Nguyên lý kế toán - Chương 03: Tài khoản và ghi sổ kép

1Chương 3 TÀI KHOẢN VÀ GHI SỔ KÉP Trường Đại học Mở TPHCM – Khoa Kế toán Kiểm toán 1 Mục tiêu Sau khi nghiên cứu xong chương này, sinh viên có thể:  Giải thích tính chất và kết cấu của tài khoản kế toán;  Áp dụng nguyên tắc ghi sổ kép để xác định và ghi nhận ảnh hưởng của các nghiệp vụ kinh tế phát sinh vào các tài khoản kế toán;  Xác lập và nhận biết mối quan hệ giữa tài khoản tổng hợp và tài khoản chi tiết;  Lập và sử dụng Bảng cân đối tài khoản. 2  Tài khoản kế toán  Sự cần thiết của tài khoản  Ghi sổ kép  Vận dụng tài khoản kế toán và ghi sổ kép Nội dung 3 • Khái niệm tài khoản kế toán • Các loại tài khoản kế toán • Kết cấu tài khoản • Nguyên tắc ghi nhận trên tài khoản Tài khoản kế toán 4 2Tài khoản kế toán là việc phân loại đối tượng kế toán để tổ chức phản ánh và kiểm tra một cách thường xuyên, liên tục và có hệ thống về tình hình và sự biến động của từng đối tượng kế toán cụ thể. Khái niệm 5 Sự cần thiết của tài khoản BCĐKT 01/01/20x1 Tiền mặt 20.000.000 Tiền mặt: 40.000.000 BCĐKT 31/01/20x1 TÀI KHOẢN 6 Theo mối quan hệ giữa tài khoản kế toán và phương trình kế toán Các loại tài khoản kế toán TK phản ánh Tài sản TK phản ánh Nợ phải trả TK phản ánh Vốn chủ sở hữu 7 Ví dụ 1 Hãy nêu tên các đối tượng kế toán thuộc loại: - Tài sản - Nợ phải trả - Vốn chủ sở hữu 8 3Tài khoản . Chứng từ Diễn giải TK đối ứng Số tiền Số Ngày Nợ Có Số dư đầu kỳ Số phát sinh trong kỳ Tổng số phát sinh trong kỳ Số dư cuối kỳ Tình trạng của đối tượng kế toán lúc đầu kỳ và cuối kỳ Các nghiệp vụ làm tăng/ giảm đối tượng kế toán Kết cấu tài khoản 9 Dạng rút gọn (Tài khoản chữ T) Nợ Có SDĐK Cộng SPS: SDCK Kết cấu tài khoản (tiếp) Tài khoản ...... 10 Bên Nợ: Cột bên tay trái của TK Bên Có: Cột bên tay phải của TK 11 Tại sao gọi là bên Nợ, bên Có? Đó là quy ước (dịch từ debit và credit) Kết cấu tài khoản (tiếp) 12 Kết cấu tài khoản (tiếp) Tài khoản Tiền mặt Tháng 01/20x1 Chứng từ Diễn giải TKđối ứng Số tiền Số Ngày Nợ Có Số dư ngày 1/1/20x1: 10.000.000 PT01 03/01 Rút tiền gởi NH nhập quỹ TGNH 25.000.000 PC01 05/01 Chi trả lương PTNLĐ 20.000.000 PC02 18/01 Chi tạm ứng cho NV TƯ 8.000.000 PT02 25/01 Khách hàng trả nợ PTKH 22.000.000 PC03 28/01 Nộp tiền ngân hàng TGNH 24.000.000 Cộng phát sinh 47.000.000 52.000.000 Số dư ngày 31/01/20x1 5.000.000 Dạng đầy đủ 413 Dạng rút gọn (Tài khoản chữ T) TK Tiền mặt Nợ Có SDĐK 10.000.000 (TGNH) 25.000.000 20.000.000 (PTNLĐ) 8.000.000 (Tạm ứng) (PTKH) 22.000.000 24.000.000 (TGNH) Cộng PS: 47.000.000 52.000.000 SDCK 5.000.000 Kết cấu tài khoản (tiếp) Nguyên tắc ghi nhận trên