Tổng thống Ahmadinejad thúc giục chuẩn bị đón ngày trở về của
Imam Mahdi. Tại Hội thảo quốc tế về Học thuyết Mahdi tổ chức tại
Tehran các ngày 6-7/9/2006, Ahmadinejad phát biểu: “Imam ẩn dật
không hiện hình trong chúng ta, nhưng Ngài luôn ở đây và chúng ta phải
chuẩn bị cơ sở để đón sự xuất hiện nhanh chóng của Ngài. Nhân loại cần
khẩn trương hướng tới Imam ẩn dật để tiếp cận Ngài. Người tích cực
chuẩn bị cho ngày trở lại của Imam khác với người không làm điều đó.
Ngày nay, nhân loại đang nhanh chóng tiến tới sự hoàn thiện, chân lý,
công bằng, hòa bình và thân thiện. Điều đó chỉ có khả năng diễn ra dưới
sự cai trị của một người hoàn hảo (Imam Mahdi)”. Trong số sáu hội thảo
quốc tế về Học thuyết Mahdi, thì 5 cuộc diễn ra dưới thời Tổng thống
Ahmadinejad từ năm 2005 đến năm 2010. Tại lễ khai mạc hội thảo lần
thứ hai, Ahmadinejad nói: “Quay trở về với Học thuyết Mahdi là con
đường duy nhất đối với sự tồn tại của thế giới”23.
Nhưng tuyên bố của Tổng thống Ahmadinejad và các cố vấn thân cận
của ông cũng làm cho một bộ phận giới tu sĩ, báo chí tức giận, phê phán
mạnh. Họ cho rằng, nếu nói Imam đứng đằng sau các hoạt động của chính
phủ, thì về mặt lý thuyết, Ahmadinejad không chịu trách nhiệm gì về hành
động của mình24. Ayatollah Hosseinali Montazeri lưu ý rằng: “Thực tế,
chúng ta tin Imam Mahdi không có nghĩa một vài quan chức chính phủ lợi
dụng tên Ngài cho mục đích chính trị. Tôi phản đối kiểu lợi dụng như
vậy”25. Một số giáo sĩ cảnh báo, những tuyên bố của Tổng thống Iran có
thể làm giảm niềm tin của giới trẻ vào tín điều cơ bản của Islam giáo Shia.
Những người chống đối Iran kết tội Ahmadinejad không quan tâm đến tình
hình căng thẳng ở Iran, thậm chí nổ ra chiến tranh cũng không sao, vì thế
giới càng hỗn loạn thì Imam Mahdi càng sớm trở lại.
18 trang |
Chia sẻ: huyhoang44 | Lượt xem: 620 | Lượt tải: 0
Bạn đang xem nội dung tài liệu Nghiên cứu tôn giáo - Islam giáo shia với chính quyền và chính trị ở iran, để tải tài liệu về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Nghiên cứu Tôn giáo. Số 2 – 2014 51
NGUYỄN VĂN HY(*)
TÔ MINH ĐỨC(**)
ISLAM GIÁO SHIA
VỚI CHÍNH QUYỀN VÀ CHÍNH TRỊ Ở IRAN
Tóm tắt: Ít có nơi nào trên thế giới, hoạt động tôn giáo trở thành lễ
nghi nhà nước và được tôn trọng như ở Iran. Tất cả các sự kiện lớn
nhỏ, kể cả các sự kiện mang tính chất quốc tế đều được bắt đầu
bằng nghi thức đọc “Kinh Koran”. Phát biểu của quan chức, văn
bản của cơ quan nhà nước, công hàm ngoại giao đều mở đầu bằng
cụm từ “nhân danh Allah”. Ngoài việc mọi người tự cầu nguyện
hằng ngày, vào sáng thứ Sáu (lịch Iran) hằng tuần, một lễ cầu
nguyện quy mô lớn được tổ chức với sự tham dự của hàng chục
nghìn người, thường được truyền hình trực tiếp. Đây là diễn đàn để
các giáo chủ hàng đầu, kể cả Lãnh tụ tối cao đưa ra thông điệp về
chính sách đối nội, đối ngoại và phản ứng của Nhà nước Iran đối
với các sự kiện quốc tế. Một số nhà phân tích cho rằng, muốn hiểu
được tình hình Iran và lý do tại sao Iran “ương ngạnh” đương đầu
với cấm vận của Hoa Kỳ và các nước Phương Tây trong nhiều năm
qua, các lệnh trừng phạt của Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc
trong mấy năm gần đây nên tìm hiểu vai trò của Islam giáo Shia ở
quốc gia này. Chia sẻ với nhận xét nêu trên và từ trải nghiệm thực
tế, bài viết này muốn cung cấp một số thông tin về một nhà nước
tôn giáo đặc thù, nơi chính trị, chính quyền gắn bó mật thiết với
giáo lý Islam giáo.
Từ khóa: Islam giáo, Islam giáo Shia, Islam giáo Sunni, Cộng hòa
Islam giáo Iran.
1. Khái quát về Islam giáo
1.1. Sự ra đời của Islam giáo
Islam giáo khởi nguồn từ năm 610 khi một người đàn ông 40 tuổi, ở
ngoại ô thành phố Mecca, tên là Muhammed nhận được thần dụ và khải
thị của Allah (tiếng Arập, Allah nghĩa là Thượng đế) do thiên sứ Gabriel
* Nguyên Đại sứ Việt Nam tại Iran.
** Nguyên Vụ trưởng - Tiểu ban Tôn giáo, Ban Dân vận Trung ương.
52 Nghiên cứu Tôn giáo. Số 2 - 2014
52
truyền cho. Muhammed trở thành Nhà tiên tri và nhận sứ mệnh truyền lại
những lời linh thiêng của Allah cho người khác với triết lý và đức tin
rằng,Allah là Đấng Tối cao duy nhất trong vũ trụ, bất sinh bất diệt; là
Đấng tạo thiên lập địa, sinh ra muôn loài, trong đó có con người với số
phận định mệnh do Allah sắp đặt; là Đấng anh minh đưa ra luật lệ công
bằng, nhân loại cần phải tuân phục; là Đấng Cứu thế phán xét con người
trong ngày tận thế; không có Thượng đế nào khác để thờ phụng và tuân
phục ngoài Allah1.
Muhammed lĩnh nhận sứ mạngthuyết giáo với thực trạng đa thần giáo
đang tồn tại ở Mecca lúc đó. Bị chống đối, xua đuổi, ông phải tiến hành
truyền giáo một cách bí mật, trước hết là trong gia đình, bạn bè thân cận.
