Phát triển công nghiệp nông thôn ở Bắc Giang theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hoá

Lêi nãi ®Çu Ph¸t triÓn c«ng nghiÖp n«ng th«n lµ mét néi dung träng yÕu cña c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp, n«ng th«n n­íc ta vµ ®ang lµ mét nhu cÇu hÕt søc bøc b¸ch cña B¾c Giang. Thùc tiÔn ®· chØ râ: nÕu chØ dùa vµo n«ng nghiÖp thuÇn n«ng, ®éc canh c©y lóa th× kinh tÕ tØnh B¾c Giang kh«ng thÓ ph¸t triÓn nhanh vµ bÒn v÷ng, ®êi s«ng nh©n d©n khã ®­îc c¶i thiÖn vµ n©ng cao. Víi hy väng gãp phÇn nhá vµo viÖc t×m ra nh÷ng c¨n cø khoa häc vµ nh÷ng gi¶i ph¸p thùc tiÔn kh¶ thi ®­a B¾c Giang tiÕn nhanh lªn tr×nh ®é v¨n minh, hiÖn ®¹i, t«i ®· ®i s©u nghiªn cøu vÊn ®Ì “Ph¸t triÓn c«ng nghiÖp n«ng th«n ë B¾c Giang theo h­íng c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i ho¸ “. ë n­íc ta cho ®Õn nay ®· nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu vµ viÕt vÒ c«ng nghiÖp n«ng th«n. TÊt c¶ c¸c t¸c gi¶ ®Òu tËp trung nghiªn cøu c«ng nghÖp n«ng th«n víi t­ c¸ch lµ gi¶i ph¸p thóc ®Èy sù ph¸t triÓn toµn diÖn kinh tÕ – x· héi n«ng th«n trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. C¸c t¸c gi¶ ®Òu thèng nhÊt nhËn ®Þnh vµ ®· ®¹t tíi kÕt qu¶ sau: C«ng nghiÖp n«ng th«n lµ mét bé phËn cña kinh tÕ n«ng th«n vµ nµm trong kÕt cÊu c«ng nghiÖp chung cña c¶ n­íc. Ph¸t triÓn c«ng nghiÖp n«ng th«n lµ yªu cÇu kh¸ch quan cÊp thiÕt cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. C«ng nghiÖp n«ng th«n cã vai trß to lín ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi n«ng th«n. §Ò xuÊt ®­îc nh÷ng ®Ýnh h­íng vµ gi¶i ph¸p cho sù ph¸t triÓn c«ng nghiÖp n«ng th«n n­íc ta. Tuy vËy, viÖc nghiªn cøu vÊn ®Ò ph¸t triÓn c«ng nghiÖp n«ng th«n ë B¾c Giang cßn ë b­íc s¬ khëi, ch­a cã nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøu ngang tÇm. Do vËy, ph¶i ®i s©u ngiªn cøu ph¸t triÓn c«ng ngiÖp n«ng th«n ë B¾c Giang trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ trªn c¸c néi dung sau: Ph©n tÝch, luËn gi¶i lµm râ c¬ së lý luËn cña viÖc ph¸t triÓn c«ng nghiÖp n«ng th«n ë B¾c Giang theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ trªn c¬ së qu¸n triÖt s©u s¾c nh÷ng quan ®iÓm lý luËn cña c¸c t¸c gi¶ ®i tr­íc, c¸c nghÞ quyÕt cña §¶ng vµ Nhµ n­íc; hÖ thèng ho¸ vµ ph¸t triÓn nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ c«ng nghiÖp n«ng th«n cña c¸c nhµ khoa häc trong vµ ngoµi tØnh. Ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ mét c¸ch kh¸ch quan, khoa häc thùc tr¹ng ph¸t triÓn c«ng nghiÖp n«ng th«n ë B¾c Giang trong nh÷ng n¨m ®æi míi, rót ra nh÷ng m©u thuÉn vµ nh÷ng tån t¹i cÇn kh¾c phôc ®Ó thóc ®Èy c«ng nghiÖp n«ng th«n B¾c Giang ph¸t triÓn theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i hãa. §Ò xuÊt cã c¨n cø khoa häc nh÷ng quan ®iÓm ®Þnh h­íng c¬ b¶n cÇn qu¸n triÖt vµ nh÷ng gi¶i ph¸p cã tÝnh kh¶ thi nh»m thóc ®©y c«ng nghiÖp n«ng th«n B¾c Giang ph¸t triÓn nhanh, bÒn v÷ng theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸ vµ ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi cao. Theo h­íng ®ã, t¸c gi¶ ®· ®i s©u nghiªn cøu c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt c«ng nghiÖp ë n«ng th«n bao gåm c¶ tiÓu thñ c«ng nghiÖp ®­îc tæ chøc nhiÒu h×nh thøc nh­ hé gia ®×nh c«ng ty, xÝ nghiÖp t­ nh©n, c¸ thÓ, c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n. c«ng ty cæ phÇn, xÝ nghiÖp, hîp t¸c x·, doanh nghiÖp nhµ n­íc ®ang tån t¹i vµ ph¸t triÓn trªn ®Þa bµn n«ng th«n tØnh B¾c Giang, bao gåm c¶ nh÷ng thÞ trÊn, thÞ tø trong kho¶ng thêi gian tõ n¨m 1998 ®Õn nay vµ lµm tËp trung lµm næi bËt c¸c vÊn ®Ò sau: X¸c lËp quan niÖm khoa häc vÒ c«ng nghiÖp n«ng th«n lµm c¬ së ®i s©u nghiªn cøu c«ng nghiÖp n«ng th«n trªn ®Þa bµn B¾c Giang. ChØ ra nh÷ng ®iÒu kiÖn c¬ b¶n ®Ó k×nh thµnh vµ ph¸t triÓn c«ng nghiÖp n«ng th«n cïng nh÷ng ®Æc ®iÓm chñ yÕu cña nã. Ph©n tÝch nh÷ng m« h×nh ph¸t triÓn c«ng nghiÖp n«ng th«n ë c¸c n­íc vµ nh÷ng vïng l·nh thæ ®ang ph¸t triÓn trong khu vùc; ®ång thêi v¹ch râ nh÷ng ­u, nh­îc ®iÓm cña nh÷ng m« h×nh ph¸t triÓn c«ng nghiÖp n«ng th«n ë c¸c n­íc vïng l·nh thæ ®ã, rót ra nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm ®èi víi ph¸t triÓn c«ng nghiÖp n«ng th«n ë B¾c Giang. Ph©n tÝch lµm râ thùc tr¹ng ph¸t triÓn c«ng nghiÖp n«ng th«në B¾c Giang trong nh÷ng n¨m ®æi míi, tõ ®ã chØ ra nh÷ng m©u thuÉn, tån t¹i cÇn gi¶i quyÕt vµ ®Èy m¹nh ph¸t triÓn c«ng nghiÖp n«ng th«n ë B¾c Giang trong nh÷ng n¨m tíi. X¸c lËp nh÷ng quan ®iÓm ®Þnh h­íng c¬ b¶n ®Ó ph¸t triÓn c«ng nghiÖp n«ng th«n phï hîp víi ®iÒu kiÖn cô thÓ cña B¾c Giang. §Ò xuÊt nh÷ng gi¶i ph¸p thùc tiÔn vµ kh¶ thi nh»m ®Èy m¹nh ph¸t triÓn c«ng nghiÖp n«ng th«n ë B¾c Giang theo h­íng c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i ho¸ trong nh÷ng n¨m tíi. Ph¸t triÓn c«ng nghiÖp n«ng th«n ë B¾c Giang theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ lµ mét vÊn ®Ò míi mÎ vµ phøc t¹p. MÆc dï t«i ®· rÊt cè g¾ng ®i s©u nghiªn cøu vµ ®· ®¹t ®ùîc nh÷ng kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh, song do cßn cã nhiÒu khã kh¨n vÒ chñ quan vµ kh¸ch quan, cho nªn ®Ò ¸n nµy ch¾c ch¾n cßn cã nh÷ng khiÕm khuyÕt, kÝch mong c¸c thÇy gi¸o l­îng thø. T«i ch©n thµnh c¸m ¬n THS. NguyÔn Thµnh HiÕu ®· tËn t©m h­íng dÉn, gióp ®ì t«i hoµn thµnh ®Ò ¸n nµy. I. Lý luËn chung vÒ ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ho¸ ë n«ng th«n theo h­íng x¨ héi chñ nghÜa 1.1. Lý luËn chung a. vai trß c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng th«n. Trong x©y dùng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng th«n ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, th× tr­íc hÕt ph¶i tËp trung vµo ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ tõ n«ng nghiÖp ®i lªn. §ã lµ kinh nghiÖm cña Trung Quèc trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸. B¶n th©n n«ng nghiÖp cã nh÷ng mÆt han chÕ nh­ kh«ng thÓ tù m×nh t¹o ra sù thay ®æi m¹nh mÏ vÒ c¬ së vËt chÊt kü thuËt, vÒ c«ng nghÖ vµ thiªt bÞ, ®Ó hiÖn ®¹i ho¸ s¶n xuÊt t¹o ra møc t¨ng tr­ëng cao h¬n, còng nh­ kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng