Ô nhiễm không khí từ công nghệp dệt nhuộm

TIEÅU LUAÄN: OÂ NHIEÃM KHOÂNG KHÍ TÖØ COÂNG NGHEÄP DEÄT NHUOÄM
GIÔÙI THIEÄU: Cuøng vôùi söï phaùt trieån cuûa xaõ hoäi, ngaønh coâng nghieäp deät nhuoäm ôû nöôùc ta ñang gia taêng nhanh choùng, ngaøy caøng phaùt trieån hieän ñaïi cuøng vôùi söï phaùt trieån cuûa xaõ hoäi loaøi ngöôøi. Theo soá lieäu cuûa Chi Cuïc Thoáng Keâ Tp Hoà Chí Minh thôøi kyø 1996 – 2000 thì taïi Tp Hoà Chí Minh hieän nay ngaønh deät nhuoäm coù 3.848 cô sôû saûn xuaát, ñoùng goùp giaù trò saûn löôïng 4.895.597 trieäu ñoàng. Hịên nay, đây là moät trong nhöõng ngaønh saûn xuaát chuû yeáu, sản xuất hơn 2000 triệu meùt vaûi / naêm. Tuy nhieân, quaù trình deät nhuoäm laïi thaûi ra moät löôïng khaù lôùn chaát thaûi gaây oâ nhieãm moâi tröôøng. Phaàn lôùn caùc cô sôû deät nhuoäm chöa coù söï ñaàu tö thích ñaùng cho coâng taùc xöû lyù chaát thaûi vaø chöa quan taâm ñuùng möùc ñeán vaán ñeà baûo veä moâi tröôøng. Nguyeân lieäu chuû yeáu cuûa coâng nghieäp deät nhuoäm laø xô boâng, xô nhaân taïo hoaëc toång hôïp vaø len. Ngoaøi ra coøn duøng caùc xô, ñay, gai, tô taèm. Saûn phaåm cuûa ngaønh naøy khaù phong phuù. Coâng ngheä deät nhuoäm goàm ba quaù trình cô baûn: keùo sôïi, deät vaûi vaø xöû lyù nhuoäm hay in hoa. Trong moãi quaù trình laïi goàm nhieàu coâng ñoaïn. Nhuoäm, in hoa laø moät quaù trình phöùc taïp, phaûi söû duïng nhieàu hoaù chaát vaø töø ñaáy cuõng laøm cho caùc chaát oâ nhieãm theâm phong phuù. COÂNG NGHEÄ: SÔ ÑOÀ COÂNG NGHEÄ DEÄT NHUOÄM:
 ÑAÙNH GIAÙ COÂNG NGHEÄ: Caùc nguoàn gaây oâ nhieãm khoâng khí chuû yeáu: Caùc phaân xöôûng taåy nhuoäm: khí thaûi ra ngoaøi hôi nöôùc coøn coù hôi cuûa caùc hoaù chaát taåy vaø nhuoäm. Caùc phaân xöôûng sôïi, deät, may: thöôøng oâ nhieãm bôûi buïi boâng vaø tieáng oàn. Nôi cung caáp nhieät vaø maùy phaùt ñieän döï phoøng: Do ngaønh taåy nhuoäm söû duïng moät löôïng lôùn daàu FO ñeå cung caáp nhieät cho caùc coâng ñoaïn saûn xuaát, moät soá tröôøng hôïp söû duïng daàu DO ñeå chaïy maùy phaùt ñieän döï phoøng. Caùc khí thaûi chuû yeáu: SO2, SO3, CO, CO2, NO2, tieáng oàn vaø buïi. Ngoaøi ra, ôû moät soá khaâu nhö giaët, naáu vaûi cuõng thaûi ra moät vaøi loaïi khí thaûi gaây oâ nhieãm (khí clo, hôi H2SO4,…). Tuy nhieân ñaây khoâng phaûi laø nguoàn chuû yeáu. Taùc haïi cuûa khí thaûi ngaønh deät nhuoäm: Hôi caùc hoaù