Phân cấp thẩm quyền tuyển dụng công chức hành chính ở Việt Nam hiện nay

PHÂN CẤP THẨM QUYỀN TUYỂN DỤNG CÔNG CHỨC HÀNH CHÍNH Ở VIỆT NAM HIỆN NAY Tóm tắt: Tuyển dụng công chức là hoạt động nhằm bổ sung người cho các vị trí còn trống trong hoạt động của các cơ quan nhà nước. Mục tiêu của việc tuyển dụng công chức là khả năng thu hút, giữ chân và phát triển những người vừa có đức, vừa có tài kiến tạo đất nước, có nguyện vọng làm việc trong khu vực công. Tuy nhiên, hiện nay việc tổ chức tuyển dụng còn chưa hiệu quả, chưa gắn sát với nhu cầu sử dụng, đặc biệt, việc phân cấp thẩm quyền tuyển dụng công chức trong các cơ quan hành chính nhà nước còn nhiều bất cập. Trần Thị Hải Yến* * TS. Học viện Hành chính Quốc gia Abstract Recruitment of public servants is an activity aimed at supplementing human resource for the vacancies in public agencies. The goal of recruitment of public servants is to attract, retain and develop persons who are both virtuous and knowledgeable to develop the country and also desired to work in the public sector. However, the recruitment arrangement is not carried in effective manner, not closely linked with the needs of employments, and especially the authority decentralization to recruit public servants in public administrative agencies does appear several inadequacies. Thông tin bài viết: Từ khóa: thẩm quyền, công chức, thẩm quyền hành chính, phân cấp thẩm quyền tuyển dụng công chức hành chính Lịch sử bài viết: Nhận bài : 30/03/2018 Biên tập : 10/04/2018 Duyệt bài : 14/04/2018 Article Infomation: Keywords: authority; public servants; administrative authority; authority decentralization to recruit public servants Article History: Received : 30 Mar. 2018 Edited : 10 Apr. 2018 Approved : 14 Apr. 2018 1. Thẩm quyền, thẩm quyền hành chính, phân cấp thẩm quyền tuyển dụng công chức hành chính Theo từ điển Cabridge, thẩm quyền là: “Quyền hoặc năng lực về đạo đức hoặc pháp lý hoặc khả năng kiểm soát; một nhóm 1 https://dictionary.cambridge.org/dictionary/english/authority. người có trách nhiệm chính thức đối với một khu vực hoạt động cụ thể”1, điều đó có nghĩa là khả năng kiểm soát của cơ quan, đơn vị hoặc cá nhân đối với một cá nhân hoặc tổ chức cụ thể. Theo từ điển Oxford, thẩm quyền là: THÛÅC TIÏÎN PHAÁP LUÊÅT 47Số 21(373) T11/2018 “Quyền lực hoặc quyền ra lệnh, ra quyết định và buộc phải tuân theo; quyền hành động theo một cách cụ thể, được ủy quyền từ một người hoặc cơ quan”2, tức là quyền lực ra quyết định mà buộc cá nhân, tổ chức phải tuân theo hoặc có thể được ủy quyền từ người hoặc cơ quan này sang cơ quan khác. Thẩm quyền được hiểu theo nghĩa cơ bản nhất là phương tiện pháp lý để thực hiện những chức năng, nhiệm vụ được nhà nước trao. Bộ máy nhà nước ở quốc gia nào cũng có ba chức năng cơ bản: quyền lập pháp, quyền hành pháp, quyền tư pháp. Từ đó hình thành nên thẩm quyền lập pháp, thẩm quyền hành pháp, thẩm quyền tư pháp. Mỗi thẩm quyền có các cơ quan và những nhiệm vụ, quyền hạn nhất định. Trong các loại thẩm quyền của các cơ quan nhà nước thì thẩm quyền hành chính có vai trò quan trọng. Thẩm quyền hành chính nhà nước (HCNN) được phân cấp cho các cơ quan, đơn vị hành chính, có thể được ủy quyền theo hệ thống và được chuyển giao ra ngoài hệ thống HCNN. Chủ thể của thẩm quyền HCNN là hệ thống cơ quan, tổ chức và cán bộ, công chức nhà nước