t¹o ra viÖc lµm víi thu nhËp cao h¬n cho sè lao ®éng t¨ng lªn ë n«ng th«n,mµ cÇn ®Õn t¸c ®éng cña c«ng nghiÖp. Nh­ng chÝnh c«ng nghiÖp ®o thÞ ë c¸c n­íc n«ng nghiÖp l¹c hËu l¹i ch­a ph¸t triÓn ®Ðn møc cã thÓ thu hót ®­îc nhiÒu lao ®éng d­ thõa ë n«ng th«n vµ c¸c nhu cÇu kh¸c ë n«ng th«n. §ã lµ lý do ®Æt ra vÊn ®Ì c«ng nghiÖp ho¸ ë n«ng th«n ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ ®Êt n­íc. Trong thêi k× ®Çu n«ng nghiÖp ph¸t triÓn theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸, do s½n cã tiÒm lùc vÒ ®Êt ®ai, lao ®éng dåi dµo, nªn th­êng tËp trung vµo ph¸t triÓn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®Ó ®¶m b¶o nhu cÇu n«ng s¶n cho x· héi vµ c¶ cho xuÊt khÈu. Trong giai ®o¹n nµy gi¸ trÞ s¶n phÈm n«ng nghiÖp chiÕm tû träng lín trong tæng gi¸ trÞ s¶n phÈm cña kinh tÕ n«ng th«n, nguån thu nhËp cña d©n c­ n«ng th«n chñ yÕu lµ tõ n«ng nghiÖp, cßn ho¹t ®éng vµ gi¸ trÞ s¶n l­îng cña c«ng nghiÖp n«ng th«n ch­a nhiÒu. Sang giai ®o¹n tiÕp theo, ë n«ng th«n c¶ hai khu vùc kinh tÕ n«ng nghiÖp vµ c«ng nghiÖp n«ng th«n ®Òu cã ®iÒu kiÖn vµ kh¶ n¨ng ph¸t triÓn. khu vùckinh tÕ n«ng nghiÖp do tËn dông c¸c kh¶ n¨ng ®¸t ®ai, mÆt n­íc, nguån nh©n lùc dåi dµo ë n«ng th«n, huy ®éng vèn ®Çu t­ twf nhiÒu nguån ë n«ng th«n vµ thµnh thÞ, sö dông khoa häc vµ c«ng nghÖ tiÕn bé, vµ c¬ së h¹ tÇng ®­¬c c¶i thiÖn t¹o ra khèi l­îng n«ng s¶n hµng ho¸ lín víi chÊt l­îng vµ gi¸ trÞ cao. §iÒu nµy ®· lµm t¨ng thu nhËp tõ n«ng nghiÖp cho d©n c­ n«ng th«n. khu vùc kinh tÕ n«ng nghiÖp trë thµnh mét trô cétv÷ng ch¾c cña kinh tÐ n«ng th«n. Nh­ng nÕu dõng l¹i ë ®©y th× ch­a æn ®Þnh v× n«ng nghiÖp ph¸t triÓn th× míi ®¶m b¶o cho c­ d©n n«ng th«n mét nguån thu nhËp h¹n chÕ chø kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng ®­a n«ng th«n trë lªn giµu cã duæi kÞp ®« thÞ. §Ó ®­a n«ng th«n ®i lªn cÇn ph¶i thùc hiÖn b­íc chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ:®ång thêi ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng nghiÖp vµ ph¸t triªn c«ng nghiÖp n«ng th«n lµ ngoµi king tÕ ngoµi n«ng nghiÖp, nh­ng kh«ng lµm ph­¬ng h¹i ®Õn sù t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn n«ng nghiÖp. Khu vùc kinh tÕ ngoµi n«ng nghiÖp ë n«ng th«n, trªn c¬ së s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ph¸t triÓn æn ®Þnh, cã nh÷ng kh¶ n¨ng vµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Î ph¸t triÓn. Kinh tÕ ngoµi n«ng nghiÖp cã nhu cÇu më mang ë n«ng th«n tr­íc hÕt lµ ®Ó t¹o viÖc lµm cho lao ®äng n«ng th«n ngµy cµng d­ thõa nhiÒu mµ ®Êt n«ng nghiÖp - nguån t­ liÖu chñ yÕu ®Ó më réng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp -th× cã h¹n chÕ, thªm vµo ®ã lµ klh¶ n¨ng t¨ng vô, xen canh, gèi vô còng bÞ h¹n chÕ, kh«ng ph¶i chç nµo còng cã ®iÒu kiÖn ®Î thùc hiÖn. chÝnh v× vËy sù manh món vÒ ruéng ®Êt ngµy cµng chÇm träng vµ ®ay sÏ lµ mét trë ng¹i to lín ®èi víi c«ng cuéc ph¸t triÓn n«ng th«n vÒ sau. Gi¶i quyÕt viÖc lµm ë n«ng th«n th«ng qua më mang ngµnh nghÒ n«ng nghiÖp lµ mét gi¶i ph¸p thÝch hîp vµ trªn thùc tÕ ®· ®em l¹i hiÖu qu¶ thiÕt thùc. Nã võa t¹o ®iÌu kiÖn cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ph¸t triÓn, võa hç trî cho viÖc thu hót sè lao ®éng d­ thõa n«ng nghiÖp, sö dông mét phÇn thu nhËp ®Î ®Çu t­ cho n«ng nghiÖp ph¸t triÓn, thóc ®¶y c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp. Trong giai ®o¹n nµy gi¸ trÞ s¶n phÈm ngoµi n«ng nghiÖp ë n«ng th«n cã xu h­íng t¨ng dÇn, c¶ vÒ sè tuyÖt ®ãi vµ tû träng. Tû träng gi¸ trÞ s¶n phÈm ngoµi n«ng nghiÖp trong c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n tõ chç thÊp h¬n tû träng gi¸ trÞ s¶n phÈm n«ng nghiÖp, tiÕn lªn b»ng råi, v­ît n«ng nghiÖp. Khi mét n­¬c ®ang ph¸t triÓn hoµn tÊt qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp, ho¸ trë thµnh mét nø¬c c«ng nghiÖp, th× ph¸t triÓn n«ng th«n b­íc vµo têi k× gi¶m bít tû träng khu vùc kinh tÕ n«ng nghiÖp nh­ng vÉn gi÷ mét møc ®é cÇn thiÕt vÒ s¶n l­îng n«ng s¶n, vÒ gi¸ trÞ s¶n phÈm n«ng nghiÖp trong kinh tÕ n«ng th«n vµ më réng khu vùc kinh tÕ ngoµi n«ng nghiÖp ë n«ng th«n c¶ vÒ s¶n l­îng, gi¸ trrÞ s¶n l­îng vµ tû träng. Tãm l¹i trong c«ng cuéc ph¸t triÓn n«ng th«n, ®Ó ®¹t môc tiªu t¹o viÖc lµmvµ n©ng cao thu nhËp cña c­ d©n n«ng th«n, ®­a møc sèng cña d©n n«ng th«n tiÕn lªn gÇn møc sèng cña d©n thµnh thÞ th× gi¶i ph¸p c¬ b¶n kh«ng ph¶i chç tËp chung vµo ph¸t triÓn n«ng nghiÖp la ®ñ mµ ph¶i ph¸t triÓn ®ång thêi kinh tÕ n«ng nghiÖp vµ ngoµi n«ng nghiÖp theo h­íng ®­a kinh tÕ ngoai n«ng nghiÖp ë n«ng th«n ph¸t triÓn ®¹t ®Õn tû träng cao h¬n kinh tÕ n«ng nghiÖp. (1) b. Môc tiªu, néi dung tæng qu¸t vµ quan ®iÓm ph¸t triÓn. Thùc tÕ cho thÊy dï c«ng nghiÖp ho¸ n«ng th«n ®· diÔn ra ë nhiÒu n­íc nh­ng ®Þnh nghÜa vÒ c«ng nghiÖp vÒ c«ng nghiÖp ho¸ n«ng th«n th× cho ®Õn nay ch­a ®­îc diÔn gi¶i trong c¸c tõ ®iÓn trong n­íc vµ ngoµi n­íc v× ®©y vÉn cßn lµ vÊn ®Ò míi, ®ang cßn tiÕp tôc trao ®æi. ngay c«ng nghiÖp ho¸-mét thuËt ng÷ ®· xuÊt hiÖn tõ l©u - ®Õn nay vÉn cßn nh÷ng ®Þnh nghÜa kh«ng hoµn toµn gièng nhau. ë n­íc ta vÊn ®Ò nµy ®· ®­îc nghÞ quyÕt Héi nghÞ lÇn thø bÈy Ban chÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng (kho¸ VII) ghi râ “ C«ng dông phæ biÕn søc lao ®éng cïng víi c«ng nghÖ, ph­¬ng tiÖn vµ ph­¬ng ph¸p tiªn tiÕn, hiÖn ®¹i, dùa trªn sù ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ lµ qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¨n b¶n, toµn diÖn c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, dich vô vµ qu¶n lý kinh tÕ , x· héi tõ sö dông lao ®éng thñ c«ng lµ chÝnh sang sang sö nghiÖp vµ tiÕn bé khoa häc c«ng nghÖ, t¹o ra n¨ng suÊt lao ®éng x· héi cao. §ã lµ qu¸ tr×nh l©u dµi”. §Þnh nghÜa nµy còng ®­îc ghi trong tõ ®iÓn b¸ch khoa ViÖt Nam xuÊt b¶n n¨m 1995(trang 587) §Þnh nghÜa trªn ®©y cã thÓ coi lµ râ rµng vµ ®Çy ®ñ nhÊt vÒ kh¸i niÖm c«ng nghiÖp ho¸ ®èi víi n­íc ta. Theo kh¸i niÖm nµy th× trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ ®Êt n­íc, c«ng nghiÖp ho¸ n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n lµ mét néi dung quan träng hµng ®Çu vµ ®iÒu nµy ®· ®­îc Tæng BÝ th­ §ç M­êi phat biÓu t¹i Héi nghÞ lÇn thø bÈy Ban chÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng kho¸ VII:”cÇn tËp trung nç lùc ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸ n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n’ (1):C«ng nghiÖp ho¸ n«ng nghiÖp n«ng th«n c¸c n­íc ch©u ¸ vµ ViÖt Nam (NguyÔn §iÒn – nxb chÝnh trÞ quèc gia) Môc tiªu tæng qu¸t vµ l©u dµi cña c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp, n«ng th«n lµ x©y dùng mét nÒn n«ng nghiÖp s¶n xuÊt hµng ho¸ lín, hiÖu qu¶ vµ bÒn v÷ng, cã n¨ng suÊt, chÊt l­îng vµ søc c¹nh tranh cao trªn c¬ së øng dông c¸c thµnh tùu khoa häc, c«ng nghÖ tiªn tiÕn, ®¸p øng nhu cÇu trong n­íc vµ xuÊt khÈu; x©y dùng n«ng th«n ngµy cµng giµu ®Ñp, d©n chñ, c«ng b»ng, v¨n minh, cã c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý, quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp, kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ-x· héi ph¸t triÓn ngµy cµng hiÖn ®¹i. Néi dung tæng qu¸t cña c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp, n«ng th«n C«ng nghiÖp ho¸, hiªn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp lµ qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp theo h­íng s¶n xuÊt hµng ho¸ lín, g¾n víi c«ng nghiÖp chÕ biÕn vµ thÞ tr­êng; thùc hiÖn c¬ khÝ ho¸, ®Þªn khÝ ho¸, thuû lîi ho¸, øng dông thµnh tùu khoa häc, c«ng nghÖ, tr­íc hÕt la khoa häc c«ng nghÖ sinh häc, thiªt bÞ, kü thuËt vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i vµo c¸c kh©u s¶n xuÊt n«ng nghiÖp nh»m n©ng cao n¨ng suÊt, chÊt l­îng hiÖu qu¶, søc c¹ng tranh cña n«ng s¶n hµng ho¸ trªn thÞ tr­êng. C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp lµ qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n theo h­íng t¨ng nhanh tû träng gi¸ trÞ s¶n phÈm vµ lao ®éng c¸c ngµnh c«ng nghiÖp vµ dÞch vô; gi¶m dÇn tû träng s¶n phÈm vµ lao ®éng n«ng nghiÖp; x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ-x· héi, quy ho¹ch ph¸t triÓn n«ng th«n, b¶o vÖ m«i tr­êng sinh th¸i; tæ chøc l¹i s¶n xuÊt vµ x©y dùng quan hÖ s¶n xuÊtphï hîp; x©y dùng nÒn d©n chñ, c«ng b»ng, v¨n minh, kh«ng ngõng n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt vµ v¨n ho¸ cña nh©n d©n ë n«ng th«n. c. Nh÷ng quan ®iÓm vÒ ®Èy nhanh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp n«ng th«n C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp, n«ng th«n lµ mét trong nh÷ng nhiÖm vô quan träng hµng ®Çu cña c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. Ph¸t triÓn c«ng nghiÖp, dÞch vô ph¶i g¾n bã chÆt chÏ, hç chî ®¾c lùc vµ phôc vô cã hiÖu qu¶ cho c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp, n«ng th«n. ¦u tiªn ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt, chó träng ph¸t huy nguån lùc con ng­êi, øng dông réng r·i thµnh tùu khoa häc, c«ng nghÖ, thóc ®Èy chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ heo h­íng ph¸t huy lîi thÕ cña tõng vïng g¾n víi thÞ tr­êng ®Ó s¶n xuÊt hµng ho¸ quy m« lín víi chÊt liÖu va hiÖu qu¶ cao; b¶o vÖ m«i tr­êng, phßng chèng, h¹n chÕ vµ gi¶m nhÑ thiªn tai, ph¸t triÓn n«ng nghiÖp n«ng th«n bÒn v÷ng. Dùa trªn néi lùc lµ chÝnh, ®ång thêi tranh thñ tèi ®a c¸c nguån lùc tõ bªn ngoµi, ph¸t huy tiÒm n¨ng cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, trong ®ã kinh tÕ nhµ n­íc gi÷ vai trß chñ ®¹o, cïng víi tËp thÓ ngµy cµng trë thµnh nÒn t¶ng v÷ng ch¾c; ph¸t triÓn m¹nh mÏ kinh tÕ hé s¶n xuÊt hµng ho¸, c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp, nhÊt lµ doanh nghiÖp võa vµ nhá ë n«ng th«n, KÕt hîp ch¾t chÏ c¸c vÊn ®Ì kinh tÕ vµ x· héi trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp n«ng th«n nh»m gi¶i quyÕt viÖc lµm, xo¸ ®ãi, gi¶m nghÌo, æn ®Þnh x· héi vµ ph¸t triÓn kinh tÕ, n©ng cao ®êi sèng vÊt chÊt vµ v¨n ho¸ cña nh­êi d©n n«ng th«n, nhÊt lµ ®ßng b»ng c¸c d©n téc thiÓu sè, vïng s©u vïng xa; gi÷ g×n, ph¸t huy truyÒn thèng v¨n ho¸ vµ thuÇn phong mü tôc. KÕt hîp chÆt chÏ c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp, n«ng th«n víi x©y dùng tiÒm lùc vµ thÐ trËn quèc phßng toµn d©n, thÕ trËn an ninh nh©n d©n, thÓ hiÖn trong chiÕn l­îc quy ho¹ch, dù ¸n ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi cña c¶ n­íc cña c¸c ngµnh, c¸c ®Þa ph­¬ng.®Çu t­ ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi, æn ®Þnh d©n c­ c¸c vïng xung yÕu, vïng biªn giíi cöa khÈu, h¶i ®¶o phï hîp víi chiÕnc l­îc an ninh quèc gia.(1) 1.2 Mét sè bµi häc kinh nghiÖm Trung Quèc Trung quèc lµ mét c­êng quèc vÒ d©n sè víi h¬n 80% d©n c­ sèng ë n«ng th«n, Trung Quèc lu«n chó träng ®Õn viÖc ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ kinh tÕ n«ng th«n, coi ®©y lµ mét bé phËn quan träng trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn ®Êt n­íc. XuÊt ph¸t tõ nhËn thøc nµy, sau khi c¸ch m¹ng thµnh c«ng. §¶ng vµ nhµ n­íc Trung Quèc ®· cã chñ tr­¬ng, biÖn ph¸p nh»m t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng th«n theo h­íng tõng b­íc c«ng nghiÖp ho¸ n«ng nghiÖp vµ t¹o ®iÕu kiÖn ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng th«n theo h­íng tõng b­íc c«ng nghiÖp ho¸ n«ng nghiÖp vµ hiÖn ®¹i ho¸ n«ng th«n, kh¾c phôc sù yÕu kÐm vµ l¹c hËu vÒ kinh tÕ, x· h«Þ ë n«ng th«n Trung Quèc. Tõ thùc tÕ ë trung quèc cho thÊy c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp n«ng th«n lµ mét qu¸ tr×nh t­¬ng ®èi l©u dµi. Kinh nghiÖm Trung Quèc ®· ®i qua víi tèc ®é t­¬ng ®èi nhanh lµ 20 – 30 n¨m míi hoµn thµnh c¬ b¶n c«ng nghiÖp ho¸ ®Êt n­íc cung nh­ c«ng nghiÖp ho¸ n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n, v× ®©y kh«ng ph¶i lµ vÊn ®Ò ®¬n gi¶n, mµ cã nhiÒu kho kh¨n phøc t¹p: Khã kh¨n ®Çu tiªn lµ ph¶i ®­a ®­îc c¸c ngµnh nghÒ ngoµi n«ng nghiÖp vµo n«ng th«n ®Î t¹o ra viÖc lµm cho lao ®éng d­ thõa t¹i chç vµ t¨ng thu nhËp, mµ kh«ng ¶nh h­ëng ®ªn n«ng nghiÖp vµ thu nhËp tõ n«ng nghiÖp. C¸c ngµnh nghÒ muèn ph¸t triÓn án ®Þnh ph¶I t×m ®­îc thÞ tr­êng tiªu thô vµ ph¶i cã nguån nguyªn liÖu th­êng xuyªn. Nh­ vËy viÖc chän ngµnh nghÒ g× kh«ng ph¶i xuÊt ph¸t tõ kh¼ n¨ng cã thÓ lµm ®­îc c¸i g×, mµ chñ yÕu ph¶i c¨n cø vµo nhu cÇu thÞ tr­êng. Khã