chaát taåy nhuoäm: Haàu heát caùc loaïi phaåm nhuoäm ñeàu coù ñoäc tính. Moät soá loaïi coøn coù khaû naêng gaây ung thö. Thuoác nhuoäm azo laø nhoùm lôùn nhaát duøng trong ngaønh taåy nhuoäm, chieám khoaûng 65% trong toång soá caùc loaïi thuoác nhuoäm duøng ñeå nhuoäm vaø in hoa. Caáu taïo coù goác benzidine [H2N – …… – NH2] hay 4 Chloro – toluidine,β – naphtylamin ñeàu thuoäc nhoùm coù khaû naêng gaây ung thö cho ngöôøi. Buïi boâng: Laø loaïi buïi gaây dò öùng, vieâm muõi, noåi ban,… Naëng hôn seõ gaây beänh buïi boâng, buïi sôïi lanh, laø beänh hoâ haáp maõn tính. Trieäu chöùng ban ñaàu cuûa beänh laø töùc ngöïc, khoù thôû nhöng choùng qua khoûi sau moät thôøi gian ngöøng laøm vieäc. Neáu tieáp tuïc laøm vieäc vôùi loaïi vaät lieäu treân maø khoâng coù bieän phaùp an toaøn lao ñoäng toát, söï suy giaûm hoâ haáp coù theå xaûy ra lieân tuïc vaø daãn ñeán toån thöông nghieâm troïng cho heä hoâ haáp. ÔÛ nöôùc ta, noàng ñoä giôùi haïn ñoái vôùi buïi lô löûng laø 200 µg/m3.ngaøy, hay 300 µg/m3.giôø. Khí sunfua dioxit (SO2) : Trong lónh vöïc oâ nhieãm khoâng khí, SO2 laø chaát oâ nhieãm haøng ñaàu. SO2 laø moät khí khoâng maøu, khoâng chaùy, muøi haêng cay, coù vò chua cuûa axit. Phaûn öùng ñaàu tieân cuûa cô theå khi hít thôû phaûi khoâng khí nhieãm SO2 laø söï co thaét taïm thôøi caùc cô meàm cuûa khí quaûn, xuaát tieát nöôùc nhaày, vieâm taáy thaønh khí quaûn laøm khoù thôû. Khí SO2 kích öùng caùc nieâm maïc maét vaø caùc ñöôøng hoâ haáp treân. ÔÛ noàng ñoä cao chuùng gaây vieâm keát maïc, boûng, ñuïc giaùc maïc. Ngoaøi ra, SO2 coøn coù theå laøm cheát ngöôøi do ngöøng hoâ haáp. Aûnh höôûng laâu daøi laø gaây vieâm pheá quaûn, vieâm pheá quaûn – phoåi, hay vieâm tieåu pheá quaûn xô taéc. Ñoäc tính cuûa SO2 seõ taêng leân neáu coù laãn buïi trong khoâng khí thôû. Khí cacbon oxit (CO): CO laø moät khí khoâng maøu, khoâng vò, khoâng bò haáp thuï bôûi than hoaït tính vaø raát ñoäc. CO ngaên caûn söï vaän chuyeån oxy ñeán caùc teá baøo, caùc moâ cuûa cô theå do khi vaøo trong cô theå, CO keát hôïp vôùi hemoglobin (Hb) trong maùu thaønh moät hôïp chaát beàn vöõng laø cacboxihemoglobin (COHb). Chaát naøy laøm cho oxy khoâng ñöôïc vaän chuyeån ñeán teá baøo, haäu quaû laø cô theå thieáu oxy, daãn ñeán ngaït, naëng hôn coù theå gaây töû vong. Bieåu hieän nhieãm ñoäc khí CO: nhöùc