Nghiên cứu tôn giáo - Đối thoại liên tôn giáo từ cộng đồng Vatican II

m trung tâm và ly cu ri làm trung tâm(33). Dù v
y, xem ra mô hình ly Chúa Giêsu làm trung tâm  c h ng ng rng rãi hn c. Nói chung, tr c mt thc trng a dng tôn giáo ca th gii  ng i thì có mt mô hình th.n h&c i thoi lý t ng, thích hp bi cnh và ít b “bt li” nh ng li bo tn nguyên v'n các tín iu c#n ct v$n ang là mt thách  vi các nhà th.n h&c Công giáo. Vào nhng th
p niên cui ca th k XX, mt s nhà th.n h&c  x ng mt trào l u th.n h&c a nguyên, vi ch tr ng t ng i c i m khi nhìn nh
n n cu ri ni các tôn giáo khác(34). Th.n h&c a nguyên có th làm yu i tính duy nht và ph quát ca Công giáo.
    69 6. Nhng lu n i m thn hc cho vic  i thoi liên tôn giáo t sau Công ng Vatican II T nhng hun quyn và các v#n ki!n c bn ca Giáo hi Công giáo v vi!c i thoi liên tôn giáo t sau Công ng, chúng tôi tm rút ra ra mt s quan im th.n h&c v các tôn giáo nh sau: - T b lp trng ly Giáo hi làm trung tâm: Giáo hi Công giáo tr c ht nhìn nh
n vai trò tích cc ca các tôn giáo khác vi t cách là nhng t chc lch s - xã hi, trong  ng li chung ca n cu ri(35). Giáo hi xác nh, các l nghi và giáo lý ca các tôn giáo khác có th mang mt hi!u qu th
t s cho các tín hu ca h&. iu này ã làm o ng c hoàn toàn mt l
p tr ng chuyên nht(36), i di!n cho mt Giáo hi “c quyn” và t chi m&i giá tr cu ri i vi các tôn giáo không phi Kitô giáo, bng vi!c  a vào cách gii thích cng nhc và có ph.n cc oan da vào di hun ca Hi Thánh tr c Công ng Vatican II  li là “Ngoài Giáo hi không có n cu ri”(37). L
p tr ng này là mt quan im loi tr và khép kín. 3n cu ri ch% có  c khi tin vào Chúa Giêsu và phi tham d vào Giáo hi do Chúa Giêsu thit l
p. Quan im này loi tr tt c các con  ng cu ri khác. Nhà th.n h&c Hans Küng gay gt lên án tính tiêu cc và loi tr ca châm ngôn ó. Theo ông, ây là mt trong nhng nguyên nhân ca thái  trch th ng và bt bao dung ca Kitô giáo i vi các tôn giáo khác. Ông  ngh nên thay i bng mt công thc khác: “Trong Giáo hi, có n cu ri”,  cu vãn yu t tích cc và tránh nhng hiu l.m, ng nh
n không c.n thit. Nhà th.n h&c Yves Congar ôn hòa và trung dung hn, cho rng: “T nay công thc phi  c xem nh nhm tr li, không phi cho câu h+i ai  c cu ri, mà cho câu h+i âu là yu t c.n thit  thc hi!n s v cu ri?”(38). T Công ng Vatican II, Giáo hi có nhng gii thích rt mi m* v các tôn giáo khác so vi l
p tr ng chuyên nht tr c ó nh : m&i tôn giáo u có ht ging ca Ngôi Li(39); nhng ánh sáng ca chân lý vn soi roi m&i ng i; thánh th.n em n cho m&i ng i kh n#ng tham d vào m.u nhi!m phc sinh, cách nào ch% có Chúa mi bit(40). - Dung hòa tính duy nht và tính ph quát ca Công giáo qua quan im thn hc ly Chúa Giêsu trong ng li chung ca n cu r!i(41): ây là kt qu ca vi!c chuyn t l
p tr ng th.n h&c loi tr và khép kín sang quan im bao hàm. Quan im này kh,ng nh, s tn ti a "
   70 dng ca các tôn giáo khác, nh ng s cu ri ch% có  c khi có liên i vi Chúa Kitô. “S t
p hp các trung gian tiêu biu và thuc các tr
t t khác nhau u không b loi tr , nh ng nhng trung gian này rút ra ý ngh0a và giá tr ca chúng duy nht t nhng trung gian ca c Kitô và chúng không th coi là song song hay mang tính b túc”(42). n n#m 1996, sau bao suy t ca nhiu th.n h&c gia, cui cùng 5y ban Th.n h&c Quc t(43) c/ng xác quyt li, s cu ri có th thc hi!n ngoài Hi Thánh i vi nhng ng i sng theo l ng tâm mình không còn phi là mt i t ng  tranh cãi. Nh ã trình bày, s cu ri các tôn giáo khác không th có  c mt cách c l
p vi Chúa Kitô và Hi Thánh ca Ngài. Nó  c xây dng trên s hi!n di!n ph quát ca Chúa Thánh th.n, không th tách ri ra kh+i m.u nhi!m phc sinh ca Chúa Giêsu (LG, 22; RM, 10...). Mt s bn v#n ca Công ng Vatican II "c bi!t nói v nhng tôn giáo không phi là Kitô giáo nh th này: Nhng ng i ch a h nh
n bit Phúc âm  c xp "t bng nhiu cách  thuc v Dân Chúa, và vi!c gia nh
p các tôn giáo khác nhau d ng nh không phi không liên h! n nhng h
u qu ca vi!c “xp "t” này (LG, 16). Ng i ta nhìn nh
n rng có nhng tia chân lý ni các tôn giáo khác nhau, soi r&i m&i ng i (NA, 2), có nhng ht ging ca Li Thiên Chúa (AG, 11). Có nhng yu t chân lý, ân sng và thi!n ho không nhng ni tâm hn con ng i, mà còn thy trong nhng l nghi và t
p tc ca các dân tc, m"c dù tt c c.n phi  c “thanh l&c, th#ng hóa và  a n mc toàn ho” (AG, 9; LG, 17). Nh ng nu nói rng, các tôn giáo t mình có th có mt giá tr trong khuôn kh ca s cu ri, thì ó là mt im còn c.n bàn cãi(44). L
p tr ng th.n h&c ly Chúa Kitô làm ng trung gian duy nht ca cu ri v a hn ch  c l
p tr ng cc oan ca h&c thuyt ly Giáo hi là trung tâm cu ri tr c Công ng Vatican II, v a -y lùi thuyt t ng i mà Giáo hi cho rng cc oan không kém xut hi!n sau Công ng vn cho rng: M&i tôn giáo có th d$n n n cu ri mt cách hoàn toàn không l! thuc vào lch s c th ca s cu ri  c hoàn tt ni Chúa Kitô. - Các ngu n mch thn hc t truyn thng và Kinh Thánh: Giáo hi Công giáo sau Công ng cho rng, Hi thánh vi s huyn nhi!m và ph quát v n cu ri,  c mang n b i Thiên Chúa nên t thân nó ã
