Niên luận Làng Diềm Bắc Ninh với việc phát triển du lịch văn hoá

§¹i häc quèc gia Hµ Néi Tr­êng §¹i häc khoa häc x· héi vµ nh©n v¨n Khoa Du lÞch ------ niªn luËn §Ò tµi: lµng diÒm b¾c ninh víi viÖc ph¸t triÓn du lÞch v¨nt ho¸ Môc lôc Trang §Ò tµi Lµng DiÒm B¾c Ninh víi viÖc ph¸t triÓn du lÞch v¨n ho¸ 2 §èi t­îng Kh¸ch Du lÞch trong vµ ngoµi n­íc 3 Ch­¬ng I : LÞch sö - x· héi vµ m«i tr­êng tù nhiªn cña lµng DiÒm 3 1. Lµng DiÒm - Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn 3 2. M«i tr­êng tù nhiªn 4 Ch­¬ng II: S÷ó©t hiÖn sinh ho¹t h¸t Quan hä ë Lµng DiÒm 6 1. Sinh ho¹t h¸t Quan hä cã tõ bao giê vµ ai lµ bµ tæ Quan hä ë lµng DiÒm? 6 2. VÞ thÕ, gi¸ trÞ cña h¸t Quan hä lµng DiÒm trong sù ®¸nh gi¸ cña x· héi 8 Ch­¬ng III: ViÖc sinh ho¹t Quan hä ë lµng DiÒm víi viÖc ph¸t triÓn du lÞch 9 1. Lµng DiÒm ®­îc kh¸ch Du lÞch trong vµ ngoµi n­íc biÕt ®Õn nh­ mét lµng Quan hä gèc 9 2. Du kh¸ch thÝch thó, say mª th­ëng thøc Quan hä 10 3. Lµng DiÒm nãi riªng vµ tØnh B¾c Ninh nãi chung ®èi víi ho¹t ®éng Du lÞch 13 KÕt luËn 14 Môc lôc 15 Lêi më ®Çu Ngµy nay, du lÞch ®­îc coi lµ mét ngµnh träng ®iÓm, mét ngµnh c«ng nghiÖp kh«ng khãi. Trong nh÷ng lo¹i h×nh du lÞch, cã rÊt nhiÒu lo¹i h×nh nh­ du lÞch sinh th¸i, du lÞch kh¸m ph¸ - m¹o hiÓm… nh­ng kh«ng thÓ kh«ng nh¾c tíi ®ã lµ du lÞch v¨n ho¸. §©y lµ lo¹i h×nh mµ ®ang ®­îc nhiÒu doanh nghiÖp chó träng ®Õn qu¸ tr×nh ph¸t triÓn vµ ph¸t huy ë nhiÒu n¬i, nhiÒu ®Þa ph­¬ng. Lo¹i h×nh du lÞch v¨n ho¸ trong ®ã ph­¬ng diÖn nghÖ thuËt ®­îc coi lµ träng ®iÓm. C¸c lo¹i h×nh du lÞch v¨n ho¸ nghÖ thuËt ®ang thu hót kh¸ch du lÞch. §Æc biÖt lo¹i h×nh nghÖ thuËt h¸t Quan hä, ®· cuèn hót ®­îc rÊt nhiÒu kh¸ch du lÞch trong vµ ngoµi n­íc. Vµ víi xu thÕ cña kh¸ch du lÞch nh­ vËy, lµ métng­êi häc trong ngµnh du lÞch, t«i xin m¹nh d¹n chän ®Ò tµi : “Lµng DiÒm B¾c Ninh víi viÖc ph¸t triÓn du lÞch v¨n ho¸”, nh»m môc ®Ých cã thÓ hiÓu vµ ®¸nh gi¸ ®­îc phÇn nµo gi¸ trÞ cña nÒn nghÖ thuËt vµ râ h¬n n÷a vÒ ho¹t ®éng du lÞch ë c¸c tØnh, ®Þa ph­¬ng vèn cã tiÒm n¨ng ®Ó ph¸t triÓn. Cïng víi sù h­íng dÉn cña thÇy gi¸o h­íng dÉn, t«i ®· ®i thùc tÕ, t×m hiÓu vÒ nghÖ thuËt h¸t Quan hä ë B¾c Ninh vµ v× ph¹m vi cña bµi viÕt chØ lµ niªn luËn nªn t«i xin ®­îc lÊy lµng DiÒm ra lµm ®Þa bµn nghiªn cøu chÝnh. Víi ®Ò tµi nµy ngoµi phÇn më ®Çu vµ phÇn kÕt luËn trong ph¹m vi nghiªn cøu t«i xin ®­îc tr×nh bµy c¸c néi dung : Ch­¬ng 1 LÞch sö - x· héi vµ m«i tr­êng tù nhiªn cña lµng DiÒm. 1. Lµng DiÒm - qu¸ tr×nh hinh thµnh vµ ph¸t triÓn . Lµng Viªm Êp x­a, Viªm X¸ nay, cã tªn n«m lµ DiÒm. Tªn lµng Viªm X¸ ngµy nay, cã tªn n«m lµ (x· Viªm X¸), ngµy x­a thuéc tæng Ch©m Khª. Lµng DiÒm lµ mét lµng cæ, n¬i cöa s«ng Ngò HuyÖn gi÷a vïng Quan hä B¾c Ninh, tõ l©u ®· næi tiÕng thanh lÞch. Theo lêi mêi thiÕt tha, ta ®i tõ thÞ x· B¾c Ninh, qua phè VÖ An, råi theo ®­êng c¸i quan vÒ DiÒm chØ chõng bèn km. Võa ®Ætch©n lªn ®×a ®Çu x· Hoµ Long, ®· thÊy c¶nh s¾c quyÕn rò. S«ng CÇu trong xanh l­în vßng nh­ d¶i lôa, nh÷ng c¸nh buåm n©u, buåm tr¾ng nh­ nh÷ng c¸nh b­ím dËp d×u trªn s«ng n­íc, ®­a ng­êi sang s«ng, ®­a hµng cËp bÕn. Nói Qu¶ Cam ®ét khëi gi÷a ®ång lóa xanh, ®øng soi m×nh xuèng dßng s«ng C©u xanh biÕc. Viªm X¸ lµ mét lµng Quan hä cæ, cæ tíi møc ®i vµo truyÒn thuyÕt nh­ng kh«ng ph¶i lµ huyÒn tho¹i. N¬i ®©y, nh©n d©n trong vïng t«n vinh lµ ®Êt tæ - thuû tæ cña d©n ca Quan hä, cã ®Òn thê Vua Bµ (Th¸nh MÉu) ®­îc xÕp h¹ng cÊp Nhµ n­íc. Tuû tæ cßn ®­îc hiÓu lµ c¸i n«i, c¸i gèc cña Quan hä B¾c Ninh, vµ Viªm X¸ lu«n xøng ®¸ng nhËn vinh dù lín lao Êy. Quan hä lµng Viªm X¸ cã nhiÒu thÕ hÖ ca h¸t, nhiÒu “Bän” Quan hä ®i kÕt b¹n víi c¸c lµng trong vïng. Ngay trong cïng mét lµng c¸c thµnh viªn cña lµng Viªm X¸ còng rÊt h¨ng h¸i, nhiÖt t×nh cïng nhau ®­a ho¹t ®éng h¸t Quan hä ®i lªn, b¶o vÖ gi¸ trÞ nghÖ thuËt cïng nhau : D©n trong lµng giµ, trÎ, g¸i, trai… tÊt c¶ hä ®Òu ý thøc ®­îc hä cÇn ph¶i l­u truyÒn vµ ph¸t triÓn Quan hä cña lµng hä, ®«i khi hä truyÒn l¹i cho thÕ hÖ sau mét c¸ch rÊt v« thøc, nh­ng ®Ó thÊy ®­îc r»ng nghÖ thuËt Quan hä ®· ¨n s©u vµo mçi con ng­êi vµ ý thøc b¶o tån, l­u gi÷ nghÖ thuËt nµy lu«n lu«n ë trong mçi thµnh viªn, trong c¸c dßng hä trong lµng. Ngoµi ra Quan hä cßn nh­ chiÕc cÇu nèi kÕt, g¾n kÕt c¸c thµnh viªn trong lµng, c¸c dßng hä trong lµng l¹i víi nhau. Hä cïng nhau ®øng ra tæ chøc c¸c ho¹t ®éng h¸t giao l­u Quan hä, hä nhiÖt t×nh trong ho¹t ®éng h¸t Quan hä luyÖn tËp hµng ngµy. Cã ®­îc sù ®ång t©m nh­ vËy, Quan hä míi lu«n ®­îc l­u gi÷ vµ ph¸t triÓn cho tíi ngµy nay. Lµng DiÒm ®­îc coi lµ c¸i n«i cña Quan