thuộc hệ thống cơ quan HCNN hoặc ủy quyền cho cơ quan HCNN không nằm trong hệ thống HCNN; bao gồm: Chính phủ, Bộ, cơ quan ngang bộ; Ủy ban nhân dân (UBND) các cấp hoặc có thể được ủy quyền theo quy định của pháp luật. Phân cấp thẩm quyền tuyển dụng công chức hành chính Trước đây, thẩm quyền tuyển dụng công chức của Việt Nam chưa được phân cấp. Cụ thể là, khi các tỉnh cần có thêm biên chế (01 biên chế hoặc nhiều hơn) hoặc cần tuyển chọn công chức có trình độ cao về công tác tại các địa phương đều phải xin cơ quan nhà nước ở cấp trên (chủ yếu là Bộ Nội vụ). Trong bối cảnh xây dựng nền kinh tế 2 https://en.oxforddictionaries.com/definition/authority. 3 Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8, khóa VII, Nxb. Chính trị Quốc gia,1995, Hà Nội, tr. 25. thị trường định hướng XHCN và hội nhập quốc tế, Đảng và Nhà nước đã đề ra các chủ trương, chính sách để quản lý các mặt của nền kinh tế - xã hội của đất nước, trong đó có vấn đề phân cấp tuyển dụng công chức trong cơ quan, tổ chức, đơn vị có thẩm quyền quản lý. Nghị quyết Hội nghị lần thứ 8 Ban chấp hành Trung ương khóa VII đã quy định: “Phân định rõ thẩm quyền và trách nhiệm của mỗi cấp chính quyền. Tập trung vào trung ương quy định những vấn đề vĩ mô. Đồng thời, phân cấp quản lý để phát huy tính chủ động và tinh thần trách nhiệm của các cấp chính quyền địa phương”3. Như vậy, Đảng ta đã có chủ trương phân cấp giữa chính quyền trung ương và chính quyền địa phương trong quản lý nhà nước. Các Nghị quyết của Đại hội Đảng lần thứ VIII, IX, X, XI, XII, XIII cũng đều nhấn mạnh đến vấn đề phân cấp trong quản lý nhà nước nói chung, phân cấp thẩm quyền tuyển dụng công chức nói riêng. Điều 2 Hiến pháp năm 2013 quy định: “Quyền lực nhà nước là thống nhất, có sự phân công, phối hợp, kiểm soát giữa các cơ quan nhà nước trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp”. Điều 67 Luật Cán bộ, công chức năm 2008 quy định: - Chính phủ thống nhất quản lý nhà nước về công chức. - Bộ Nội vụ chịu trách nhiệm trước Chính phủ thực hiện quản lý nhà nước về công chức. - Bộ, cơ quan ngang bộ, UBND cấp tỉnh trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình thực hiện việc quản lý nhà nước về công chức theo phân công, phân cấp của Chính phủ. - UBND cấp huyện trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình thực hiện việc quản lý nhà nước về công chức theo phân cấp của UBND cấp tỉnh. THÛÅC TIÏÎN PHAÁP LUÊÅT 48 Số 21(373) T11/2018 Khoản 3, khoản 4 Điều 39 Luật Cán bộ, công chức năm 2008 quy định: “Bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ tuyển dụng và phân cấp tuyển dụng công chức trong cơ quan, tổ chức, đơn vị thuộc quyền quản lý. UBND cấp tỉnh tuyển dụng và phân cấp tuyển dụng công chức trong cơ quan, tổ chức, đơn vị thuộc quyền quản lý”. Điều 9 Nghị định số 112/NĐ-CP của Chính phủ ban hành ngày 5/12/2011 về công chức xã, phường, thị trấn quy định: “Chủ tịch UBND cấp huyện tổ chức tuyển dụng công chức cấp xã theo quy định của Nghị định này và Quy chế tổ chức tuyển dụng công chức cấp xã của UBND cấp tỉnh, trừ trường hợp đặc biệt trong tuyển dụng công chức cấp xã quy định tại Điều 21 Nghị định này”. Như vậy, vấn đề tuyển dụng công chức hành chính ở Việt Nam đã được phân cấp tuyển dụng khá nhiều cho chính quyền địa phương. Tổ chức bộ máy HCNN theo quyết định cứng của Chính phủ, căn cứ vào hướng