Nhân tố con người trong lực lượng sản xuất với chiến lược phát triển nguồn nhân lực theo hướng công nghiệp hoá, hiện đại hoá ở Việt Nam

nh©n tè con ng­êi trong lùc l­îng s¶n xuÊt víi chiÕn l­îc ph¸t triÓn nguån nh©n lùc theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ë viÖt nam I- Lý luËn cña M¸c Lªnin vÒ nh©n tè con ng­êi trong lùc l­îng s¶n xuÊt: 1. CÊu tróc cña lùc l­îng s¶n xuÊt: a. Kh¸i niÖm: Lùc l­îng s¶n xuÊt lµ toµn bé nh÷ng nh©n tè vËt chÊt kü thuËt ®­îc sö dông vµo trong mét qu¸ tr×nh s¶n xuÊt nhÊt ®Þnh. b. C¸c nh©n tè cña lùc l­îng s¶n xuÊt: Lùc l­îng s¶n xuÊt bao gåm nhiÒu nh©n tè cô thÓ nh­ng th­êng ®­îc ph©n tÝch thµnh 2 nhãm nh©n tè: ng­êi lao ®éng víi kü n¨ng lao ®éng cña hä vµ t­ liÖu s¶n xuÊt, tr­íc hÕt lµ c«ng cô lao ®éng. Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, søc lao ®éng cña con ng­êi vµ t­ liÖu s¶n xuÊt, tr­íc hÕt lµ c«ng cô lao ®éng, kÕt hîp víi nhau t¹o thµnh lùc l­îng s¶n xuÊt. Trong c¸c yÕu tè cña lùc l­îng s¶n xuÊt, “ Lùc l­îng s¶n xuÊt hµng ®Çu cña toµn thÓ nh©n lo¹i lµ c«ng nh©n, lµ con ng­êi lao ®éng” ( V.I. Lªnin: Toµn tËp, nxb.TiÕn bé, Matxcova, 1977, trang 38, trang 430). ChÝnh con ng­êi lao ®éng lµ chñ thÓ cña qu¸ tr×nh lao ®éng s¶n xuÊt, víi søc m¹nh vµ kü n¨ng lao ®éng cña m×nh, sö dông t­ liÖu lao ®éng, tr­íc hÕt lµ c«ng cô lao ®éng, t¸c ®éng vµo ®èi t­îng lao ®éng ®Ó s¶n xuÊt ra cña c¶i vËt chÊt. Cïng víi qu¸ tr×nh lao ®éng s¶n xuÊt, søc m¹nh vµ kü n¨ng lao ®éng cña con ng­êi ngµy cµng ®­îc t¨ng lªn, ®Æc biÖt lµ trÝ tuÖ cña con ng­êi kh«ng ngõng ph¸t triÓn, hµm l­îng trÝ tôª cña lao ®éng ngµy cµng cao. Ngµy nay víi cuéc c¸ch m¹ng khoa häc vµ c«ng nghÖ, lao ®éng trÝ tôª ngµy cµng ®ãng vai trß chÝnh yÕu. Cïng víi ng­êi lao ®éng, c«ng cô lao ®éng còng lµ 1 yÕu tè c¬ b¶n cña lùc l­îng s¶n xuÊt ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh trong lùc l­îng s¶n xuÊt. C«ng cô lao ®éng do con ng­êi s¸ng t¹o ra, lµ “ Søc m¹nh cña tri thøc ®· ®­îc vËt thÓ ho¸”, nã “ nh©n” søc m¹nh cña con ng­êi trong qu¸ tr×nh lao ®éng s¶n xuÊt. C«ng cô lao ®éng lµ yÕu tè ®éng nhÊt cña lùc l­îng s¶n xuÊt. Cïng víi qu¸ tr×nh tÝch lòy kinh nghiÖm, víi nh÷ng ph¸t minh vµ s¸ng chÕ kü thuËt, c«ng cô lao ®éng kh«ng ngõng ®­îc c¶i tiÕn vµ hoµn thiÖn. ChÝnh sù c¶i tiÕn vµ hoµn thiÖn kh«ng ngõng, c«ng cô lao ®éng ®· lµm biÕn ®æi toµn bé t­ liÖu s¶n xuÊt, xÐt ®Õn cïng ®ã lµ nguyªn nh©n s©u xa cña mäi biÕn ®æi x· héi. c. TÝnh chÊt cña lùc l­îng s¶n xuÊt: Lùc l­îng s¶n xuÊt biÓu hiÖn mèi quan hÖ gi÷a con ng­êi víi giíi tù nhiªn, thÓ hiÖn tr×nh ®é chinh phôc tù nhiªn cña con ng­êi, do ®ã tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt th­êng ®­îc sö dông ®Ó x¸c ®Þnh tr×nh ®é ph¸t triÓn cña nÒn s¶n xuÊt. LÞch sö loµi ng­êi ®· tr¶i qua nhiÒu giai ®o¹n: Tõ x· héi nguyªn thñy ®Õn x· héi XHCN. Qua c¸c giai ®o¹n ®ã, con ng­êi tõ chç “ ¨n hang, ë lç”, tõ chç chØ biÕt s¨n b¾n, h¸i l­îm nh÷ng thø cã s½n trong tù nhiªn ®Õn chç biÕt dùng nhµ ®Ó ë, biÕt trång trät, ch¨n nu«i, biÕt chÕ t¹o ra c«ng cô lao ®éng phôc vô cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cña m×nh. Nh­ vËy con ng­êi tõ chç phô thuéc hoµn toµn vµo tù nhiªn ®Õn chç c¶i t¹o tù nhiªn ®Ó phôc vô cho nhu cÇu, môc ®Ých cña m×nh. Lùc l­îng s¶n xuÊt cña mét x· héi lµ sù tiÕp