm lêi b»ng c¸ch kinh doanh ®èi víi c¸c hé x· viªn “kinh doanh trªn l­ng m×nh” ®Ó cã lîi nhuËn HTX ph¶i t×m c¸ch mua dÞch vô víi gi¸ rÎ ®Ó råi b¸n l¹i cho hé x· viªn víi gi¸ cao h¬n, nh­ng kh«ng ®­îc cao h¬n gi¸ thÞ tr­êng tù do, hoÆc gi¸ dÞch vô mµ tõng hé n«ng d©n tù m×nh mua trong tr­êng hîp kh«ng HTX. §iÒu g× sÏ x¶y ra nÕu HTX n«ng nghiÖp coi lîi nhuËn lµ môc tiªu hµng ®Çu? Khi ®ã HTX n«ng nghiÖp kh«ng nh÷ng sÏ t×m c¸ch c¹nh tranh dÞch vô ®èi víi c¸c tæ chøc, c¸ nh©n kinh doanh dÞch vô trªn thÞ tr­êng mµ cßn kinh doanh ®èi víi hé x· viªn. Vµ nh­ vËy hé n«ng d©n ®· tù m×nh “®Î ra” tæ chøc kinh tÕ ®Ó råi chÝnh tæ chøc ®ã quay lai bãc lét m×nh. Hä ®· biÕn HTX thµnh mét tæ chøc tÝn dông chø kh«ng cßn lµ HTX n«ng nghiÖp lµm dÞch vô tÝn dông cho hé x· viªn n÷a. S©u thªm n÷a khi HTX n«ng nghiÖp v× môc tiªu lîi nhuËn ®­¬ng nhiªn nguån tµi chÝnh (®Æc biÖt lµ c¸c quü kh«ng chia) cña HTX sÏ cã ®iÒu kiÖn ®­îc t¨ng c­êng Sù gia t¨ng nguån tµi chÝnh ®ã nh×n bÒ ngoµi lµ kÕt qu¶ cña ho¹t ®éng kinh doanh dÞch vô, ®iÒu ®ã sÏ lµm cho nh÷ng ng­êi n¾m gi÷ kinh tÕ HTX lÇm t­ëng r»ng kÕt qu¶ ®ã cso ®­îc lµ do c«ng søc lao ®éng cña x· viªn cña chÝnh m×nh. §©y chÝnh lµ nh÷ng nguy c¬ tiÒm Èn cho nh÷ng bÊt c«ng trong ph©n phèi cho tham « c«ng quü vµ lµ ®éng lùc thóc ®Èy ban qu¶n trÞ HTX kinh doanh dÞch vô kiÕm lêi tõ c¸c hé x· viªn cña m×nh ngµy cµng nhiÒu h¬n. Ng­îc l¹i, nÕu kh«ng coi lîi nhuËn lµ mét yÕu tè quan träng cña kinh tÕ tËp thÓ th× rÊt dÔ dÉn ®Õn sù thê ¬ cña x· viªn ®èi víi HTX, v× hä cho r»ng vµo HTX lµm g× khi kh«ng cã lîi nhuËn? HoÆc lµ sù û l¹i cña x· viªn HTX, v× hä l¹i cho r»ng HTX ph¶i cã tr¸ch nhiÖm hç trî bao cÊp cho hä. ®©y lµ mét mèi quan hÖ cùc kú phøc t¹p vµ kh«ng cã quan ®óng vÒ lî nhuËn cña HTX n«ng nghiÖp. ChÝnh v× vËy, viÖc t×m kiÕm lîi nhuËn ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ tËp thÓ, trªn c¬ së kinh tÕ tËp thÓ ph¸t triÓn mµ hç trî nhiÒu h¬n tèt h¬n cho kinh tÕ hé gia ®×nh x· viªn lµ mét qu¸ tr×nh vËn ®éng liªn tôc, kh«ng ngõng song song víi nhau. ChÝnh v× quan niÖm nh­ vËy, nªn mÆc dï kh«ng coi lîi nhuËn lµ môc tiªu hµng ®Çu, song nh÷ng quy ®Þnh vÒ ph©n phèi l·i vÉn lµ yÕu tè quan träng cña kinh tÕ HTX n«ng nghiÖp. Muèn cã lîi nhuËn th× con ®­êng c¬ b¶n lµ HTX ph¶i më réng c¸c h×nh thøc ho¹t ®éng dÞch vô (bao gåm dÞch vô s¶n xuÊt, ®êi sèng, dÞch vô n«ng nghiÖp vµ phi n«ng nghiÖp) ®Æc biÖt