Tín đồ đầu tiên là Khadja - vợ cả và Ali - con nuôi của Muhammed. Năm
621 có 12 người, năm 622 có 73 người chấp nhận tín điều và thề tuân
phục Allah, nguyện bảo vệ Muhammed chống lại các thế lực ngăn cản sứ
mạng truyền giáo. Bị giới quý tộc cầm quyền ở Mecca đả kích và bức
hại, Muhammed đưa tín đồ di cư đến Medina (tức Yathrib cách Mecca
khoảng 340 km về phía bắc). Sau một vài cuộc giao chiến, Medina quy
thuận. Cộng đồng Islam giáo ra đời. Trong 13 năm truyền giáo ở Mecca
một cách lặng lẽ, phi chính trị, Muhammed không thu được nhiều kết
quả. Đến Medina, ông thay đổi phương pháp, tự xác định là lãnh tụ tôn
giáo, chính trị và quân sự, thủ lĩnh cộng đồng Islam giáo, dẫn dắt những
người tin tưởng, ủng hộ thuyết giáo của ông và truyền bá Islam giáo bằng
con đường chiến tranh và dọa dẫm, buộc các bộ tộc phải quy phục. Chiến
thuật mới nhanh chóng mang lại thành công, nhiều bộ tộc và thành phố bị
chinh phục hoặc bị cải giáo. Tại Medina, Muhammed đã thành lập nhà
nước Islam giáo đầu tiên trong lịch sử. Sau đó, Muhammed quay lại
chinh phục Mecca với lực lượng hùng mạnh, xóa bỏ tất cả biểu tượng đa
thần giáo ở Mecca. Lịch sử đã ghi lại gần 30 trận chiến do Muhammed
lãnh đạo từ năm 623 đến khi ông từ trần vào năm 632. Thành công của
các cuộc chiến đi cùng với việc mở rộng phạm vi truyền giáo bằng sức
mạnh quân sự và đe dọa chiến tranh đã buộc các bộ lạc phải quy thuận
Islam giáo. Muhammed thống nhất các bộ lạc trên bán đảo Arab thành
một quốc gia Islam giáo hùng mạnh. Abu Bark, người bạn tin cẩn và là
bố vợ của Muhammed kế nghiệp trong giai đoạn 632 - 634, rồi đến Umar
trong giai đoạn 634 - 644 và Uthman trong giai đoạn 644 - 656 tiếp tục
chinh phục và áp đặt Islam giáo lên các lãnh thổ Palestine, Syria,
Nguyễn Văn Hy, Tô Minh Đức. Islam giáo Shia 53
53
Mesopotamia, Persia (Ba Tư), Egypt (Ai Cập), Bắc Phi và Tây Ban Nha,
đưa tôn giáo nhất thần thay cho các tôn giáo đa thần trước đó. Islam giáo
trở thành một hệ thống chính trị - xã hội - tôn giáo chỉ trong gần nửa thế
kỷ. Lưu ý Islam giáo được truyền bá nhanh nhờ sức mạnh quân sự và
ngay từ thời kỳ hình thành đã xây dựng cho mình một nhà nước tôn giáo.
Chưa có tôn giáo làm được như vậy. Hiện nay, với khoảng gần 1,6 tỷ tín
đồ, Islam giáo vẫn được coi là một tôn giáo có tốc độ phát triển khá, số
lượng tín đồ tăng không chỉ ở Trung Đông, Châu Phi, Châu Á mà còn ở
Châu Âu và Châu Mỹ. Nét đặc biệt là cộng đồng Islam giáo hình thành ở
nơi nào, thì nơi đó, các tín đồ coi như lãnh địa riêng của Islam giáo, như
một nhà nước Islam giáo.
Sức hấp dẫn của Islam giáo có thể xuất phát từ giáo lý hướng tới mục
tiêu công bằng, bình đẳng cho mọi người, dễ hiểu và đơn giản trong thực
hành. Giáo lý khuyên tín đồ tin Allah, sống nhân từ, độ lượng, trung thực,
kiên nhẫn; kính trọng cha mẹ, tôn trọng và đối xử công bằng với mọi
người; chia sẻ của cải qua việc bố thí, không tham; sống lành mạnh,
không dùng chất gây nghiện như rượu bia, ma túy, không ăn những thứ
bẩn thỉu; cấm giết người trừ khi phải bảo vệ bản thân và dân lành; cấm
ngoại tình, cờ bạc. Đó là tín điều ghi trong Qur’an (kinh) ghi lại mặc khải
của Allah, thông qua thiên sứ Gabriel và được Muhammed thuật lại dưới
dạng những đoạn thơ bằng tiếng Arab, trở thành quy chuẩn đạo đức và
luật lệ của xã hội Islam giáo. Có thể đồng ý với Lương Ninh là Islam giáo
“mang nặng đức tin tuyệt đối, sự phục tùng không điều kiện, tính kiên
nhẫn và tinh thần thánh chiến quên mình, cố kết những người tin tưởng
và phục tùng lại với nhau, tạo nên tổ chức chặt chẽ và có sức mạnh đáng
kể trong đời sống xã hội ở nhiều quốc gia”2.
Cuốn sách Al-Halal Wal-Haram Fil Islam (Những điều được phép và bị
cấm trong Islam giáo) của Youif Al-Qaradhawi, một học giả Islam giáo Ai
Cập có tên tuổi và những lý giải của Shaikh Hasan Muhammad Taqi Al-
Jawahiri giúp chúng ta hiểu thêm về những điều nêu trên. Theo họ: “Các
dân tộc trên thế giới đã đi trệch hướng quá xa”, “phạm sai lầm nghiêm
trọng, rơi vào quá tả hoặc quá hữu”; “Islam giáo thiết lập những nguyên
tắc, chuẩn mực luật pháp vững chắc để sửa chữa lỗi lầm, rối loạn, chệch
hướng”; “Islam giáo là một phương thức sống phù hợp với tự nhiên, đưa ra
những giải pháp nhân đạo cho các tình huống tổng thể và tránh những cực
đoan”; “Islam giáo là phán truyền cuối cùng, kết thúc chuỗi thông điệp của
54 Nghiên cứu Tôn giáo. Số 2 - 2014
54
Đấng Tối cao đến nhân loại. Vì thế, Islam giáo đi cùng với một bộ luật
tổng quát phù hợp mọi lúc, mọi nơi cho tất cả nhân loại. Luật không chỉ
xây dựng cho người ở thành thị mà bỏ quên người du mục, không chỉ cho
vùng lạnh giá mà bỏ qua vùng nóng nực, không chỉ cho hiện tại mà cả quá
khứ và các thế hệ tương lai. Islam giáo thừa nhận nhu cầu, lợi ích của mọi
dân tộc, mọi cá nhân và mọi nhóm người. Đặc trưng này có thể quan sát
được một cách rõ ràng nhất trong quan niệm liên quan đến việc cho phép
tín đồ lấy bốn vợ để giải quyết nhiều vấn đề nhân đạo, cá nhân và xã hội
cấp bách. Nhiều dân tộc và tôn giáo trước Islam giáo đã cho phép cưới
nhiều vợ, con số có thể đến cả chục, cả trăm mà không có điều kiện hay sự
hạn chế nào. Islam giáo đưa ra giới hạn nhất định và nghiêm ngặt với chế
độ đa thê. Có thể thấy, trong cộng đồng có cá nhân khao khát mãnh liệt về
con cái nhưng vợ anh ta bị hạn chế, bị đau yếu hoặc những vấn nạn khác.
Phải chăng số phận của người phụ nữ vẫn được quan tâm hơn khi cho
chồng bà lấy hai vợ, người có thể sinh con mà vẫn giữ vợ cả với tất cả
quyền lợi được bảo đảm? Rồi cũng có những trường hợp sự ham muốn
tình dục của người đàn ông mạnh mẽ, trong khi vợ anh ta không ham
muốn, hoặc bị ốm đau, hoặc trong chu kỳ kinh nguyệt. Nên cho đàn ông
cưới thêm vợ thay vì tìm kiếm bồ bịch. Thời đó, do chiến tranh, số lượng
đàn bà nhiều hơn đàn ông. Trong bối cảnh như vậy, lợi ích của xã hội cũng
như của bản thân phụ nữ là trở thành vợ chung chồng thay vì sống quãng
đời không có hôn nhân, thiếu sự an bình, tình cảm, sự bảo vệ và được
hưởng niềm hạnh phúc làm mẹ, bản năng tự nhiên của người phụ nữ. Về
mặt này, chế độ đa thê của Islam giáo bị Phương Tây soi xét quá đáng và
phản ứng một cách thù địch, trong khi đó, đàn ông của họ quan hệ ngoài
hôn nhân tự do, không giới hạn số lượng, không có bất cứ trách nhiệm
pháp luật hoặc đạo đức nào đối với số phụ nữ và con cái sinh ra do các mối
quan hệ bất chính ngoài hôn nhân. Hãy so sánh hai kịch bản đa thê và đa
tình bất hợp pháp và hãy để người ta tự hỏi họ thích kịch bản nào hơn và
nhóm người nào được bảo vệ hơn”3.