tôc ph¸t triÓn cña c¸c lùc l­îng s¶n xuÊt ®· cã trong lÞch sö. Trong sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt, khoa häc ®ãng vai trß ngµy cµng to lín. Sù ph¸t triÓn cña khoa häc g¾n liÒn víi s¶n xuÊt vµ lµ ®éng lùc m¹nh mÏ thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn. Ngµy nay, khoa häc ®· ph¸t triÓn ®Õn møc trë thµnh nguyªn nh©n trùc tiÕp cña nhiÒu biÕn ®æi to lín trong s¶n xuÊt, trong ®êi sèng vµ trë thµnh “ lùc l­îng s¶n xuÊt trùc tiÕp”, nh­ng ®iÒu nµy kh«ng cã nghÜa lµ khoa häc lµ yÕu tè thø 3 cña lùc l­îng s¶n xuÊt. §iÒu ®ã chØ cã nghÜa lµ c¸c tri thøc khoa häc ngµy cµng th©m nhËp m¹nh mÏ vµo c¸c yÕu tè cña lùc l­îng s¶n xuÊt, th©m nhËp vµo yÕu tè con ng­êi lao ®éng, t­ liÖu s¶n xuÊt, n©ng cÊp tr×nh ®é cña nh÷ng nh©n tè nµy. Nãi khoa häc trë thµnh “ Lùc l­îng s¶n xuÊt trùc tiÕp” thùc chÊt lµ tri thøc khoa häc trë thµnh “Lùc l­îng s¶n xuÊt trùc tiÕp”. Nã trë thµnh lùc l­îng s¶n xuÊt trùc tiÕp khi nã ®­îc kü thuËt hãa, c«ng nghiÖp hãa. Do vËy khoa häc ph¶i g¾n víi kü thuËt- c«ng nghÖ, ®ång thêi cÇn nhÊn m¹nh r»ng kh«ng chØ cã khoa häc tù nhiªn míi trë thµnh lùc l­îng s¶n xuÊt mµ lµ tri thøc khoa häc nãi chung. Cã thÓ nãi: Khoa häc vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i lµ ®Æc tr­ng cho s¶n xuÊt hiÖn ®¹i. §©y chÝnh lµ tÝnh chÊt tiªu biÓu nhÊt cña lùc l­îng s¶n xuÊt hiÖn ®¹i. 2.VÞ trÝ, vai trß cña nh©n tè con ng­êi trong lùc l­îng s¶n xuÊt: a. Nh©n tè con ng­êi gi÷ vai trß quyÕt ®Þnh trong lùc l­îng s¶n xuÊt: Lùc l­îng s¶n xuÊt bao gåm c¸c nh©n tè: ng­êi lao ®éng vµ t­ liÖu s¶n xuÊt, trong ®ã nh©n tè ng­êi lao ®éng gi÷ vai trß quyÕt ®Þnh trong lùc l­îng s¶n xuÊt. Së dÜ nh­ vËy v×: Mét lµ: Mçi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt muèn thùc hiÖn ®­îc cÇn ®ñ 2 ®iÒu kiÖn: T­ liÖu s¶n xuÊt vµ ng­êi lao ®éng. T­ liÖu s¶n xuÊt bao gåm t­ liÖu lao ®éng vµ ®èi t­îng lao ®äng, ®©y lµ 2 nh©n tè kh«ng thÓ thiÕu cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. S¶n phÈm muèn t¹o ra cßn ph¶i cã t­ liÖu s¶n xuÊt nh­ng nÕu con ng­êi kh«ng t¸c ®éng søc lao ®éng cña m×nh vµo t­ liÖu s¶n xuÊt th× qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kh«ng thÓ thùc hiÖn ®­îc. Nh­ vËy s¶n xuÊt kh«ng thÓ tiÕn hµnh nÕu kh«ng cã t­ liÖu s¶n xuÊt, nh­ng nÕu kh«ng cã t­ liÖu lao ®éng cña con ng­êi th× t­ liÖu s¶n xuÊt còng kh«ng ph¸t huy t¸c dông. Hai lµ: TÊt c¶ c¸c nh©n tè kh¸c trong lùc l­îng s¶n xuÊt ®Òu lµ s¶n phÈm lao ®éng cña con ng­êi, lµ sù kÕt tinh n¨ng lùc lao ®éng cña hä. TÊt c¶ t­ liÖu s¶n xuÊt dï lµ t­ liÖu lao ®éng hay ®èi t­îng lao ®éng ®· qua chÕ biÕn ®Òu lµ s¶n phÈm lao ®éng cña con ng­êi, lµ sù s¸ng t¹o cña con ng­êi. Ba lµ: Nh÷ng nh©n tè kh¸c chØ cã ý nghÜa lµ lùc l­îng s¶n xuÊt khi nã ®­îc ng­êi lao ®éng sö dông vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt nhÊt ®Þnh. §óng vËy, c«ng cô lao ®éng dï th« s¬ hay hiÖn ®¹i, ®èi t­îng lao ®éng dï gi¶n ®¬n hay phøc t¹p nh­ng nÕu kh«ng cã sù t¸c ®éng vÒ søc lao ®éng cña con ng­êi vµo th× nã còng chØ lµ nh÷ng “ vËt v« tri, v« gi¸c”, kh«ng thÓ cã s¶n phÈm nh­ mong muèn. Mét vÝ dô ®¬n gi¶n, ®Ó s¶n xuÊt ra 1 c¸i bµn, 2 thî méc cÇn sö dông nh÷ng c«ng cô lao ®éng nh­ c­a, bµo… t¸c ®éng vµo ®èi t­îng lao ®éng lµ gç… B»ng viÖc t¸c ®éng søc lao ®éng cña m×nh qua c¸c thao