hä vµ cïng víi viÖc lu«n lu«n ý thøc ph¶i l­u truyÒn vèn nghÖ thuËt quý hiÕm nµy, lµng DiÒm cßn chó träng ®Õn viÖc ph¸t triÓn sù nghiÖp gi¸o dôc ®êi sèng v¨n ho¸ cña lµng. Víi nÕp sèng n«ng nghiÖp lµ chÝnh, ngµy ngµy ng­êi d©n lµng DiÒm vÉn ®¶m b¶o cuéc sèng cña m×nh b»ng con tr©u, c¸i cµy. Lµng DiÒm lµ mét trong nh÷ng lµng cã tØ lÖ xo¸ mï ch÷ Ýt nhÊt trong toµn tØnh B¾c Ninh, ®ã còng lµ c¬ së ®Ó ph¸t triÓn h¬n n÷a sù nghiÖp h¸t Quan hä ë lµng thuÇn lîi. 2. M«i tr­êng tù nhiªn: Lµng DiÒm tuy lµ mét lµng cã tiÒm n¨ng ph¸t triÓn ho¹t ®éng du lÞch v¨n ho¸, nh­ng kh«ng thÓ kh«ng nãi ®Õn lµng DiÒm vÉn lµ mét lµng gèc n«ng nghiÖp, mang ®Æc tr­ng lµng ViÖt cña vïng ®ång b»ng B¾c Bé víi nghÒ lao ®éng, s¶n xuÊt chÝnh lµ cÊy lóa vµ trång c¸c c©y l­¬ng thùc thùc phÈm, ch¨n nu«i… nh»m ®¶m b¶o cuéc sèng chÝnh. Ngoµi ra lµng DiÒm cßn cã c¸c nghÒ phô nh­ : thªu, dÖt,… ®ã còng lµ nh÷ng yÕu tè phô trong cuéc sèng cña ng­êi d©n. Nh÷ng ng«i nhµ sím tèi Êm cóng víi èng khãi nghi ngót, cuéc sèng ng­êi d©n yªn b×nh, nÒ nÕp víi nh÷ng giÕng n­íc s©n ®×nh lu«n lµ h×nh ¶nh ®Ñp trong lêi ca ®Çy chÊt tr÷ t×nh cña d©n lµng. Ngay tõ khi b­íc ch©n vµo lµng, ®· to¸t lªn ®©y lµ mét lµng rÊt Quan hä víi hå th¶ sen, lµng n»m tr¶i dµi c¹nh con s«ng §µo. Víi vÞ thÕ nh­ vËy, lµng DiÒm mang nÐt v¨n ho¸ cña lµng cæ truyÒn ng­êi ViÖt vïng ®ång b»ng B¾c Bé. Ch­¬ng 2 Sù xuÊt hiÖn sinh ho¹t Quan hä ë lµng DiÒm 1. Sinh ho¹t h¸t Quan hä cã tõ bao giê vµ ai lµ bµ tæ Quan hä ë lµng DiÒm . Theo c¸c nguån sö, §øc Vua Bµ lµ con g¸i Vua Hïng. Bµ lµ ng­êi s¸ng t¸c ra nh÷ng bµi ca mµ khi ca lªn, ch¼ng nh÷ng lµm cho lßng ng­êi ®¾m say, quyÕn rò, mµ hoa trªn c©y mau kÕt tr¸i, ng­êi víi ng­êi gÇn nhau h¬n, ®ã lµ d©n ca Quan hä… Quan hä lµng Viªm X¸ cã nhiÒu thÕ hÖ ca h¸t, nhiÒu “Bän” Quan hä ®i kÕt b¹n víi c¸c lµng trong vïng, tiªu biÓu vµ bÒn chÆt lµ mèi kÕt b¹n truyÒn ®êi víi lµng Hoµi ThÞ huyÖn Tiªn Du. Phong c¸ch h¸t vµ lèi ch¬i Quan hä cña Viªm X¸ còng cã nh÷ng nÐt riªng, thanh ng÷ riªng, dÔ nhËn biÕt. Lµng nµy còng lµ lµng cã sè nghÖ nh©n Quan hä cao tuæi ®«ng nhÊt cßn sèng ®Õn h«m nay : nh­ «ng ThÞ, bµ Nhi, bµ C¸c, «ng Cõ, bµ LÞch… §©y lµ thÕ hÖ kú cùu cña lµng, c¸c cô ®· tÇm tuæi 89 - 97 tuæi. Cßn thÕ hÖ sau cã bµ Bµn, «ng Chung, sau n÷a cã chÞ Khen, chÞ Hµi, chÞ TuyÕt, chÞ Sø, chÞ Sang, chÞ ThÒm… HiÖn nay, lµng Viªm X¸ cã 139 ng­êi biÕt h¸t Quan hä. Cã nh÷ng ®«i vî chång biÕt h¸t lµ : anh Lý - chÞ Lî, anh Ký - chÞ Söu, anh LiÔn - chÞ Oanh, chÞ Khen, chÞ Hµi lµ ®«i h¸t Quan hä cã tiÕng trong vïng, c¸c chÞ tõng ®¹t gi¶i nhÊt héi thi h¸t Quan hä ®Çu xu©n n¨m 1997 vµ n¨m 2000 tØnh B¾c Ninh. V× cã phong c¸ch h¸t riªng, nªn c¸c cÆp h¸t (2 ng­êi) cña Viªm X¸ th­êng cã c¸ch tr×nh bµy kh¸c. Tiªu chuÈn cña giäng h¸t Quan hä ®óng nghÜ th× ng­êi h¸t cÇn ph¶i ®¹t ®­îc nh÷ng yªu cÇu : Vang - RÒn - NÒn - NÈy. Nh×n ba tiªu chuÇn ®Çu (Vang - RÒn - NÒn) th× trong ph­¬ng ph¸p thanh nh¹c míi ®· cã, duy nhÊt : nÈy (nÈy h¸t - n¶y hét) trong Quan hä míi cã. C¸c “LiÒn anh, liÒn chÞ” Quan hä kh«ng ph¶i ai h¸t còng biÕt NÈy h¹t, v× n¶y h¹t lµ mét trong nh÷ng bÝ quyÕt võa khã, ®ång thêi còng lµ yÕu tè rÊt quan träng ®¶m b¶o cho giäng h¸t Êy ®óng chÊt “Quan hä”. NÈy h¹t®­îc ¸p dông khi ng©n (ng¾n - dµi), c¸c ©m tiÕt kÐo dµi ph¶i ng¾t ra thµnh nhiÒu phÇn nhá (®ång ©m), ©m thanh ®­îc vo trßn l¹i thµnh nh÷ng h¹t, giäng h¸t h×nh nh­ g»n l¹i, k×m l¹i tr­íc khi bËt ra h¹t ©m thanh. H¸t giäng thËt (giäng ngoµi) chø kh«ng h¸t giäng gi¶ (giäng trong) h¸t ë ©m vùc trung b×nh vµ cuèi cïng lµ tèc ®é cña giäng h¸t ph¶i khoan thai, chËm r·i. T¸c dông dÔ nhËn biÕt cña sù nÈy h¹t trong ca h¸t Quan hä lµ t¨ng thªm chÊt ch÷ t×nh, duyªn d¸ng cña giai ®iÖu vµ ph¸t huy hiÖu qu¶ thÓ hiÖn t×nh c¶m víi ng­êi nghe. §i xem h¸t Quan hä cã hai yÕu tè ®Ó ng­êi nghe chó ý : Mét lµ nh¹c ®iÖu (©m nh¹c), hai lµ v¨n phong (lêi ca). Mét bµi ca Quan hä hay, th­êng ®­îc c¶ hai mÆt, ®Æc biÖt lµ v¨n phong, v× quÇn chóng dÔ nhËn biÕt h¬n nh¹c ®iÖu; Trong v¨n phong cña Quan hä cã ba lo¹i, ng­êi x­a th­êng dïng : V¨n phong cæ, v¨n phong kim, vµ c¶ cæ kim lÉn. ThÝ dô mét sè bµi ca Quan hä d­íi ®©y mang dÊu Ên cæ nh­ : la r»ng, ®­êng b¹n, t×nh t¹ng, Hõ la, Thó gi¶i phiÒn vµ mét sè bµi ca mang nhiÒu dÊu Ên v¨n phong Kim, nh­ “chia rÏ ®«i n¬i, Qu¸n tr¾ng phè nhêi, ThiÕt tha…” §Ó ý trong c¸c cuéc thi h¸t ®èi ®¸p Quan hä ngµy nay, thÊy cuÊt hiÖn nhiÒu bµi ca cã v¨n phong ®Ñp, ¨n nhËp ®èi ®¸p. Nh­ng còng cã bµi bªn ra ®èi h¸t v¨n phong cæ, bªn ®¸p l¹i lêi ca võa cæ võa kim, sinh ra s­îng sïng. ë ®©y mét phÇn do kh¶ n¨ng ng­êi