1.2. Nguyên nhân sự phân rẽ Islam giáo
Nhìn bên ngoài, thế giới Islam giáo có vẻ thống nhất, đặc biệt trong
hoạt động chống lại ảnh hưởng và sự thâm nhập của văn minh Âu - Mỹ.
Tổ chức các nước Islam giáo (OIC), nhóm các nước Islam giáo lớn (D8),
Ngân hàng Islam, là những tổ chức quốc tế mạnh, có tiếng nói quan
trọng trong đời sống chính trị quốc tế. BBC News, ngày 27/2/2006, thuật
Nguyễn Văn Hy, Tô Minh Đức. Islam giáo Shia 55
55
lại lời ông Lý Quang Diệu: “Với Islam giáo, người ta tin tưởng nhau
hoàn toàn. Anh là chiến sĩ Islam giáo và tôi cũng vậy. Chúng ta thề sát
cánh”. Nhưng bên trong, Islam giáo cũng có nhiều phái, trong đó hai phái
lớn nhất là Sunni và Shia. Sự phân rẽ xuất hiện ngay sau cái chết của Nhà
tiên tri Muhammed năm 632.
Phái thứ nhất ủng hộ Ali Ibn Abi Talib kế nghiệp Muhammed làm thủ
lĩnh tôn giáo, chính trị, tinh thần của cộng đồng Islam giáo (Caliph hay
Khalifa). Đó là những người trong gia đình, hậu duệ, bạn bè thân cận, tín
đồ Islam giáo đầu tiên (Muharjum). Họ cho rằng, Ali là con nuôi, là cháu,
là con rể của Muhammed làm người kế vị là đương nhiên và Caliph kế
nghiệp Nhà tiên tri chỉ nên thuộc vào hậu duệ trực tiếp của Muhammed
qua Ali và vợ là Fatima, con gái của Muhammed. Islam giáo Shia tuyên
bố: “Không có Đấng Tối cao nào khác, chỉ có Allah. Ali là người kế vị
Nhà tiên tri và là vị Caliph đầu tiên của Islam giáo4.
Islam giáo Shia (Shī’a Islam, Shi’ite Islam hay Shi’ism) bắt nguồn từ
thuật ngữ Shia, hay Shiit, nói tắt của Shiat Ali, nghĩa là ủng hộ Ali. Islam
giáo Shia có một số trường phái, số đông thuộc trường phái Jafaryia hay
“Twelvers” thừa nhận Ali là Imam thứ nhất, không thừa nhận tất cả số
Imam còn lại. Nói đến Islam giáo Shia ngày nay là nói tới phái Twelver,
chiếm khoảng 15% tín đồ. Iran là quốc gia Islam giáo Shia, vì trong số
99% dân số theo Islam giáo, hơn 90% là tín đồ phái Shia. Tiếp theo là các
nước Azerbaijan, Bahrain khoảng 75%. Các nước có tỷ lệ tín đồ Islam
giáo Shia lớn là Iraq, Syria, Lebanon, Kuwait, Pakistan, India,
Afghanistan, Saudi Arabia, Turkey, United Arab Emirates, Mauritius,
Trinidad and Tobago, Guyana, Oman và Yemen5.
Phái thứ hai không ủng hộ Ali làm người thừa kế. Họ cho rằng,
Muhammed chưa công bố ai là người kế vị nên cần có ban lãnh đạo để
bầu ra một Caliph làm lãnh tụ tinh thần, tôn giáo và chính trị của cộng
đồng Islam giáo. Trong khi Ali, gia đình và những người thân cận của
Muhammed bận rộn với việc tang lễ, thì Abu Bakr, Umar, Abu Ubayda
cùng thủ lĩnh các bộ tộc ở Mecca và Medina đã họp kín ở Saqifa để quyết
định bầu người đứng đầu nhà nước và cộng đồng Islam giáo. Abu Bark,
một người bạn đồng niên và là bố vợ của Muhammed được đề cử. Ban
đầu, nhiều người không đồng ý, kể cả kẻ đối địch trước đó của
Muhammed. Nhưng cuối cùng, Abu Bark cũng được bầu làm Caliph đầu
tiên của cộng đồng Islam giáo. Trước khi chết, Abu Bark chỉ định một
56 Nghiên cứu Tôn giáo. Số 2 - 2014
56
hội đồng để bầu người thay ông làm Caliph. Umar được chọn làm Caliph
thứ hai, rồi ông cũng làm tương tự để chọn Uthman làm Caliph thứ ba.
Phương thức đó được coi là “truyền thống”.
Islam giáo Sunni bắt nguồn từ nghĩa của Sunna trong tiếng Arab là
truyền thống. Khoảng 85% tín đồ Islam giáo trên thế giới thuộc phái
Sunni, trong đó có Saudi Arabia là cái nôi của Islam giáo, Egypt là trung
tâm của các học giả Islam giáo, Indonesia, Ấn Độ có số tín đồ Islam giáo
Sunni rất lớn.
1.3. Đấu tranh giành ngôi vị Caliph
Vì sự đoàn kết của cộng đồng Islam giáo, phái Ali phải chấp thuận
Abu Bark làm Caliph thứ nhất. Điều đó gây tranh cãi giữa những người
bạn đầu tiên của Muhammed. Bởi vì, theo quan niệm của họ, Ali đã được
Muhammed chọn làm người kế nghiệp. Caliph thứ ba là Uthman bị ám
sát và Ali được mời làm Caliph thứ tư. Do nghi ngờ phái Ali tiến hành vụ
ám sát, nên Aisha, vợ của Muhammed, là con gái của Abu Bark chống
đối, kết tội Ali không tìm được kẻ giết Uthman đưa ra xét xử. Ali cũng
không thắng nổi lực lượng của Mu’awiya, gồm con cháu Ummayad,
Uthman và thủ lĩnh vùng Damascus. Họ tuyên bố không công nhận Ali là
Caliph chừng nào chưa đưa những kẻ giết Uthman ra xét xử. Ali buộc
phải chấp nhận thỏa hiệp với Mu’awiya. Điều đó đã làm sốc nhiều người
từng quyết tử ủng hộ ông. Họ coi đó là sự phản bội. Ali bị ám sát năm
661. Mu’awiya tự phong là Caliph. Con trai cả của Ali là Hasan chấp
nhận một khoản trợ cấp để đổi lấy việc không đòi quyền thừa kế Caliph.
Nhưng Hasan bị đầu độc và chết ngay trong năm đó. Con trai thứ của Ali
là Husain thỏa thuận sẽ làm Caliph sau khi Mu’awiya chết. Nhưng khi
Mu’awiya chết vào năm 680, con trai ông này là Yazid tiếm quyền làm
Caliph. Husain lãnh đạo quân đội chống lại, nhưng do quân số ít, ông và
cộng sự bị tàn sát trong trận chiến Karbala (thuộc Iraq ngày nay). Yazid
lập Đế chế Ummayad cha truyền con nối. Con trai của Husain chưa
trưởng thành nhưng vẫn tiếp tục cuộc chiến với Yazid. Hai phái Shia và
Sunni trở nên thù địch. Hố ngăn cách giữa hai phái không thể san lấp và
tồn tại cho đến ngày nay.
1.4. Giáo lý của Islam giáo Shia
Về cơ bản, tín điều của Islam giáo Shia vẫn là năm trụ cột cốt lõi của
Islam giáo gồm:
Nguyễn Văn Hy, Tô Minh Đức. Islam giáo Shia 57
57
- Đức tin (Shahada) thể hiện qua tuyên xưng “không có Thượng đế nào
khác ngoài Allah; Muhammed là sứ giả của Allah”;
- Cầu nguyện (Salat) ngày năm lần vào lúc bình minh, trưa, xế trưa,
hoàng hôn và tối; mỗi lần đọc một đoạn trích trong Qur’an.