t¸c, 2 ng­êi thî méc ®· t¹o ra s¶n phÈm lµ c¸i bµn. Nh­ng nÕu 2 ng­êi thî méc kh«ng t¸c ®éng søc lao ®éng cña m×nh vµo c¸i c­a, bµo…kh«ng t¸c ®éng vµo gç th× nã m·i vÉn chØ lµ c¸i c­a, c¸i bµo, khóc gç mµ kh«ng ph¶i lµ t­ liÖu s¶n xuÊt, vµ lóc ®ã còng kh«ng cã s¶n phÈm nµo ®­îc t¹o ra. b. Sù t¸c ®éng cña c¸c nh©n tè kh¸c tíi con ng­êi: T­ liÖu s¶n xuÊt mµ tr­íc hÕt lµ c«ng cô lao ®éng lµ mét nh©n tè cña lùc l­îng s¶n xuÊt. Sù ph¸t triÓn ngµy cµng cao cña c«ng cô lao ®éng ®· lµm gi¶m søc lao ®éng cña con ng­êi trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Tr­íc ®©y c«ng cô lao ®éng lµ th« s¬ th× ngµy nay nã ®­îc thay thÕ b»ng m¸y mãc hiÖn ®¹i. Nhê ®ã søc lao ®éng cña con ng­êi sö dông trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®· gi¶m ®i ®¸ng kÓ, n¨ng suÊt lao ®éng t¨ng lªn, chÊt l­îng s¶n phÈm còng t¨ng lªn, ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao. Sù ph¸t triÓn cña c«ng cô lao ®éng mét mÆt n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, lµm gi¶m søc lao ®éng cña con ng­êi, nh­ng nã còng ®Æt ra 1 vÊn ®Ò: ng­êi sö dông. Mét nÒn s¶n xuÊt víi m¸y mãc, trang thiÕt bÞ hiÖn ®¹i nh­ng tr×nh ®é cña ng­êi s¶n xuÊt h¹n chÕ, kh«ng cã kh¶ n¨ng sö dông, kh¶ n¨ng qu¶n lý th× sÏ kh«ng khai th¸c ®­îc, hoÆc khai th¸c kh«ng hÕt chøc n¨ng t¸c dông cña nã. Do ®ã g©y ra t×nh tr¹ng l·ng phÝ trong s¶n xuÊt. V× vËy cïng víi sù ph¸t triÓn cña c«ng cô lao ®éng, b¶n th©n ng­êi s¶n xuÊt cÇn kh«ng ngõng häc hái, t×m tßi, s¸ng t¹o, n©ng cao n¨ng lùc chuyªn m«n ®Ó kh«ng chØ khai th¸c hÕt chøc n¨ng, t¸c dông cña nã mµ cßn s¸ng t¹o c«ng cô lao ®éng míi. Tr­íc ®©y ®èi t­îng lao ®éng chñ yÕu lµ cã s½n trong tù nhiªn nh­ c¸ d­íi n­íc, gç trong rõng… tÊt c¶ ®Òu s½n cã chØ viÖc khai th¸c vµ sö dông. Nh­ng mét ®iÒu mµ ai còng ph¶i nhËn thÊy lµ thiªn nhiªn cña chóng ta ®ang ngµy cµng c¹n kiÖt. Do vËy viÖc t¹o ra ®èi t­îng lao ®éng míi, ®· qua chÕ biÕn ®Ó thay thÕ cho ®èi t­îng lao ®éng cã s½n trong tù nhiªn lµ hÕt søc quan träng. Con ng­êi tõ chç chØ biÕt b¾t c¸ d­íi s«ng nay ®· biÕt nu«i c¸. Nã kh«ng chØ gióp con ng­êi chñ ®éng vÒ thøc ¨n mµ cßn t¹o ra víi sè l­îng lín. Con ng­êi tõ chç chØ biÕt khai th¸c chÆt c©y trong rõng nay ®· trång rõng víi sè l­îng lín. MÆt kh¸c, con ng­êi còng ®· t×m ra nh÷ng nguyªn liÖu míi, t¹o ra nguyªn liÖu tæng hîp thay thÕ cho nguyªn liÖu tù nhiªn. Ngµy nay, khoa häc c«ng nghÖ ®· ph¸t triÓn víi tèc ®é chãng mÆt. Sù ph¸t triÓn cña khoa häc c«ng nghÖ ®· t¸c ®éng kh«ng nhá tíi con ng­êi. Nhê sù ph¸t triÓn cña khoa häc c«ng nghÖ mµ nhiÒu ngµnh s¶n xuÊt míi, nhiÒu m¸y mãc thiÕt bÞ míi, nhiÒu c«ng nghÖ míi, nguyªn vËt liÖu míi, n¨ng l­îng míi… ®· ra ®êi. Còng nhê sù ph¸t triÓn cña khoa häc c«ng nghÖ mµ n¨ng suÊt lao ®éng t¨ng, søc lao ®éng cña con ng­êi gi¶m, s¶n phÈm t¹o ra ngµy cµng nhiÒu. §iÒu ®ã ®ßi hái con ng­êi ph¶i kh«ng ngõng n©ng cao tri thøc, n©ng cao tr×nh ®é chuyªn m«n. Mét nÒn s¶n xuÊt dï ph¸t triÓn ®Õn ®©u, m¸y mãc thiÕt bÞ hiÖn ®¹i ®Õn mÊy nh­ng tr×nh ®é qu¶n lý, tr×nh ®é chuyªn m«n cña ng­êi s¶n xuÊt thÊp th× nã còng kh«ng ph¸t huy t¸c dông. Khoa häc kü thuËt ngµy cµng ph¸t triÓn, viÖc øng dông nã vµo trong s¶n xuÊt lµ hÕt søc cÇn thiÕt. Muèn vËy b¶n th©n ng­êi s¶n xuÊt ph¶i cã ®ñ tr×nh ®é kinh tÕ, n¨ng lùc qu¶n lý th× míi