kh¨n thø hai lµ vÊn ®Ò hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp. ViÖc ®­a m¸y mãc thiÕt bÞ vµo n«ng nghiÖp ®Ó s¬ giíi ho¸ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp, gi¶n chi phÝ lao ®éng vµ t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng n«ng nghiÖp kh«ng ph¶I lµ vÊn ®Ò ®¬n gi¶n, vµ chøa ®ùng nhiÒu m©u thuÉn kho gi¶I quyÕt. Mét mÆt, nÕu kh«ng sö dông m¸y mãc thiÕt bÞ c¬ ®iÖn, kh«ng chuyÓn dÞch c«ng nghÖ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cæ truyÒn sang c«ng nghÖ hiÖn ®¹i th× kh«ng ®¶m b¶o th©m canh, t¨ng vô, kh«ng phßng chèng mét c¸ch h÷u hiÖu ®èi víi thiªn tai (nh­ h¹n, lôt, s©u bÖnh), kh«ng t¨ng nhanh ®­îc n¨ng suÊt c©y trång, vËt nu«i, kh«ng t¨ng ®­îc n¨ng suÊt lao ®éng n«ng nghiÖp. Kh«ng lµm ®­îc nh­ng viÖc nh­ vËy sÏ kh«ng chuyÓn ®­îc nÒn n«ng nghiÖp s¶n xuÊt tù tóc sang nÒn n«ng nghiÖp s¶n xuÊt hµng ho¸, ®¶m b¶o yªu cÇu cã nhiÒu n«ng s¶n hµng ho¸ cho c«ng nghiÖp ho¸. Mét nÒn n«ng nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ ph¶i ®¶m b¸o s¶n phÈm lao ®éng lµm ra ®ñ nu«I 5 – 7 ng­êi ngoµi n«ng nghiÖp tr¬ lªn, v× tû träng lao ®éng ngoµi n«ng nghiÖp ë n«ng th«n còng nh­ trong x· héi ngµy cµng t¨ng. MÆt kh¸c viÖc ®­a m¸y mãc vµo ®Ó c¬ giíi hãa, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp sÏ dÉn ®Õn t×nh tr¹ng t¨ng thªm sè l­îng lao ®éng d­ thõa ë n«ng th«n vèn ®· nhiÒu. Nh­ vËy c¬ giíi ho¸ n«ng nghiÖp lµm tang thªm n¹n thÊt nghiÖp ë n«ng th«n, lµm gi¶m bít nguån thu nhËp vèn ®· Ýt ái tõ n«ng nghiÖp cña d©n. Ch×a kho¸ ®Î gi¶I quyÕt m©u thuÉn nµy chÝnh lµ viÖc ph¸t triÓn m¹nh mÏ c¸c ngµnh nghÒ c«ng nghiÖp n«ng th«n ®Ó sè lao ®éng d­ thõa cã viÖc lµm vµ cã thu nhËp kh«ng nh÷ng b»ng mµ cßn caoh¬n thu nhËp tõ n«ng nghiÖp. §©y lµ con ®­êng mµ Trung Quèc thùc hiªn vµ ®em l¹i hiÖu qu¶ râ rÖt. Kinh nghiÖm rót ra lµ c¬ giíi ho¸ n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn ngµnh nghÒ cã mèi quan hÖ chÆt chÏ víi nhau, hç trî vµ thóc ®Èy nhau dïng ph¸t triÓn. Muèn ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ ®ång bé trong ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng th«n theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸, møc ®é hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp trong tõng thêi gian ph¶I phï hîp víi møc ®é ph¸t triÓn ngµnh nghÒ ngoµi n«ng nghiÖp t¹o viÖc lµm cho lao ®éng d­ thõa ë n«ng th«n.(2) (1): V¨n kiÖn §¹i Héi §¶ng IX (2):nguån: Trung Quèc lý luËn, thùc tiÔn vµ nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm(t¹p chÝ céng s¶n) II. Thùc tr¹ng c«ng nghiÖp ho¸ n«ng th«n ë B¾c Giang 2.1. T×nh h×nh c«ng nghiÖp ho¸ n«ng th«n ë B¾c Giang a. T×nh h×nh n«ng - l©m - ng­ nghiÖp vµ kinh tÕ n«ng th«n C¬ giíi ho¸ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp MÆc dï c¬ giíi ho¸ n«ng nghiÖp ë B¾c Giang ®­îc b¾t ®Çu tõ nh÷ng n¨m 50 vµ ph¸t triÓn t­¬ng ®èi m¹nh vµo thêi gian tõ 1975-1980 nh­ng sang ®Õn n¨m nh÷ng n¨m 80 th× c¬ giíi ho¸ n«ng nghiÖp gi¶m sót nhiÒu do thiÕu vèn ®Çu t­, do kh«ng cã ng­êi qu¶n lý thùc sù v.v... Tõ nh÷ng n¨m 1988, sau khi cã nghÞ quyÕt 10 vÒ ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý n«ng nghiÖp, thùc hiÖn chÝnh s¸ch kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, viÖc chuyÓn dÞch quyÒn së h÷u vµ sö dông m¸y mãc n«ng nghiÖp tõ c¸c hîp t¸c x· vµ c¸c doanh nghiÖp quèc doanh b¾t ®Çu diÔn ra víi nhiÒu h×nh thøc sinh ®éng. M¸y mãc n«ng nghiÖp cña c¸c hé gia ®×nh ë B¾c Giang ngµy cµng t¨ng lªn lµ b­íc ph¸t triÓn míi vÒ c¬ giíi ho¸ n«ng nghiÖp ë vïng nµy, n¬i suèt mÊy chôc n¨m qua vèn xa l¹ v¬i h×nh thøc së h÷u c¸c t­ liÖu s¶n xuÊt c¬ ®iÖn ®¾t tiÒn trong c¸c hé n«ng d©n. Tõ sau khi cã chÝnh s¸ch ®æi míi ë nhiÒu huyÖn ë B¾c Giang, m¸y mãc quèc doanh ®­îc giao kho¸n gän vµ chuyÓn quyÒn së h÷u cho n«ng d©n vµ c«ng nh©n sö dông. C¸c tËp ®oµn m¸y kh«ng cßn tån t¹i n÷a, c¸c m¸y mãc tr­íc ®©y thuéc së h÷u tËp thÓ cña tËp ®oµn m¸y nay ®­îc chuyÓn vÒ së h÷u cña c¸c hé gia ®×nh, trong ®ã cã c¸c chñ m¸y tr­íc ®©y. C¸c chñ m¸y trong c¸c tæ, ®éi c¬ khÝ cña tËp ®oµn s¶n xuÊt vµ hîp t¸c x· n«ng nghiÖp, sau khi phÇn lín c¸c tËp ®oµn s¶n xuÊt vµ hîp t¸c x· gi¶i thÓ, còng giao m¸y cho c¸c hé gia ®×nh së h÷u vµ qu¶n lý. Tõ n¨m 1991 ®Õn nay, lùc l­îng qu¶n lý m¸y mãc n«ng nghiÖp cña c¸c hé gia ®×nh ë B¾c Giang t¨ng lªn nhanh chãng tõ nguån m¸y mãc do kinh tÕ tËp thÓ vµ kinh tÕ quèc doanh tr­íc kia vµ nguån mua s¾m thªm c¸c m¸y mãc míi. Chñ së h÷u vµ qu¶n lý m¸y mãc n«ng nghiÖp bao gåm c¸c hä n«ng d©n cã nhiÒu ruéng ®Êt bá vèn mua m¸y ®Ó lµm cho m×nh vµ ®i lµm thuª. Cho ®Õn nay nh÷ng hé gia ®×nh mua m¸y b¬m n­íc,m¸y ®Ëp lóa, m¸y xay x¸t ngµy cµng ®«ng ®Ó chuyªn ®i lµm dÞch vô c¬ giíi ho¸ tõng kh©u lµm ®Êt, b¬m n­íc, thu ho¹ch, xay x¸t lóa g¹o v.v.. phôc vô c¸c hé n«ng d©n kh«ng cã m¸y. Cïng víi sù ph¸t triÓn cña m¸y mãc n«ng nghiÖp thuéc së h÷u t­ nh©n, mét lùc l­îng c¬ khÝ t­ nh©n chuyªn söa ch÷a m¸y mãc n«ng nghiÖp ë c¸c chî, thÞ trÊn, thÞ tø n«ng th«n còng ®­îc ph¸t triÓn. C¸c chñ m¸y gia ®×nh vµ t­ nh©n cßn ph¸t triÓn ë tÊt c¶ c¸c khu vùc huyÖn L¹ng Giang, Yªn ThÕ, v.v..cßn c¸c hîp t¸c x· n«ng nghiÖp hiÖn nay tËp trung vµo qu¶n lý c¸c tr¹m biÕn thÕ ®iÖn, c¸c tr¹m b¬m n­íc. MÊy n¨m gÇn ®©y sè l­îng c¸c lo¹i n¸y ®éng lùc( ®éng c¬ ®iÖn, ®éng c¬ næ, «t« vµ c¸c m¸y c«ng t¸c nh­ m¸y b¬m, m¸y ®Ëp lóa, m¸y xay x¸t t¨ng lªn nhiÒu: m¸y ph¸t ®iÖn t¨ng 12 lÇn, «t« ë n«ng th«n t¨ng 8 lÇn, m¸y b¬m n­íc t¨ng 2,8 lÇn m¸y ®Ëp lóa t¨ng 3 lÇn, m¸y nghiÒn thøc ¨n gia sóc t¨ng5 lÇn. §éng c¬ ®èt trong nhiÒu nhÊt lµ ë ViÖt Yªn, Lôc Nam dïng ®Ó ch¹y c¸c m¸y nhá, c¸c ph­¬ng tiÖn vËn chuyÓn b¨ng c«ng n«ng, m¸y kÐo nhá vµ ch¹y c¸c m¸y ®Ëp tuèt lóa vµ m¸y xay x¸t nhá. §éng c¬ ®iÖn nhiÒu nhÊt ë L¹ng Giang, HiÖp Hoµ, T©n Yªn v× ®©y lµ vïng cã m¹ng l­íi ®iÖn quèc gia kÐo vÒ tËn c¸c lµng x· vµ hé gia ®×nh n«ng th«n. §éng c¬ ®iÖn Ýt nhÊt ë vïng S¬n §éng, Lôc Ng¹n lµ do ®iÖn khÝ ho¸ n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n ë ®©y kÐm ph¸t triÓn. §Ó ®¸nh gi¸ chÝnh x¸c h¬n tr×nh ®é c¬ giíi ho¸,bªn c¸nhö dông chØ tiªu sè m¸y ®éng lùc, ng­êi ta cßn sö dông chØ tiªu c«ng suÊt ®äng