tài khoản Nợ TK Tài sản Có SDĐK Số phát sinh TĂNG Số phát sinh GIẢM Tổng cộng SPS TĂNG Tổng cộng SPS GIẢM SDCK 14 Ví dụ 2 Tiền mặt tồn quỹ tại công ty ABC vào ngày 01.01.20x1 là 10.000.000đ. Trong tháng, có các nghiệp vụ kinh tế phát sinh liên quan đến tiền mặt (TM) như sau: 1. Phiếu thu 01, ngày 03/01: Rút tiền gửi ngân hàng nhập quỹ TM 25.000.000đ. 2. Phiếu chi 01, ngày 05/01: Chi TM trả lương cho nhân viên 20.000.000đ 3. Phiếu chi 02, ngày 18/01: Chi TM tạm ứng cho nhân viên đi công tác 8.000.000đ 4. Phiếu thu 02, ngày 25/01: Khách hàng trả nợ bằng TM 22.000.000đ 5. Phiếu chi 03, ngày 28/01: Nộp TM vào ngân hàng 24.000.000đ. 15 Nguyên tắc ghi nhận trên tài khoản (tiếp) Nợ TK Nợ phải trả Có TK Vốn chủ sở hữu SDĐK Số phát sinh GIẢM Số phát sinh TĂNG Tổng cộng SPS GIẢM Tổng cộng SPS TĂNG SDCK 16 5Ví dụ 3 Công ty XYZ có khoản vay ngắn hạn đến ngày 30.4.20x7 là 200.000.000đ. Trong tháng 5/20x7, phát sinh các nghiệp vụ kinh tế về vay ngắn hạn như sau: 1. Vay ngắn hạn ngân hàng để thanh toán cho người bán: 60.000.000đ 2. Chuyển khoản trả nợ vay ngắn hạn: 170.000.000đ 3. Mua nguyên vật liệu nhập kho, thanh toán bằng tiền vay ngắn hạn: 130.000.000đ 17 18 TỔNG SỐ DƯ NỢ CÁC TÀI KHOẢN TỔNG SỐ DƯ CÓ CÁC TÀI KHOẢN Tài sản Nợ phải trả Vốn chủ sở hữu Hệ quả từ phương trình kế toán Bài tập thực hành 1: Số dư ngày 30.4.20x1 của các TK tại Cty An Phú như sau:  Tiền mặt: 100 triệu đồng  Phải thu khách hàng: 100 triệu đồng  Hàng hóa: 200 triệu đồng  Vay nợ: 50 triệu đồng  Vốn góp chủ sở hữu: 250 triệu đồng  Phải trả người bán: 100 triệu đồng Trong tháng 5/20x1, có các nghiệp vụ phát sinh sau: 1. Mua tài sản cố định 300 triệu đồng, chưa trả tiền người bán 2. Vay ngân hàng 200 triệu đồng bằng tiền mặt 3. Mua hàng hóa 100 triệu đồngtrả bằng tiền mặt 4. Khách hàng trả nợ 50 triệu đồng bằng tiền mặt 19 Bài tập thực hành 1 (tiếp): Yêu cầu: a. Lập Bảng Cân đối kế toán của Công ty An Phú tại ngày 30.4.20x1. b. Vẽ các TK chữ T và ghi số dư ngày 01.5.20x1. c. Ghi nhận ảnh hưởng của các nghiệp vụ lên TK. d. Tính số dư cuối tháng 5/20x1 trên các TK. e. Lập Bảng Cân đối kế toán tại ngày 31.5.20x1. 20 621 Ghi sổ kép Nguyên tắc ghi sổ kép Cơ sở ghi sổ kép Ý nghĩa của ghi sổ kép Hệ quả của ghi sổ kép Áp dụng vào tài khoản Mở rộng phương trình kế toán Một nghiệp vụ kinh tế phát sinh luôn được ghi ít nhất vào 2 tài khoản có liên quan, với tổng số tiền ghi bên Nợ luôn bằng tổng số tiền ghi bên Có. 22 Nguyên tắc Nghiệp vụ: Mua hàng hóa 200, chưa trả tiền cho người bán Đối tượng ảnh hưởng Biến động Số tiền Hàng hóa Tăng 200 Phải trả NB Tăng 200 Hàng hóa tăng  Ghi bên Nợ với