cã thÓ øng dông nh÷ng thµnh tùu ®ã vµo trong s¶n xuÊt. Do vËy con ng­êi trong nÒn s¶n xuÊt hiÖn ®¹i kh«ng chØ ®¬n thuÇn lµ cã søc kháe, cã kinh nghiÖm, mµ h¬n thÕ n÷a lµ ph¶i cã n¨ng lùc, cã tr×nh ®é, ph¶i kh«ng ngõng häc hái, kh«ng ngõng s¸ng t¹o vµ ph¶i nhanh nh¹y n¾m b¾t nh÷ng thµnh tùu míi nhÊt cña nh©n lo¹i. II- ChiÕn l­îc ph¸t triÓn nguån nh©n lùc theo h­íng c«ng nghiÖp hãa- hiÖn ®¹i hãa ë ViÖt Nam trong thêi k× qu¸ ®é: 1. ChiÕn l­îc ph¸t triÓn nguån nh©n lùc theo h­íng c«ng nghiÖp hãa- hiÖn ®¹i hãa ë ViÖt Nam theo quan ®iÓm cña §¶ng vµ Nhµ N­íc ViÖt Nam: a.Kh¸i niÖm nguån nh©n lùc: Nguån nh©n lùc lµ tæng thÓ c¸c yÕu tè thuéc vÒ vËt chÊt, tinh thÇn, ®¹o ®øc, phÈm chÊt, tr×nh ®é tri thøc, vÞ thÕ x· héi…t¹o nªn n¨ng lùc cña con ng­êi, cña céng ®ång vµ cã thÓ sö dông, ph¸t huy trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ®Êt n­íc. b. Kh¸i niÖm c«ng nghiÖp hãa- hiÖn ®¹i hãa: C«ng nghiÖp hãa- hiÖn ®¹i hãa lµ qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi mét c¸ch c¨n b¶n, toµn diÖn tÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, dÞch vô vµ qu¶n lý kinh tÕ x· héi tõ viÖc sö dông lao ®éng thñ c«ng lµ chÝnh sang sö dông mét c¸ch phæ biÕn søc lao ®éng cïng víi c«ng nghÖ, ph­¬ng tiÖn vµ ph­¬ng ph¸p tiªn tiÕn hiÖn ®¹i dùa trªn sù ph¸t triÓn cña c«ng nghÖ vµ tiÕn bé khoa häc c«ng nghÖ ®Ó t¹o ra n¨ng suÊt lao ®éng x· héi cao. c. ChiÕn l­îc ph¸t triÓn nguån nh©n lùc theo h­íng c«ng nghiÖp hãa- hiÖn ®¹i hãa ë ViÖt Nam theo quan ®iÓm cña §¶ng vµ Nhµ N­íc ViÖt Nam: T×nh h×nh ®Êt n­íc vµ bèi c¶nh quèc tÕ ®ßi hái toµn §¶ng, toµn d©n ta ph¶i ph¸t huy cao ®é tinh thÇn c¸ch m¹ng tiÕn c«ng, tiÕp tôc ®Èy m¹nh c«ng cuéc ®æi míi ph¸t huy søc m¹nh tæng hîp cña toµn d©n téc, ®­a ®Êt n­íc tiÕn nhanh vµ v÷ng ch¾c theo ®Þnh h­íng XHCN. Kh«ng lµm ®­îc nh­ vËy, sÏ tôt hËu xa vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ so víi c¸c n­íc xung quanh, ¶nh h­ëng trùc tiÕp tíi niÒm tin cña nh©n d©n, sù æn ®Þnh chÝnh trÞ, x· héi vµ an ninh quèc gia. Do vËy ®¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX cña §¶ng ®· ®­a ra chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi 10 n¨m ®Çu cña thÕ kØ XXI- ChiÕn l­îc ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp hãa- hiÖn ®¹i hãa theo ®Þnh h­íng XHCN, x©y dùng nÒn t¶ng ®Ó ®Õn n¨m 2020 n­íc ta c¬ b¶n trë thµnh mét n­íc c«ng nghiÖp. Môc tiªu tæng qu¸t cña chiÕn l­îc 10 n¨m 2001- 2010 lµ: “§­a n­íc ta ra khái t×nh tr¹ng kÐm ph¸t triÓn, n©ng cao râ rÖt ®êi sèng vËt chÊt, v¨n ho¸, tinh thÇn cña nh©n d©n; t¹o nÒn t¶ng ®Ó ®Õn n¨m 2020 n­íc ta c¬ b¶n trë thµnh 1 n­íc c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i. Nguån lùc con ng­êi, n¨ng lùc khoa häc vµ c«ng nghÖ, kÕt cÊu h¹ tÇng, tiÒm lùc kinh tÕ, quèc phßng – an ninh ®­îc t¨ng c­êng; thÓ chÕ kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN ®­îc h×nh thµnh vÒ c¬ b¶n; vÞ thÕ cña n­íc ta trªn tr­êng quèc tÕ ®­îc n©ng cao”. [ V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX. Nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia. 2001. Hµ Néi. Trang 159 ]. Môc tiªu cô thÓ cña chiÕn l­îc vÒ ph¸t triÓn nguån lùc theo h­íng c«ng nghiÖp hãa- hiÖn ®¹i hãa nh­ sau: “ N©ng lªn ®¸ng kÓ chØ sè ph¸t triÓn con ng­êi cña n­íc ta. Tèc ®é t¨ng d©n sè ®Õn n¨m 2010 cßn kho¶ng 1,1%. Xãa ®ãi, gi¶m nhanh hé nghÌo, gi¶i quyÕt viÖc lµm ë c¶ thµnh thÞ vµ n«ng th«n( thÊt nghiÖp ë thµnh thÞ d­íi 5%, quü thêi gian ®­îc sö dông ë n«ng th«n kho¶ng 80- 85%); n©ng tû lÖ ng­êi lao ®éng ®­îc ®µo t¹o nghÒ lªn 40%. TrÎ em ®Õn tuæi ®i häc ®Òu ®­îc ®Õn tr­êng; hoµn thµnh phæ cËp trung häc c¬ së trong c¶ n­íc. Ng­êi cã bÖnh ®­îc ch÷a trÞ: gi¶m tû lÖ trÎ em ( d­íi 5 tuæi) suy dinh d­ìng xuèng kho¶ng 20%, t¨ng tuæi thä trung b×nh lªn 71 tuæi. ChÊt l­îng ®êi sèng vËt chÊt, v¨n ho¸, tinh thÇn ®­îc n©ng lªn râ rÖt trong m«i tr­êng x· héi an toµn, lµnh m¹nh; m«i tr­êng tù nhiªn ®­îc b¶o vÖ vµ c¶i thiÖn”. [ V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX. Nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia. Hµ Néi- 2001. Trang 160]. 2. Nh÷ng gi¶i ph¸p trung t©m cña chiÕn l­îc ph¸t triÓn nguån nh©n lùc theo h­íng c«ng nghiÖp hãa- hiÖn ®¹i hãa: a. Gi¸o dôc- ®µo t¹o lµ quèc s¸ch hµng ®Çu: “ Ai ®ã cßn nghÜ r»ng nÕu cã nhiÒu vèn th× cã thÓ mua tri thøc, mua c«ng nghÖ cña n­íc ngoµi ®Ó ph¸t triÓn, th× h·y nh×n l¹i nh÷ng bµi häc kh«ng thµnh c«ng cña mét sè n­íc giµu tµi nguyªn mµ kh«ng cã n¨ng lùc néi sinh vÒ khoa häc vµ c«ng nghÖ. Truy cËp vµo kho tri thøc toµn cÇu, mua c«ng nghÖ lµ viÖc nhÊt thiÕt ph¶i lµm ®èi víi c¸c n­íc ®i sau, nh­ng nÕu kh«ng cã ®ñ n¨ng lùc tri thøc néi sinh th× chØ cã t¨ng tr­ëng nhÊt thêi, sau ®ã lµ sù tôt hËu vµ lÖ thuéc” (T¹p chÝ céng s¶n sè 4- th¸ng 2 n¨m 2005- trang 31). Do ®ã ®Ó ph¸t triÓn gi¸o dôc tr­íc hÕt cÇn tËp trung n©ng cao chÊt l­îng gi¸o dôc toµn diÖn, ®æi míi néi dung, ph­¬ng ph¸p d¹y vµ häc, hÖ thèng tr­êng líp vµ hÖ thèng qu¶n lý gi¸o dôc. Môc tiªu gi¸o dôc lµ ®µo t¹o ra nh÷ng con ng­êi cã ®ñ kh¶ n¨ng, b¶n lÜnh thùc hiÖn thµnh c«ng c«ng nghiÖp hãa- hiÖn ®¹i hãa theo ®Þnh h­íng XHCN. Do vËy cÇn kiªn quyÕt kh¾c phôc ph­¬ng ph¸p gi¶ng d¹y cò kü, l¹c hËu, thÇy gi¶ng trß ghi, thô ®éng, 1 chiÒu. Néi dung ch­¬ng tr×nh ph¶i hiÖn ®¹i nh­ng tinh gi¶m. Bé gi¸o dôc cÇn tiÕp tôc cã nh­ng chÝnh s¸ch trong c¶i c¸ch söa ®æi SGK cho phï hîp víi t×nh h×nh hiÖn nay. Kiªn quyÕt kh¾c phôc n¹n ®i häc chØ cèt ®Ó lÊy b»ng cÊp, mµ kh«ng quan t©m ®Õn x©y dùng n¨ng lùc. ChuyÓn träng t©m cña gi¸o dôc tõ trang bÞ h×nh thøc sang båi d­ìng rÌn luyÖn ph­¬ng ph¸p t­ duy, ph­¬ng ph¸p gi¶i quyÕt vÊn ®Ò, n¨ng lùc s¸ng t¹o, kh¶ n¨ng tù ®µo t¹o, thÝch nghi sù ph¸t triÓn. CÇn hÕt søc quan t©m gi¸o dôc trÎ th¬( nhµ trÎ, mÉu gi¸o) v× ®ã lµ nÒn t¶ng cho sù ph¸t triÓn nÒn gi¸o dôc sau nµy. §Çu t­ vµo ®©y th× sÏ bít ®­îc chi phÝ cho sù kh¾c phôc nh÷ng khiÕm khuyÕt vÒ chÊt l­îng gi¸o dôc trong t­¬ng lai. §æi míi m¹nh mÏ hÖ thèng qu¶n lý gi¸o dôc, tËp trung vµo vÊn ®Ò qu¶n lý chÊt l­îng, x©y dùng hÖ thèng ®¸nh gi¸ chÊt l­îng ®µo t¹o, t¨ng c­êng thanh tra kiÓm tra, thay ®æi c¸ch tæ chøc thi cö, tuyÓn sinh( hiÖn nay chØ nÆng vÒ kiÕn thøc s¸ch vë), kh¾c phôc t×nh tr¹ng nÆng nÒ qu¶n lý ®Çu vµo, nhÑ qu¶n lý ®Çu ra, kiªn quyÕt chèng bÖnh thµnh tÝch ®ang ng¨n c¶n con ®­êng ®i tíi chÊt l­îng. T¨ng quyÒn chñ ®éng cho c¸c tr­êng c«ng lËp còng nh­ c¸c tr­êng ngoµi c«ng lËp. Bé vµ c¸c së gi¸o dôc- ®µo t¹o t¨ng chøc n¨ng qu¶n lý Nhµ N­íc nhÊt lµ thanh tra chÊt l­îng gi¸o dôc ®èi víi tÊt c¶ tr­êng, xo¸ bá c¬ chÕ xin cho. C¸c tr­êng chñ ®éng tæ chøc thùc hiÖn