viÕt ch­a ®ñ ®Ó to¸t lªn c¶ c¸i cæ lÉn c¸i kim trong lêi bµi h¸t. “Giäng v¨n lai l¸ng - trong s¸ng diÖu kú” - V¨n phong Quan hä thùc ®Ñp thùc hay, h·y b¾t ch­íc ng­êi x­a, lµm ®­îc nh­ ng­êi x­a. 2. VÞ thÕ, gi¸ trÞ cña h¸t Quan hä lµng DiÒm trong sù ®¸nh gi¸ cña x· héi, cña c¸c nhãm/bän Quan hä. Trong viÖc h¸t Quan hä ë tØnh B¾c Ninh, lµng DiÒm ®­îc coi lµ mét lµng cã lèi h¸t Quan hä ®Æc biÖt, mét phong c¸ch h¸t riªng nh­ng lu«n gi÷ ®­îc v¨n phong vµ nh¹c ®iÖu cña Quan hä. Qua c¸c cuéc héi thi Quan hä hµng n¨m gi÷a c¸c nhãm/bän Quan hä cña c¸c lµng víi nhau, lµng DiÒm lu«n lµ lµng ®¹t ®­îc nh÷ng danh hiÖu cao cña tØnh. Ch­¬ng 3 ViÖc sinh ho¹t/h¸t Quan hä ë lµng diÒm víi viÖc ph¸t triÓn du lÞch. 1. Lµng DiÒm ®­îc kh¸ch du lÞch trong vµ ngoµi n­íc biÕt ®Õn nh­ mét lµng Quan hä næi tiÕng víi nh÷ng giäng h¸t hay cña nh÷ng liÒn anh liÒn chÞ cïng víi m«i tr­êng sinh th¸i nh©n v¨n ®Æc tr­ng cña lµng quª cæ truyÒn ViÖt Nam. Qua lÒ lèi, héi lµng vµ “Mïa”, h¸t Quan hä cña ho¹t ®éng h¸t Quan hä lµng DiÒm ®· lµm say lßng bao du kh¸ch. Xa x­a Ýt ng­êi nãi “®i h¸t Quan hä” mµ th­êng dïng: “®i ch¬i Quan hä”, còng cã n¬i kiªng ch÷ H¸t th× nãi : Chóng em ®i “ca Quan hä”. Ca Quan hä míi chØ lµ c«ng viÖc “B¶y tá nçi lßng b»ng ca h¸t” chø cßn ch¬i Quan hä th× bao gåm tÊt c¶ nh÷ng viÖc nh­ : Giao tiÕp, øng xö, ¨n, mÆc, phong tôc, lÔ nghÜa, ca h¸t, lèi sèng… mµ ngµy nay, c¸c nhµ nghiªn cøu nãi gép l¹i b»ng côm tõ : V¨n ho¸ Quan hä x­a vµ nay. Quan hä th­êng nãi chung mét quan niÖm : kh«ng ph¶i ai h¸t Quan hä giái mµ ®· biÕt ch¬i Quan hä. Ch¼ng hiÓu v× sao d©n gian t«n vinh tõ Ch¬i ! ChØ biÕt nh÷ng tõ nµy ®­îc l­u truyÒn qua nhiÒu ®êi, nhiÒu thÕ hÖ vµ ®Æc biÖt ®­îc nhiÒu bän Quan hä thõa nhËn. Lµm viÖc khoa häc, cã bµi b¶n. Quan hä gäi lµ lÒ lèi, lÒ lèi ch¬i Quan hä lµ mét h×nh th¸i sinh ho¹t v¨n ho¸ cña nh÷ng ng­êi cã v¨n ho¸ vµ yªu v¨n ho¸. ¢u ®ã còng chÝnh lµ nÐt ®Ñp cæ truyÒn mµ mçi ng­êi chóng ta còng thÊy yªu. §Æc biÖt víi lµng DiÒm hä cã suy nghÜ : ¡n ch¬i còng ph¶i theo mïa. Trong Quan hä ®óng lµ ¨n ch¬i quanh n¨m, c¶ bèn mïa - Mçi mïa mét vÎ víi nh÷ng nÐt ®Ñp riªng. Nµo lµ mïa Xu©n th× thung dung ®i ch¬i héi, mïa hÌ ®i t¾m m¸t ë s«ng NhÞ Hµ, mïa thu ngåi la ®µ uèng r­îu, råi cuèi cïng lµ mïa §«ng t×m chèn B¹ch TuyÕt