- Bố thí (Zakat) là đưa một phần tài sản của mình cho người nghèo khổ.
- Nhịn (Sawn) ăn uống, hút thuốc, quan hệ tình dục trong tháng
Ramadan từ trước lúc Mặt Trời mọc đến sau hoàng hôn.
- Hành hương (Hajj) đến Thánh địa Mecca đối với người có điều kiện
sức khỏe và kinh tế.
Phái Shia tin Allah là Đấng Tối cao bất sinh bất tử, sinh ra muôn vật,
muôn loài; tin vào Muhammed là thiên sứ cuối cùng, xuất sắc nhất và
nhận được thiên khải đầy đủ nhất của Allah truyền cho nhân loại; tin vào
Qur’an là bộ kinh đầy đủ, chính xác nhất; tin vào các thiên sứ do Allah
tạo ra; tin vào ngày tận thế, Allah sẽ phán xét người thiện được lên Thiên
đường, kẻ ác bị xuống Địa ngục.
Sunni và Shia đều thừa nhận là tín đồ Islam giáo trên cơ sở nhất trí các
nguyên tắc cơ bản: coi Qur’an là lời của Đấng Tối cao Allah phán truyền
thông qua Muhammed; tin Muhammed là sứ giả của Allah và cuộc đời
của Muhammed là tấm gương để sống; coi Hadith là những lời nói của
Muhammed cần được cân nhắc đối với các quyết định đạo lý và thực
tiễn. Tuy nhiên, phái Sunni không chia sẻ với phái Shia về Thánh chiến
(Jihad) là chiến đấu bảo vệ đất đai, niềm tin và các thể chế Islam giáo và
luật lệ quy định những việc làm tốt, tránh suy nghĩ, lời nói và hành vi xấu
xa. Phái Sunni chỉ thừa nhận Muhammed là Caliph thứ nhất, không tin có
sự tồn tại của Đấng Cứu thế, Imam “ẩn dật” như phái Shia.
Một trong những tín điều cơ bản của Islam giáo Shia là tin vào Imam
(Guide), một tước hiệu không chỉ liên quan đến tiêu chuẩn của nhà lãnh
đạo chính trị, tinh thần của cộng đồng Islam giáo, mà còn liên quan đến
quan điểm người thừa kế Muhammed. Họ cho rằng, sau khi Muhammed
chết, Allah chỉ định các Imam để bảo vệ và dẫn dắt nhân loại tránh khỏi
lầm lạc. Imam là sứ thần của Allah ở Trái Đất, những người được trời
phú cho tài đức siêu phàm, có năng lực diễn giải những điều thần bí trong
Qur’an và luật Islam giáo (Sharia), là những người hoàn hảo, không bao
giờ phạm tội, không mắc sai lầm. Chỉ Allah mới có quyền chỉ định Imam.
Các Imam nhận được tri thức trực tiếp từ Allah, phán quyết của Imam là
58 Nghiên cứu Tôn giáo. Số 2 - 2014
58
phán quyết của Allah, mọi người phải tuân phục, nếu không sẽ bị thiệt
thòi. Phái Shia còn tin rằng, Allah chỉ lựa chọn Imam là người kế nghiệp
Nhà tiên tri trong số hậu duệ trực tiếp của Muhammed, vì sau
Muhammed thì chỉ có Imam là người có thể dẫn dắt nhân loại6.
Imam thứ nhất là Alī ibn Abī Tālib, một trong ba tín đồ Islam giáo đầu
tiên, là cháu và con nuôi của Muhammed, là chồng của Fatima, con gái
Muhammed. Tín đồ phái Shia tin rằng, Ali là Caliph đầu tiên, còn tất cả
Caliph khác, những người ngoài gia tộc Ali đều là lựa chọn sai lầm,
không phải là lãnh tụ thực sự của cộng đồng Islam giáo.
Nhiều trích dẫn từ Hadith (lời nói và việc làm của Nhà tiên tri được
chép lại) khẳng định, Muhammed đã nhiều lần nói rằng, Ali sẽ là người
kế vị, trong đó có những lần trên giường bệnh vào những ngày cuối cùng.
Thậm chí, họ còn có lễ kỷ niệm ngày Muhammed nói Ali là thủ lĩnh thứ
nhất. Đó là lễ Eid Al-Ghadir, xuất phát từ địa danh Ghadir là tên một
thung lũng ở Saudi Arabia, nơi Muhammed nói điều đó. Nhiều nhà sử
học nổi tiếng đã viết về việc Ali được sinh ra trong Thánh đường Kaaba,
được Nhà tiên tri Muhammed nhận làm con nuôi, sống tại nhà
Muhammed ngay sau khi lọt lòng được ba ngày7.
Imam thứ hai là Hasan, Imam thứ ba là Husain đều là con trai của Ali,
các Imam kế tiếp là cháu chắt của Ali.
Từ Imam thứ nhất đến Imam thứ mười một đều có lai lịch rõ ràng.
Nhưng lai lịch Imam thứ mười hai thì rất huyền bí. “Học thuyết Mahdi”
là một trong những tín điều cơ bản của Islam giáo Shia gắn với Imam thứ
mười hai, còn gọi là “Imam thời đại”, “Imam ẩn dật”, “Đấng Cứu thế
đang ẩn dật”, sẽ xuất hiện trước ngày tận thế để đứng đầu lực lượng công
lý chiến đấu với lực lượng ma quỷ, trừ diệt bạo lực và áp bức trong trận
chiến cuối cùng, đưa lại công lý, hòa bình tuyệt đối cho nhân loại.
Theo Hadith, Muhammed nói rằng: “Thế giới sẽ không đi đến tận
cùng cho đến khi một người đàn ông trong gia đình Ta, mang tên Ta trở
thành chủ nhân. Khi thấy cờ hiệu màu xanh đến từ hướng Khorasan thì
gia nhập với họ để đón Imam của Thượng đế xuất hiện. Người đó được
gọi là Al-Mahdi, là hậu duệ của Ta, là một người đàn ông nghiêm trang
với vẻ mặt cởi mở, mũi cao. Anh ta sẽ làm cho trái đất đầy rẫy bạo ngược
và áp bức trở nên bình đẳng và công bằng”8.
Imam thứ mười hai tên là Abu Al-Qasim Muhammad, còn gọi là
Muhammad Al Madhi (nghĩa là ẩn dật), là con trai của Imam thứ mười
Nguyễn Văn Hy, Tô Minh Đức. Islam giáo Shia 59
59
một, tức con trai của Hassan Al Askari và vợ là Fatima hay Margis
Khatoon, con gái một quốc vương. Tương truyền, ngày 8 tháng Rabiul
năm 260 (lịch Islam giáo), mới chỉ năm tuổi, Imam Mahdi đã chủ trì lễ
tang cầu nguyện cho cha ông là Imam thứ mười một. Những người tham
dự, kể cả thủ lĩnh xứ Abbasis lúc đó là Al-Mu’tamid vô cùng tức giận các
bộ trưởng và quan chức bất tài vì không tìm thấy cậu bé năm tuổi vừa
dẫn dắt buổi cầu nguyện lại biến mất. Ông không thể biết là Allah đã đưa
Mahdi vào nơi ẩn dật với ý đồ sâu xa.
Phần lớn tài liệu lịch sử nói rằng Al Madhi ẩn mình vào thế kỷ X, lúc
khoảng năm tuổi, trong một hang động dưới một nhà thờ ở Samarra. Học
thuyết phái Shia liên quan đến Imam ẩn dật là học thuyết che giấu
(Ghayba) cho rằng, Đấng Tối cao giấu Madhi khỏi sự chú ý của con
người nhằm bảo toàn tính mạng cho Madhi. Hai mức độ giấu Madhi.