dẫn của trung ương, chính quyền cấp tỉnh căn cứ vào tình hình thực tế của từng địa phương, quyết định hoặc thành lập các tổ chức giúp việc hoặc các tổ chức sự nghiệp, dịch vụ công xây dựng tổng biên chế của các cơ quan HCNN trình Thủ tướng quyết định số lượng cán bộ, công chức của UBND các cấp. 2. Thành tựu và những vấn đề đặt ra trong hoạt động phân cấp thẩm quyền tuyển dụng công chức hành chính hiện nay Một số thành tựu - Đã có sự phân cấp thẩm quyền rõ ràng giữa cơ quan trung ương và cơ quan chính quyền địa phương về thẩm quyền tuyển dụng công chức hành chính. Nhiều việc do cơ quan trung ương thực hiện đã được phân quyền cho chính quyền địa phương. Chính vì vậy, các cơ quan HCNN ở trung ương như Bộ Nội vụ đã giảm bớt các công việc sự vụ, có nhiều thời gian và điều kiện hơn để quản lý vĩ mô, ban hành các văn bản quy phạm pháp luật - Các cơ quan, đơn vị luôn bám sát định hướng, quan điểm, đường lối của Đảng, các văn bản chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, lãnh đạo địa phương tích cực triển khai việc tiếp tục đẩy mạnh cải cách chế độ công vụ, công chức. Đội ngũ công chức hành chính đã dần dần trưởng thành hơn thông qua các nhiệm vụ được phân cấp trong điều kiện xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng XHCN và hội nhập quốc tế. - Việc phân cấp thẩm quyền tuyển dụng công chức cho chính quyền địa phương như UBND cấp tỉnh, UBND cấp huyện đã thể hiện được tính năng động, sáng tạo và nâng cao năng lực cho đội ngũ công chức ở địa phương (như ở Đà Nẵng, Bình Dương, An Giang). Từ đó, gắn thẩm quyền tuyển dụng với thẩm quyền sử dụng. Công tác tuyển dụng công chức đã gắn với vị trí việc làm và cơ cấu công chức. Việc tổ chức tuyển dụng công chức đã đảm bảo công khai, dân chủ, khách quan, công bằng. Quy trình thực hiện tuyển dụng công chức theo vị trí việc làm của các cơ quan, tổ chức đơn vị đã được tổ chức nghiêm túc, công bằng cho mọi đối tượng tham gia dự tuyển. Một số vấn đề đặt ra Thứ nhất, hệ thống thể chế công vụ vẫn chưa đầy đủ, chưa tạo cơ sở pháp lý hoàn chỉnh cho hoạt động thực thi công vụ của công chức. Một số vấn đề về phân cấp tuyển dụng công chức chưa rõ ràng, vẫn còn duy trì cơ chế xin - cho. Việc tổ chức tuyển dụng như hiện nay vẫn chỉ mới chú trọng vào phẩm chất và trình độ đào tạo mà chưa chú trọng vào tuyển chọn người có năng lực. Chúng tôi cho rằng, bằng cấp chỉ là điều kiện cần chứ chưa phải là điều kiện đủ để công chức làm tốt việc thực thi công vụ. Ngoài bằng cấp còn phải có những yêu cầu khác như năng lực thực thi công vụ - đó là vấn đề mang giá trị cốt lõi của nền công vụ. Luật Cán bộ, công chức năm 2008 không quy định về trường hợp tiếp nhận không qua thi tuyển, xét tuyển. Tuy nhiên, Nghị định số 24/2010/NĐ-CP của Chính phủ ban hành ngày 15/03/2010 về tuyển THÛÅC TIÏÎN PHAÁP LUÊÅT 49Số 21(373) T11/2018 dụng, sử dụng và quản lý công chức lại quy định về tiếp nhận không qua thi tuyển, xét tuyển. Quy định trên đã không đáp ứng được tiêu chí về tính minh bạch, tính thống nhất giữa các quy phạm pháp luật trong tuyển dụng công chức. Theo quy định pháp luật, việc tuyển dụng công chức chủ yếu căn cứ vào bằng cấp và những bài thi môn kiến thức chung và môn kiến thức chuyên ngành, tin học, ngoại ngữ. Chúng tôi cho rằng, quy định đó là chưa đầy đủ. Chúng ta đang trong quá trình hội nhập quốc tế, vì vậy, ngoài kiến