lùc b×nh qu©n trªn diÖn tÝch gieo trång. Nh×n chung trong thêi gian 1991- 1995, c¸c m¸y ®éng lùc vµ m¸y c«ng t¸c trong n«ng nghiÖp ®· ®­îc t¨ng vÒ sè l­îng ë hÇu nh­ tÊt c¶ c¸c vïng trong c¶ n­íc. Møc trang bÞ ®éng c¬ ®èt trong( x¨ng, diesel) trªn 100 hé n«ng d©n cao nh©t lµ Lôc Nam(10,55 m¸y) thø hai lµ S¬n §éng (1,9 m¸y), v× c¸c hé n«ng d©n Lucn Nam,S¬n §éng cÇn ®éng c¬ ®Ó ch¹y m¸y xay x¸t, ®Ëp tuèt lóa(do m¹ng l­íi ®iÖn ch­a ph¸t triÓn), vµ dïng ®éng c¬ ®Ó ch¹y thuyÒn m¸y. §iÓm míi næi lªn trong viÖc trang bÞ vµ sö dông m¸y mãc trong n«ng nghiÖp ë thêi kú ®æi míi lµ chñ thÓ së h÷u qu¶n lý vµ sö dông m¸y kh«ng ph¶i chØ co kinh tÕ quèc doanh vµ tËp thÓ nh­ tr­íc kia, mµ bao gåm nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ: quèc doanh, hîp t¸c, gia ®×nh, c¸ thÓ trong ®ã sè l­îng c¸c hé gia ®×nh lµm chñ së h÷u vµ sö dông m¸y mãc n«ng nghiÖp ngµy cµng t¨ng, víi sè l­îng m¸y mãc ngµy cµng nhiÒu. Nh­ vËy lµ sè l­îng m¸y mãc trong n«ng nghiÖp thuéc kinh tÕ quèc doanh së h÷u vµ qu¶n lý cao nhÊt lµ c¸c tr¹m b¬m ®iÖn 25%, tr¹m biÕn thÕ ®iÖn 12%, cßn c¸c m¸y mãc kh¸c phÇn lín do kinh tÕ c¸ thÓ vµ hîp tac së h÷u vµ qu¶n lý. Trong thêi gian 1991-1995 viÖc m¸y mãc n«ng ngiÖp trang bÞ cho n«ng nghiÖp t¨ng lªn ®¸ng kÓ ®· t¹o ®iÒu kiÖn n©ng cao møc ®é c¬ giíi ho¸ n«ng nghiÖp n­íc ta lªn mét b­íc, ghãp phÇn thóc ®Èy s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ph¸t triÓn. Tuy nhiªn møc ®é c¬ giíi ho¸ n«ng nghiÖp ë ta ch­a cao, ch­a ®ång ®Òu trong c¸c kh©u s¶n xuÊt, mµ chØ míi tËp chung vµo mét sè kh©u vµ mét sè vïng cã nhu cÇu, ®ång thêi cã kh¶ n¨ng ph¸t triÓn c¬ giíi ho¸ n«ng nghiÖp. Tr­íc ®©y B¾c Giang ph¸t triÓn c¬ giíi ho¸ trong ®iÒu kiÖn mét nÒn kinh tÕ thuÇn n«ng, ch­a chuyÓn dÞch ®­îc c¬ cÊu n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸, th× c¬ giíi ho¸ n«ng nghiÖp sÏ dÉn ®Õn gia t¨ng n¹n thÊt nghiÖp ë n«ng th«n. Ngµy nay, ë nh÷ng n¬i c¬ giíi ho¸ n«ng nghiÖp g¾n víi chuyÓn dÞch c¬ cÊu c©y tr«ng vËt nu«i, më mang nghµnh nghÒ kh¸c th× kh«ng nh÷ng g©y ra n¹n thÊt nghiÖp mµ ®· to¹ ra viÖc lµm, t¨ng thu nhËp cho c­ d©n n«ng th«n. VÝ dô nh­ Bøc Giang, hiÖn nay c¬ giíi ho¸ c¸c kh©u: lµm ®Êt 50-80%, t­íi n­íc 80-90%, ®Ëp lóa 80-0%, vµ ®ang cã yªu cÇu c¬ giíi ho¸ gÆt lóa ®· kh«ng dÉn ®Õn gia t¨ng n¹n th¸t nghiÖp ë n«ng th«n, v× n«ng d©n ph¸t triÓn trång c©y ¨n tr¸i, ch¨n nu«i, ngµnh nghÒ,...t¹o ra thu nhËp cao h¬n khi lµm c¸c c«ng viÖc thñ c«ng trong n«ng nghiÖp C¬ giíi ho¸ l©m nghiÖp. Kh©u phun thuèc phßng trõ s©u bÖnh b¶o vÖ c©y trång ë B¾c Giang hiÖn nay chñ yÕu vÉn lµ sö dông c¸c b×nh phun thuèc thñ c«ng, ®eo vai. ViÖc sö dông m¸y phun thuèc ch¹y b»ng ®éng c¬ nhá ®eo vai ®· ®­îc sö dông ë mét sè vïng rõng L¹ng Giang, ViÖt Yªn, Yªn ThÕ nh­ng sè l­îng ch­a nhiÒu. C¬ giíi ho¸ chÕ biÕn v¶i còng ph¸t triÓn ë mét sè vïng s½n nguyªn liÖu nh­ Lôc Ng¹n vµ c¶ nh÷ng vïng xa nguyªn liÖu nh­ mét sè x· T©n H­ng(L¹ng Giang), BÝch S¬n(ViÖt Yªn). T×nh h×nh trang thiÕt bÞ m¸y mãc vµ møc ®é c¬ giíi ho¸ l©m nghiÖp B¾c Giang trong thêi kú ®æi míi ®Æc biÖt lµ trong nöa ®Çu cña thËp kû 90 s¶n xuÊt l©m ngiÖp cã nhu cÇu râ rÖt vÒ c«ng ngiÖp ho¸, hiÖn ®aÞ ho¸, ®ång thêi còng thÓ hiÖn n¨ng lùc kinh tÕ ký thuËt cña c¸c hé n«ng d©n cã kh¶ n¨ng tiÕp cËn vµ lµm chñ khoa häc c«ng nghÖ míi cña c«ng nghiÖp ho¸. Thùc tiÔn b­íc ®Çu ®· gi¶i ®¸p ®­îc mét phÇn b¨n kho¨n cña nhiÒu ng­êi vÒ gi¶i quyÕt lao ®éng d­ thõa ë n«ng th«n khi c¬ giíi ho¸ n«ng nghiÖp ph¸t trØÓn. Thuû s¶n Thủy sản của tỉnh hơn một năm nay cũng đã có bước chuyển mạnh, đặc biệt là từ khi Bắc Giang có chủ trương chuyển đổi 10.000 ha đất lúa một vụ không ăn chắc sang trồng cây ăn quả, cây công nghiệp và nuôi trồng thủy sản. Dù còn vướng về cơ chế hỗ trợ vốn, nhưng do thấy được lợi ích và sự cấp bách phải chuyển đổi hướng làm ăn nên nông dân trong tỉnh vẫn chủ động bỏ vốn ra làm. Nhờ vậy, trong năm 2002 tòan tỉnh đã chuyển được 2.598 ha đất "hiệu quả trồng lúa kém" sang sản xuất cây, con giá trị cao từ "quĩ 10.000 ha", trong đó có 1.023 ha sang nuôi trồng thủy sản, đưa diện tích thủy sản tòan tỉnh đến thời điểm này đạt 3.392 ha, tăng 13% so với 2001, sản lượng đạt trên 7.000 tấn. Tình hình chuyển dịch cơ cấu kinh tế Bắc Giang (nhandan.org.vn) Những năm qua, nông nghiệp Bắc Giang không chỉ bảo đảm ổn định lương thực, thực phẩm cho 1,5 triệu dân mà còn tạo điều kiện cho một bộ phận nông dân tích lũy vốn, mở mang ngành nghề ở nông thôn. Bắc Giang đã và đang hình thành một vùng sản xuất nông nghiệp hàng hóa, cung cấp lương thực, thực phẩm cho các thành phố và khu công nghiệp tập trung ở phía bắc. Tiếp tục chuyển dịch cơ cấu cây trồng Bắc Giang là một tỉnh miền núi, trung du, tiếp giáp với vùng đồng bằng Bắc Bộ. Ðặc biệt, các huyện phía nam tỉnh như Yên Dũng, Việt Yên, Hiệp Hòa và một phần các huyện Tân Yên, Lạng Giang, từ xưa đã là vùng sản xuất lúa nước truyền thống. Sau khi chia tách tỉnh, Bắc Giang vẫn còn tới 12,4 vạn ha đất nông nghiệp, trong đó có 7,4 vạn ha đất cấy lúa, 0,7 vạn ha đất chuyên màu. Bình quân ruộng đất là 524 m2/người. Với tiềm năng đất đai phong phú, đa dạng phù hợp nhiều loại cây trồng, vật nuôi, cho nên trong nhiều năm qua, sản xuất nông nghiệp luôn có vị trí hết sức quan trọng trong nền kinh tế của địa phương. Với lợi thế địa lý và tiềm năng đất đai lao động sẵn có, từ nay tới năm 2005 và những năm tiếp theo, nông nghiệp Bắc Giang vẫn có cơ hội phát triển mạnh. Hiện tại bình quân thu nhập trên một ha đất nông nghiệp Bắc Giang, năm 2003 mới đạt 23 triệu đồng, hệ số sử dụng đất nông nghiệp mới đạt 2,6 lần. Tiềm năng phát triển sản xuất nông nghiệp ở Bắc Giang còn rất lớn. Ðến đầu những năm 90 của thế kỷ 20, tỉnh Bắc Giang có hơn 50 nghìn ha đất nông nghiệp ở các huyện miền núi như Lục Ngạn, Lục Nam, Yên Thế và một phần các huyện Lạng Giang, Tân Yên, cây trồng chủ yếu là sắn và vườn tạp hiệu quả kinh tế thấp. Từ kinh nghiệm của một số gia đình trồng vải thiều cho thu nhập cao ở Lục Ngạn, tỉnh chỉ đạo các huyện miền núi, trung du loại dần cây sắn, bạch đàn chuyển diện tích đất nông nghiệp vùng đồi sang trồng, thâm canh cây vải thiều. Nhờ giá trị