ng©m nga… TÊt c¶ gãi gän trong mét bµi ca cã giai ®iÖu mÒm m¹i, tr÷ t×nh. TÊt c¶ nh÷ng ho¹t ®éng, nh÷ng nÐt riªng ®ã ®· thu hót kh¸ch du lÞch trong vµ ngoµi n­íc. Kh¸ch du lÞch ®Õn th­ëng thøc Quan hä ë lµng DiÒm, cã kh¸ch trong n­íc vµ kh¸ch n­íc ngoµi. Tæng kÕt l­îng kh¸ch Ph¸p, kh¸ch §øc, kh¸ch ý, kh¸ch NhËt, kh¸ch Hµn Quèc lµ nh÷ng l­îng kh¸ch ®Õn víi lµng DiÒm ®Ó th­ëng thøc Quan hä ®«ng nhÊt. §Æc biÖt kh¸ch NhËt lµ kh¸ch ®«ng nhÊt, hä ®¾m ch×m trong Quan hä. Sè l­îng kh¸ch ®Õn th­ëng thøc h¸t Quan hä ë lµng DiÒm mét n¨m cã tíi trªn d­íi 50 ®oµn, cã ®oµn ®«ng tíi 30-50 kh¸ch. 2. Du kh¸ch thÝch thó, say mª th­¬ng thøc Quan hä. Qua sö s¸ch, ®Õn nay c¸c nhµ nghiªn cøu ®· thèng nhÊt mét nhËn ®Þnh lµ : “Ch­a miÒn quª nµo nhiÒu héi lµng nh­ ë B¾c Ninh. VÒ thêi gian th× kÓ tõ ngµy 4-5 th¸ng giªng cho ®Õn ®Çu th¸ng t­ ©m lÞch, n¬i n¬i më héi, ®Æc biÖt lµ lµng DiÒm ngµy x­a mét n¨m cã tíi 50 ngµy häi. Héi ®· më th× cã rÊt nhiÒu trß ch¬i, nh­ chäi gµ, ®u quay, cê ng­êi, th¶ chim c©u… nh­ng kh«ng thÓ thiÕu h¸t Quan hä. Bªn c¹nh viÖc tæ chøc ca h¸t, ng­êi ta lµm cç rÊt to ®Ó thiÕt ®·i b¹n bÌ. Cã nh÷ng lµng cßn quan niÖm : TÕt Nguyªn ®¸n cç kh«ng to b»ng cç héi lµng. Du kh¸ch cßn thÝch thó víi m«i tr­êng biÓu diÔn cña Quan hä lµng DiÒm. C¸c “liÒn anh, liÒn chÞ” còng th­êng h¸t víi nhau khi nhËn lêi mêi cña lµng. Nh÷ng cuéc vui ca nh­ vËy Quan hä cã chung mét c¸ch gäi lµ : h¸t mét canh hay cßn gäi lµ ca mét canh. Víi môc ®Ých vui xãm vui lµng, vui bÇu vui b¹n, cÇu phóc, cÇu may. Mét canh h¸t Quan hä dµi nhÊt cã thÓ kÐo dµi 3 ngµy 3 ®ªm, canh ng¾n nhÊt còng mét, hai giê ®ång hå. Gi÷ ®óng lÒ lèi mµ Quan hä ®· ®Þnh ra, mét canh Quan hä dÉu ng¾n dµi th«ng th­êng chia lµm ba chÆng : ChÆng mét gäi lµ lÒ lèi (h¸t nh÷ng bµi h¸t thËt cæ, khã h¸t, ®©y còng lµ nh÷ng bµi h¸t buéc ng­êi h¸t ph¶i thuÇn thôc tr­íc khi vµo chÆng hai), ®Æc ®iÓm cña chÆng mét lµ nhiÒu tiÕng ®Öm, tèc ®é chËm r·i, mang dÊu hiÖu cæ kÝnh cña Quan hä truyÒn thèng. ChÆng hai Quan hä gäi lµ giäng vÆt gåm nhª×u bµi ®¹t tíi tr×nh ®é nh­ nh÷ng c¸ khóc, cã c©u cã ®o¹n, g¾n bã. §©y lµ nh÷ng lêid ca gîi niÒm th­¬ng nçi nhí, nçi tr¨n trë vÒ cuéc ®êi. ChÆng ba gäi lµ Gi· b¹n ë chÆng cuèi cïng Quan hä kh¸ch th­êng ca nh÷ng bµi ngá ý xin phÐp ra vÒ, Quan hä chñ ca nh÷ng bµi nÝu gi÷ gÇn vÒ s¸ng, nh÷ng bµi ca chia tay ®ªm khuya cµng l­u luyÕn, cµng bæng trÇm, mÆn nång t×nh nghÜa. C¸i hay, c¸i ®Æc biÖt cña Quan hä lµ ë chç ng­êi h¸t, ng­êi nghe cã thÓ cïng ngåi víi liÒn anh liÒn chÞ trong nhµ hoÆc cã thÓ cïng ngåi thuyÒn d¹o quanh hå, trªn s«ng, hoÆc còng cã thÓ cïng qu©y quÇn n¬i s©n ®×nh hay d¹o bé trªn con ®­êng, con ngâ cña lµng. C¸i lµm cho Du kh¸ch bÞ thu hót h¬n n÷a ®ã lµ trang phôc ¸o the kh¨n xÕp (liªn anh) tay cÇm «, ¸o mí ba mí b¶y, nãn quai thao (liÒn chÞ) tay b­ng trÇu tªm c¸nh ph­îng. Víi trang phôc n÷ Quan hä lµ ¸o mí ba mí b¶y, may b»ng the, lôa). YÕn cæ viÒn, bao th¾t l­ng xanh, v¸y råi rñ h×nh l­ìi trai, ch©n ®i dÐp cong… kh«ng thÓ thiÕu kh¨n vu«ng má qu¹ - kh«ng h¼n ai biÕt h¸t Quan hä còng biÕt chÝt mµ ®Ó chÝt ®óng c¸ch, ®Ñp theo Quan hä kh«ng ph¶i dÔ. Kh¨n mµ ch­a chÝt ®óng sÏ lµm gi¶m vÎ ®Ñp thanh nh·, ®oan trang cña liÒn chÞ. Kh¨n má qu¹ ph¶i chÝt sao cho võa, hîp víi khu«n mÆt, t¹o cho khu«n mÆt nh­ h×nh chiÕc bóp sen. Thùc tÕ kh¨n vu«ng má qu¹ kh«ng ®¬n thuÇn chØ lµ c«ng cô trang phôc trªn ®Çu ng­êi thiÕu n÷, mµ h¼n lµ c«ng viÖc nghÖ thuËt lµm ®Ñp cÇn cã ë ng­êi con g¸i Quan hä. Còng v× thÕ mµ khu«n mÆt bóp sen cña ng­êi thiÕu n÷ Quan hä trong ngµy héi mu«n ®êi vµ mu«n ®êi… lµm ng¬ ngÈn c¸c liÒn anh. Bªn c¹nh ®ã vÎ ®Ñp cña Quan hä cßn thÓ hiÖn qua miÕng trÇu, Quan hä ®· tiÕp kh¸ch, ®i míi kh¸ch, hoÆc ®i ch¬i héi, thËm chÝ sang nhµ nhau “th¨m thÇy, th¨m mÑ nhau - sau n÷a lµ th¨m anh Hai, chÞ Hai”. Th­êng lµ cã c¬i tr©u tªm c¸nh ph­îng, lµm ®­îc miÕng trÇu ®· khã. §­îc mêi trÇu cßn khã h¬n. V­ît lªn tÊt c¶ lµ c¸i t×nh c¸i nghÜa, lµ lêi nãi c©u mêi sao cho khÐo, cho ®Ñp th× nÕu ta cã ®­îc ng­êi Quan hä mêi ¨n trÇu c¸nh ph­îng… ch¾c còng dÔ ¨n. Nh­ng kh¸ch thùc sù say ®¾m nghe th­ëng thøc Quan hä lµ ë lêi bµi h¸t vµ ë giäng ®iÖu m­ît mµ, bay bæng, s©u xa nh­ng kh«ng kÐm phÇn s©u s¾c thÇm kÝn trang tr¶i t©m t×nh cña con ng­êi víi con ng­êi, cña con ng­êi víi trêi ®Êt, thiªn nhiªn… §Õn víi Quan hä lµ ®Õn víi m«i tr­êng x· héi mang ý nghÜa nh©n v¨n cao c¶. 