   " 71 có nn tng i thoi(45). i thoi ã có t xa x a trong truyn thng ca Giáo hi. C.n phi làm cho Kinh Thánh thm nhu.n hn na trong các bi cnh th.n h&c phi i di!n. Vi quan im này, các gii thích th.n h&c, Kinh Thánh th ng truy nguyên chng minh v bn cht i thoi ca Công giáo vi các quan im v Thiên Chúa ba ngôi, hay hành trng i thoi ca Chúa Giêsu trong các sách Tin m ng, "c bi!t là da trên nn tng các giao c ca Thiên Chúa vi loài ng i(46), hay qua g ng i thoi ca các thánh trong Giáo hi(47). - Vai trò ph quát ca Chúa Thánh thn: Sau Công ng, Giáo hi Công giáo  c nhn mnh rt nhiu trong vi!c xác tín rng, th.n khí ca Chúa Thánh th.n tn ti và hot ng trong c/ng nh ngoài biên gii hu hình ca Giáo hi, bao gm c trong các tôn giáo khác. Ng i có nhiu óng góp nht trong vi!c nêu cao s xác tín và ph quát ca Chúa Thánh th.n là Giáo hoàng Gioan Phaolô II. Trong Thông ip Redemptor Hominis, Giáo hoàng cho rng, Chúa Thánh th.n bên ngoài Giáo hi, ni các tôn giáo khác: “Phi ch#ng nhiu khi lòng tin vng chc ca các thành ph.n nhng tôn giáo ngoài Kitô giáo, vn c/ng là hi!u qu ca thánh th.n chân lý tác ng xa hn nhng biên gii hu hình ca thân mình m.u nhi!m”. Còn trong Thông ip Dominum et Vivificatem (ngày 18/05/1986), Giáo hoàng cho rng, th.n khí tác ng không ch% trên các cá nhân, mà còn trên các ph ng di!n xã hi, lch s, trên các dân tc, các nn v#n hóa và tôn giáo na(48). Tc là, tác ng hoàn v/ ca thánh th.n bao quát th gii tr c khi Chúa Kitô nh
p th qua th.n khí và tác ng y v$n cn tn ti ti hôm nay c/ng nh ngoài Giáo hi(49). 7. Mt vài i m m c trong hành trình  i thoi liên tôn giáo ca Giáo hi Công giáo 7.1. Ho
t ng i tho
i ca Tòa Thánh Ngày 15/5/1964, Giáo hoàng Phaolô VI thành l
p V#n phòng "c trách cho nhng ng i ngoài Kitô giáo. n n#m 1988, vi Tông hi
n Pastor Bonus, Giáo hoàng Gioan Phaolô II ã i tên v#n phòng này thành Hi ng Giáo hoàng v i thoi tôn giáo (Pontifical Council for the Interreligious dialogue). N#m 1966, Giáo hoàng Phaolô VI i hành h ng 1n , ni khai sinh ra Ph
t giáo và 1n  giáo. Ti ây, Giáo hoàng  c g&i là “ngôn "
   72 s ca i thoi liên tôn.” N#m 1972, khi tip T#ng thng Ph
t giáo Thái Lan ti Roma, Giáo hoàng nói: “Chúng tôi mong rng vi!c i thoi thân m
t và s hp tác ch"t ch( gia truyn thng mà quý v ang i di!n và Giáo hi Công giáo s( mi ngày mt ln lên. Nhng cuc tip xúc nh th giúp cho chúng ta thêm phong phú, và c/ng giúp vi!c tin trin hòa bình và công lý trong mt th gii, nu mun v t qua nhng vn  nan gii, ang c.n nhiu ng i sát cánh li vi nhau”(50). Ngày 27/10/1986, Giáo hoàng Gioan Phaolô II t chc kêu g&i i di!n các tôn giáo trên th gii ti Assisi (Italia)  cùng c.u nguy!n cho hòa bình th gii, ng thi to iu ki!n g"p g) và thông cm gia các tôn giáo. ây  c xem là bin c tr&ng i có tính cách mng trong giáo triu ca Giáo hoàng Gioan Phaolô II. ó là cuc g"p g) 130 v lãnh o ca các tôn giáo ln trên th gii cùng nhau c.u nguy!n cho hòa bình th gii(51). Trong bài phát biu ca Giáo hoàng có on: “L.n .u tiên t bn ph ng tri chúng ta t h&p ni ây, quê h ng ca Thánh Phanxicô, thánh nhân ca hòa bình. Là i di!n cho các tôn giáo toàn c.u, m&i ng i trong chúng ta vi nim tin thâm sâu ca mình, làm chng tá cho s khao khát hòa bình và s dn thân cho nn hòa bình th gii. ó là mi t ng quan liên kt chúng ta và là ting g&i vang di trong l ng tâm mi chúng ta, v t lên m&i khác bi!t tín ng )ng, c.u nguy!n cho hòa bình th gii: ây là mt vn  sinh t”(52). Ngoài ra, hng n#m ho"c nhiu n#m mt l.n, tip ni truyn thng Assisi, Giáo hi Công giáo v$n t chc nhng bui g"p g) giao l u gia tôn giáo và các tôn giáo khác cp cao trong mt s quc gia. Ch,ng hn, tháng 9/1992, các giám mc Châu Âu t chc i hi liên tôn giáo ti Russelle (B%). Tháng 4/1994, Liên Hi ng Giám mc Châu Á t chc mt hi ngh mang tính cách i thoi gia Ph
t giáo và Kitô giáo nhm xây dng s hài hòa trên th gii ti Thái Lan. Tháng 9/1995, ti Bombay (1n ), mt hi ngh t ng t  c t chc gia 1n  giáo và Kitô giáo(53). Tháng 11/1996, ti B%, mt hi ngh bàn tho v vn  i thoi liên tôn giáo  c t chc. N#m 1999, tr c thm thiên niên k th 3, ti Roma, trên 200 i biu tôn giáo th gii li g"p nhau ti Qung tr ng Thánh Phêrô  hi!p thông c.u nguy!n. Ngày 24/02 /2002, ti Assisi, i di!n các tôn giáo nhóm h&p li c.u nguy!n cho hòa bình và hòa gii gia các dân tc tôn giáo.
   " 73 i thoi liên tôn giáo và i kt c/ng là im nhn ca chuyn tông du ti c các ngày 22 - 25/09/2011 ca Giáo hoàng Benedicto XVI. Ti ây, Giáo hoàng ã g"p g) liên tôn giáo vi i di!n ca cng ng Do Thái giáo và Islam giáo; g"p g) i kt vi i di!n ca cng ng Chính Thng giáo và Tin Lành Luther. Trong ó, cuc g"p g) ca Giáo hoàng vi Tin Lành Luther vào ngày th hai ca chuyn th#m ti c  c th gii chú ý nhiu nht. Ti cuc g"p g) này, Giáo hoàng ã có hai bài din v#n quan tr&ng trình bày nn tng ích thc ca vi!c i kt Kitô giáo. Tip n, ngày 27/10/2011, Giáo hoàng cùng nhà lãnh o các tôn giáo g"p nhau ti Assisi nh mt cuc hành h ng vì hòa bình, nhân k ni!m cuc g"p g) liên tôn giáo ã din ra cùng ngày 25 n#m tr c theo sáng kin ca Giáo hoàng tin nhi!m Gioan Phaolô II. 7.2. Ho
t ng i tho
i ca Liên Hi ng Giám mc Châu Á V#n phòng Liên tôn giáo và i kt ca Liên Hi ng Giám mc Châu Á  c thành l
p t n#m 1974, nh ng mãi n 1978 mi bt .u chu-n b cho các hi ngh ca giám mc v nhng vn  liên quan n i thoi liên tôn giáo và  a vào trong ngh trình làm vi!c. Liên Hi ng Giám mc Châu Á ã giao cho V#n phòng các vn  tôn giáo (BIRA: Bishop Intitute for Religious Affrairs) và V#n phòng Liên tôn giáo và i kt t chc các hi ngh riêng bi!t dành cho các giám mc thuc các quc gia có liên h! trc tip ti 3 tôn giáo ln tai Châu Á là Ph
t giáo, 1n  giáo và Islam giáo. V lý thuyt, các khóa h&p ca các giám mc ph trách các vn  tôn giáo và i kt (BIRA) ã chú tâm i thoi vi tín  Islam giáo, Ph
t giáo và 1n  giáo. BIRA l.n I, tháng 10/1979, bàn v vi!c i thoi vi Ph
t giáo. BIRA l.n II, tháng 11/1979, bàn v lý thuyt i thoi vi Islam giáo. BIRA l.n III, tháng 11/1982, bàn v lý thuyt i thoi vi 1n  giáo. V#n phòng Liên tôn giáo và i kt chu-n b t chc chc các hi ngh, hi tho v i thoi liên tôn giáo nhm ào luy!n nhng ng i có trách nhi!m iu phi vi!c i thoi (linh mc, tu s0 và giáo dân) thích hp cho chính các cng oàn ca h&. Ch,ng hn, các chuyên  v vn  liên tôn giáo  c t chc các n#m 1980 và 1982 u nhn mnh n vi!c ào to nhng chuyên viên có kh n#ng và trách nhi!m i thoi, "!