kinh tế của vải thiều lúc đầu cao, đã thu hút nhiều hộ nông dân đầu tư trồng vải. Năm 1990, toàn tỉnh có gần 1.000 ha vải thiều, đến năm 2002 có 4,4 vạn ha cây ăn quả, trong đó riêng vải thiều đã có 3,4 vạn ha. Phong trào trồng vải thiều những năm đó ở Bắc Giang diễn ra mạnh mẽ ở khắp các huyện. Việc đưa cây vải thiều vào trồng thay cây sắn đã mang lại hiệu quả kinh tế cao. Nhiều gia đình ở Lục Ngạn, Yên Thế... đã có thu nhập từ 50 triệu đến 100 triệu đồng/năm. Huyện Lục Ngạn thời đó đã ra đời Câu lạc bộ gia đình có thu nhập hơn 50 triệu đồng/năm. Kết quả của chuyển dịch cơ cấu cây trồng trên vùng đồi thấp và ruộng cao, cấy không ăn chắc ở các huyện miền núi, trung du của tỉnh đã làm hàng vạn hộ nông dân từ chỗ đói nghèo tiến lên giàu có. Kết quả chuyển dịch cơ cấu kinh tế vùng đồi ở Bắc Giang đã mang lại hiệu quả kinh tế to lớn. Các huyện miền núi vốn nghèo nàn trước đây đã trở thành vùng sản phẩm hàng hóa, có giá trị kinh tế cao. Nhưng việc chỉ đạo chuyển dịch cơ cấu cây trồng ở các huyện miền núi, trung du của Bắc Giang còn thiếu sự quy hoạch từ đầu, để việc chuyển dịch cơ cấu cây trồng tự phát, phong trào trồng vải thiều tràn lan, không tính được thị trường tiêu thụ, chế biến. Một số gia đình đã bỏ cây vải thiều sang trồng các cây khác. Là tỉnh đi lên từ kinh tế nông nghiệp, Bắc Giang coi việc chuyển dịch cơ cấu kinh tế trong nông nghiệp để đưa tốc độ tăng trưởng trong ngành nông, lâm nghiệp, thủy sản từ 4,8% năm 2003 lên 5-5,5% trong năm 2004. Bắc Giang có 12,4 vạn ha đất nông nghiệp, trong đó đất lúa là 7,4 vạn ha. Diện tích gieo trồng hằng năm của tỉnh 18,2 vạn ha, riêng diện tích lúa cả năm là 115.871 ha. Trong những năm vừa qua, Bắc Giang đã phối hợp, tranh thủ sự giúp đỡ của các viện khoa học nông nghiệp đưa các loại giống lúa thuần, lúa lai nhập khẩu vào canh tác. Tỉnh có chính sách trợ giá giống cho nông dân mỗi năm từ hai đến ba tỷ đồng. Nhờ công tác tuyên truyền sâu rộng, cộng với sự trợ giá của tỉnh, đến năm 2003, hơn 70% diện tích lúa đã được cấy bằng các giống thuần, cho năng suất bình quân đạt 45,4 tạ/ha; đây là năm có năng suất cao nhất từ trước tới nay. Năm 2004 và những năm tiếp theo, Bắc Giang chủ trương đưa các loại giống mới có năng suất cao, chất lượng tốt vào thâm canh, tăng năng suất, nhằm giảm diện tích lúa xuống còn ổn định 100 nghìn ha nhưng tổng sản lượng lương thực vẫn đạt 555,1 nghìn tấn. Từ đó, Bắc Giang sẽ chuyển hơn 10 nghìn ha ruộng vùng cao, vùng trũng sang trồng màu công nghiệp ngắn ngày, trồng cây ăn quả và nuôi thủy sản. Nâng cao hiệu quả kinh tế Năm 2004, Bắc Giang phấn đấu đưa tốc độ tăng trưởng kinh tế nông, lâm, ngư nghiệp từ 5 đến 5,5%, đây là tốc độ tăng trưởng cao đối với sản xuất nông nghiệp. Ðể đạt được mục tiêu tăng trưởng cao trong nông nghiệp, Bắc Giang chủ trương động viên nông dân đầu tư xây dựng "cánh đồng có thu nhập cao" và hưởng ứng phong trào thi đua "hộ thu nhập 50 triệu đồng/năm". Qua khảo sát điều tra ở huyện Hiệp Hòa đã có 300 ha, bằng 0,3% tổng diện tích canh tác toàn huyện đã có thu nhập hơn 50 triệu đồng/ha/năm. Ở các xã vùng ven sông Cầu thuộc huyện Hiệp Hòa, Việt Yên với công thức chuyên canh: lúa + cá; chuyên rau, củ quả cao cấp đã cho thu nhập từ 80 đến 100 triệu đồng/ha. Ngược lại có vùng công thức luân canh hai lúa/năm chỉ cho thu nhập 18-20 triệu đồng/năm. Ðặc biệt là vùng núi ruộng bậc thang, điều kiện canh tác khó khăn, xa thị trường tiêu thụ sản phẩm thì bình quân thu nhập trên một ha còn thấp dưới 15 triệu đồng/ha/năm. Từ kinh nghiệm chuyển dịch cơ cấu cây trồng vùng đồi trước đây, Bắc Giang kiên quyết khắc phục tình trạng chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp theo phong trào, ồ ạt, hiệu quả thấp. Ở huyện Hiệp Hòa, Phòng Nông nghiệp, Ðịa chính đã thống kê, khảo sát toàn huyện có 18 công thức luân canh, thông qua tính toán hiệu quả, bà con nông dân ở vùng tưới tiêu thuận lợi áp dụng công thức luân canh bốn vụ/năm: lúa xuân + đậu tương hè + lúa mùa muộn + rau vụ đông hoặc lúa xuân + đậu tương hè + lạc thu + khoai tây đông. Năm 2003, với công thức bốn vụ/năm ở Hiệp Hòa, Việt Yên đã cho thu nhập hơn 50 triệu đồng/ha. Ở những vùng đất thuần lúa bà con áp dụng công thức ba vụ/năm: là lúa xuân + lúa mùa + cây rau màu vụ đông hoặc lạc xuân + lúa mùa sớm + cây màu vụ đông hoặc lúa xuân + đậu tương hè + rau đông. Công thức này đã cho thu nhập 40-50 triệu đồng/ha/năm. Những công thức nêu trên được canh tác bằng các giống có năng suất cao như giống lúa xuân MT508, CL9, CV1, C70, C71; lúa mùa giống KD18, Q5, DV108, nếp 325, giống lạc L14, MD7, đậu tương D799, DT93, TN12... Áp dụng cơ cấu nêu trên còn giúp cải tạo đất, tăng vụ mà đất không bạc màu; nông sản làm ra dễ tiêu thụ không bị thúc ép bởi thời gian. Ở những vùng chiêm trũng nông dân áp dụng công thức một lúa + cá/năm cũng cho thu nhập cao. Ðể thực hiện mục tiêu xây dựng cánh đồng có thu nhập cao, Bắc Giang cần khắc phục tình trạng ruộng đất manh mún, Tỉnh ủy đã có kết luận 07 chỉ đạo, tuyên truyền động viên các hộ nông dân tự nguyện dồn điền đổi thửa. Tuy nhiên, đến nay việc dồn điền đổi thửa còn rất khó khăn. Mặt khác, một cánh đồng có nhiều hộ, việc chỉ đạo canh tác và tìm thị trường tiêu thụ sản phẩm có nhiều phức tạp. Mục tiêu chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp, nâng cao hiệu quả thu nhập trên một đơn vị diện tích ở Bắc Giang đã có những chuyển biến tích cực. Những kết quả bước đầu đã có tác dụng đưa sản xuất nông nghiệp từng bước vươn lên trở thành tỉnh có nền nông nghiệp hàng hóa phát triển.(1) øng dông c¸c thµnh tùu khoa häc c«ng nghÖ vµo s¶n suÊt n«ng nghiÖp trªn c¬ së ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý ViÖc ¸p dông nh÷ng thµnh tùu cña khoa häc c«ng nghÖ vµo n«ng nghiÖp trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y cã nhiÒu tiÕn bé vµ ®· cã t¸c dông tÝch cùc ®èi víi s¶n xuÊt. (1):nguồn :Hoàng Tiến(http:// www.nhandan.org.vn) Tr­íc hÕt lµ c«ng nghÖ sinh häc ®· gãp phÇn thóc ®Èy t¨ng n¨ng suÊt cña c¸c lo¹i c©y trång vËt nu«i. Kh«ng chØ c¸c gièng c©y trång tèt nh­ lóa lai, l¹c ®Ëu t­¬ng, c©y ¨n tr¸i ,rau, mÝa, chÌ v.v...mµ c¶ c¸c gièng vËt nu«i tèt nh­ gµ c«ng nghiÖp, lîn nhiÒu n¹c, bß thÞt, bß s÷a v.v...