số tiền 200 Phải trả người bán tăng  Ghi bên Có với số tiền 200 23 Ví dụ 4 Vận dụng nguyên tắc ghi trên TK Bài tập thực hành 2: Áp dụng nguyên tắc ghi sổ kép để ghi nhận các giao dịch sau: 1. Mua hàng hóa trị giá 200 triệu đồng chưa trả tiền cho người bán 2. Thu nợ của khách hàng 100 triệu đồng bằng tiền mặt. 3. Vay ngắn hạn ngân hàng 150 triệu đồng bằng tiền mặt 4. Dùng tiền mặt trả nợ người bán 200 triệu đồng. NV Đối tượng Loại TK Biến động Ghi NỢ/CÓ 24 7 Do tính cân đối của phương trình kế toán, tất cả mọi nghiệp vụ đều quy về 4 nghiệp vụ chính: 1. Tài sản này tăng, tài sản khác giảm 2. Nguồn vốn này tăng, nguồn vốn khác giảm 3. Tài sản tăng, nguồn vốn tăng 4. Tài sản giảm, nguồn vốn giảm  Một nghiệp vụ kinh tế phát sinh sẽ ảnh hưởng đến ít nhất 2 tài khoản 25 Cơ sở của ghi sổ kép Ý nghĩa của ghi sổ kép TÀI SẢN = NGUỒN VỐN Tài sản A Tài sản B N.Vốn X N.Vốn Y 1 Tăng Giảm Ghi Nợ Ghi Có 2 Tăng Giảm Ghi Có Ghi Nợ 3 Tăng Tăng Ghi Nợ Ghi Có 4 Giảm Giảm Ghi Có Ghi Nợ Thông qua ghi sổ kép, nguồn lực của doanh nghiệp và các nghĩa vụ được theo dõi chặt chẽ và có hệ thống. 26 27 Tổng phát sinh Nợ của các tài khoản Tổng phát sinh Có của các tài khoản= Hệ quả của nguyên tắc ghi sổ kép  Định khoản kế toán: phân tích nội dung kinh tế của nghiệp vụ phát sinh và ảnh hưởng của nó đến các đối tượng kế toán để xác định tài khoản ghi Nợ và tài khoản ghi Có.  Định khoản đơn giản: liên quan đến 2 tài khoản  Định khoản phức tạp: liên quan đến nhiều hơn 2 tài khoản 28 Áp dụng nguyên tắc ghi sổ kép 829 Các bước lập định khoản Xác định đối tượng kế toán bị ảnh hưởng Biến động của các đối tượng là tăng hay giảm Xác định đối tượng kế toán thuộc loại TK nào Lập định khoản (ghi Nợ/ Có) Nghiệp vụ: Mua hàng hóa 200, chưa trả tiền cho người bán Định khoản Nợ TK Hàng hóa: 200 Có TK Phải trả người bán: 200 30 Ví dụ 5 Đối tượng kế toán Biến động Loại TK Định khoản Hàng hóa Tăng Tài sản Nợ TK Phải trả người bán Tăng Nợ phải trả Có TK Nghiệp vụ trên được trình bày lại dưới dạng tài khoản chữ T như sau: Ví dụ 5 (tiếp) Nợ TK Phả trả NB Có Nợ TK Hàng hóa Có 200200 31 Bài tập thực hành 3: Bà Liên mở tiệm Photo SV. Các nghiệp vụ kinh tế phát sinh đầu tiên của photo SV trong tháng 8/20x1 như sau: 1. Ngày 1/8, bà Liên bỏ 100 triệu đồng bằng tiền mặt để thành lập Photo SV. 2. Mua 200 ram giấy và chưa thanh toán cho người bán, trị giá 11 triệu đồng. 3. Mua máy photo 54 triệu đồng, trả ngay một nửa bằng tiền mặt 4. Mua 100 hộp mực photocopy, giá 8 triệu đồng, thanh toán bằng tiền mặt. 5. Chi tiền mặt trả nợ cho người cung cấp giấy 11 triệu đồng. Yêu cầu: Định khoản các nghiệp vụ kinh tế phát sinh. 32 933 Tài sản = Nợ phải trả + Vốn CSH Mở rộng phương trình kế toán Doanh thu, Thu nhập Vốn góp của CSH Chi phí Ví dụ 6 Hãy nêu tên các đối tượng kế toán là doanh thu, thu nhập và chi phí. 34 Kết cấu tài khoản DT, TN, CP Nợ TK Doanh thu, Có Thu nhập Số phát sinh GIẢM Số phát sinh TĂNG Tổng SPS GIẢM Tổng SPS TĂNG Nợ TK Chi phí Có Số phát sinh TĂNG Số phát sinh GIẢM Tổng SPS TĂNG Tổng SPS GIẢM Các TK Doanh thu, thu nhập, chi phí không có số dư 35 Công ty Lan Đài có tình hình kinh doanh trong kỳ như sau: 1. Bán hàng thu tiền mặt trị giá 500.000.000đ. 2. Hàng hóa xuất kho để bán trị giá 300.000.000đ. 3. Chi phí vận chuyển hàng đi bán là 10.000.000đ chưa trả tiền cho người bán. Yêu cầu: Định khoản các nghiệp vụ kinh tế phát sinh 36 Ví dụ 6 10 Bài tập thực hành 4: Công ty Ngọc Mai trong kỳ có tình hình kinh doanh trong kỳ như sau: 1. Bán hàng thu tiền mặt: 420.000.000đ. 2. Bán hàng chưa thu tiền khách hàng: 200.000.000đ. 3. Hàng hóa xuất bán có giá trị: 510.000.000đ. 4. Chi phí quảng cáo đã trả bằng tiền gửi ngân hàng trong kỳ là: 20.000.000đ. 5. Tiền lương của bộ phận văn phòng trong kỳ đã trả bằng tiền mặt là 30.000.000đ. Yêu cầu: Phân tích nghiệp vụ và lập định khoản. 37 Vận dụng TK và ghi sổ kép o Bảng cân đối tài khoản o Tài khoản tổng hợp và tài khoản chi tiết o Hệ thống tài khoản 38  Để đối chiếu, kiểm tra số liệu ghi chép trên các tài khoản kế toán;  Phát hiện sai sót thông qua sự mất cân đối. 39 Bảng cân đối tài khoản o Thường lập vào cuối mỗi kỳ kế toán, sau khi định khoản các nghiệp vụ o Không phát hiện sai sót nếu nguyên tắc ghi sổ kép vẫn được đảm bảo  Để đối chiếu, kiểm tra số liệu ghi chép trên các tài khoản kế toán;  Phát hiện sai sót thông qua sự mất cân đối. 40 Bảng cân đối tài khoản (tiếp) 11 Bảng cân đối tài khoản Tháng (quý) .. Năm 41 Bảng cân đối tài khoản (tiếp) Tài khoản Dư đầu kỳ Phát sinh trong kỳ Dư cuối kỳ Nợ Có Nợ Có Nợ Có Cộng A A B B C C Căn cứ vào SDĐK của các TK Căn cứ vào dòng Tổng phát sinh trên TK Căn cứ vào SDCK của các TK Bài tập thực hành 5: Công ty An Hải có Bảng cân đối kế toán ngày 30.6.20x4 như sau: (đơn vị tính: triệu đồng) Chỉ tiêu Số tiền TÀI SẢN Tiền gửi ngân hàng 15.000 Hàng hóa 23.000 Tài sản cố định 20.000 Tổng cộng Tài sản 58.000 NGUỒN VỐN Phải trả người bán 20.000 Thuế phải nộp 1.000 Vay ngắn hạn 15.000 Vốn góp của chủ sở hữu 20.000 Lợi nhuận chưa phân phối 2.000 Tổng cộng Nguồn vốn 58.000 42 Bài tập thực hành 5 (tiếp): Trong tháng 7/20x4, các nghiệp vụ kinh tế phát sinh như sau: 1. Mua hàng hóa với giá mua 30.000 triệu đồng chưa trả tiền cho người bán 2. Bán hàng với giá 25.000 triệu đồng thu bằng tiền gửi ngân hàng. 3. Hàng hóa xuất bán có giá trị 20.000 triệu đồng 4. Trả nợ cho người bán bằng tiền gửi ngân hàng 20.000 triệu đồng 5. Mua một thiết bị trị giá 12.000 triệu đồng chưa trả tiền cho người bán. 6. Vay ngắn hạn ngân hàng để trả tiền mua thiết bị ở nghiệp vụ 5. 