lµ ph¸t triÓn c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh tËp trung mµ cô thÓ h¬n n÷a lµ c¸c HTX n«ng nghiÖp nªn ®i vµo chuyªn m«n ho¸ ®Ó ph¸t triÓn c¸c HTX chuyªn ngµnh nh»m ph¸t huy lîi thÕ so s¸nh cña ®Þa ph­¬ng n¬i ®· thµnh lËp HTX n«ng nghiÖp. Con ®­êng ph¸t triÓn nµy cã vÎ nh­ dÔ dµng song ®ã lµ c¶ mét thö th¸ch lín ®Ó nh»m ph¸t triÓn ®æi míi HTX v× nÕu thµnh c«ng ht× kh«ng nh÷ng ®em lai nguån l­äi nhuËn t­¬ng ®èi lín cho c¸c HTX n«ng nghiÖp mµ cßn t¹o c«ng ¨n viÖc lµm cho tõng x· viªn. Qu¸ tr×nh héi nhËp ®ang diÔn ra trªn thÞ tr­êng quèc tÕ vµ c¶ thÞ tr­êng trong n­íc, s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®ang ®øng tr­íc thö th¸ch vÒ gi¶m gi¸ thµnh, chÊt l­îng phï hîp víi thÞ tr­êng vµ æn ®Þnh… chÝnh nh÷ng yªu cÇu nµy ®ßi hái sù liªn kÕt n«ng d©n theo cïng ngµnh nghÒ cïng lÜnh vùc s¶n xuÊt ®Ó hîp t¸c nh»m tr¶ lêi c¸c ®ßi hái cña thÞ tr­êng. Thø ba, ®Èy m¹nh c«ng t¸c tuyªn truyÒn, phæ biÕn, tæng kÕt rót kinh nghiÖm, nh©n réng c¸c m« h×nh kinh tÕ hîp t¸c cã hiÖu qu¶ nh»m: Gióp cho mäi ng­êi n¾m ®­îc sù cÇn thiÕt kh¸ch quan ®Ó ph¸t triÓn c¸c h×nh thøc kinh tÕ hîp t¸c trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nÒn n«ng nghiÖp hµng ho¸. Mèi quan hÖ biÖn chøng gi÷a tr×nh ®é ph¸t triÓn s¶n xuÊt hµng ho¸ n«ng nghiÖp víi qu¸ tr×nh h×nh thµnh, ph¸t triÓn kinh tÕ hîp t¸c, HTX trong n«ng nghiÖp, nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm cña c¸c n­íc trªn thÕ giíi vÒ kinh tÕ hîp t¸c HTX trong n«ng nghiÖp. ViÖc tuyªn truyÒn phæ biÕn vÒ luËt HTX vµ c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn cña Nhµ n­íc gióp mäi ng­êi ph©n biÖt ®­äc sù kh¸c nhau c¬ b¶n gi÷a hai m« h×nh HTX kiÓu cò vµ HTX kiÓu míi. Môc ®Ých yªu cÇu, t¸c dông vµ c¸c b­íc tiÕn hµnh cÇn thiÕt cña qu¸ t×nh chuyÓn ®æi x©y dùng HTX kiÓu míi. §ång thêi gãp phÇn n©ng cao ý thøc tr¸ch nhiÖm cña c¸n bé trong viÖc thùc hiÖn chñ tr­¬ng chÝnh s¸ch cña §¶ng, Nhµ n­íc ®èi víi kinh tÕ hîp t¸c, HTX. Tr¸nh lÆp l¹i nh÷ng sai lÇm cò nh­: chuyÓn ®æi h×nh thøc, ch¹y theo phong trµo “HTX c¶ lµng”…ng­îc l¹i, kh«ng thÓ v× nh­òng sai lÇm trong qu¸ tr×nh hîp t¸c ho¸ tr­íc ®©y mµ k× thÞ víi h×nh thøc kinh tÕ HTX. TiÕp tôc thùc hiÖn chñ tr­¬ng chuyÓn ®æi, x©y dùng HTX kiÓu míi theo ®óng luËt HTX. §ång thêi ph¶i coi träng viÖc tæng kÕt kinh nghiÖm thùc tiÔn vµ nh©n réng m« h×nh cã hiÖu qu¶… c«ng viÖc nµy tr­íc hÕt ph¶i