Mức thấp là chỉ chuyển thân thể rời khỏi thế giới, còn tinh thần vẫn ở lại
dẫn dắt nhân loại. Tuy nhiên, do sự đe dọa của tín đồ Islam giáo “chính
thống”, việc che giấu Imam Madhi chuyển sang mức độ cao hơn, là tinh
thần vẫn dẫn dắt, soi sáng cho nhân loại, nhưng không có bất cứ tiếp xúc
trực tiếp nào giữa nhân loại với Imam Madhi. Theo niềm tin của tín đồ
phái Shia, đó là một thảm họa tinh thần đối với thế giới. Trong giai đoạn
Imam Madhi ẩn mình, không ai ngoài Allah biết thời khắc trở về của
Imam Madhi và không người nào có thể đoán trước thời khắc đó. Họ
được lệnh chờ đợi sự quay trở lại của Imam Madhi vào bất cứ lúc nào.
Từ khi Imam Muhammad Al-Madhi biến mất vào năm 941, sự liên hệ
giữa ông với tín đồ Islam giáo Shia bị gián đoạn. Trong thời gian chờ đợi,
các giáo chủ cao cấp phái Shia là đại diện của Imam Madhi, được trao
quyền giải quyết các vấn đề của cộng đồng này, chủ yếu trong lĩnh vực
tôn giáo và pháp lý cho đến khi Mahdi trở lại.
Học thuyết trở lại (Raj’a) cho rằng, Imam Mahdi sẽ quay lại một cách
siêu nhiên ngay trước ngày phán quyết/ngày tận thế. Sự trở lại của ông sẽ
được báo trước bằng một số sự kiện bất thường trong vòng ba năm như
thế giới hỗn loạn, đầy rẫy bạo lực, áp bức và tham nhũng. Sự trở lại của
Mahdi chợt đến trước ngày kết thúc lịch sử. Ngay sau khi Imam Madhi
tái xuất hiện, mọi sai lầm sẽ được điều chỉnh đúng đắn, sự công bằng sẽ
được lập lại, chân lý Islam giáo Shia sẽ được chấp nhận trên toàn thế
giới. Imam Madhi sẽ đứng đầu lực lượng công lý chiến đấu với lực lượng
ma quỷ, trừ diệt hết bạo lực và áp bức trong trận chiến cuối cùng mang
60 Nghiên cứu Tôn giáo. Số 2 - 2014
60
tính mặc khải. Khi ma quỷ và sự xấu xa bị đánh bại hoàn toàn, hòa bình
toàn diện được lập lại, Imam Madhi sẽ cai quản thế giới một vài năm
dưới một chính phủ hoàn hảo, mang lại tinh thần bình đẳng, bác ái cho
các dân tộc trên thế giới. Sau khi Imam Mahdi trị vì một vài năm sẽ chủ
trì một buổi cầu nguyện ở Mecca, bên cạnh có Jesus Chirst trở lại sau
Madhi, rồi đến Husain và những sứ giả khác lần lượt quay lại trái đất.
Học thuyết Mahdi là một vấn đề quan trọng để hiểu văn hóa triết lý
chính trị của Islam giáo Shia.
2. Quan hệ giữa Islam giáo Shia với Nhà nước Iran
2.1. Quan hệ giữa Islam giáo Shia với chính quyền Iran
Trên thế giới hiện nay có ba tôn giáo có nhà nước riêng của mình. Do
Thái giáo có nhà nước Israel được khẳng định một cách mạnh mẽ. Ấn Độ
giáo có Nepal và trong một chừng mực nào đó là các bang của Ấn Độ.
Islam giáo có nhiều nhà nước Islam giáo như Iran, Iraq, Pakistan, Saudi
Arabia, Malaysia, Sudan, Afghanistan dưới thời Taliban9. Trong số đó,
Iran có những đặc trưng rõ nét nhất của Islam giáo Shia.
Điều 2, Hiến pháp Iran nêu rõ: “Cộng hòa Islam giáo là thể chế dựa
trên niềm tin chỉ có một Thượng đế duy nhất (như tuyên cáo trong cụm từ
“không có Thượng đế nào khác ngoài Allah”); quyền tối thượng và quyền
lập pháp là của Allah; thiên khải linh thiêng và vai trò cơ bản của Qur’an
phải đặt trước pháp luật, phải thể hiện trong tất cả các luật; Allah công
minh trong việc sáng tạo thế giới và luật pháp”10. Điều 144 tuyên bố:
“Quân đội của nước Cộng hòa Islam giáo Iran phải là một quân đội Islam
giáo trung thành với tư tưởng Islam giáo và phải tuyển người có niềm tin
vào mục đích của cuộc cách mạng Islam giáo, tận tâm cống hiến để đạt
mục tiêu của cách mạng”11.
Tuyên bố nêu trong Hiến pháp Iran dựa trên những tiền đề lịch sử lâu
đời. Nhà nước Islam giáo Shia đầu tiên trên đất Persia được thành lập
năm 1505 dưới triều đại Safavi ở vùng Mazaradan của Iran ngày nay.
Hiến pháp đầu tiên của Iran được Quốc hội thông qua sau Cách mạng
Lập hiến 1905-1911 xác định rõ: Islam giáo là quốc giáo của Iran; Islam
giáo Shia có vai trò đặc biệt quan trọng; giới tăng lữ được quyền quyết
định các luật do Quốc hội thông qua khi phù hợp với nguyên tắc của
Islam giáo; một ủy ban tăng lữ Islam giáo được lập ra để thông qua các
đạo luật; Shah phải tích cực ủng hộ Islam giáo Shia và phải triệt để trung
thành với nguyên tắc của nó12.
Nguyễn Văn Hy, Tô Minh Đức. Islam giáo Shia 61
61
Vào đầu những năm 1970, trong loạt bài thuyết giáo sau này được
xuất bản thành cuốn Hokumal-e Islami: Velayat-e faqih (Chính quyền
Islam giáo: hộ pháp của giám luật), Ayatollah Khomenei đã khẳng định:
“Islam giáo chỉ tuân theo Sharia (luật Islam giáo) và phải có chính quyền
hoạt động theo luật do các giám luật của Islam giáo soạn thảo và ban
hành”; “một số giám luật Islam giáo hàng đầu phải điều hành chính
quyền”13.
Tư tưởng của Khomenei đã được hiện thực hóa trong Hiến pháp Iran
năm 1979. Islam giáo Shia trở thành nhân tố không thể tách rời khỏi cơ
cấu chính trị quốc gia này. Chính quyền gắn chặt vào quan niệm về
Velayat-e faqih, tức là sự cai trị của giám luật Islam giáo; vận hành theo
Sharia. Một luật gia Islam giáo cao cấp giám sát toàn bộ cấu trúc chính trị
của đất nước. Một hệ thống chính quyền dựa trên ba cột trụ quyền lực là
lập pháp, hành pháp và tòa án. Đứng đầu cơ cấu quyền lực của Iran là
Khomenei, người đã làm thay đổi bức tranh chính trị của nhà nước Islam
giáo, làm cho Islam giáo chính trị (Islamism) thành một lực lượng có thể
làm thay đổi nền chính trị của các nước Islam giáo từ Marocco đến
Malaysia14.
Cơ cấu quyền lực của Iran không giống bất cứ cơ cấu quyền lực của
các nước trên thế giới. Cấu trúc hệ thống quyền lực của Iran gồm tám chủ
thể15: trên hết là Lãnh tụ tối cao (Supreme leader), tiếp đến là Tổng
thống, Quốc hội, Hội đồng Chuyên gia, Hội đồng Giám hộ Hiến pháp,
Hội đồng Phân giải, Tòa án Tối cao và Bộ An ninh - Tình báo.