7. Chi phí bán hàng trong kỳ đã chi bằng tiền gửi ngân hàng 1.200 triệu đồng. 8. Chi phí quản lý trong kỳ đã chi bằng tiền gửi ngân hàng 800 triệu đồng. 43 Bài tập thực hành 5 (tiếp): Yêu cầu: a. Mở sơ đồ TK chữ T và ghi nhận số dư đầu tháng 7/20x4 và định khoản các nghiệp vụ kinh tế phát sinh b. Phản ánh các nghiệp vụ kinh tế phát sinh vào tài khoản chữ T. c. Tính tổng số phát sinh và số dư cuối kỳ trên các TK. d. Lập bảng cân đối tài khoản tháng 7/20x4 44 12 Tài khoản tổng hợp và tài khoản chi tiết  TK tổng hợp (TK cấp I): phản ảnh tổng quát các đối tượng kế toán cùng loại, ví dụ:  TK Tài sản cố định hữu hình: phản ảnh tình hình tăng, giảm, hiện có của toàn bộ TSCĐ hữu hình của DN (gồm nhà cửa, máy móc thiết bị, phương tiện vận tải)  TK Phải trả cho người bán: phản ảnh tình hình tăng, giảm, hiện có của các khoản phải trả người bán, không phân biệt là người bán nào  TK chi tiết (TK cấp II,III, ): chi tiết hoá cho TK tổng hợp  TK Phải trả cho người bán: mở chi tiết để phản ảnh tình hình công nợ và thanh toán đối với từng người bán A, người bán B, 45 Khi ghi chép các nghiệp vụ kinh tế phát sinh, phải ghi chép đồng thời trên TK cấp I, TK cấp II, cấp III và các sổ kế toán chi tiết có liên quan 46 Mối quan hệ giữa TK chi tiết và TK tổng hợp Số dư TK tổng hợp = Tổng SD các TK chi tiết thuộc nó SPS trên TK tổng hợp = Tổng SPS các TK chi tiết thuộc nó Ví dụ 7: Tại công ty Minh Giang có số dư ngày 28/02/20x1 của TK Phải trả cho người bán: 230.000.000đ; chi tiết như sau:  Phải trả công ty A: 40.000.000đ; Phải trả công ty B: 70.000.000đ; Phải trả công ty C: 120.000.000đ Trong tháng 3/20x1, có các nghiệp vụ kinh tế phát sinh: 1. Mua hàng nhập kho chưa thanh toán tiền cho công ty (Cty) B, giá mua: 40.000.000đ. 2. Dùng tiền gửi ngân hàng thanh toán cho Cty C: 80.000.000đ. 3. Nhập kho hàng mua chịu của Cty A, giá mua: 110.000.000đ. 4. Mua chịu của Cty C hàng đã nhập kho, giá mua: 200.000.000đ. 5. Vay ngắn hạn ngân hàng thanh toán cho Cty A: 70.000.000đ 6. Dùng tiền mặt thanh toán cho Cty C: 50.000.000đ. Yêu cầu: Phản ánh vào TK chữ T và lập Bảng đối chiếu 47 Ví dụ 7 (tiếp): Công ty Minh Giang BẢNG TỔNG HỢP CHI TIẾT Tài khoản: Phải trả cho người bán (Đơn vị tính........) Nhà CC Số dư đầu kỳ Phát sinh trong kỳ Số dư cuối kỳ Nợ Có Nợ Có Nợ Có A B C Cộng 48