qu¸ tr×nh ®µo t¹o vµ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ chÊt l­îng ®µo t¹o. Mét vÊn ®Ò hÕt søc quan träng ®Ó ph¸t triÓn gi¸o dôc lµ t¨ng c­êng ®Çu t­ trang thiÕt bÞ, c¬ së vËt chÊt cho c¸c tr­êng. Më réng hÖ thèng th­ viÖn, phßng nghiªn cøu, thùc hµnh, thÝ nghiÖm ®Ó n©ng cao chÊt l­îng d¹y vµ häc ë c¸c tr­êng. T¨ng c­êng d¹y c«ng nghÖ th«ng tin trong tÊt c¶ c¸c bËc häc. Ph¸t huy tinh thÇn ®éc lËp suy nghÜ vµ s¸ng t¹o cña häc sinh, sinh viªn lµ mét trong nh÷ng môc tiªu mµ nÒn gi¸o dôc ViÖt Nam h­íng tíi. Trang bÞ cho ng­êi häc nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n nhÊt, “ DÜ bÊt biÕn, øng v¹n biªn” vµ gióp ng­êi häc biÕt nh©n lªn vèn tri thøc cho m×nh, h­íng dÉn ng­êi häc ph­¬ng ph¸p tiÕp thu tri thøc míi, båi d­ìng cho hä nh÷ng kü n¨ng cÇn thiÕt, ph­¬ng ph¸p t­ duy, trÝ s¸ng t¹o, ph­¬ng ph¸p tù ®µo t¹o… th«ng qua c¸c tr­êng hîp ®iÓn h×nh ®Ó båi d­ìng ph­¬ng ph¸p vµ n¨ng lùc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò. Còng cÇn tæ chøc nhiÒu h¬n n÷a c¸c cuéc thi, c¸c ch­¬ng tr×nh nh­: §­êng lªn ®Ønh Olympia, cuéc thi Robocon, cuéc thi khëi nghiÖp… §©y kh«ng chØ lµ mét s©n ch¬i bæ Ých cho häc sinh- sinh viªn nh»m ph¸t huy tÝnh s¸ng t¹o mµ cßn lµ n¬i t×m kiÕm nh÷ng nh©n tµi cho ®Êt n­íc. Tõ ®ã cã chÝnh s¸ch ®Ó ®µo t¹o, båi d­ìng nh­ ®­a ®i ®µo t¹o ë c¸c n­íc cã nÒn khoa häc vµ c«ng nghÖ tiªn tiÕn. §i ®«i víi n©ng cao chÊt l­îng gi¸o dôc, cÇn ph¸t triÓn nhanh quy m« gi¸o dôc. §Èy nhanh phæ cËp gi¸o dôc THCS vµo tr­íc n¨m 2010, phæ cËp gi¸o dôc trung häc vµo kho¶ng n¨m 2015, n©ng sè n¨m ®i häc b×nh qu©n cña ng­êi trong ®é tuæi lao ®éng lªn 9 n¨m vµo n¨m 2010, lªn 12 n¨m vµo n¨m 2020. N©ng tû lÖ sinh viªn ®¹i häc, cao ®¼ng trªn 1 v¹n d©n ngang víi c¸c n­íc xung quanh. HiÖn nay, t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp, lµm viÖc tr¸i ngµnh cßn kh¸ phæ biÕn ë n­íc ta. NhiÒu sinh viªn ra tr­êng kh«ng cã viÖc lµm hoÆc ph¶i lµm viÖc tr¸i nghÒ, t×nh tr¹ng “ thõa thÇy, thiÕu thî” cßn phæ biÕn. Do vËy cÇn cã chÝnh s¸ch h­íng nghiÖp cho häc sinh, sinh viªn, chuÈn bÞ cho thanh niªn, thiÕu niªn ®i vµo lao ®éng nghÒ nghiÖp phï hîp víi sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ trong c¶ n­íc vµ trong tõng ®Þa ph­¬ng. Mét ®iÒu cã thÓ nhËn thÊy lµ c¸c gia ®×nh th­êng cã xu h­íng muèn con em m×nh vµo ®¹i häc h¬n lµ c¸c tr­êng d¹y nghÒ mµ kh«ng quan t©m ®Ðn kh¶ n¨ng, tr×nh ®é cña con em m×nh. NhiÒu sinh viªn ra tr­êng kh«ng muèn trë vÒ quª lµm viÖc mµ muèn ë l¹i c¸c thµnh phè lín ®Ó lµm viÖc dï cho c«ng viÖc ®ã lµ tr¸i víi ngµnh nghÒ m×nh häc. §iÒu nµy dÉn ®Õn t×nh tr¹ng mËt ®é d©n sè ë c¸c thµnh phè ®«ng thõa lao ®éng, trong khi ë c¸c vïng n«ng th«n l¹i rÊt thiÕu nhiÒu c¸n bé cã chuyªn m«n, g©y ra t×nh tr¹ng l·ng phÝ ng­êi lao ®éng. Do vËy, tuyªn truyÒn n©ng cao nhËn thøc cho mäi ng­êi vÒ vÊn ®Ò nµy lµ hÕt søc quan träng. MÆt kh¸c, c¸c ®Þa ph­¬ng còng cÇn cã chÝnh s¸ch thu hót lao ®éng, t¹o méi ®iÒu kiÖn ®Ó sinh viªn ra tr­êng trë vÒ quª h­¬ng c«ng t¸c, ph¸t triÓn kinh tÕ ®Þa ph­¬ng. §Ó thùc hiÖn c«ng b»ng x· héi trong gi¸o dôc, §¶ng vµ Nhµ N­íc cÇn tiÕp tôc cã nh÷ng chÝnh s¸ch hç trî häc sinh nghÌo v­ît khã, t¹o ®iÒu kiÖn cho ng­êi nghÌo cã c¬ héi häc tËp, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó nh÷ng häc sinh