ñaàu, buoàn noân, meät moûi, roái loaïn thò giaùc,…Tuy nhieân, khí CO khoâng ñeå laïi haäu quaû beänh lyù laâu daøi hoac gaây ra khuyeát taät naëng neà ñoái vôùi cô theå. Khí cacbon dioxit (CO2 ): CO2 ñöôïc xem nhö khoâng coù ñoäc tính ñoái vôùi ngöôøi vaø laø moät chaát gaây ngaït ñôn thuaàn. Tuy nhieân, trong thöïc teá, CO2 laø nguyeân nhaân cuûa nhieàu tai naïn cheát ngöôøi ôû nhieàu nôi treân theá giôùi cuõng nhö ôû Vieät Nam. CO2 laø moät khí khoâng maøu, khoâng muøi, vò teâ teâ. Cuõng nhö CO, CO2 khoâng bò haáp thuï bôûi than hoaït tính, vì vaäy khoâng theå phoøng choáng CO2 baèng maët naï kieåu hoäp loïc. ÔÛ noàng ñoä thaáp, CO2 kích thích trung taâm hoâ haáp gaây ra traàm uaát, töùc giaän, uø tai, coù theå ngaát. Hoâ haáp vaø nhòp tim chaäm laïi do taùc duïng cuûa CO2 treân pheá vò, da xanh tím, caùc ñaàu chi laïnh, coù theå töû vong nhanh. Tieáp xuùc vôùi noàng ñoä cao treân 10% CO2, trong moät phuùt gaây nhöùc ñaàu, roái loaïn thò giaùc, maát tri giaùc, thôû chaäm, tim ñaäp yeáu, cuoái cuøng ngöøng thôû tröôùc khi tim ngöøng ñaäp. Hoãn hôïp khí NOx: Coù taát caû 6 loaïi nitô oxit: N2O, NO, NO2, N2O3, N2O4, N2O5 . trong soá ñoù, NO2 ñoùng vai troø quan troïng trong caùc vaán ñeà oâ nhieãm khoâng khí. NO2 ñoäc gaáp 4 laàn NO vaø gaáp 10 laàn CO. Khi vaøo trong cô theå, NOx keát hôïp vôùi hemoglobine (Hb) taïo thaønh methemoglobine (MetHb) laøm cho Hb khoâng vaän chuyeån ñöôïc oxy ñeå cung caáp cho teá baøo, gaây ngaït cho cô theå. Ngoaøi ra, taùc haïi chuû yeáu cuûa NOx laø gaây beänh maõn tính ñoái vôùi heä thoáng hoâ haáp. Ñoái vôí caùc moâ phoåi, NO2 seõ taùc duïng vôùi hôi nöôùc cuûa khoâng khí aåm trong phoåi taïo thaønh HNO3, gaây ra caùc toån thöông ôû phoåi nhö roái loaïn ñöôøng hoâ haáp, phuø phoåi. Trieäu chöùng laâm saøng khi hít phaûi NOx laø khoù chòu ôû ngöïc, meät moûi, nhöùc ñaàu, ñau buïng, khoù thôû. Sau moät thôøi gian tieàm taøng daãn tôùi phuø phoåi caáp tính, tím taùi, bieåu hieän co giaät vaø hoân meâ. Hôi hoaù chaát khaùc: Khí clo thoaùt ra töø khaâu giaët coù taùc duïng kích thích nieâm maïc ñöôøng hoâ haáp vaø maét. ÔÛ noàng ñoä cao, clo coù theå gaây cheát baát ngôø do ngöøng hoâ haáp vaø ngaát, phuø phoåi vaø boûng hoaù hoïc. Caùc hôïp chaát höõu cô bay hôi gaây ñoäc caáp tính nhö suy nhöôïc, choùng maët, say, co giaät, ngaït, vieâm phoåi, epxe phoåi, … khi hít thôû hydrocacbon ôû noàng ñoä 40 mg/l daãn ñeán töùc ngöïc, choùng maët, roái loaïn giaùc quan, buoàn noân … XÖÛ LYÙ KHÍ THAÛI VAØ BIEÄN PHAÙP THÖÏC HIEÄN GIAÛM THIEÅU OÂ NHIEÃM KHOÂNG KHÍ TRONG NGAØNH DEÄT NHUOÄM. Ñeå haïn cheá aûnh höôûng cuûa khí thaûi tôùi moâi tröôøng, caàn phaûi laép ñaët caùc thieát bò thu gom vaø xöû lyù khí thaûi. Hai phöông phaùp chuû yeáu thöôøng ñöôïc aùp duïng xöû lyù khí thaûi deät nhuoäm laø phöông phaùp haáp thuï vaø phöông phaùp haáp phuï. Phöông phaùp haáp thuï toû ra coù hieäu quaû vaø giaù thaønh ñaàu tö coù theå chaáp nhaän ñöôïc. Nguyeân lyù cuûa phöông phaùp haáp thuï döïa treân caùc phaûn öùng hoaù hoïc, söï cheânh leäch noàng ñoä giöõa pha khí vaø pha loûng. Dung dòch haáp thuï laø nöôùc hoaëc kieàm loaõngseõ haáp thuï caù loaïi khí ñoäc nhö SO2, H2S, HCl… thoaùt ra töø moät soá coâng ñoaïn cuûa coâng ngheä deät nhuoäm. Hieäu quaû haáp thuï khí phuï thuoäc vaøo vieäc söû duïng dung moâi haáp thuï vaø nhieät ñoä. Neáu söû duïng dung moâi haáp thuï laø nöôùc,hieäu quaû haáp thuï chæ ñaït 50 – 60 % ñoái vôùi caùc khí nhö SO2, NO2. tuy nhieân neáu söû duïng dung dòch kieàm loaõng laø dung moâi haáp thuï thì hieäu quaû xöû lyù coù theå ñaït leân tôùi 85 – 90 %. Nöôùc thaûi ra töø caùc thieát bò haáp thuï khí mang tính axít hoaëc chöùa caùc chaát keát tuûa vaø muoái voâ cô, do ñoù caàn phaûi xöû lyù tröôùc khi thaûi ra moâi tröôøng. Thieát bò söû duïng haáp thuï khí goàm caùc loaïi nhö sau: Thaùp phun Thieát bò daïng röûa xyclon Thieát bò gia toác röûa khí Thieát bò daïngñóa Thaùp ñeäm Coù theå xöû lyù ñoàng thôøi SOx vaø NOx baèng dung dòch kieàm. Hieäu quaû xöû lyù SO2 thöôøng khoaûng 90% coøn NOx laø 70 – 90%. Ñoái vôùi buïi boâng, ta coù theå trang bò heä thoáng ñieàu khoâng khoáng cheá nhieät ñoä, ñoä aåm beân trong phaân xöôûng lao ñoäng trong giôùi haïn theo yeâu caàu kyõ thuaät ôû caùc phaân xöôûng deät sôïi. Qua boä phaän loïc khí tuaàn hoaøn cuûa heä thoáng ñieàu koâng, haøm löôïng buïi giaûm ñaùng keå. Tieáng oàn cuõng laø moät taùc nhaân gaây khoù chòu, toån haïi ñeán söùc khoeû con ngöôøi, haïn cheá baèng caùch söû duïng maùy moùc hieän ñaïi ít gaây oàn hoaëc trang bò heä thoáng giaûm thanh, caùch aâm cho maùy moùc. tieâu chuaån kieåm soaùt chaát thaûi oâ nhieãm – khí thaûi ( TCVN 5939 – 1995 ).