do c¬ së, ®Þa ph­¬ng thùc hiÖn, kÕt hîp víi sù gióp ®ì cña c¸c c¬ quan chøc n¨ng vµ c¬ së nghiªn cøu. Cïng víi viÖc lµm trªn , cÇn chó ý tæ chøc cho ®¹i diÖn c¸n bé HTX , n«ng d©n vïng s©u, vïng xa ®i tham quan thùc tÕ c¸c m« ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ ë c¸c ®Þa ph­¬ng kh¸c häc tËp rót kinh nghiÖm. Thø t­, x©y dùng vµ lùa chän c¸c m« h×nh kinh tÕ hîp t¸c, HTX phï hîp víi tõng lÜnh vùc ho¹t ®éng, tõng ®Þa ph­¬ng. ViÖc lµm nµy cã t¸c dông ph¸t huy hiÖu qu¶ thùc sù cña c¸c h×nh thøc kinh tÕ hîp t¸c ®èi víi sù ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, CNH, H§H n«ng nghiÖp n«ng th«n. KhuyÕn khÝch h×nh thøc tæ, héi nghÒ nghiÖp, c¸c tæ nhãm hîp t¸c vÝ dô nh­ ë nh÷ng vïng s¶n xuÊt c©y c«ng nghiÖp, hµng ho¸ tËp trung trång chÌ, hoÆc cµ phª, mÝa, c©y ¨n qu¶, c©y d­îc liÖu, gç nguyªn liÖu… nh÷ng tæ kinh tÕ hîp t¸c ho¹t ®éng tèt cã hiÖu qu¶ thùc sù cÇn h­íng dÉn t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó h×nh thµnh HTX kiÓu míi. Tuy nhiªn hoµn toµn kh«ng ®­îc gß Ðp chuyÓn thµnh HTX khi h×nh thóc tæ kinh tÕ hîp t¸c kh«ng cßn phï hîp voÝ yÕu cÇu, nguyÖn väng cña nh©n d©n. §èi víi lo¹i h×nh HTX nhÊt thiÕt ph¶i ph¸t triÓn vµ më réng m« h×nh HTX chuyªn ngµnh vÝ dô ®èi víi nh÷ng vïng trung du ¸p dông nh÷ng m« h×nh nµy ë nh÷ng n¬i trång chÌ cµ phª, trång rõng lµm nguyªn liÖu cho c«ng nghiÖp chÕ biÕn vµ c¸c yªu cÇu kh¸c… bªn c¹nh viÖc ph¸t triÓn HTX chuyªn ngµnh nªn ph¸t triÓn HTX dÞch vô ®a chøc n¨ng kÕt hîp víi s¶n xuÊt më mang ngµnh nghÒ phï hîp víi c¶ trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp vµ mét sè ngµnh nghÒ kh¸c trªn ®Þa bµn thÞ trÊn, thµnh phè nãi chung. Thø n¨m, liªn quan ®Õn møc gãp vèn cña c¸c thµnh viªn, x· viªn HTX. Theo nghiªn cøu vµ kinh nghiÖm thùc tÕ ë nhiÒu n­íc vÒ m« h×nh kinh tÕ HTX th× cÇn h¹n chÕ c¸c thµnh viªn HTX gãp vèn qu¸ lín nh»m tr¸nh cho HTX hoÆc bÞ lîi dông lµ c¸i vá ph¸p nh©n HTX cho mét vµi c¸ nh©n hoÆc HTX sÏ bÞ lÖ thuéc vµo mét sè Ýt ng­êi. Nh­ v©y mÆc dï cã tÝnh chÊt d©n chñ, b×nh ®¼ng, kh«ng phô thuéc vµo sè vèn gãp nh­ng thùc tÕ l¹i bÞ lÖ thu«c vµo sè vèn cña mét sè ng­êi HTX sÏ dÔ bÞ hä g©y søc Ðp ch¹y theo môc tiªu t×m kiÕm lîi nhuËn tèi ®a b»ng c¸ch c¸c ho¹t ®éng kinh doanh víi ®èi t­îng ngoµi thµnh viªn vµ t×m c¸ch chia cæ tøc víi tû lÖ lín nhÊt dÉn ®Õn m©u thuÉn quyÒn lîi. Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay cÇn ®¶m b¶o cho c¸c thµnh viªn gãp vèn lín kh«ng bÞ thua thiÖt nh­ng vÉn ph¶i ®¶m b¶o l­äi Ých tËp thÓ. Thø s¸u, t¨ng c­êng mèi liªn kÕt hîp t¸c gi÷a HTX víi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ hîp t¸c tr­íc hÕt lµ kinh tÕ Nhµ n­íc. Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, kinh tÕ Nhµ n­íc vÉn gi÷ vai trß quan träng cã tÝnh quyÕt ®Þnh ®Õn sù ph¸t triÓn cña toµn ngµnh n«ng nghiÖp. Sù t¸c ®éng ®ã chñ yÕu th«ng qua c¸c hÖ thèng thuû n«ng giao th«ng cung cÊp ®iÖn, cung cÊp tÝn dông, khuyÕn n«ng, khuyÕn l©m b¶o vÖ thùc vËt…trong mèi quan hÖ nµy, HTX ph¶i ®ãng vai trß ng­êi ®¹i diÖn lµ cÇu nèi gi÷a kinh tÕ Nhµ n­íc vµ kinh tÕ hé. Mét mÆt, HTX thùc hiÖn viÖc tiÕp nhËn sù hç trî cña Nhµ n­íc, triÓn khai ch­¬ng tr×nh dù ¸n cã liªn quan ®Õn kinh tÕ hé ë ®Þa ph­¬ng. MÆt kh¸c HTX gióp doanh nghiÖp n«ng nghiÖp më réng ph¹m vi ho¹t ®éng, phôc vô trùc tiÕp cã hiÖu qu¶ ®Õn n«ng d©n. cßn doanh nghiÖp Nhµ n­íc t¹o ®iÒu kiÖn cho HTX më réng vµ n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng dÞch vô s¶n xuÊt kinh doanh nh­ HTX lµm ®¹i lý, ký hîp ®ång bao tiªu s¶n phÈm. Thø b¶y, t¨ng c­êng hÖ thèng tæ chøc qu¶n lý Nhµ n­íc ®èi víi kinh tÕ hîp t¸c, HTX b»ng c¸ch: - Th­êng xuyªn n©ng cao tr×nh ®é c¸n bé qu¶n lý Nhµ n­íc ®èi víi kinh tÕ hîp t¸c, HTX th«ng qua ®µo t¹o båi d­ìng trong hÖ thèng c¸c tr­êng tõ tØnh ®Õn TW, kÕt hîp viÖc tham quan häc hái kinh nghiÖm trong vµ ngoµi n­íc. - Nhµ n­íc cÇn cÊp mét kho¶n kinh phÝ cÇn thiÕt cho hÖ thèng qu¶n lý Nhµ n­íc ®èi víi kinh tÕ hîp t¸c, HTX. Cïng víi hÖ thèng bé m¸y qu¶n lý Nhµ n­íc ®èi víi kinh tÕ hîp, HTX. CÇn t¨ng c­êng vai trß l·nh ®¹o cña §¶ng, sù phèi hîp tr¸ch nhiÖm cña c¸c tæ chøc x· héi nh­: héi n«ng d©n, héi phô n÷, héi cùu chiÕn binh, liªn minh HTX trong viÖc tuyªn truyÒn vËn ®éng gióp ®ì ph¸t triÓn c¸c h×nh thøc kinh tÕ hîp t¸c, HTX, phï hîp voÝ ®iÒu kiÖn thùc tiªn vµ nhu cÇu cña n«ng d©n ë tõng ®Þa ph­¬ng. Thø t¸m, x©y dùng c¬ chÕ phèi hîp cã hiÖu qu¶ gi÷a tæ chøc §¶ng, chÝnh quyÒn vµ HTX ttrªn tõng ®Þa bµn. §Ó gi¶i quyÕt tèt mèi quan hÖ nµy cÇn cã c¬ chÕ phèi hîp ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶. Tæ chøc §¶ng thùc hiÖn vai trß l·nh ®¹o chung th«ng qua chñ tr­¬ng, NghÞ quyÕt vµ vai trß g­¬ng mÉu cña ng­êi §¶ng viªn. ChÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng cã quyÒn, cã tr¸ch nhiÖm kiÓm tra gi¸m