cã n¨ng khiÕu, cã hoµn c¶nh khã kh¨n ®­îc häc ë c¸c bËc häc cao nh­: miÔn gi¶m häc phÝ cho con em vïng s©u, vïng xa, vïng d©n téc Ýt ng­ßi, con em gia ®×nh chÝnh s¸ch, gia ®×nh khã kh¨n, t¹o ®iÒu kiÖn vÒ n¬i ¨n chèn ë ®Ó c¸c em yªn t©m häc tËp. b. ChÝnh s¸ch ®Çu t­ cho ph¸t triÓn khoa häc vµ c«ng nghÖ: Ph¸t triÓn khoa häc vµ c«ng nghÖ cïng víi ph¸t triÓn gi¸o dôc vµ ®µo t¹o lµ quèc s¸ch hµng ®Çu, lµ nÒn t¶ng vµ ®éng lùc ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp hãa- hiÖn ®¹i hãa ®Êt n­íc. Khoa häc – c«ng nghÖ h­íng vµo viÖc n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, ®æi míi s¶n phÈm, n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña hµng hãa trªn thÞ tr­êng, x©y dùng n¨ng lùc c«ng nghÖ quèc gia, øng dông mét c¸ch s¸ng t¹o nh÷ng c«ng nghÖ nhËp khÈu tõng b­íc t¹o ra c«ng nghÖ míi. §i nhanh vµo mét sè ngµnh, lÜnh vùc sö dông c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, c«ng nghÖ cao( tin häc, sinh häc, vËt liÖu míi, tù ®éng hãa). T¹o thÞ tr­êng cho khoa häc vµ c«ng nghÖ, ®æi míi c¬ chÕ tµi chÝnh nh»m khuyÕn khÝch s¸ng t¹o vµ g¾n øng dông khoa häc- c«ng nghÖ víi s¶n xuÊt, kinh doanh, qu¶n lý, dÞch vô. Cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch vµ buéc c¸c doanh nghiÖp ®Çu t­ vµo nghiªn cøu ®æi míi c«ng nghÖ. S¾p xÕp, ®æi míi hÖ thèng nghiªn cøu khoa häc, phèi hîp chÆt chÏ nghiªn cøu khoa häc tù nhiªn, khoa häc c«ng nghÖ víi khoa häc x· héi vµ nh©n v¨n. Hoµn thµnh x©y dùng nh÷ng khu c«ng nghÖ cao vµ hÖ thèng phßng thÝ nghiÖm träng ®iÓm quèc gia. Sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c quü hç trî ph¸t triÓn khoa häc c«ng nghÖ. C¶i tiÕn c«ng t¸c qu¶n lý khoa häc, thùc hiÖn quy chÕ d©n chñ trong nghiªn cøu vµ s¸ng t¹o khoa häc, ®¶m b¶o chÊt l­îng cña c¸c ch­¬ng tr×nh vµ ®Ò tµi nghiªn cøu khoa häc, kh¾c phôc t×nh tr¹ng trïng lÆp, g©y l·ng phÝ ng©n s¸ch. §Èy m¹nh hîp t¸c quèc tÕ trong nghiªn cøu khoa häc vµ c«ng nghÖ. Thùc hiÖn tèt chÝnh s¸ch b¶o hé së h÷u trÝ tôª. Cã chÝnh s¸ch ®·i ngé ®Æc biÖt ®èi víi nhµ khoa häc cã c«ng tr×nh nghiªn cøu xuÊt s¾c, khuyÕn khÝch c¸c c¸n bé khoa häc c«ng t¸c t¹i c¸c vïng n«ng th«n; ®éng viªn c¸c nhµ khoa häc b¸m s¸t c¬ së s¶n xuÊt, h­íng dÉn n«ng d©n n¾m b¾t vµ lµm chñ nh÷ng tri thøc míi vÒ khoa häc c«ng nghÖ. c. ChiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ tri thøc: Cuéc c¸ch m¹ng khoa häc kü thuËt hiÖn ®¹i víi ®Æc tr­ng lµ c¸ch m¹ng tri thøc, c¸ch m¹ng th«ng tin ph¸t triÓn nh­ vò b·o, ®ang t¹o ra nh÷ng thay ®æi m¹nh mÏ, s©u s¾c trong mäi ho¹t ®éng cña x· héi loµi ng­êi, tõ c¸ch s¶n xuÊt kinh doanh, tæ chøc qu¶n lý, ®Õn quan hÖ x· héi, v¨n ho¸ lèi sèng, lµm thay ®æi c¶ nh÷ng lèi sèng, lµm thay ®æi c¶ nh÷ng kinh nghiÖm vµ ph­¬ng ph¸p t­ duy. X· héi th«ng tin, nÒn kinh tÕ tri thøc ®ang h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn, loµi ng­êi ®ang b­íc vµo nÒn v¨n minh trÝ tôª. Con ng­êi ph¶i cã ®ñ n¨ng lùc ®Ó thÝch nghi vµ thóc ®Èy xu thÕ ph¸t triÓn ®ã. N­íc nµo kh«ng cã nguån nh©n lùc tµi n¨ng sÏ bÞ g¹t ra ngoµi lÒ. Trªn ph¹m vi toµn thÕ giíi ®ang diÔn ra mét cuéc c¶i c¸ch gi¸o dôc s©u réng ®Ó thÝch øng víi sù ph¸t triÓn míi. Nh©n tè c¬ b¶n nhÊt ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ tri thøc lµ nguån nh©n lùc chÊt l­îng cao dùa trªn nÒn