   74 "c bi!t yêu c.u các i chng vi!n và trung tâm mc v phi làm cho m&i ng i thm nhu.n tinh th.n i thoi. Tip n, Liên Hi ng Giám mc Châu Á ã t chc 12 hi ngh v “th.n h&c i thoi” nhm tìm kim nn tng th.n h&c cho công cuc i thoi liên tôn giáo. V thc hành, Liên Hi ng Giám mc Châu Á thúc -y thc hành i thoi vi Islam giáo, Ph
t giáo, 1n  giáo, o giáo và Khng giáo theo h ng phát trin th.n h&c v s hài hòa trong bi cnh Châu Á. Các hi ngh giám mc v liên tôn giáo t n#m 1992 n n#m 1996 u có s tham gia ca i di!n các tôn giáo nêu trên. Bên cnh ó, vi!c ào to v i thoi liên tôn giáo "c bi!t  c chú tr&ng, m rng ra m&i thành ph.n Dân Chúa ch không ch% riêng chc sc Công giáo. V#n phòng Liên tôn giáo và i kt ã t chc 5 khóa h&c v ào to i thoi liên tôn giáo t n#m 1990 n n#m 2004. 8. S tn ti ca xu hng  i thoi liên tôn giáo i thoi liên tôn giáo ca Giáo hi Công giáo  c khai m t Công ng Vatican II và tip tc  c thúc -y cho n ngày hôm nay cho thy rõ ây là mt xu h ng liên tc và là mi quan tâm "c bi!t ca Giáo hi. Nhng gì t  c rt áng trân tr&ng, dù v
y trong i thoi, Giáo hi v$n phi i m"t vi nhiu bn b ca thc ti. Nu nh ng&n èn Assisi  c Giáo hoàng Gioan Phaolô II kh i x ng trong bi cnh Chin tranh Lnh t ti %nh im, nguy c v/ khí ht nhân e d&a nhân loi. Ng&n èn ó nh mt biu t ng ca hòa bình, thì sut ba th
p k qua, ngay c khi Chin tranh Lnh kt thúc, th gii v$n ch a  c yên bình. Các yu t bo lc, git chóc, chin tranh v$n có xu h ng gia t#ng, "c bi!t v ánh bom ngày 11/09/2001 ti M4 ã cnh t%nh m&i ng i rng có s can d ca yu t tôn giáo. Không th ph nh
n tôn giáo là mt trong nhng tác nhân ca s xáo trn, tranh chp và c cung tín, trong khi các giáo lý ca h.u ht các tôn giáo li không thiu nhng iu khích l! hòa bình. Li!u có th có hòa bình khi chin tranh v$n leo thang $m máu nhiu ni, khi s hiu bit v tôn giáo khác còn i khái, khi c tin v$n ch% là nhng giá tr tr ng tn mà ai c/ng mun chng minh hay giành gi
t. "c bi!t khi các tôn giáo v$n còn dè d"t và lo s b “ánh cp” các “c quyn” v gii thoát và cu ri.
   " 75 Trong bi cnh ó, các cuc i thoi vì hòa bình và  hiu nhau li càng "t ra cp thit hn bao gi ht. Nu nh trong sut thiên niên k .u, Kitô giáo hi!n di!n là mt Giáo hi thng nht v th ch và s hp nht các kitô hu, tc là mt Hi thánh ch a b chia r(, mt Hi thánh ph quát, thì thiên niên k th hai chính Giáo hi Kitô li chng kin s hi!p thông y b  v), mà tr c tiên là cuc  v) ông - Tây. Ri vào th k XVI, khi cuc chng i ca Luther ti c d$n n s xut hi!n ca Tin Lành to thành cuc chia r( mi trong s hi!p nht ca Giáo hi ti Ph ng Tây. T sau Công ng Vatican II, Giáo hi Công giáo mun làm mt công vi!c rt khó kh#n là phc hi s hi!p nht các Hi thánh ã chia ct t trong quá kh. Công vi!c tin hành hn 50 n#m qua cho Giáo hi nhiu hi v&ng, nh ng c/ng cho thy ây là công vi!c còn nhiu chông gai và ngn ngang. Trên tinh th.n t ti mc ích ca s i kt ó, mt khâu trung gian trong l trình tin ti hòa gii và hiu nhau không th thiu  c là i thoi liên tôn giáo. Công giáo có ngun gc t Châu Á, nh ng li nh hình và tn ti vng chc trong bi cnh v#n hóa xã hi Châu Âu. Nhng nn tng truyn thng ca Châu Âu ã khin Công giáo hi!n di!n g.n nh là mt cái gì ó c nht và duy nht, b i vì bn thân nh hun quyn ã xác tín “ngoài Giáo hi không có n cu ri”. Nhiu th k trôi qua, iu này gn vào Giáo hi nh là mt “c#n tính”, nh ng c/ng chính là nh c im khi thi k6 công nghi!p phát trin vi s tri d
y ca truyn thông và công ngh!. Trong bi cnh ó, cng vi trào l u th tc hóa, s khép mình c th bo l u vi truyn thng x a không còn là gii pháp n th+a. Cui th k XX n nay ã chng kin hai xu h ng khin Giáo hi không th không suy ngh0 t#ng c ng thêm v công vi!c i thoi. Th nht, hi!n t ng m nht và suy gim nim tin i vi tôn giáo ca Châu Âu(54). Th hai, ng thi vi nó g.n nh mt trào l u ng c li  c mô t là s “tái cu trúc” tôn giáo ti Châu Âu do s b ng d
y các c#n tính tôn giáo n t Châu Á. T cui th k XX n nay, ng i ta chng kin mt s chuyn i ln v a tôn giáo. Trong khi Công giáo Châu Âu và Bc M4 có chiu h ng  &ng li, thì ng i ta li ng) ngàng tr c s gia t#ng to ln ca các tín hu bên Châu Phi và Châu Á. Ti hai châu lc này, s tín  Công "
   76 giáo n#m 2000 ã t#ng gp 3 l.n n#m 1970. Riêng Châu Phi, Công giáo phát trin nhanh nht. Lc a en này trong mt t ng lai khá g.n có th v t qua Châu M4 Latinh trong khi ây là lc a Công giáo .u tiên ca th gii. Cuc di chuyn này s( ng ti nhng vùng t có nhiu tín ng )ng, tôn giáo truyn thng khác bi!t vi truyn thng ca Châu Âu. Và tt nhiên, nn tng Kitô giáo ôi khi g"p phi nhng chng i kiên c ng ca các truyn thng này. Khi ó, nhng yu t ca công cuc i thoi và vi!c nghiên cu mt nn th.n h&c có tính a nguyên tôn giáo là không th thiu. Giáo hi ti các châu lc này nên din t mt i sng Hi thánh và c tin theo các nn v#n hóa bn a, làm sao  tính ph quát và riêng bi!t a ph ng t  c th quân bình quân hn là iu mà các nhà i thoi liên tôn giáo và hi nh
p v#n hóa c.n phi tip tc cân nhc tính n. ã có thi k6, Châu Âu, tôn giáo  c hiu là Công giáo. Nh ng vi xu h ng th tc hóa và toàn c.u hóa, Công giáo ch% là mt trong nhiu la ch&n khác nhau v nim tin tôn giáo ca không ít cng ng. ng thi, nh ã phân tích, s dch chuyn a tôn giáo v h ng nam và gia t#ng Châu Phi và Châu Á là do t#ng dân s t nhiên, hay do các dân tc ti khu vc này ang trong thi kì kém phát trin, ho"c do thành qu tích cc và n lc ch quan ca Giáo hi Công giáo trong công vi!c loan báo Tin m ng? Rõ ràng yu t th nht v$n là ch o. Nh v
y, ct lõi ca s phát trin Hi thánh ti các ni này liên quan n truyn giáo. Khi ó, trong nhng khu vc a tín ng )ng, v#n hóa và tc ng i thì truyn giáo và i thoi là công vi!c ng thi. Do ó, Giáo hi ã ch ch ng ba cánh ca ca i thoi Châu Á gm: i thoi vi ng i nghèo, i thoi vi các nn v#n hóa, "c bi!t là i thoi vi các tôn giáo. Nhìn chung, hành trình loan báo Tin m ng mun phát trin thì i thoi liên tôn là mt yu t quyt nh ti s thành bi ca hành trình ó. i thoi và rao truyn là hai ni dung  c xem là c#n ct ca Giáo hi. Nh ng khi i thoi tàng -n trong ó tính cách truyn giáo ã gây ra nhng nghi k, ng vc và thiu thi!n chí t nhng tôn giáo, truyn thng v#n hóa khác mà Công giáo ang mun i thoi. "c bi!t, i thoi  c trn l$n các yu t tc hóa và chính tr thì ting nói ng thu
n rt khó tìm kim. ây v$n là thách  ln ca vi!c i thoi và truyn giáo ca Giáo hi, c/ng nh th.n h&c Công giáo cho n ngày hôm nay.