®Òu ®­îc n«ng d©n ®­a vµo sö dông réng r·i. Cïng víi gièng c©y trång vµ vËt nu«i, c¸c lo¹i vËt t­ kü thuËt nh­ ph©n hãa häc c¸c lo¹i, ph©n vi sinh, thuèc trõ s©u, thuèc thó y còng ®· trë nªn quen thuéc ®èi víi n«ng d©n c¸c vïng tõ miÒn xu«i ®Õn miÒn nói. C¸c quy tr×nh c«ng nghÖ tiÕn bé víi nh÷ng c«ng cô m¸y mãc thÝch hîp còng ®· vµ ®ang ®­îc phæ cËp trong s¶n xuÊt. VÝ dô nh­ kü thuËt lµm m¹ non ®Ó tiÕt kiÖm gièng, tiÕt kiÖm ®©t, ®¶m b¶o chÊt l­îng m¹ tèt, n¨ng suÊt lóa cao ®ang ph¸t triÓn ë mét sè huyÖn ViÖt Yªn, L¹ng Giang, T©n Yªn,…. Kü thuËt trång ng« bÇu trªn ®Êt ­ít vô ®«ng còng ®­îc øng dông ®¹i trµ. Kü thuËt chiÕt ghÐp mét sè lo¹i c©y ¨n tr¸i còng cã nhiÒu tiÕn bé. Kü thuËt c¬ giíi ho¸ mét sè kh©u canh t¸c b¾t ®Çu ph¸t triÓn bæ sung vµ thay thÕ kü thuËt thñ c«ng. §æi míi vÒ vËt t­ kü thuËt, c«ng cô s¶n xuÊt vµ c«ng nghÖ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸ ®· t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn s¶n xuÊt. S¶n xuÊt l­¬ng thùc cã tèc ®é t¨ng tr­ëng v­ît møc t¨ng d©n sè, nªn B¾c Giang vÒ c¬ b¶n ®· v­ît qua cöa ¶i l­¬ng thù tõ chç ph¶i nhËp ë c¸c tØnh l©n cËn, tiÕn lªn xuÊt khÈu g¹o. Tæng s¶n l­îng l­¬ng thù n¨m1998 lµ 3,5 triÖu tÊn, n¨m 2002 t¨ng lªn 4,2 triÖu tÊn. S¶n l­îng l­¬ng thùc b×nh qu©n ng­êi n¨m 1998 lµ 324,9 kg, n¨m 2002 t¨ng lªn 364 kg.S¶n l­îng c©y c«ng nghiÖp nh­ c©y ¨n qu¶, rau, ®Ëu, ®µn tr©u, bß, lîn, gia cÇm ®Òu t¨ng. Lùc l­îng s¶n xuÊt c¬ b¶n ë n«ng th«n lµ c¸c hé gia ®×nh ®· t¨ng tõ 17 triÖu hé n¨m 1998 lªn 18 triÖu hé n¨m 2002, b×nh qu©n mçi n¨m t¨ng 2,6%. Quy m« b×nh qu©n 1 hé n¨m 2002 gi¶m so víi n¨m 1998. B×nh qu©n ®Êt ®ai trªn 1 nh©n khÈu n«ng nghiÖp B¾c Giang ®Õn n¨m 1998 lµ 832 m2 thÊp nhÊt lµ khu vùc huyÖn Lôc Ng¹n 556 m2, 849 m2, huyÖn L¹ng Giang lµ 1.381 m2, Lôc Nam lµ 1.757 m2, vµ huyªn ViÖt Yªn lµ 1.917 m2. B×nh qu©n ®Êt ®ai trªn 1 nh©n khÈu n«ng nghiÖp B¨c Giang thuéc lo¹i thÊp nhÊt so víi c¸c tØnh trong khu vùc §ång B»ng S«ng Hång. B×nh qu©n ®Êt ®ai trªn mét lao ®éng n«ng nghiÖp n­íc ta n¨m 1998 lµ 1.048m2, trong ®ã khu vùc huyÖn HiÖp Hoµ lµ 983 m2,huyÖn L¹ng Giang 1.398 m2, huyÖn Lôc Ng¹n lµ 905 m2, huyªn T©n Yªn lµ 764 m2, Lôc Nam lµ 1.184 m2 vµ huyÖn ViÖt Yªn lµ 662 m2. T×nh h×nh ruéng ®Êt Ýt ë n«ng th«n B¾c Giang g©y ra t×nh tr¹ng d­ thõa nhiÒu lao ®éng trong c¸c løa tuæi, cÇn cã c«ng ¨n viÖc lµm. ®ã lµ tiÒn ®Ò cña viÖc ph¸t triÓn c¸c ngµnh nghÒ tiÓu thñ c«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp vµ dÞch vô n«ng th«n, trong t×nh tr¹ng ®i lªn c«ng nghiÖp ho¸, nh»m chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n sang c¬ cÊu c«ng n«ng nghiÖp vµ dÞch vô. 2.2. Ph¸t triÓn ngµnh nghÒ tiÓu thñ c«ng nghiÖp vµ c«ng nghiÖp n«ng th«n NghÒ chÕ biÕn n«ng s¶n Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, s¶n l­îng n«ng nghiÖp t¨ng nhanh d· thóc ®Èy ngµnh nghÒ chÕ biÕn n«ng s¶n, tr­íc hÕt lµ chÕ biªn l­¬ng thùc thùc phÈm, ph¸t triÓn phôc vô cho nhu cÇu thÞ tr­êng trong tØnh vµ b¸n sang c¸c cöa khÈu L¹ng S¬n ®Î xuÊt khÈu sang Trung Quèc. Tham gia chÕ biÕn l­¬ng thùc, thùc phÈm ë B¾c Giang hiÖn nay bao gåm mét m¹ng l­íi tõ c¸c c¬ së cña hé n«ng d©n, c¸c doanh nghiÖp t­ nh©n, ®Õn c¸c c¬ së quèc doanh. Cho tíi nay nghÒ chÕ biÕn l­¬ng thùc vÉn chñ yÕu lµ xay xat g¹o. C¸c nhµ m¸y xay x¸t qu¶ quèc doanh kh«ng ®¸p øng ®­îc yªu cÇu vÒ khèi l­îng vµ chÊt l­îng xay x¸t ngµy cµng cao kh«ng chØ ®èi víi thÞ tr­êng ngoµi tØnh mµ c¶ ®èi víi thÞ tr­êng trong tØnh v× thiÕt bÞ cò kÜ vµ c«ng nghÖ l¹c hËu. Trõ mét sè xÝ nghiÖp chÕ biÕn l­¬ng thùc nhµ n­íc míi ®­îc trang bÞ m¸y mãc víi kü thuËt vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i phôc cô xuÊt khÈu tËp trung ë ven thÞ x·, cßn phÇn lín c¸c nhµ may xay thiÕt bÞ cò l¹c hËu vµ ho¹t ®éng cÇm chõng lµm ¨n thua lç. Trong khi ®ã kùc l­îng chÕ biÕ l­¬ng thùc tr­íc hÕt lµ m¸y xay x¸t thãc g¹o cña c¸c hé gia ®×nh ph¸t triÓn m¹nh víi nhiÒu h×nh thøc ho¹t ®éng dÞch vô linh ho¹t. C¸c huyÖn L¹ng Giang, HiÖp Hoµ, ViÖt Yªn, Yªn ThÕ, … mçi lµng x· th­êng cã 1-2 ®Õn 5-7 hé gia ®×nh mua m¸y xay x¸y ch¹y b»ng ®éng c¬ ®iÖn ®Ó ®i xay x¸t cho thuª cho c¸c hé n«ng d©n ®Þa ph­¬ng th­êng lµ ®Æt ë c¸c ®Þa ®iÓm cè ®Þnh. Cã nh÷ng lµng x· tËp trung tõ mÊy chôc m¸y ®Õn hµng tr¨m m¸y xay x¸t vµ c¶ m¸y ®¸nh bãng. Ph©n lo¹i g¹o ®¸p øng nhu cÇu trong tØnh vµ xuÊt khÈu sang Trung Quèc qua cöa khÈu L¹ng S¬n. Tõ n¨m 2000 ®Õn nay lo¹i m¸y xay x¸t c«ng xuÊt nhá kho¶ng 500 – 600 kg/giê, ch¹y b»ng ®éng c¬ næ hay ®éng c¬ ®iÖn ph¸t triÓn nhanh ë nhiÒu vïng, do c¸c hé gia ®×nh ®Çu t­ trang bÞ vµ lµm dÞch vô xay x¸t phuc vô c¸c hé n«ng d©n trong lµng x· thay thÕ cèi x¨y cèi gi· thñ c«ng cæ truyÒn. HiÖn nay ë B¾c Giang, trªn 90% s¶n l­îng thãc g¹o ®· ®­îc xay x¸t b»ng m¸y, riªng L¹ng Giang, HiÖp Hoµ, ViÖt Yªn, Yªn ThÕ, Lôc Nam,… lµ 98%, chØ co huyÖn Lôc Ng¹n, S¬n §éng vÉn cßn 8 -10% bµ con d©n téc vÉn cßn dïng h×nh thøc xay x¸t cæ truyÒn. Ngoµi c¸c ®iÓm xay x¸t ph©n t¸n ë n«ng th«n phôc vô chÕ biÕn thãc g¹o tù tóc cña c¸c hé n«ng d©n, do nhu cÇu cña thÞ tr­êng l­¬ng thùc ë thµnh thÞ vµ thÞ tr­êng g¹o xuÊt khÈu sang Trung Quèc qua L¹ng S¬n, ®Õn nay ë mét sè vïng ®· b¾t ®Çu h×nh thµnh mét sè côm chÕ biÕn thãc g¹o tËp trung quy m« lµng, x·, hay mét vïng nhiÒu x·. C¸c tô ®iÓm nµy tËp hîp hµng tr¨m maý xay x¸t t­ nh©n cïng hanh nghÒ, mèi ngµy xay x¸t tõ 5 ®Õn 7 tÊn thãc g¹o. VÝ dô ë huyÖn L¹ng Giang ®· h×nh thµnh mét sè trung t©m chÕ biÕn vµ kinh doanh l­¬ng thùc gåm mét sè x· nh­ T©n H­ng, Phi M«, Yªn Mü ho¹t ®éng tõ n¨m 1995 ®Õn nay. Riªng x· T©n H­ng ®· cã 150 chñ hé gia ®×nh cã m¸y xay x¸t c«ng suÊt nhá (750 kg/ giê) sö dông mét lùc l­îng lao ®éng s¶n xuÊt vµ dÞch vô trªn 1000 ng­êi. ChÕ biÕn hoa mµu (ng« khoai s¾n ), chñ yÕu lµ tù cung tù cÊp, c¸c hé gia ®×nh chÕ biÕn hoa mµu ®Ó lµm thøc ¨n cho gia sóc lµ chñ yÕu. C«ng nghiÖp chÕ biÕn l©m s¶n ch­a phat triÓn. Cho ®Õn nay ë B¾c Giang gç chÕ biÕn b×nh qu©n ®Çu ng­êi ®¹t møc 0,05 m3 /n¨m ( so víi c¶ n­íc 0.3 m3 / n¨m ). M¸y mãc thiÕt bÞ chÕ biÕn gç cßn l¹c hËu trong ®ã 