3. Lµng DiÒm nãi riªng lµ tØnh B¾c Ninh nãi chung ®· khai th¸c m«i tr­êng x· héi nh©n v¨n vµo viÖc ho¹t ®éng du lÞch trong thêi gian qua rÊt hiÖu qu¶. Th«ng qua kh¸ch du lÞch ®Õn víi h¸t Quan hä, nã cã t¸c ®éng ®Õn sù duy tr× vµ ph¸t triÓn cña h¸t Quan hä, mÆt kh¸c nã cã thu nhËp kinh tÕ th«ng qua viÖc du kh¸ch mua phÝ vµ mua c¸c s¶n phÈm thñ c«ng mÜ nghÖ cïng c¸c dÞch vô kh¸c. Kh«ng chØ cã lµng DiÒm mµ nãi chung tØnh B¾c Ninh ®· sím nhËn ra nguån ph¸t triÓn du lÞch trong tØnh, trong ®Þa ph­¬ng, ®· kÕt hîp ®Ó ngµy cµng hoµn thiÖn h¬n n÷a trong viÖc tiÕp ®ãn, phôc vô du kh¸ch, kh«ng chØ cã trong n­íc mµ cßn c¶ kh¸ch n­íc ngoµi. Ph¸t triÓn h¸t Quan hä còng nh­ mét lo¹i h×nh dÞch vô t¨ng thªm thu nhËp, ®ång thêi còng ®Ó b¶o tån vèn cæ cña d©n téc. KÕt luËn Tæ chøc tèt lo¹i h×nh sinh ho¹t h¸t Quan hä ®Ó phôc vô kh¸ch du lÞch ®Ó võa b¶o tån vèn cæ cña d©n téc, ®ång thêi ®· lµm ®­îc mét viÖc v« cïng quan träng lµ x¸c lËp v¨n ho¸ còng lµ ®éng lùc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi trong thêi ®¹i hiÖn nay. Duy tr× vµ tæ chøc c¸c cuéc thi h¸t Quan hä hµng n¨m, ®éng viªn c¸c lµng Quan hä tæ chøc thi vµ biÓu diÔn h¸t Quan hä trong c¸c dÞp héi lµng vµ c¸c ngay lÔ. Hç trî viÖc duy tr× ph¸t triÓn cña Trung t©m v¨n ho¸ Quan hä vµ ®oµn nghÖ thuËt Quan hä cña tØnh B¾c Ninh lµm linh hån cho viÖc kh«i phôc, ph¸t huy gi¸ trÞ h¸t Quan hä. §éng viªn thÕ hÖ trÎ tham gia tËp luyÖn biÓu diÔn h¸t Quan hä. TiÕp tôc ph¸t triÓn h×nh thµnh tour du lÞch du thuyÒn vµ nghe h¸t Quan hä. Víi ph¹m vi ®Ò tai nµy lµ mét niªn luËn. NÕu cã thêi gian vµ ®iÒu kiÖn t«i muèn ph¸t triÓn thµnh mét bµi B¸o c¸o Khoa häc. Môc lôc Trang §Ò tµi Lµng DiÒm B¾c Ninh víi viÖc ph¸t triÓn du lÞch v¨n ho¸ 2 §èi t­îng Kh¸ch Du lÞch trong vµ ngoµi n­íc 3 Ch­¬ng I : LÞch sö - x· héi vµ m«i tr­êng tù nhiªn cña lµng DiÒm 3 1. Lµng DiÒm -Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn 3 2. M«i tr­êng tù nhiªn 4 Ch­¬ng II: S÷ó©t hiÖn sinh ho¹t h¸t Quan hä ë Lµng DiÒm 6 1. Sinh ho¹t h¸t Quan hä cã tõ bao giê vµ ai lµ bµ tæ Quan hä ë lµng DiÒm 6 2. VÞ thÕ, gi¸ trÞ cña h¸t Quan hä lµng DiÒm trong sù ®¸nh gi¸ cña x· héi 8 Ch­¬ng III: ViÖc sinh ho¹t Quan hä ë lµng DiÒm víi viÖc ph¸t triÓn du lÞch 9 1. Lµng DiÒm ®­îc kh¸ch Du lÞch trong vµ ngoµi n­íc biÕt ®Õn nh­ mét lµng Quan hä gèc 9 2. Du kh¸ch thÝch thó, say mª th­ëng thøc Quan hä 10 3. Lµng DiÒm nãi riªng vµ tØnh B¾c Ninh nãi chung ®èi víi ho¹t ®éng Du lÞch 13 KÕt luËn 14 Môc lôc 15