   "" 77 Lý gii vi!c dân s Công giáo chim t l! rt khiêm tn ti Châu Á, nhà th.n h&c Felix Wilfred, ng i 1n , cho rng, tính cách “n c ngoài” ã là mt "c tr ng ca tt c các Giáo hi Công giáo a ph ng ti Châu Á. Tính cách “n c ngoài” c/ng không phi do s ki!n Công giáo tuyên x ng mt c tin khác. Các dân tc Châu Á luôn tip nh
n và tôn tr&ng tính a dng. Lý do chính khin Công giáo b coi xa l vì các Giáo hi a ph ng ti các n c Châu Á nhìn chung ã tách ri xu h ng sng ca dân tc, lch s, các cuc u tranh và m c ca ng i dân; không t ng hóa mình vi dân tc, m"c dù ã thc hi!n nhiu công trình có giá tr nhân danh c bác ái. Còn trong bài vit i tìm mt cách th
hin din m i ca Giáo hi ti Châu Á, Giám mc Ph tá Tng Giáo ph
n Thành ph H Chí Minh Nguyn V#n Khm cho rng: “Kitô giáo  c xem là sn ph-m ca quyn lc và v#n hóa Ph ng Tây, xa l vi v#n hóa và i sng ca ng i dân Châu Á, do ó không thu hút  c nhiu ng i dù ã hi!n di!n ây rt lâu”. Chính trong bi cnh ó mà Liên Hi ng Giám mc Châu Á ã và ang thúc -y vi!c xây dng mt th hi!n di!n mi ca Giáo hi ti Châu Á.  xây dng mt th hi!n di!n mi ti lc a này, tr c ht phi làm sao xây dng Giáo hi thc s tr thành mt Giáo hi a ph ng, mt Giáo hi #n sâu vào thc ti i sng ca các dân tc Châu Á “mt Giáo hi nh
p th trong mt dân tc, mt Giáo hi bn a, mt Giáo hi hi nh
p trong mt nn v#n hóa”. Cùng vi nó là xây dng Giáo hi i thoi, hi!p thông và Giáo hi tham gia(55). 9. ôi iu v  i thoi liên tôn giáo ca Công giáo Vit Nam 7 Vi!t Nam, hot ng i thoi liên tôn giáo ca Hi ng Giám mc Vi!t Nam v a c/, v a mi, v a l. C/, b i ngay sau bin c Ph
t giáo n#m 1963 ti Min Nam Vi!t Nam, mt hi ng liên tôn giáo ã  c thành l
p vào n#m 1964, do sáng kin ca các giám mc, nhanh chóng  c các tôn giáo khác ng h và tham gia. Mc ích ca hi ng này nhm tìm kim hòa bình gia các tôn giáo và chm dt chin tranh ti Vi!t Nam. Ngày 15/09/1966, Giáo hoàng Phaolô VI ã gi mt s i!p khích l! hi ng liên tôn giáo này(56). Ti sao tinh th.n i thoi liên tôn giáo Min Nam sm v
y, th
m chí khi Công ng Vatican II ch a kt thúc? Theo chúng tôi có my lý do chính sau ây: Th nht, do bi cnh ca bin c Ph
t giáo n#m 1963 ã òi h+i mt nhu c.u hòa gii "#
   78 i thoi t phía Công giáo. Th hai, tinh th.n Công ng Vatican II lan t+a khá sm vào Min Nam và  c ph bin b i mt s linh mc và trí thc Công giáo sng trc tip trong tinh th.n ó. Th ba, do s ng h ca Tng Giám mc Sài Gòn Nguyn V#n Bình. n .u th
p niên 70 ca th k XX, trong phong trào H ng Giáo V#n ông ti Sài Gòn, mt phong trào khi d
y các yu t v#n hóa Ph ng ông và nh
p th Công giáo vào np sng t t ng Vi!t Nam, do Linh mc Hoàng S4 Quý(57) kh i x ng ã thúc -y thêm phong trào i thoi liên tôn giáo ti Min Nam. Thc s ây là mt s nhy bén nhanh chóng nhm c v/ cho vi!c hi nh
p ca Công giáo vào v#n hóa Vi!t Nam trong bi cnh phi i di!n vi s a dng ca các tôn giáo, tín ng )ng trên t Vi!t. Nhng sáng kin ca Linh mc Hoàng S4 Quý  c mt s nhân v
t danh ting trong giáo quyn và trong th.n h&c quc t nh nhà th.n h&c Henri De Lubac ng h. Ngoài ra, nhng tu.n t0nh tâm bng ph ng pháp Ph ng ông ca v linh mc này trong mt s tu vi!n c/ng rt  c hoan nghênh. Phong trào H ng Giáo V#n ông ã m nhiu lp nh lp Trit giáo (Trit lý i chiu tôn giáo) và Thi Vi!t (Thi i và Vi!t tính). "c bi!t, n n#m 1971, v linh mc này ã xut bn cun sách Vn  i thoi tôn giáo(58)  c Tng Giám mc Sài Gòn Nguyn V#n Bình vit  ta. T
p sách này là mt trong nhng bài ging giá tr ca nhng lp k trên. Trong ó, Linh mc Hoàng S4 Quý mun xây dng vi!c i thoi tôn giáo mt c#n bn th.n h&c vng chc, và mun rng, vi!c i thoi y phi  c thc hi!n ngay trên nhng bình di!n tôn giáo. Nh v
y, rõ ràng vi!c i thoi liên tôn giáo có rt sm Vi!t Nam, th
m chí tr c khi Công ng Vatican II b mc. Nh ng nó c/ng rt mi, vì phong trào i thoi liên tôn giáo v a  c tái l
p g.n ây và duy nht có ti Tng Giáo ph
n Thành ph H Chí Minh vào ngày 5/12/2009, vi các mc ích: - i thoi liên tôn giáo là mt hot ng mc v mi trong i sng Hi thánh ti Vi!t Nam. Ban Mc v i thoi liên tôn giáo quy t nhng Kitô hu tha thit và mun dn thân trong vi!c tìm hiu, g"p g) các tín  thuc tôn giáo khác, theo h ng d$n ca Hi thánh Công giáo, nhm thc hi!n giáo hun ca Công ng Vatican II (Nostra Aetate).