Lãnh tụ tối cao là người đứng đầu nhà nước, chịu trách nhiệm quyết
định và giám sát việc thực hiện chính sách tổng thể của Iran; có quyền
tuyên bố chiến tranh hay hòa bình; là tổng tư lệnh các lực lượng vũ trang,
chỉ huy toàn bộ ngành an ninh, tình báo; toàn quyền quyết định bổ nhiệm
hoặc bãi nhiệm người đứng đầu ngành tòa án, hệ thống truyền thanh và
truyền hình quốc gia; tổng chỉ huy lực lượng cận vệ cách mạng, các tư
lệnh quân đội, cảnh sát; chỉ định 6 trong số 12 giám luật của Hội đồng
Giám hộ Hiến pháp; chuẩn y danh sách những người được chấp nhận làm
ứng cử viên Tổng thống, ứng cử viên đại biểu Quốc hội, ứng cử viên Hội
đồng Chuyên gia. Lãnh tụ tối cao thực hiện quyền lực thông qua các đại
diện của mình ở tất cả các cơ quan quyền lực và các tỉnh thành, tổng cộng
khoảng 2.000 giáo sĩ cao cấp, trong đó có những người quyền lực lớn
hơn cả bộ trưởng, tỉnh trưởng khi nhân danh Lãnh tụ tối cao.
62 Nghiên cứu Tôn giáo. Số 2 - 2014
62
Ayatollah Ruhollah Khomeini được tôn vinh là Lãnh tụ tối cao đầu
tiên. Sau khi Ayatollah Khomeini mất năm 1989, Hội đồng Chuyên gia
gồm 86 giáo chủ hàng đầu đã bầu Ayatollah Khamenei, đương kim Tổng
thống lúc đó làm Lãnh tụ tối cao và hiện nắm quyền quyết định mọi vấn
đề của đất nước.
Tổng thống là người đứng đầu cơ quan hành pháp với nội các gồm 22
bộ trưởng, chịu trách nhiệm điều hành kinh tế, không có quyền kiểm soát
và chỉ huy các lực lượng vũ trang. Đây là điều khác thường trên thế giới:
Người đứng đầu cơ quan hành pháp không quản lý lực lượng vũ trang.
Tổng thống được bầu trực tiếp, nhiệm kỳ bốn năm.
Quốc hội có 290 đại biểu, nhiệm kỳ bốn năm.Quốc hội thông qua
luật, ngân sách, phê chuẩn các bộ trưởng và hiệp định quốc tế. Luật chỉ
có hiệu lực khi Hội đồng Giám hộ Hiến pháp chấp thuận nếu phù hợp với
luật Islam giáo.
Hội đồng Chuyên gia là một cơ quan gồm 86 giáo sĩ cao cấp do cử tri
bầu trực tiếp với nhiệm kỳ tám năm, mỗi năm họp một lần. Hội đồng này
là cơ quan duy nhất được trao quyền bầu cử, bãi miễn và đánh giá Lãnh
tụ tối cao.
Hội đồng Giám hộ Hiến pháp là cơ quan quyền lực tương tự Thượng
Nghị viện, gồm 12 thành viên, 6 người do Lãnh tụ tối cao chỉ định, 6
giám luật còn lại do Quốc hội bầu. Hội đồng này xem xét các luật mới có
phù hợp với Hiến pháp và luật lệ Islam giáo; quyết định chấp thuận ứng
cử viên Tổng thống, đại biểu Quốc hội và Hội đồng Chuyên gia.
Hội đồng Phân giải gồm các giám luật do Lãnh tụ tối cao chỉ định, có
nhiệm vụ cố vấn cho Lãnh tụ tối cao và phân xử những vấn đề bất đồng
về luật pháp giữa Quốc hội và Hội đồng Giám hộ Hiến pháp.
Tòa án Tối cao do Lãnh tụ tối cao trực tiếp chỉ đạo. Chánh án Tòa án
Tối cao phải là giáo sĩ cao cấp, do Lãnh tụ tối cao bổ nhiệm và bãi miễn,
được trao quyền bổ nhiệm các chánh án và thẩm phán tối cao.
Iran có bốn loại tòa án. Tòa án công xét xử các vụ án dân sự và hình
sự. Tòa án Cách mạng xét xử các vụ án xâm phạm an ninh quốc gia, phá
hoại đất nước, buôn lậu ma túy. Phán quyết của Tòa án Cách mạng có
hiệu lực ngay lập tức, không được kháng cáo. Tòa án Tu sĩ có chức năng
đặc biệt, độc lập với khuôn khổ pháp lý thông thường, chỉ trực thuộc
Lãnh tụ tối cao. Tòa án này chuyên xét xử những tu sĩ Islam giáo phạm
Nguyễn Văn Hy, Tô Minh Đức. Islam giáo Shia 63
63
tội. Phán quyết của tòa án này cũng có hiệu lực ngay lập tức, không được
kháng cáo.
Hội đồng An ninh Quốc gia gồm Tổng thống, Chủ tịch Quốc hội,
Chánh án Tòa án Tối cao, các tư lệnh lực lượng liên quân, cận vệ cách
mạng, quân đội chính quy, bộ trưởng các bộ ngoại giao và tình báo. Về
hình thức, Tổng thống đứng đầu Hội đồng An ninh, nhưng thực tế, mọi
chính sách đối nội và đối ngoại đều do Lãnh tụ tối cao quyết định. Lực
lượng quan trọng để bảo vệ an ninh quốc gia là Binh đoàn Cận vệ Cách
mạng (IRGC), một lực lượng vũ trang thiện chiến có căn cứ hải quân, lục
quân, không quân riêng, được trang bị vũ khí tiên tiến, một tổ chức tình
báo đầy uy lực, một tập đoàn kinh tế khổng lồ gồm nhiều công ty nắm
các ngành kinh tế then chốt và các lĩnh vực khoa học công nghệ mũi
nhọn của Iran. Chỉ có Lãnh tụ tối cao mới biết rõ quân số, tiềm lực tài
chính, hoạt động của IRGC.
Bộ An ninh - Tình báo có nhiệm vụ cung cấp thông tin bí mật nhất
về nội bộ và quốc tế nhằm chống lại các âm mưu phá hoại an ninh, chủ
quyền lãnh thổ Iran. Lãnh tụ tối cao chỉ đạo trực tiếp tất cả các vấn đề về
quốc phòng, an ninh và đối ngoại. Theo một sắc lệnh đặc biệt, người
đứng đầu Bộ An ninh - Tình báo phải là một giáo chủ cao cấp thân cận
của Lãnh tụ tối cao.
2.2. Quan hệ giữa Islam giáo Shia với chính trị Iran
Nền chính trị Iran gắn liền với giáo lý cơ bản của Islam giáo Shia. Đa
phần lịch sử Iran chỉ có thể hiểu được trong mối quan hệ với Học thuyết
Mahdi về “sự trở lại” và những điều liên quan đến học thuyết đó. Trong
Cách mạng Islam giáo Iran, một số người tin rằng, Ayatollah Ruhollah
Khomeini, lãnh tụ tinh thần, người sáng lập học thuyết cách mạng Islam
giáo là Imam ẩn dật16. Khomenei chưa bao giờ thừa nhận và cũng không
phủ nhận điều đó. Bằng nhiều cách khác nhau, những người cách mạng
tin rằng, họ bắt đầu hoặc đang xây dựng một triều đại công bằng trên thế
giới. Một số báo chí coi Cách mạng Islam giáo Iran là “cuộc cách mạng
vĩ đại thứ ba trong lịch sử”, sau Cách mạng Pháp và Cách mạng Tháng
Mười Nga, và là một sự kiện “biến chủ nghĩa phong kiến Islam giáo
thành một lực lượng chính trị từ Marocco đến Malaysia”17. Cuộc cách
mạng độc đáo mà nó tạo ra trên toàn thế giới, thiếu rất nhiều động cơ
thông thường của một cuộc cách mạng như: thất bại trong một cuộc chiến
tranh, một cuộc khủng hoảng kinh tế, một cuộc nổi dậy của nông dân,
64 Nghiên cứu Tôn giáo. Số 2 - 2014
64
hoặc sự bất mãn của giới quân sự; tạo ra sự bảo hộ mạnh mẽ của lực
lượng vũ trang, các dịch vụ bảo an được đầu tư dồi dào; đã thay thế một
vương triều cổ đại bằng một chế độ chính trị thần quyền dựa trên hộ pháp
của giám luật Islam giáo. Kết quả của nó, một nước Cộng hòa Islam giáo
“dưới sự lãnh đạo của một học giả tôn giáo lưu vong 80 tuổi”, như một
nhà nghiên cứu đã nói, “rõ ràng là một sự cố cần được giải thích”18.