gi¸o dôc tiªn tiÕn. Kinh tÕ tri thøc cã nhiÒu kh¸c biÖt c¬ b¶n so víi kinh tÕ c«ng nghÖ, do ®ã ®ßi hái ph¶i ®æi míi, c¶i c¸ch gi¸o dôc. Ho¹t ®éng chÝnh trong nÒn kinh tÕ tri thøc lµ t¹o ra, truyÒn b¸ vµ sö dông tri thøc. T¹o ra tri thøc lµ môc ®Ých cña c¸c ho¹t ®éng nghiªn cøu, s¸ng t¹o do nh÷ng ng­êi ®­îc ®µo t¹o tèt tiÕn hµnh. TruyÒn b¸ tri thøc tøc lµ nh©n lªn vèn tri thøc, lµm cho vèn tri thøc x· héi t¨ng lªn nhanh chãng. Gi¸o dôc gãp phÇn vµo viÖc t¹o ra tri thøc ®ång thêi gãp phÇn qu¶ng b¸ tri thøc. V× vËy ng­êi ta coi gi¸o dôc lµ ngµnh s¶n xuÊt c¬ b¶n nhÊt trong nÒn kinh tÕ tri thøc. Trong thêi ®¹i c¸ch m¹ng th«ng tin, c¸ch m¹ng tri thøc, qu¸ tr×nh t¹o ra tri thøc, truyÒn b¸ tri thøc vµ sö dông tri thøc kh«ng cßn lµ qu¸ tr×nh kÕ tiÕp nhau mµ trë thµnh ®an xen nhau, t­¬ng t¸c nhau vµ c¸i quan träng nhÊt lµ sö dông tri thøc, biÕn tri thøc thµnh gi¸ trÞ. Gi¸o dôc ph¶i ®µo t¹o ra con ng­êi cã tri thøc vµ biÕt sö dông tri thøc trong ho¹t ®éng thùc tiÔn ®Ó t¹o ra nhiÒu gi¸ trÞ míi. §Ó ph¸t triÓn nhanh kinh tÕ tri thøc, c¸c n­íc ®Òu rÊt coi träng x©y dùng hÖ thèng ®æi míi quèc gia. §ã lµ hÖ thèng chÝnh s¸ch, thÓ chÕ vµ tæ chøc g¾n kÕt chÆt chÏ khoa häc víi s¶n xuÊt, tøc lµ g¾n chÆt viÖc t¹o ra tri thøc víi sö dông tri thøc, khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp sö dông tri thøc ®Ó ®æi míi n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh, khuyÕn khÝch c¸c c¬ quan khoa häc nhanh chãng th­¬ng m¹i ho¸ c¸c s¶n phÈm nghiªn cøu cña m×nh, thóc ®Èy nhanh qu¸ tr×nh ®æi míi. Ngµy nay, tri thøc trë nªn l¹c hËu rÊt nhanh chãng, sinh viªn häc xong ®¹i häc ra tr­êng th× tri thøc cña nh÷ng n¨m ®Çu ®· cã phÇn l¹c hËu, nÕu sau 1 ®Õn 2 n¨m kh«ng cËp nhËt tri thøc th× sÏ kh«ng ®¶m ®­¬ng ®­îc c«ng viÖc. Cho nªn ng­êi lao ®éng buéc ph¶i n©ng cao tri thøc, n©ng cao kü n¨ng, kh«ng ngõng båi d­ìng, ®µo t¹o. Trªn thÕ giíi, m« h×nh gi¸o dôc ®ang thay ®æi, chuyÓn tõ m« h×nh gi¸o dôc truyÒn thèng, coi ®µo t¹o vµ lµm viÖc lµ 2 giai ®o¹n t¸ch biÖt sang m« h×nh ®µo t¹o ( häc tËp) suèt ®êi. Trong m« h×nh häc tËp suèt ®êi, nhµ tr­êng trang bÞ cho ng­êi häc vèn tri thøc vµ kü n¨ng c¬ b¶n ®Ó ng­êi häc cã thÓ sím ra lµm viÖc, tiÕp tôc gióp ®ì ng­êi lao ®éng võa lµm viÖc, võa tiÕp tôc häc tËp, häc tËp suèt ®êi, ph¸t triÓn kü n¨ng liªn tôc. Nh­ vËy, viÖc ®µo t¹o g¾n chÆt víi viÖc sö dông, gi¸o dôc g¾n víi viÖc lµm víi thÞ tr­êng lao ®éng. III. KÕt luËn: Trong thêi ®¹i ngµy nay- thêi ®¹i cña khoa häc kü thuËt vµ c«ng nghÖ th× viÖc ph¸t triÓn nguån nh©n lùc ®· trë thµnh mét yÕu tè kh«ng thÓ thiÕu. Sù nghiÖp c«ng nghiÖp hãa- hiÖn ®¹i hãa chØ cã thÓ thµnh c«ng khi chóng ta cã nh÷ng con ng­êi cã n¨ng lùc, trÝ tôª, cã kh¶ n¨ng s¸ng t¹o- mét nguån nh©n lùc chÊt l­îng cao. §©y lµ nh©n tè ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh cho sù thµnh c«ng cña c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt n­íc. ViÖt Nam ®i lªn CNXH tõ 1 n­íc n«ng nghiÖp l¹c hËu, c¬ së vËt chÊt kü thuËt thÊp kÐm, tr×nh ®é cña lùc l­îng s¶n xuÊt ch­a ph¸t triÓn, quan hÖ s¶n xuÊt XHCN míi ®­îc thiÕt lËp, ch­a ®­îc hoµn thiÖn c«ng nghiÖp hãa- hiÖn ®¹i hãa. §Ó sù nghiÖp c«ng nghiÖp hãa- hiÖn ®¹i hãa ®ã thµnh c«ng, §¶ng vµ Nhµ N­íc cÇn cã nh÷ng chÝnh s¸ch ®Çu t­, ph¸t triÓn nguån nh©n lùc chÊt l­îng cao.