   " 79 - H&c h+i giáo hun và kinh nghi!m ca Hi thánh v ôi thoi liên tôn giáo, ng thi tìm hiu giáo thuyt và thc hành ca các cng ng tôn giáo ln ang có m"t trong giáo ph
n. - Th#m ving, tip xúc và trao i vi các tín  tôn giáo khác  xây dng tình bng hu, huynh !, gia t#ng hiu bit l$n nhau, và nu có th  c, cng tác vi nhau trong l0nh vc t thi!n và ích li cng ng. - T chc và sinh hot các cuc g"p g) liên tôn giáo. ây là c hi  trao i kinh nghi!m sng o và chia s* nim tin Kitô giáo cho ng i khác o. - S u t.m và chia s* kinh nghi!m g"p g) liên tôn giáo c/ng nh hiu bit v các tôn giáo khác. Ph bin thi s và tài li!u liên quan n mc v i thoi liên tôn giáo. - ào to chuyên ngành mc v i thoi liên tôn: Ngoài các hình thc và t chc nêu trên, nhm ào to nhng Kitô hu có hiu bit và kh n#ng i thoi vi tín  các tôn giáo khác, cùng giúp nhng gia ình mà v chng khác nim tin tôn giáo  c sng hài hòa và cm thông vi nhau. H&c vi!n Mc v Tng Giáo ph
n có ch ng trình ào to ngành mc v i thoi liên tôn giáo gm ba lp: Kitô giáo và các tôn giáo; giáo hun ca Giáo hi v i thoi liên tôn giáo; thc hành i thoi liên tôn giáo(59). V
y ti sao i thoi liên tôn giáo ca Công giáo ti Vi!t Nam mang tính l, vì nhiu ng i ch a h nghe thy my t này, "c bi!t vi ng bào Công giáo Min Bc. Do bi cnh lch s không sng trong tinh th.n Công ng Vatican II, nên h& li càng l vi i thoi liên tôn giáo hn bao gi ht. Sau này, dù hi nh
p hai min Nam Bc, tinh th.n i thoi liên tôn giáo ca Công ng Vatican II có ph bin ra Min Bc, nh ng ch% d ng vi!c in n các v#n ki!n, tc ch% d ng con ch và các lý thuyt tr u t ng. Ng i Công giáo Min Bc v0nh vin b l) i c hi sng trong không khí ca Công ng nên b.u không khí i thoi liên tôn giáo có v* càng khó bén r và thâm nh
p vào trong h&. Chúng ta d thy iu này trong cuc sng gia làng l ng và làng giáo, "c bi!t "t trong bi cnh a dng tôn giáo tín ng )ng ti Vi!t Nam hi!n nay, dù sng c
n k tín  các tôn giáo khác nhau, nh ng s giáo dân, k c tu s0, linh mc th
t s quan tâm n vi!c i thoi liên tôn giáo và dn thân vào công cuc này còn rt khiêm tn. #
   80 âu là nguyên do khin tinh th.n và thc hành i thoi liên tôn giáo ca Công giáo ti Vi!t Nam ch a  c khai trin rng rãi? Theo Linh mc Bo Lc thì có nhiu lý do, ch,ng hn nh : Mi t ng quan mang tính cnh tranh hay i .u trong quá kh gia tín  khác tôn giáo. Thái  t c, hãnh di!n hay k6 th tôn giáo trong tâm thc ca không ít ng i Công giáo. Hoàn cnh chính tr - xã hi "c thù ca Vi!t Nam và s tn &ng ca quan im tiêu cc v các tôn giáo ngoài Kitô giáo. Tính cách mi m* ca vi!c i thoi liên tôn giáo, s hiu bit còn gii hn v các tôn giáo khác,v.v...(60). Tng hp nhng nguyên nhân y ã gây ra mt tình trng ch
m i thoi hay không mun i thoi. Tt nhiên, chúng ta c/ng c.n phi cân nhc lý do trên t nhng khim khuyt ca c ch và chính sách. Linh mc Nguyn Hng Giáo cho rng, trong bi cnh chính tr ti Vi!t Nam hi!n i, hai ch “liên tôn” ã có lúc b gán cho mt ý ngh0a (ý ) chính tr không tt. iu này li càng làm cho các tôn giáo ngi ngùng khi bàn ti i thoi liên tôn giáo. “7 Vi!t Nam, trong thâm tâm hình nh ng i Công giáo chúng ta v$n duy trì cách suy ngh0 “tin Công ng” cho rng mình có o th
t nên ch,ng có gì phi h&c h+i vi ai, cho dù ta không còn coi các tôn giáo khác là “bt th.n ma qu” nh x a na”. V linh mc này cho rng, ng i Công giáo Vi!t Nam v$n còn thái  t mãn và coi th ng các tôn giáo khác. ó chính là nhng cn tr ca vi!c i thoi liên tôn giáo(61). Làm th nào  dn thân vào vi!c i thoi liên tôn giáo và c i thoi vi ng i ngoài Công giáo62 mt cách có tin trin ti Vi!t Nam? Thit ngh0 ng i Công giáo Vi!t Nam c.n hiu bit ý ngh0a th.n h&c ca vi!c i thoi này. ng thi, h& c/ng nên h&c h+i và tìm hiu  ng h ng và ch% d$n ca Giáo hi v i thoi liên tôn giáo. Phi ch#ng, mt thái  c.n thit ca các bên tham gia i thoi là, nên gt b+ kh+i .u nhng nh kin v nhau, cùng h ng ti t ng lai tt 'p./. CHÚ THÍCH 1 . Cui th k XIX .u th k XX, Tin Lành ã t ng t chc các cuc i thoi liên tôn giáo và i kt. Xem trong Bruno Chenu và Marcel Neusch (Nguyn Th Chung dch, 2006), Thiên Chúa " th
k# XXI, Nxb. Tôn giáo, Hà Ni: 462 - 464. 2 . Xin xem Thánh Công  ng chung Vaticanô II, Phân khoa Th.n h&c, Giáo hoàng H&c vi!n Thánh Pio X xut bn, à Lt, 1972: 456.