Tuy được gắn cho những phẩm chất siêu nhiên, đưa lên hàng Imam,
nhưng dưới kỷ nguyên Khomenei, học thuyết Madhi vẫn nằm ngoài lĩnh
vực chính trị. Khomenei không xác nhận có quan hệ trực tiếp với Thượng
đế, cũng không dự đoán thời khắc trở lại của Imam Madhi. Sau khi
Khomenei chết vào năm 1989, học thuyết Madhi càng tách khỏi lĩnh vực
chính trị19.
Nhưng từ năm 2005, sau khi trúng cử Tổng thống Iran, Ahmadinejad
đã nhiều lần khẳng định niềm tin vào việc trở lại của Imam Madhi là cơ
sở cho hoạt động chính trị của mình. Qassem Ravanbakhsh, người phát
ngôn của Ayatollah Yazdi, cố vấn của Tổng thống Ahmadinejad bày tỏ
hy vọng: “Trong thời gian Ahmadinejad cầm quyền, luật Islam giáo bị
ngừng trệ và các giá trị Islam giáo trở nên yếu dưới thời Ahmadinejad và
Khatami sẽ lại nhận được sự quan tâm nhằm chuẩn bị cơ sở cho sự trở lại
của Imam Mahdi”20.
Kết thúc bài phát biểu tại Đại Hội đồng Liên Hợp Quốc ngày
17/9/2005, Tổng thống Iran Ahmadinejad nói: “Từ thuở đầu, nhân loại đã
mong chờ ngày mà công lý, hòa bình, bình đẳng và tình thương bao trùm
toàn thế giới. Tất cả chúng ta có thể góp phần vào việc thiết lập một thế
giới như vậy. Khi ngày đó đến, lời hứa cơ bản của tất cả các tôn giáo
thiêng liêng sẽ được thỏa nguyện với sự xuất hiện của một con người
hoàn hảo, kế thừa tất cả các đấng tiên tri. Ngài sẽ dẫn dắt thế giới đến
công lý và hòa bình tuyệt đối. Hỡi Thượng đế vĩ đại, cầu xin Ngài đẩy
nhanh sự xuất hiện của người được ký thác điều bí mật sau cùng của
Ngài, hứa hẹn là một con người hoàn hảo, thanh khiết, làm cho thế giới
này tràn đầy công lý và hòa bình”21. Tuy không nêu tên, nhưng ai cũng
hiểu người mà Tổng thống Ahmadinejad nhắc đến là Imam Madhi.
Trái với niềm tin truyền thống là không ai có thể biết trước thời khắc trở lại
của Mahdi, Tổng thống Ahmadinejad đã nhiều lần tuyên bố, Imam Madhi tái
xuất hiện “trong vòng hai năm tới”22. Trong phát biểu chúc tín đồ Công
giáo vào Lễ Nöel năm 2006 tại Kermanshah, Tổng thống Ahmadinejad
Nguyễn Văn Hy, Tô Minh Đức. Islam giáo Shia 65
65
nói: “Nhân đây, tôi thông báo rằng, với sự giúp đỡ của Thượng đế, ngày
mà Jesus trở lại bên cạnh Imam Madhi sẽ không còn xa nữa”.
Tổng thống Ahmadinejad thúc giục chuẩn bị đón ngày trở về của
Imam Mahdi. Tại Hội thảo quốc tế về Học thuyết Mahdi tổ chức tại
Tehran các ngày 6-7/9/2006, Ahmadinejad phát biểu: “Imam ẩn dật
không hiện hình trong chúng ta, nhưng Ngài luôn ở đây và chúng ta phải
chuẩn bị cơ sở để đón sự xuất hiện nhanh chóng của Ngài. Nhân loại cần
khẩn trương hướng tới Imam ẩn dật để tiếp cận Ngài. Người tích cực
chuẩn bị cho ngày trở lại của Imam khác với người không làm điều đó.
Ngày nay, nhân loại đang nhanh chóng tiến tới sự hoàn thiện, chân lý,
công bằng, hòa bình và thân thiện. Điều đó chỉ có khả năng diễn ra dưới
sự cai trị của một người hoàn hảo (Imam Mahdi)”. Trong số sáu hội thảo
quốc tế về Học thuyết Mahdi, thì 5 cuộc diễn ra dưới thời Tổng thống
Ahmadinejad từ năm 2005 đến năm 2010. Tại lễ khai mạc hội thảo lần
thứ hai, Ahmadinejad nói: “Quay trở về với Học thuyết Mahdi là con
đường duy nhất đối với sự tồn tại của thế giới”23.
Nhưng tuyên bố của Tổng thống Ahmadinejad và các cố vấn thân cận
của ông cũng làm cho một bộ phận giới tu sĩ, báo chí tức giận, phê phán
mạnh. Họ cho rằng, nếu nói Imam đứng đằng sau các hoạt động của chính
phủ, thì về mặt lý thuyết, Ahmadinejad không chịu trách nhiệm gì về hành
động của mình24. Ayatollah Hosseinali Montazeri lưu ý rằng: “Thực tế,
chúng ta tin Imam Mahdi không có nghĩa một vài quan chức chính phủ lợi
dụng tên Ngài cho mục đích chính trị. Tôi phản đối kiểu lợi dụng như
vậy”25. Một số giáo sĩ cảnh báo, những tuyên bố của Tổng thống Iran có
thể làm giảm niềm tin của giới trẻ vào tín điều cơ bản của Islam giáo Shia.
Những người chống đối Iran kết tội Ahmadinejad không quan tâm đến tình
hình căng thẳng ở Iran, thậm chí nổ ra chiến tranh cũng không sao, vì thế
giới càng hỗn loạn thì Imam Mahdi càng sớm trở lại.
Một đặc điểm đã được lịch sử Iran ghi nhận là truyền thống thỏa hiệp
cần thiết giữa các lực lượng để bảo vệ toàn vẹn lãnh thổ và lợi ích cơ bản
của đất nước. Trong hoàn cảnh bắt buộc, các phái chính trị và các nhóm
lợi ích đều cố gắng tìm tiếng nói chung. Iran tự hào là quốc gia duy nhất
ở Trung Đông không bị thực dân đô hộ sau khi Đế quốc Ottoman tan rã
là nhờ truyền thống lâu đời của mình. Sau khi lãnh tụ Khomenei từ trần,
vai trò của luật Islam giáo và ảnh hưởng của Islam giáo Shia có xu hướng
giảm. Dưới thời Tổng thống Rafsaniani (1989-1997) và Tổng thống
66 Nghiên cứu Tôn giáo. Số 2 - 2014
66
Khatami (1997-2005), những nỗ lực cải cách kinh tế - xã hội, cải thiện
quan hệ với Phương Tây có xu hướng gia tăng trong nền chính trị Iran.