Caùc ñieàu kieän an toaøn lao ñoäng trong ngaønh deät nhuoäm: Phaûi tuyeät ñoái chaáp haønh moïi söï chæ daãn veà an toaøn lao ñoäng, noäi qui phoøng chaùy vaø chöõa chaùy, phoøng choáng ñoäc haïi hoùa chaát. Ñaëc bieät laø vaán ñeà veä sinh coâng nghieäp. Döôùi ñaây laø moät soá bieän phaùp choáng noùng aåm, ñaûm baûo vi khí haäu trong ñieàu kieän laøm vieäc : - Nhaø xöôûng phaûi ñöôïc thoâng gioù töï nhieân ,lôïi dung trieät ñeå höôùng gioù chuû ñaïo ,boá trí nhaø xöôûng hôïp lyù. - Caùch ly cuïm loø hôi vôùi khu vöïc saûn xuaát ñeå traùnh söï lan truyeàn nhieät ñoái löu vaø ñaûm baûo an toaøn lao ñoäng trong phaân xöôûng saûn xuaát. - Thöôøng xuyeân kieåm tra vaø baûo döôõng choã roø ræ treân heä thoáng ñöôøng daãn hôi vaø khí noùng. - Boá trí quaït maùt vaø thoâng gioù cho nhöõng nôi phaùt sinh nhieät vaø nôi coâng nhaân laøm vieäc taäp trung. - Boá trí caùc chuïp huùt treân maùi vaø quaït ôû nhöõng nôi caàn thieát ñeå nhieät, hôi aåm, khí ñoäc, buïi,… bò huùt ra khoûi khu vöïc saûn xuaát. Phoøng ngöøa chaùy noå: Do trong nhaø maùy, haàu heát caùc nguyeân lieäu ñeàu laø chaát deã baét löûa vaø phaùt chaùy, ñaët bieät laø muøa khoâ. Trong giôø laøm vieäc coâng nhaân phaûi maëc baûo hoä lao ñoäng vaø mang caùc thieát bò lao ñoäng caàn thieát nhö khaåu trang…Khi laøm vieäc trong moâi tröôøng coù khí ñoäc thoaùt ra phaûi söû duïng khaåu trang phoøng ñoäc ñaëc hieäu. 4. Ñieàu kieän an toaøn trong khi söû duïng hoùa chaát : Khi tieáp xuùc vôùi hoùa chaát caàn phaûi chuù yù ñeán kyõ thuaät an toaøn. Trong phoøng laøm vieäc phaûi treo baûng veà kyõ thuaät an toaøn vaø ngöôøi laøm vieäc phaûi bieát roõ ñieàu ñoù. - Khi hoùa chaát daây ra chaân tay caàn phaûi röûa saïch ngay baèng nöôùc sau ñoù röûa laïi baèng dung dòch soda hay acid acetic. Khi môû chai hoùa chaát caàn chuù yù traùnh ñeå hoùa chaát phuït ra ngoaøi. Nhöõng naép ñaäy bình hoùa chaát deã chaùy thì khoâng ñöôïc hô treân ngoïn löûa ñeå môû. Ngöôøi söû duïng hoùa chaát caàn naém vöõng tính chaát cuûa töøng loaïi hoùa chaát. Hoùa chaát ñöïng trong bình phaûi coù nhaõn hieäu roõ raøng. Khi caàn thieát phaûi pha loaõng axit phaûi cho axit vaøo nöôùc maø khoâng ñöôïc cho nöôùc vaøo axit . Trong tröôøng hôïp axit bò ñoå ra ngoaøi phaûi cho caùt vaøo roài queùt doïn caùt ra khoûi phoøng, duøng dung dòch soda röûa choã ñoù. Caån thaän khi mang moät bình lôùn axit hoaëc kieàm ñaëc. Khi pha loaõng kieàm phaûi duøng gaêng tay cao su, kính baûo hieåm, ñoäi muõ. Chuù yù kieàm raén raát deå gaây boûng naëng. Khi laøm vieäc vôùi caùc dung moâi höõu cô phaûi thaän troïng, tieáp xuùc nhieàu vôùi chuùng raát coù haïi. Khoâng ñöôïc ñun caùc chaát naøy maø khoâng coù naép ñaäy. Toùm laïi vieäc xöû lí caùc chaát khí oâ nhieãm, tieáng oàn seõ tuøy thuoäc vaøo tình hình cuï theå cuûa töøng nhaø maùy maø coù bieän phaùp coâng ngheä thích hôïp sao cho ñuû tieâu chuaån moâi tröôøng Vieät Nam vaø coù chi phí chaáp nhaän ñöôïc.