   # 81 3 . D$n theo Linh mc Bo Lc, “Mc v i thoi liên tôn”, trong Tinh thn Assisi, K yu hi tho ti Trung tâm Mc v Sài Gòn, ngày 27/17/2011, l u hành ni b: 87. 4 . D$n theo Linh mc Nguyn Hng Giáo, “Sng tinh th.n Assisi”, trong Tinh thn Assisi, K yu hi tho ti Trung tâm Mc v Sài Gòn, ngày 27/17/2011, l u hành ni b:150. 5 . Thu
t ng này  c chính Giáo hoàng Gioan XXIII s dng. 6 . Hi
n ch
Lumen Gentium (Ánh sáng muôn dân), Gaudium et Spes (Vui m ng và hi v&ng), Sc lnh Ad gentes (v hot ng truyn giáo ca Giáo hi), Tuyên ngôn Nostra Aetatae (v mi t ng quan ca Hi thánh vi các tôn giáo ngoài Công giáo), Tuyên ngôn Dignitatis humanae (v t do tôn giáo). 7 . Lch s ca v#n ki!n này rt phc tp. Ban .u, c mun ca Giáo hoàng Gioan XXIII là Công ng Vatican II phi bao gm mt tuyên b v các mi quan h! gia Công giáo và Do Thái giáo mà t nguyên thy ã là mt ph.n sc l!nh v i kt (hp nht). Sau này, các giám mc quyt nh phi chu-n b mt tuyên b riêng v các mi quan h! gia Công giáo và Do Thái giáo. Cui cùng, tuyên b v Công giáo - Do Thái giáo ã  c m rng ra, bao gm c các tôn giáo trên th gii. Xem toàn b ni dung bn tuyên ngôn này trong Thánh Công  ng Vaticanô II, Phân khoa Th.n h&c, Giáo hoàng H&c vi!n Thánh Pio X xut bn, à Lt, 1972: 469 - 474. 8 . Chúng tôi s dng cách trích d$n Kinh Thánh và các v#n ki!n ph bin ca Giáo hi. Ch,ng hn (NA, 1)  c hiu trích t Tuyên ngôn Nostra Aetatae (vit tt NA), s 1. Vì Kinh Thánh, các v#n ki!n và Th chung ca Giáo hi Công giáo u ánh s. Trong bài vit này, chúng tôi quy c mt s tài li!u vit tt trong trích d$n sau: LG. là Hi
n ch
Lumen Gentium (Ánh sáng muôn dân) v#n ki!n Công ng Vatican II; GS. là Hi
n ch
Gaudium et Spes (Vui m ng và hi v&ng) v#n ki!n Công ng Vatican II; AG. là Sc lnh Ad gentes (v hot ng truyn giáo ca Giáo hi) v#n ki!n Công ng Vatican II; NA. là Tuyên ngôn Nostra Aetatae (v mi t ng quan ca Hi thánh vi các tôn giáo ngoài Công giáo) v#n ki!n Công ng Vatican II; DH. là Tuyên ngôn Dignitatis humanae (v t do tôn giáo) v#n ki!n Công ng Vatican II. Ngoài ra, trong bài vit này, chúng tôi c/ng trích t các v#n ki!n: MR. là Tông th S v ng Cu Th
(Missio Redemptoris), 1991; EA. là Tông hun Giáo hi ti Châu Á (Ecclesia in Asia), 1999; DM. là Tông th i thoi và truyn giáo (Dialogue and Mission), 1984; DV. là Thông ip v Chúa Thánh thn (Dominum et vivificatem), 1986. 9 . Tham kho thêm Bn tin Hip thông, s 67, tháng 9 và 10/2011: 12 - 13. 10 . Xem: Bn tin Hip thông, s 67, tháng 9 và 10/2011: 16. 11 . Trích theo Bn tin Hip thông, s 67, tháng 9 và 10/2011: 18. 12 . Trích theo Bn tin Hip thông, s 67, tháng 9 và 10/2011: 20. 13 . Xem thêm N tu Mai Thành (2010), Cu v ng liên tôn, Nxb. Tôn giáo, Hà Ni: 44-45; NCK, i thoi tôn giáo, in ni b, tháng 1/2009: 40 - 45. 14 . Giao l u hu ngh, trao i chuy!n trò, th#m ving nhau vi s cm thông, giúp ) nhau khi có nhu c.u,  sng tình huynh ! chân thành. #
   82 15 . Hot ng v các m"t nhân o, bác ái, xã hi, y t, kinh t xây dng công lý hòa bình. M$u i thoi này ngày càng lan rng Châu Á nh Thái Lan, ài Loan, Hàn Quc, Nh
t Bn. 16 . i thoi bng tìm hiu tín lý, giáo thuyt, ngun gc lch s, chiu kích cu ri, nhng nét "c thù ca mi tôn giáo. Cuc i thoi này gm c vi!c nghiên cu bài bn gia các chuyên gia tôn giáo  khám phá chiu sâu, chiu rng nhng nét t ng ng hay d bi!t giúp b sung cho nhau. 17 . Ví d nh c.u nguy!n, nhng ân sng  c cm nghi!m, nim vui, bình an, khát v&ng. Nhng chia s* này giúp ng i trong cuc g.n g/i thân m
t, hi!p thông vi nhau và càng tôn tr&ng nim tin ph-m giá ca nhau. Ch,ng hn n#m 1993, V#n phòng "c trách v Tôn giáo ca Hi ng Giám mc Châu Á t chc Sampharan, Thái Lan mt cuc g"p g) “Ph
t giáo và Kitô giáo cùng nhau xây dng mt th gii hòa ho”. Các v tu s0 ca Ph
t giáo và Công giáo cùng trao i vi nhau nhng kinh nghi!m sng o. 18 . Tên ting Anh là The Federation of Asian Bishop’ Conference, vit tt là FABC. 19 . N tu Mai Thành (2010), Cu v ng liên tôn, sách ã d$n: 41. 20 . Tên ting Anh là Office of Ecumenical and Interreligious Affairs, vit tt là OEIA. 21 . Xem thêm các lu
n im ca hai xu h ng này trong tài li!u Kitô giáo và các tôn giáo khác ca U ban Th.n h&c Quc t công b n#m 1997, Nguyn c Trúc dch, s 4. 22 . James Fredericks (Nguyn Th Minh dch, 2011), “Giáo hi Công giáo vi nhng li b c trong các tôn giáo khác”, trong H$p tuyn thn hc, s 47, n#m th 20, Nxb. Tôn giáo, Hà Ni: 44. 23 . James Fredericks (Nguyn Th Minh dch, 2011), “Giáo hi Công giáo vi nhng li b c trong các tôn giáo khác”, trong H$p tuyn thn hc, s 47, n#m th 20, sách ã d$n: 45 - 46. 24 . Bruno Chenu và Marcel Neusch (Nguyn Th Chung dch, 2006), Thiên Chúa " th
k# XXI, Nxb. Tôn giáo, Hà Ni: 484-485. 25 . Linh mc Nguyn Thái Hp, OP. (2004), ng vào thn hc v các tôn giáo, tái bn l.n th nht, nh h ng Tùng th xut bn, Centre de Recherches Religieuses André Phú Yên, France: 51-52. 26 . Có th tìm thy du n nh h ng lu
n im th.n h&c v các tôn giáo ca Jean Daniélou  li trong các v#n ki!n Công ng Vatican II. Sc lnh v hot ng truyn giáo ca Giáo hi (Ad gentes)  c
p n các con  ng tôn giáo khác nh là nhng n lc qua ó con ng i “i tìm Thiên Chúa, dò d$m kim tìm Ng i may ra g"p  c Ng i... và nh là nhng “sáng kin” nhân loi “c.n  c soi sáng và thanh l&c” b i Phúc Âm. Dù v
y, nhng li b c các tôn giáo khác không phi là xu ho"c không xng áng  có th “ôi lúc óng vai s phm h ng li v phía Thiên Chúa chân th
t, ho"c làm b c chu-n b d&n  ng cho Phúc Âm” (Adgentes s 3, xem thêm Lumen gentitun, s 23). C/ng có th thy du n nh h ng th.n h&c tôn giáo ca Karl Rahner trong các v#n ki!n ca Công ng Vatican II. Cách hiu ca Karl Rahner v vi!c n thánh hi!n di!n khp ni trùng khp vi ni dung
   # 83 Gaudium et spes, s 22: “Qua vi!c nh
p th, mt cách nào ó, con Thiên Chúa liên kt chính mình vi mi con ng i”. 7 mt on sau ca cùng mt s tr ng d$n, sau khi nh
n nh Kitô hu là ng i  c sáp nh
p vào trong m.u nhi!m phc sinh, và nh th  c thông ph.n vào m.u nhi!m phc sinh ca Chúa Kitô, v#n ki!n gii thích: “ iu ó  c ng dng không nhng cho ng i Kitô mà thôi, nh ng còn cho ht thy nhng ng i thi!n chí, có n thánh th.m kín hot ng trong tâm hn”. Trong Ad gentes, s 3, c/ng thy mt on khác cng c cho dng th.n h&c tôn giáo ca Karl Rahner. V#n ki!n xác nh: “Toàn b k hoch Thiên Chúa  ra  cu ri nhân loi ã  c thc hi!n không ch% mt cách sâu kín ni tâm hn con ng i”. Nhng li kh,ng nh nh th không c.n phi gii thích gì hn na. ng h ng ca Karl Rahner nhìn nh
n n thánh hot ng và tác ng hi!u nghi!m trong i sng ca c nhng ng i không Kitô giáo. 27 . James Fredericks (Nguyn Th Minh dch, 2011), “Giáo hi Công giáo vi nhng li b c trong các tôn giáo khác”, trong H$p tuyn thn hc, s 47, n#m th 20, sách ã d$n: 36. 28 . James Fredericks (Nguyn Th Minh dch, 2011), “Giáo hi Công giáo vi nhng li b c trong các tôn giáo khác”, trong H$p tuyn thn hc, s 47, n#m th 20, sách ã d$n: 37. 29 . Ch,ng hn, trong v#n ki!n Dominus Iesus, n#m 2000, ngoài vi!c kh,ng nh quan im chính thng ca Giáo hi trong nhìn nh
n v th.n h&c các tôn giáo, còn trích d$n li các quan im th.n h&c ca Daniélou. M"t khác, khi nó ra i ã gây lên mt làn sóng tranh lu
n, ã có quan im lên ting rng, v#n ki!n này nh là mt s i ng c li các quan im ca Công ng Vatican II v các tôn giáo. 30 . Xem thêm ch  này trong H$p tuyn thn hc, s 47, Nxb. Tôn giáo, Hà Ni, 2011. 31 . Xem thêm “Th.n h&c v các tôn giáo trong vin t ng a nguyên tôn giáo”, trong Thi s% Thn hc, s 21, tháng 09/2000: 61- 69. 32 . Linh mc Nguyn Thái Hp, OP. (2004), ng vào thn hc v các tôn giáo, tái bn l.n th nht, sách ã d$n: 86. 33 . Có th xem lý gii chi tit v các mô hình này trong Linh mc Nguyn Thái Hp, OP. (2004), ng vào thn hc v các tôn giáo, tái bn l.n 1, nh h ng Tùng th xut bn, Centre de recherches religieuses André Phú Yên, France. Theo cm nh
n ch quan ca chúng tôi, cun sách này ngoài mt s ph.n phân tích bi cnh, chng minh thêm các lu
n im ca tác gi, ni dung ch yu là t
p hp quan im th.n h&c v các tôn giáo ã  c dch và in trong t
p san Thi s% thn hc ca Trung tâm h&c vn a Minh. 34 . i di!n là các nhà th.n h&c nh J. Hick và P.F. Knitter. Các nhà th.n h&c này cho rng, thuyt ly Giáo hi làm trung tâm, hay thuyt ly Chúa Giêsu làm trung tâm không thích nghi cho cuc i thoi liên tôn giáo, t ó  x ng thuyt Quy th.n lu
n (Théocentrisme) vi không c.n chiu vào Chúa Giêsu Kitô; thâm chí  x ng thuyt C c cu th (Sotériologique), tc các tôn giáo g"p g) và t
p trung dn thn vào nhng vn  nhân loi ang au kh thay vì tranh bi!n giáo iu. #!
   84 35 . c hiu là s gii thoát ca Thiên Chúa kh+i cnh au th ng  loài ng i n vi i sng mi trong ân sng ca Ng i nh cuc kh nn và phc sinh ca Chúa Giêsu Kitô. 36 . H&c thuyt ly Giáo hi làm trung tâm mt cách chp nht là kt qu ca mt h! thng th.n h&c nht nh, ho"c là ca mt li hiu sai l.m v câu “Ngoài Hi Thánh không có n cu ri nào” (extra Ecclesiam nulla salus). Ch tr ng hn h'p này t sau Công ng Vatican II không  c các nhà th.n h&c Công giáo bênh vc na. Vi!c t b+ bt ngun sau nhng li xác quyt rõ r!t ca Giáo hoàng Pio XII và Công ng Vatican II v n cu ri có th n vi nhng ai không thuc v Giáo hi theo s quan phòng ca thánh th.n. Xem thêm Bruno Chenu và Marcel Neusch (Nguyn Th Chung dch, 2006), Thiên Chúa " th
k& XXI, Nxb. Tôn giáo, Hà Ni: 471 - 472. 37 . Câu này hiu theo hai bi cnh: mt là, l
p tr ng chuyên nht chính thc ca Giáo hi; hai là, trong ngh0a nguyên s ca nó còn nhm  khích l! nhng ph.n t trung kiên ca Hi thánh. 38 . Linh mc Nguyn Thái Hp, OP. (2004), ng vào thn hc v các tôn giáo, tái bn l.n th nht, sách ã d$n: 51. 39 . Thông ip Redemptor Hominis ( ng Cu ri con ng i), ngày 4/3/1979, s 11. 40 . Gaudium et Spes, s 5: 22. 41 . H&c thuyt ly Chúa Giêsu Kitô làm trung tâm chp nh
n n cu ri có th xy ra trong các tôn giáo, nh ng li t chi mt s “c l
p t túc” v n cu ri ni các tôn giáo, vì phi da vào tính duy nht và ph quát ca n cu ri n t Chúa Giêsu Kitô. H&c thuyt này d0 nhiên là ph bin hn c ni các nhà th.n h&c Công giáo, m"c dù có nhng d bi!t gia h& vi nhau. Nó c dung hp ý mun cu ri có tính cách ph quát ca Thiên Chúa vi s ki!n m&i ng i c/ng có th, theo nhân tính, t ki!n toàn ly mình trong khung cnh ca truyn thng v#n hóa mà tôn giáo  c xem là mt li biu l cao c nht và là nn tng ti h
u. Ngoài ra còn có h&c thuyt ly Thiên Chúa làm trung tâm c gng nhìn nh
n nhng ngun phong phú ca các tôn giáo và o c ca tín  các tôn giáo này. Và cui cùng, nó ch tr ng to thu
n li cho vi!c oàn kt tt c các tôn giáo  cùng nhau xây dng hòa bình và công lý trên th gii. H&c thuyt ly s cu ri làm trung tâm còn c tri!t  hóa h&c thuyt ly Thiên Chúa làm trung tâm, b i vì nó ít l u ý n vn  Chúa Giêsu Kitô hn là chú ý n s dn thân thit thc ca mi tôn giáo cho nhân loi ang kh au (thc hành chân chính). Bng cách này, giá tr các tôn giáo ngay trong s ki!n c v/ N c Tri, s cu ri, và cuc sng an lành ca nhân loi. Vì th, l
p tr ng này  c xem là duy thc tin và duy ni ti. Xem trong U ban Th.n h&c Quc t (Nguyn #ng Trúc dch 2003), Kitô giáo và các tôn giáo, nh h ng Tùng th xut bn: 30 - 34. 42 . Redemptoris misio, s 5. 43 . Nhng ngày cui ca Nhi!m k6 1992 - 1997, 5y ban Th.n h&c Quc t ã ch tâm cho ra mt trong nhng tài li!u áng l u ý nht v vn  t ng quan gia Kitô giáo và các tôn giáo. S kiên này  c Giáo hi xem nh là mt du ch% thi i. Bn v#n ã  c toàn th 5y ban ng ý theo th tc "c bi!t trong k6 h&p vào tháng 10/1996. Sau ó, nó  c ! trình lên v Ch