Để cân bằng lại, cuộc bầu cử Quốc hội năm 2004 và bầu cử Tổng thống
Iran năm 2005 đã được điều chỉnh. Kết quả là, phái bảo thủ chiếm đa số
trong Quốc hội và Ahmadinejad, một nhân vật bảo thủ, cứng rắn trở
thành Tổng thống Cộng hòa Islam giáo Iran. Sau khi Ahmadinejad nhậm
chức Tổng thống, Lãnh tụ tối cao Khamenei giải thích vấn đề đó như sau:
“Chúng ta tin rằng, sự tồn tại của hai phái trung thành với hiến pháp là
phục vụ cho chính quyền. Hai phái cải cách và bảo thủ như hai cánh của
con chim làm cho nó bay trong bầu không khí cạnh tranh và tiến bộ.
Chúng ta sẽ không cho phép những người không tin vào hiến pháp và
chính quyền lãnh đạo. Con đường ở giữa và cách tiếp cận hợp lý vào chủ
nghĩa bảo thủ chủ cải cách”26.
Nền chính trị thần quyền của Cộng hòa Islam giáo Iran hiện nay do
Lãnh tụ tối cao quyết định. Sự thay đổi xu hướng (nếu có) và tương lai
chính trị quốc gia này tùy thuộc vào Ayatollah Khamenei và người kế
nhiệm ông do Hội đồng Chuyên gia gồm 86 giáo sĩ cấp cao lựa chọn./.
CHÚ THÍCH:
1 Xem Lương Ninh (2000), “Hồi giáo trong thế giới hiện đại”, Nghiên cứu Tôn
giáo, số 1; The Origins of the Sunni/Shia Split in Islam, by Hussein
Abdulwaheed Amin, Editor of Islamfortoday.com.
2 Lương Ninh (2000), “Hồi giáo trong thế giới hiện đại”, sđd.
3 Shaikh Hasan Muhammad Taqi Al-Jawahiri, Annotation & Commentary on The
Lawful and The Prohibited in Islam (of Dr. Yousif Al-Qaradhawi), ICRO -
Islamic Culture & Relation OrganisationPublisher.
4 Melvin E. Matthews, Jr., What is The Difference Between Islam and Islamism?,
HNN Staff, Zetero.
5 Carolyn Ruff (1998),“The World’s Second Biggest Religion Aloso is a Way of
Life”, Special to The Washington Post, Wednesday, May 13.
6 A. Savyon and Y. Mansharof (2007), The Doctrine of Mahdism: In the
Ideological and Political Philosophy of Mahmoud Ahmadinejad and Ayatollah
Mesbah-e Yazdi, published Friday, June 1.
7 The Origins of the Sunni/ Shia Split in Islam, by Hussein Abdulwaheed Amin,
Editor of Islamfortoday.com.
8 A. Savyon (2010), The Doctrine of Mahdism: The “Second Islamic Revolution” in
Iran: Power Struggle at the Top, posted on January 21, by Mohammed Abbasi.
9 The Islamic State and Religious Minorities Muqtedar Khan, PhD. Director of
International Studies, Adrian College, MI.
Nguyễn Văn Hy, Tô Minh Đức. Islam giáo Shia 67
67
10 The Constitution of The Islamic Republic of Iran, Iran Chamber Society,
11 Greg Bruno, Staff Writer (2008), Religion and Politics in Iran, June 19. Source:
US. Library of Congress.
12 Iran, Wikipedia.
13 Cách mạng Hồi giáo Iran, Wikipedia.
14 Cách mạng Hồi giáo Iran, Wikipedia.
15 The Structure of Power in Iran,
16 Carolyn Ruff (1998),“The World’s Second Biggest Religion Aloso is a Way of
Life”, Special to The Washington Post, Wednesday, May 13.
17 Cách mạng Hồi giáo Iran, Wikipedia.
18 Cách mạng Hồi giáo Iran, Wikipedia.
19 Carolyn Ruff (1998), “The World’s Second Biggest Religion Aloso is a Way of
Life”, Special to The Washington Post, Wednesday, May 13.
20 A. Savyon and Y. Mansharof (2007), The Doctrine of Mahdism: In the
Ideological and Political Philosophy of Mahmoud Ahmadinejad and Ayatollah
Mesbah-e Yazdi, published Friday, June 1.
21 Full Tex of President Ahmadinejad’s Speech at General Assembly, IRNA -
Islamic Republic News Agency United Nations, New York, September 17, 2005.
22 A. Savyon(2010), The Doctrine of Mahdism: The “Second Islamic Revolution”
in Iran: Power Struggle at the Top, posted on January 21, by Mohammed
Abbasi.
23 President Ahmadinejad: Turning to Mahdism is the Only Way for the Survival of
Humanity, Bright Future News Agency.
24 A. Savyon and Y. Mansharof (2007),The Doctrine of Mahdism: In the
Ideological and Political Philosophy of Mahmoud Ahmadinejad and Ayatollah
Mesbah-e Yazdi, published Friday, June 1.
25 Motazeri’s,
26 A. Savyon (2010), The Doctrine of Mahdism: The “Second Islamic Revolution” in
Iran: Power Struggle at the Top, posted on January 21, by Mohammed Abbasi.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Greg Bruno, Staff Writer (2008), Religion and Politics in Iran, June 19. Source:
US. Library of Congress.
2. Full Tex of President Ahmadinejad’s Speech at General Assembly, IRNA -
Islamic Republic News Agency United Nations, New York, September 17, 2005.
3. Melvin E., Matthews, Jr., What Is The Difference Between Islam and Islamism?,
HNN Staff, Zetero.
4. Motazeri’s,
5. Lương Ninh (2000), “Hồi giáo trong thế giới hiện đại”, Nghiên cứu Tôn giáo, số 1.
6. Carolyn Ruff (1998), “The World’s Second Biggest Religion Aloso Is a Way of
Life”, Special to The Washington Post, Wednesday, May 13.
68 Nghiên cứu Tôn giáo. Số 2 - 2014
68
7. President Ahmadinejad: Turning to Mahdism is the Only Way for the Survival of
Humanity, Bright Future News Agency.
A. Savyon and Y. Mansharof (2007),The Doctrine of Mahdism: In the
Ideological and Political Philosophy of Mahmoud Ahmadinejad and Ayatollah
Mesbah-e Yazdi, published Friday, June 1.
A. Savyon (2010), The Doctrine of Mahdism: The “Second Islamic Revolution”
in Iran: Power Struggle at the Top, posted on January 21, by Mohammed
Abbasi.
8. Shaikh Hasan Muhammad Taqi Al-Jawahiri, Annotation & Commentary on The
Lawful and The Prohibited in Islam (of Dr. Yousif Al-Qaradhawi), ICRO -
Islamic Culture & Relation OrganisationPublisher.
9. The Constitution of The Islamic Republic of Iran, Iran Chamber Society,
10. The Islamic State and Religious Minorities Muqtedar Khan, PhD. Director of
International Studies, Adrian College, MI.
11. The Origins of the Sunni/ Shia Split in Islam by Hussein Abdulwaheed Amin,
Editor of Islamfortoday.com.
12. The Structure of Power in Iran,
Abstract
SHIAH ISLAM WITH POWER AND POLITCS IN IRAN
In Iran, religious activities are respected. All events including
international events are begun with ceremony of reading Quran. The
beginning of the addressing of government officials, of diplomatic notes
is the phrase “in the name of Allah”. Iranians not only pray in every
Friday morning but also take part in communal prayers with tens of
thousands believers. These prayers often be televised live. In these
prayers, the supreme leaders enforce messages on domestic and foreign
polices as well as responses Iran to international events. Some analyzers
suggested that someone want to know Iranian situation and reason why
Iran can face embargo of America and of other countries in last years as
well as the sanction of UN Security Council in recent years, he ought to
study the role of Shiah Islam. This article would like to provide some
news on a religious state where politics and government connect closely
with Shiah Islamic dogmas.
Key words: Islam, Shiah Islam, Sunni Islam, Islamic Republic of Iran.
Các file đính kèm theo tài liệu này:
- 23849_79820_1_pb_3538.pdf