thức, cần phải có những kỹ năng cần thiết để đảm nhận công việc như kỹ năng phối hợp, kỹ năng giao tiếp... Bên cạnh đó, quy định về các môn thi chưa phù hợp để có thể tuyển chọn được người đáp ứng yêu cầu của chức danh công chức. Ví dụ, một số môn chuyên ngành đã có ở bậc đào tạo đại học, và một số môn chuyên ngành chưa có ở bậc đào tạo đại học như tổ chức cán bộ đã gây khó khăn cho việc tuyển dụng công chức. Thứ hai, vẫn còn tình trạng gia đình trị, cục bộ, địa phương, cát cứ, mạnh ai nấy làm, chưa có sự phối hợp chặt chẽ giữa trung ương với địa phương. Ví dụ, ở Tiền Giang, “Qua kiểm tra 87 hồ sơ công chức được tiếp nhận không qua thi tuyển, phát hiện UBND tỉnh Tiền Giang tuyển dụng đặc biệt đối với 13 sinh viên có trình độ sau đại học ở trong nước; đại học, sau đại học ở nước ngoài theo chính sách thu hút của tỉnh mà không có văn bản gửi xin ý kiến của Bộ Nội vụ trước khi ban hành quyết định tuyển dụng; không thành lập hội đồng kiểm tra sát hạch”4 . Ở Thanh Hóa cũng đã có sai phạm trong tuyển dụng công chức xã, huyện. Chủ tịch UBND xã Hoằng Hợp Lê Huy Cường được UBND huyện Hoằng Hóa tiếp nhận giữ chức vụ Trưởng phòng Nông nghiệp khi đang là cán bộ cấp xã. UBND huyện Hoằng Hóa đã không đề nghị UBND tỉnh quyết định và không thành lập Hội đồng để 4 https://tuoitre.vn/nhieu-sai-pham-trong-tuyen-dung-cong-chuc-tai-tien-giang-1331328.htm. 5 tổ chức sát hạch theo quy định5. Qua các ví dụ trên, chúng ta thấy rằng các cơ quan nhà nước ở cấp dưới đã lạm quyền, không thực hiện đúng quy trình tuyển dụng, sử dụng công chức theo quy định pháp luật. Thứ ba, chất lượng công tác thi tuyển đối với công chức hành chính còn hạn chế, chưa chú trọng đến năng lực thực thi công vụ. Do đó, vẫn còn tồn tại tình trạng “thừa vẫn thừa, thiếu vẫn thiếu” - thừa những người không làm được việc, thiếu những người làm được việc trong các cơ quan HCNN hiện nay. 3. Một số giải pháp hoàn thiện phân cấp thẩm quyền tuyển dụng công chức Thứ nhất, cần quy định rõ ràng, cụ thể hơn về quyền, nghĩa vụ và trách nhiệm pháp lý của cơ quan HCNN ở trung ương với cơ quan HCNN ở địa phương trong việc phê duyệt kế hoạch tuyển dụng, ra quyết định tuyển dụng nhằm bảo đảm cho cơ quan nhà nước hoạt động đúng quy định của pháp luật hiện hành. Nghiên cứu thay đổi quy định về tổ chức, quyền và nghĩa vụ của các cơ quan HCNN ở địa phương theo hướng có tính độc lập cao hơn để tránh việc cơ quan HCNN ở địa phương phụ thuộc quá nhiều vào cơ quan HCNN trung ương và giảm thiểu được sự chồng chéo hoặc bỏ lọt các vi phạm trong công tác tuyển dụng công chức. Cần ban hành các văn bản đúng thẩm quyền, không mâu thuẫn, chồng chéo nhằm tạo lập một hành lang pháp lý thống nhất, đồng bộ và thông suốt đối với việc phân cấp thẩm quyền tuyển dụng công chức. Tiếp tục sửa đổi, bổ sung văn bản hướng dẫn việc phân cấp thẩm quyền tuyển dụng công chức; xây dựng chính sách thu hút, đãi ngộ thỏa đáng đối với đội ngũ công chức Thứ hai, các cơ quan HCNN ở trung ương, cụ thể là Bộ Nội vụ cần tập trung vào THÛÅC TIÏÎN PHAÁP LUÊÅT 50 Số 21(373) T11/2018 các hoạt động có tầm quan trọng đối với sự phát triển, nâng cao hiệu quả hoạt động của các cơ quan HCNN. Mặt khác, trong quá trình chuyển đổi từ một nền hành chính tập trung sang một nền hành chính mới cần có sự kết hợp đúng đắn giữa tập trung với phân cấp, phân quyền. Thực hiện chuyển giao một số thẩm quyền của trung ương cho các cơ quan hành chính địa phương và các tổ chức dưới các hình thức đa dạng như uỷ quyền, phân cấp, xã hội hoá. Thứ ba, các cơ quan HCNN ở địa phương phải năng động, chủ động, sáng tạo trong hoạt động được phân cấp thẩm quyền tuyển dụng công chức hành chính. Mỗi một cơ quan HCNN ở địa phương đều có những đặc trưng riêng biệt về kinh tế, xã hội, về vị trí địa lý, phong tục, tập quán bởi vậy, các cơ quan HCNN ở trung ương không thể nào hiểu và thoả mãn được đầy đủ các nhu cầu của từng cơ quan HCNN địa phương. Để gần dân hơn, tìm hiểu và thoả mãn tốt nhu cầu của dân cũng như thực hiện tốt hơn chức năng quản lý nhà nước, cần phải có sự phân cấp trong quản lý HCNN, trong đó có việc phân cấp thẩm quyền tuyển dụng công chức hành chính. Thứ tư, cần có sự kiểm soát chặt chẽ về sự phân cấp tuyển dụng công chức HCNN ở trung ương đối với các cơ quan HCNN ở địa phương.Việc kiểm soát thẩm quyền tuyển dụng công chức bao gồm: việc thông báo thi tuyển, xét tuyển công chức; tiếp nhận hồ sơ dự thi, hồ sơ xét tuyển; việc đáp ứng các tiêu chuẩn, điều kiện của hồ sơ dự thi tuyển, xét tuyển đối với đội ngũ công chức HCNN. Thứ năm, nâng cao năng lực cho đội ngũ quản lý và tổ chức tuyển dụng. Để thực hiện việc phân cấp tuyển dụng công chức nói chung và công chức hành chính nói riêng có hiệu quả, mỗi cán bộ, công chức làm công tác tổ chức cán bộ phải thật sự gương mẫu, có đạo đức nghề nghiệp, chấp hành nghiêm chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước. Bên cạnh đó, các cơ quan quản lý nhà nước cần chú trọng công tác đào tạo, bồi dưỡng. Đổi mới chương trình và phương pháp đào tạo, bồi dưỡng công chức hướng tới đào tạo, bồi dưỡng theo vị trí - việc làm. Điều quan trọng là phải tăng cường nhận thức cho đội ngũ công chức làm công tác tuyển dụng bằng cách mở những lớp đào tạo, bồi dưỡng kiến thức, chuyên môn về thủ tục tuyển dụng công chức ở các cơ quan cho những người làm công tác tuyển dụng để họ nắm vững được quy trình, thủ tục, nguyên tắc, phương thức tuyển dụng tránh dẫn đến sai sót trong bất cứ khâu nào. Phân cấp thẩm quyền tuyển dụng công chức hành chính có ý nghĩa quan trọng, có vai trò quyết định đến chất lượng của đội ngũ công chức hành chính, đảm bảo có được một đội ngũ công chức “vừa hồng, vừa chuyên”. Từ đó, góp phần xây dựng, hoàn thiện chế độ công vụ, công chức đáp ứng yêu cầu quản trị tốt, xây dựng chính phủ kiến tạo và hội nhập với các nước trong khu vực và trên thế giới nhằm xây dựng đội ngũ công chức mẫn cán, khoa học, chuyên nghiệp, hiện đại■ TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Hồ Chí Minh về đạo đức cách mạng, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2010. 2. Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8, khóa VII, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 1995. 3. Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Văn phòng Trung ương Đảng, 2016. 4. Luật Cán bộ, công chức năm 2008. 5. Nghị định số 112/NĐ-CP của Chính phủ ngày 15/03/2010 quy định về công chức xã, phường, thị trấn. 6. 7. https://tuoitre.vn/nhieu-sai-pham-trong-tuyen-dung-cong-chuc-tai-tien-giang-1331328.htm. 8. huyen-20171213080748206.htm. 9. https://dictionary.cambridge.org/dictionary/english/authority. 10. https://en.oxforddictionaries.com/definition/authority. THÛÅC TIÏÎN PHAÁP LUÊÅT 51Số 21(373) T11/2018