   # 85 tch là Hng y Joseph Ratzinger, B tr ng Thánh b c tin, Ngài cho phép ph bin. Bn gc bng ting Tây Ban Nha  c dch ra ting Pháp t tháng 4/1997 vi ta  Le Christianisme et les religions. 44 . U ban Th.n h&c Quc t (Nguyn #ng Trúc dch, 2003), Kitô giáo và các tôn giáo, sách ã d$n: 86. 45 . Xem thêm Bruno Chenu và Marcel Neusch (Nguyn Th Chung dch, 2006). Thiên Chúa " th
k# XXI, sách ã d$n: 472 - 473. 46 . Chi tit v các giao c và Chúa ba ngôi có th xem bài ca Linh mc Bo Lc, “Mc v i thoi liên tôn”, trong Tinh thn Assisi, K yu hi tho ti Trung tâm Mc v Sài Gòn, ngày 27/17/2011, l u hành ni b; ho"c trong ph.n .u cun Vn  i thoi tôn giáo ca Linh mc Hoàng S0 Quý, Nxb. Ra khi, Sài Gòn, 1972. 47 . Thánh Phanxicô  c xem là biu t ng và m$u hình ca con ng i hòa bình và i thoi. 48 . Bn tin Hip thông, s 67, tháng 9 và 10/2011: 17. 49 . Xem thêm N tu Mai Thành (2010), Cu v ng liên tôn, Nxb. Tôn giáo, Hà Ni: 36 - 37. 50 . N tu Mai Thành (2010), Cu v ng liên tôn, sách ã d$n: 18. 51 . Sáng kin này g"p tr ngi ngay trong hàng ng/ giáo ph-m Roma. ó là s bt ng quan im v i thoi gia Hi ng Giáo hi Liên tôn và Hi ng Giáo lý c tin vi Hi ng Phúc Âm hóa các dân tc. Do ó ch% có vài hng y giám mc hi!n di!n ti quê h ng ca Thánh Phanxicô. 52 . N tu Mai Thành (2010), Cu v ng liên tôn, sách ã d$n: 12-13. 53 . Tham kho NCK, i thoi tôn giáo, in ni b, tháng 1/2009: 44 - 45. 54 . Ch,ng hn, ti Pháp, ni Công giáo khá tiêu biu cho Tây Âu, t l! ng i t x ng là “không tôn giáo” ã t#ng t 26% n#m 1981 lên thành 42% n#m 1999. Nhng ng i tr* tui chim v trí cao nht ca tình trng này: 50% là nhng ng i sinh gia các n#m 1964 và 1972; 53% sinh gia nhng n#m 1973 n 1981. Con s này ch% t ng i nh mt minh h&a nh+. 55 . Xem Bn tin Hip thng, s 71, tháng 7 và 8/2012. 56 . Linh mc Bo Lc, “Mc v i thoi liên tôn”, trong Tinh thn Assisi, K yu hi tho ti Trung tâm Mc v Sài Gòn, ngày 27/17/2011, l u hành ni b: 110. 57 . Linh mc Hoàng S4 Quý là mt linh mc Dòng Tên ã tt nghi!p th.n h&c ti i h&c Grégorienne, chuyên môn sâu là trit h&c và tôn giáo 1n , sau ó bo v! thành công lu
n án tin s0 ti Khoa 1n  h&c ti i h&c Sorbonne; hi!n cng tác khá u cho báo Công giáo và Dân tc vi bút danh Hoành Sn. Ông c/ng có my t
p sách v sng o Ph ng ông  c xut bn g.n ây. 58 . 7 ph.n .u sách, Linh mc Hoàng S4 Quý nghiên cu quan im Kinh Thánh, giáo ph và th.n h&c v các tôn giáo. Sau ó, sách t
p trung tìm hiu n cu ri ca cá nhân ngoài c tin Công giáo và vai trò ca các tôn giáo trong cu ri. Ph.n cui sách i vào chính các tôn giáo Ph ng ông và tìm xem các tôn giáo y có thc mang mt s i!p cu ri siêu nhiên nào không (c nhiên trong khung cnh ca mt c tin m"c nhiên - ý nói ti s Mc #
   86 khi và Quan phòng ca Thiên Chúa - NQ ). Sau cùng, ph.n Kt lu
n cun sách nêu lên nhng nguyên tc h ng d$n vi!c i thoi. 59 . Linh mc Bo Lc, “Mc v i thoi liên tôn” trong Tinh thn Assisi, K yu hi tho ti Trung tâm Mc v Sài Gòn, ngày 27/17/2011, tài li!u ã d$n: 112 - 113. 60 . Linh mc Bo Lc, “Mc v i thoi liên tôn” trong Tinh thn Assisi, K yu hi tho ti Trung tâm Mc v Sài Gòn, ngày 27/17/2011, tài li!u ã d$n: 80. 61 . Linh mc Nguyn Hng Giáo, “Sng tinh th.n Assisi”, trong Tinh thn Assisi, K yu hi tho ti Trung tâm Mc v Sài Gòn, ngày 27/17/2011, tài li!u ã d$n: 154. 62 . Trong tham lu
n ca Hi ng Giám mc Vi!t Nam ti Hi ngh Khoáng i FABC l.n th X n#m 2012 ti Xuân Lc, t%nh ng Nai,  c
p trong bi cnh ca Châu Á và Vi!t Nam, i thoi c.n h ng ti bn thành ph.n (thay cho ba thành ph.n tr c ó) là các tôn giáo, các nn v#n hóa, ng i nghèo và ng i không tin. TÀI LIU THAM KHO 1. Tinh thn Assisi, K yu hi tho ti Trung tâm Mc v Sài Gòn, ngày 27/17/2011, l u hành ni b. 2. Thánh Công  ng Vaticanô II, Phân khoa Th.n h&c, Giáo hoàng H&c vi!n Thánh Pio X xut bn, à Lt, 1972 3. Bn tin Hip thông, s 67, tháng 9 và 10/2011. 4. Bn tin Hip thng, s 71, tháng 7 và 8/2012. 5. N tu Mai Thành (2010), Cu v ng liên tôn, Nxb. Tôn giáo, Hà Ni. 6. NCK., i thoi tôn giáo, in ni b, tháng 1/2009. 7. U ban Th.n h&c Quc t (Nguyn #ng Trúc dch, 2003), Kitô giáo và các tôn giáo khác, nh h ng Tùng th xut bn. 8. H$p tuyn thn hc, s 47, Nxb. Tôn giáo, Hà Ni, 2011. 9. Bruno Chenu và Marcel Neusch (Nguyn Th Chung dch, 2006), Thiên Chúa " th
k# XXI, Nxb. Tôn giáo, Hà Ni. 10. Linh mc Nguyn Thái Hp, OP. (2004), ng vào thn hc v các tôn giáo, tái bn l.n 1, nh h ng Tùng th xut bn, Centre de Recherches Religieuses André Phú Yên, France. 11. Thi s% thn hc, s 21, tháng 09/2000, Trung tâm h&c vn a Minh xut bn. 12. Linh mc Hoàng S0 Quý (1972), Vn  i thoi tôn giáo, Nxb. Ra khi, Sài Gòn. 13. Hi ng Giáo hoàng v i thoi Liên tôn và Thánh b Truyn bá Phúc âm cho các dân tc (1991), i thoi và rao truyn, Phong trào Giáo dân Vi!t Nam hi ngoi dch t bn Pháp ng, tài li!u l u tr Th vi!n T%nh dòng Anh em hèn m&n Vi!t Nam ti Thành ph H Chí Minh. 14. Giáo hoàng Phaolô VI (2012), Tông hun Loan báo Tin m ng, công b n#m 1975, Nxb. Tôn giáo, Hà Ni. 15. Giáo hoàng Goan Phaolô II (2012), Thông ip S v ng Cu Th
, công b n#m 1990, Nxb. Tôn giáo, Hà Ni.
   #" 87 16. Giáo hoàng Goan Phaolô II (2012), Tông hun Giáo hi Châu Á, công b n#m 1999, Nxb. Tôn giáo, Hà Ni. INTER - RELIGIOUS DIALOGUE FROM THE SECOND VATICAN COUNCIL This article outlines the process of inter-religious dialogue of the Catholic Church from the Second Vatican Council today. The main content of this article deals with the important instruments on the themes of inter-religious dialogue in and after the Second Vatican Council; the progresses of theological dialogue according to diachrony and the key arguments of the themes of dialogue; the activities of inter-religious dialogue of Holy See as well as of Asian Bishops’ Council; the tendency and perspective of inter-religious dialogue are made to subjects of dialogue; general view on inter- religious dialogue of Vietnamese Catholicism. Key words: Catholicism; The Second Vatican Council; Vietnamese Catholicism; Inter-religious dialogue, Theology of religions.