s¸t HTX trong viÖc tu©n thñ ph¸p luËt vµ c¸c chñ tr­¬ng chÝnh s¸ch cña ®¶ng Nhµ n­íc. Nh­ng tuyÖt ®èi kh«ng ®­îc can thiÖp trùc tiÕp vµo c«ng viÖc néi bé cña HTX, kh«ng lµm thay chøc n¨ng cña HTX, song ph¶i t¹o ®iÒu kiÖn hç trî, gióp ®ì cho HTX ho¹t ®éng theo ph¸p luËt. Thø chÝn, ®èi víi liªn minh HTX: kiÖn toµn tæ chøc liªn minh HTX tõ TW ®Õn c¸c tØnh, thµnh phè thùc sù v÷ng m¹nh, kh¾c phôc mäi biÓu hiÖn hµnh chÝnh ho¸ trong tæ chøc vµ ho¹t ®éng b¶o ®¶m thùc hiÖn tèt vai trß ®¹i diÖn vµ hç trî cho khu vùc kinh tÕ hîp t¸c vµ HTX. Tõng b­íc hiÖn ®¹i ho¸ m¹ng l­íi th«ng tin trong ngµnh gióp cho ho¹t ®éng cña liªn minh HTX ViÖt Nam ®­îc th«ng suèt kÞp thêi n©ng cao chÊt l­îng c¸c ho¹t ®éng t­ vÊn vÒ thÞ tr­êng vµ KHCN ®µo t¹o b¶o l·nh tÝn dông… ®Ó liªn minh HTX ViÖt Nam thùc sù lµ tæ chøc ®¹i diÖn vµ hç trî thóc ®Èy kinh tÕ hîp t¸c vµ HTX ph¸t triÓn. Thø m­êi, cÇn cã nh÷ng chÝnh s¸ch vÜ m« c¬ b¶n ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ hîp t¸c vµ HTX tõ nay ®Õn n¨m 2010: - Nªn cã chÝnh s¸ch xo¸ nî víi c¸c HTX n«ng nghiÖp gÆp thiªn tai, lò lôt, g©y thiÖt h¹i tµi s¶n vµ mét sè HTX n«ng nghiÖp tù gi¶i thÓ hoÆc tån t¹i chØ lµ h×nh thøc. Xo¸ nî thuÕ cho c¸c HTX tr­íc thêi ®iÓm thùc hiÖn thu thuÕ trùc tiÕp ®Õn hé. Ng©n s¸ch Nhµ n­íc sÏ cÊp bï cho ®Þa ph­­ong ®­îc ChÝnh phñ cho xo¸ nî sè HTX cßn nî Nhµ n­íc. - ChÝnh s¸ch ®Çu t­ tµi chÝnh ®èi víi kinh tÕ hîp t¸c trong n«ng nghiÖp: Quü tÝn dông n«ng th«n theo tinh thÇn chØ thÞ Bé chÝnh trÞ ngµy 13/10/2000 lµ t¨ng c­êng h×nh thøc tÝn chÊp th«ng qua c¸c ®oµn thÓ quÇn chóng vµ chÝnh quyÒn cÊp x· ®Ó c¸c hé khã kh¨n vay vèn s¶n xuÊt. Nªn cho phÐp HTX n«ng nghiÖp huy ®éng cho vay néi bé t¨ng c­êng kiÓm so¸t, chÊm døt t×nh tr¹ng cho vay nÆng l·i ë n«ng th«n. Nhµ n­íc cÇn giµnh mét tû lÖ chÝnh ®¸ng ng©n s¸ch Nhµ n­íc ®Çu t­ cho kinh tÕ HTX nh­: ®Çu t­ cho c«ng t¸c ®µo t¹o c¸n bé HTX vµ lao ®éng n«ng th«n, ®æi míi kü thuËt c«ng nghÖ, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng n«ng th«n. - ChÝnh s¸ch thuÕ: Nªn miÔn thuÕ cho c¸c ho¹t ®éng dÞch vô cña HTX n«ng nghiÖp gåm cung øng vËt t­ s¶n xuÊt, chÕ biÕn, tiªu thô s¶n phÈm. - ChÝnh s¸ch ruéng ®Êt: Nhµ n­íc cÇn cã c¬ chÕ kiÓm tra ®«n ®èc c¸c ®Þa ph­¬ng khÈn tr­¬ng thùc hiÖn chÝnh s¸ch giao ®Êt giao rõng cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt ®Õn hé n«ng d©n. CÇn thÓ chÕ ho¸ n¨m quyÒn trong luËt ®Êt ®ai. KhuyÕn khÝch qu¸ tr×nh tÝch tô, tËp trung ruéng ®Êt (trong ph¹m vi cho phÐp) tíi c¸c hé, trang tr¹i ph¸t triÓn s¶n xuÊt hµng ho¸ ®ång thêi cÇn tuyªn truyÒn ¸p dông kinh nghiÖm cña mét sè ®Þa ph­¬ng vÒ viÖc dån ®iÒn ®æi thöa ®Ó h¹n chÕ t×nh tr¹ng manh món ruéng ®Êt, t¹o ®iÒu kiÖn c¬ giíi ho¸ cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. §èi víi c¸c tØnh miÒn nói vïng s©u, vïng xa, biªn giíi cÇn miÔn kh«ng thêi h¹n tiÒn thuª ®Êt mµ HTX sö dông ®Ó lµm c¸c c«ng tr×nh dÞch vô phôc vô s¶n xuÊt. ®ång thêi ph¶i cã c¬ chÕ qu¶n lý chÆt chÏ ®Ó tr¸nh t×nh tr¹ng sö dông ®Êt l·ng phÝ vµ c¸c hiÖn t­îng tiªu cùc kh¸c. - ChÝnh s¸ch thÞ tr­êng: CÇn ph¶i cung cÊp th«ng tin kÞp thêi cho c¸c chñ thÓ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®ã lµ nh÷ng th«ng tin vÒ thÞ tr­êng nh­: nhu c©ï tiªu thô n«ng s¶n, t×nh h×nh s¶n xuÊt c¹nh tranh, sù biÕn ®éng gi¸ c¶.. trªn thÞ tr­êng trong n­íc vµ quèc tÕ. Cung cÊp nh÷ng th«ng tin vÒ ph­¬ng thøc, vÒ ®iÒu kiÖn, yªu cÇu ®¶m b¶o tÝnh thèng suèt tÝnh to¸n kü hiÖu qu¶ kinh tÕ tr­íc khi quyÕt ®Þnh ph­¬ng ¸n ®Çu t­ tæ chøc s¶n xuÊt. - ChÝnh s¸ch ®µo t¹o sö dông c¸n bé HTX vµ ®µo t¹o nghÒ cho lao ®éng n«ng nghiÖp n«ng th«n: Nhµ n­íc cÇn pahØ cã nhiÒu ®Ò ¸n cô thÓ vÒ c«ng t¸c ®µo t¹o c¸n bé HTX tr­íc hÕt ®ã lµ Chñ nhiÖm HTX, kÕ to¸n… rµ so¸t cñng cè hÖ thèng c¸c tr­êng ®µo to¹ vµ tµi liÖu gi¸o tr×nh, ch­¬ng tr×nh gi¶ng d¹y vÒ HTX n«ng nghiÖp theo tiªu chuÈn chung cña c¶ n­íc vµ phï hîp víi tõng ®Þa ph­¬ng. - ChÝnh s¸ch khuyÕn n«ng, KHCN: cÇn t¨ng c­êng nghiªn cøu ¸p dông c¸c thµnh qu¶ míi nhÊt cña KHCN n©ng cao d©n trÝ ®µo t¹o båi d­o÷ng nh©n lùc t¹i chç, cung cÊp kÞp thêi c¸c tri thøc khoa häc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i vµo c¸c quy tr×nh s¶n xuÊt cña n«ng nghiÖp. §èi víi c¸c chñ thÓ s¶n xuÊt chÕ biÕn vµ tiªu thô n«ng s¶n ®­îc hç trî kinh phÝ, hoÆc trî gi¸ mét phÇn cho viÖc ®Çu t­ øng dông tiÕn bé KHCN cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. KÕt luËn Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng å ¹t nh­ hiÖn nay ®©u ®©u còng chØ thÊy mäc lªn nh÷ng c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n, c«ng ty cæ phÇn hay doanh nghiÖp t­ nh©n… liÖu cã ai ®Æt ra c©u hái r»ng: ®Õn khi nµo ®ã m« h×nh kinh tÕ HTX hoµn toµn bÞ biÕn ®æi hay bÞ thay thÕ bëi mét m« h×nh kinh tÕ kh¸c hay kh«ng? Bëi lÏ r»ng ngay tr­íc m¾t kinh tÕ HTX ®· mang trong m×nh nã bao bÊt cËp, khã kh¨n: sù rµng buéc qu¸ lín gi÷a ng­êi víi ng­êi g©y ra sù tr× trÖ û l¹i lµm gi¶m ®i tÝnh n¨ng ®éng, mê ®i tÝnh s¸ng t¹o cña con ng­êi dÉn ®Õn sù kh«ng thÓ thÝch nghi ®­îc víi nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng qu¸ s«i ®éng, qu¸ nh¹y bÐn. Ph¶i ch¨ng ®Õn mét lóc nµo ®ã m« h×nh kinh tÕ HTX sÏ bÞ l·ng quªn? L¹i cã mét vÊn ®Ò n÷a ®Æt ra r»ng trong thêi ®¹i ®æi míi, xu thÕ toµn cÇu ho¸ ®­a c¸c quèc gia xÝch l¹i gÇn nhau theo h­íng hîp t¸c ho¸ liªn hiÖp ho¸ (tiªu biÓu nh­ tæ chøc WTO mµ s¾p tíi ViÖt Nam cã thÓ sÏ gia nhËp, tæ chøc ASEM…) cã nh­ vËy thÕ giíi míi ph¸t triÓn æn ®Þnh trong hoµ b×nh. Râ rµng hîp t¸c ho¸ lµ ®iÒu kiÖn kh«ng thÓ thiÕu ®­îc trong viÖc ph¸t triÓn l©u dµi vµ æn ®Þnh tõ ®ã chóng ta l¹i cµng kh¼ng ®Þnh mét ®iÒu r»ng: NÒn kinh tÕ ViÖt Nam- nÒn kinh tÕ ®ang trªn ®µ ph¸t triÓn sÏ kh«ng thÓ vµ kh«ng bao giê xo¸ bá mét c¸ch s¹ch tr¬n m« h×nh kinh tÕ HTX. CNXH muèn ph¸t triÓn ph¶i dùa trªn søc m¹nh céng ®ång- hay ®ã chÝnh lµ søc m¹nh d©n téc. ChÝnh v× vËy m« h×nh kinh tÕ HTX kiÓu míi ®· ®­îc söa ®æi ®Ó thÝch nghi víi nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng lµ nÒn t¶ng cña nÒn kinh tÕ bÒn v÷ng vµ ph¸t triÓn ®ã lµ kinh tÕ ViÖt Nam XHCN trong t­¬ng lai, cho ngµy mai vµ cho c¶ mai sau… B¶n th©n em lµ mét cö nh©n t­¬ng lai nguyÖn sÏ cèng hiÕn cho sù nghiÖp ®æi míi cña ®Êt n­íc søc khoÎ vµ kiÕn thøc cña tuæi thanh xu©n bÊt kÓ khi nµo ®Êt n­íc cÇn. Bëi lÏ môc tiªu d©n giµu, n­íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng v¨n minh kh«ng ph¶i chØ lµ khÈu hiÖu mµ lµ ­íc m¬ cña toµn §¶ng, toµn d©n mµ cßn lµ ­íc m¬ ch¸y báng trong mçi tr¸i tim cña mçi mét sinh viªn nh­ chóng em. Tµi liÖu tham kh¶o T¹p chÝ N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n Sè 2 n¨m 2004 Sè 5 n¨m 2004 Sè 2 n¨m 2001 T¹p chÝ ph¸t triÓn kinh tÕ T3/2004 T¹p chÝ Kinh tÕ vµ dù b¸o T6/2001 T¹p chÝ nghiªn cøu kinh tÕ sè 280 - T9/2001 T¹p chÝ lý luËn chÝnh trÞ sè 12/2001 T¹p chÝ nghiªn cøu Trung Quèc sè 6/2000 Gi¸o tr×nh qu¶n trÞ doanh nghiÖp n«ng nghiÖp - NXB Thèng kª Nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm tõ c¸c m« h×nh kinh tÕ HTX N«ng nghiÖp ë n­íc ta Cuèn N«ng nghiÖp Ch©u ¢u, nh÷ng kinh nghiÖm ph¸t triÓn Cuèn Kinh tÕ hîp t¸c trong n«ng nghiÖp ë n­íc ta hiÖn nay Cuèn lý luËn vÒ kinh tÕ hîp t¸c, HTX vµ sù vËn dông ë n­íc ta. Môc lôc