70% lµ kh©u xÎ . thiÕt bÞ méc tinh chÕ biÕn chiÕm 40% nhËp cña B¾c Ninh. ThiÕt bÞ ghÐp uèn tre gç, phñ bÒ mÆt cßn Ýt. Tû lÖ tËn dông gç trong chÕ biÕn gç cßn thÊp, b×nh qu©n 5 m3 trßn míi lµm ®­îc 1 m3 gç thµnh phÈm. Lùc l­îng tham gia chÕ biÕn l©m s¶n bao gåm c¸c doanh nghiÖp quèc doanh, t­ nh©n, gia ®×nh. HuyÖn Yªn ThÕ n¨m 2002 cã gÇn 20 c¬ së chÕ biÕn l©m s¶n trong ®ã 5 c¬ së quèc doanh cßn l¹i lµ ngoµi quèc doanh. Hµng n¨m c­a xÎ kho¶ng 5000 m3 gç trßn. C«ng nghiÖp chÕ biÕn thuû s¶n ch­a ph¸t triÓn Chñ yÕu lµ c¸c hé t­ nh©n më c¬ së chÕ biÕn víi quy m« nhá chÕ biÕn n­íc m¾m, t«m c¸ kh«, v. v.. Nghề vật liệu xây dựng Nghề này đang phát triển mạnh ở nhiều nơi vì nhu cầu xây dựng trong nhân dân ngày càng tăng. Ngoài một số xí nghiệp gạch, ngói quốc doanh và hợp tác xã các cơ sở nung vôi, gạch ngói gia đình phát triển ở khắp nơi. Nghề khai thác đá ở các vùng núi đá Bố Hạ, Sơn Động tăng lên nhiều, ở một số vùng ven sông Thương và sông Lục Nam, nghề khai thác cát sỏi xây dựng cũng phat triển. Xã Bố Hạ ( Yên Thế ) có khoảng 100 lò gạch, vôi các loại, một năm sản xuất ra 30.000 tấn vôi và 10 triệu viên gạch. Xã Tân Hưng (Lạng Giang) có 50 lò gạch tư nhân sản xuất ra 30 triệu viên một năm, có máy đùn gạch sử dụng 500 – 700 lao động thủ công để nhào đất, đóng gạch, nung gạch. Thu nhập khoảng 500 triệu đến 1 tỷ đồng. Nghề xây dựng (nề, mộc) không những chỉ khôi phục mà phát triển ở các làng nghề truyền thống, mà còn mở rộng ra nhiều nơi khác. Ở các xã Thiên Thanh, Xương Lâm (Tân Yên) nghề xây dưng gần đây phát triển rất mạnh tạo ra thu nhập hàng năm hàng trăm triệu đồng. Lao động thường được tổ chức từng tốp thợ không lớn, có 1 người thợ cả có tay nghề cao điều khiển, hoặc một chủ kinh doanh có vốn đứng đầu. c. Nghề cơ khí nông thôn Đây là một chuyên nghành quan trọng nhất của cơ cấu nông nghiệp nông thôn bao gồm cơ khí chế tạo ( công cụ máy móc, thiết bị cho sản xuất hàng nông nghiệp và sinh hoạt nông thôn), cơ khí sử dụng ( máy móc thiết bị nông nghiệp ) và cơ khí sửa chữa máy móc thiết bị. Nghề cơ khí nông thôn ở Bắc Giang bắt đầu từ nghề rèn, đúc thủ công cổ truyền, kết hợp với kỹ thuật cơ khí hiện đại du nhập vào nước ta và Bắc Giang trong những năm gần đây. Trình độ cơ khí nông thôn phụ thuộc trước hết vào trìng độ phát triển năng lượng và động lực cơ điện chung cả nước và riêng nông thôn Bắc Giang dang tăng lên. Trong lĩnh vực cơ khí chế tạo ở nông thôn Bắc Giang, ngay từ những năm 1989 – 1990, lục lượng cơ khi ( lò rèn ) cá thể, gia đình đã nhanh chóng phát triển, thích ứng với chơ chế thị trường, đáp ứng nhu cầu cấp thiết về công cụ cầm tay cà công cụ cải tiến, nửa có khi của 9 – 10 hộ nông dân, trở thành đơn vị thự chủ sản xuất kinh doanh. Hầu hết các làng rèn và các thợ rèn có truyền thống đều hồi sinh nhanh chóng và đi ngay vào sản xuất. Làng Tân Dĩnh( Lạng Giang) từ năm 1989 – 1990 đã có hộ sản xuất nông cụ, mỗi năm làm ra gần 10 nghìn cầy bừa, gưồng tuốt kúa và nông cụ các loại. Ở đây bắt đầu hình thành một số chủ doanh nghiệp tư nhân. Trong lĩnh vực cơ khí sử dụng, từ khi các hộ gia đình trở thành các đơn vị tự chủ trong sản xuất nông nghiệp và các ngành nghề tiểu thủ công nghiệp thì đa ssó họ cũng trở thành chủ sở hữu và sử dụng những máy moc nông nghiệp và công nghiệp nông thôn. Hình thức sở hữu và sử dụng máy móc thiết bị ở nông thôn cũng đa dạng: cá thể. hợp tác, quốc doanh, liên doanh. Có những hộ nông dân mua máy móc để sử dụng riêng và đi làm thuê.có những hộ gia đình không làm ruộng nhưng mua máy móc để chuyên đi làm thuê(làm đất,bơm nước, đập lúa). Trong lĩnh vực cơ khí sửa chữa công cụ, máy móc trong nông nghiệp và nông thôn trước đây tập trung vào các xưởng sửa chữa đại tu, tiểu tu va lực lượng sửa chữa của các hợp tác xã nông nghiệp. Nay các xưởng sửa chữa nay hầu như không có điều kiện và khả năng đáp ứng yêu cầu sửa chữa máy móc theo yêu cầu của các chủ máy, các hộ gia đình nên đã xuất hiện lực lượng sửa chữa tư nhân. 2.3 Tình hình dịch vụ kinh tế kỹ thuật ở nông thôn Bắc Giang Ở nông thôn Bắc Giang sản xuất nông nghiệp đã bước đầu chuyển dịch theo hướng sản xuất hàng hoá. Các nghành nghề tiểu thủ công nghiệp được hồi phục và đi vào hoạt động, đã tạo ra tiền đề cho các hoạt động dịch vụ kinh tế kỹ thuật ở nông thôn phát triển. Đến nay ở nông thôn Bắc Giang đã và đang hình thành các loại tổ chức dịch vụ kinh té kỹ thuật như: Dịch vụ về vốn cho sản xuất nông nghiệp và nghành nghề; Dịch vụ cung ứng vật tư kỹ thuật cho sanr xuất; Dịch vụ kỹ thuất sản xuất nông nghiệp và chế biến nông sản; Dịch cụ thương nghiệp mua bán sản phẩm và hàng tiêu dùng, .v.v.. Các tổ chức hoạt động dịch vụ nông thôn ở Bắc Giang hiên nay có sự tham gia của nhiều thành phần kinh tế; ở thành thị và nông thôn với nhiều hình thức khác nhau: công ty, cửa hàng, đại lý, chợ nông thôn, thương lái mua buôn, bán buôn, bán lẻ. a. Dịch vụ về vốn ở nông thôn Hiện nay tham gia các dịch vụ này chủ yếu là các ngân hàng nôngnghiệp, các quỹ tạo việc làm, quỹ xoá đói giảm nghèo,v.v.. của nhà nước. Trong mấy năm gần đây, Ngân hàng nông nghiệp đã có nhiều biện pháp để rót vốn về đến tận hộ nông dân ( là lực lượng sản xuất nông nghiệp chủ yếu hiện nay), và đã có tác dụng tích cực đến sản xuất. Tuy nhiên về thủ tục thời hạn cho vay, và lãi suất, còn có những mặt cần nghiên cứu thêm cho phù hợp với đặc điểm của nông nghiệp nông thôn.Sau khi các hợp tác xã tín dụng ở nông thôn đổ bể hàng loạt vào năm 1993, chính phủ quyết định triển khai đề án thí điểm tổ chức quỹ tín dụng nhân dân trên dịa bàn xã hoặc liên xã, để huy động và cho vay tại chỗ. Quỹ tín dụng nhân dân được tổ chức ra theo nguyên tắc tự nguyện. Kết quả thí điểm cho thấy Quỹ tín dụng nhân dân là một hình thức tổ chức tín dụng phù hợp với đặc điểm của nông thôn, và như vậy Quỹ tín dụng nhân dân có triển vọng phát triển thành hệ thống hợp tác xã tín dụng ở nông thôn Bắc Giang. Do nhu cầu về vốn của các hộ nông dân sản xuất nông nghiệp và làm ngành nghề rất lớn mà Quỹ tín dụng nhân dân chưa đáp ứng đựơc, nên vẫn đang tồn tại hình thức cho vay nặng lãi và các tổ chức tín dụng khác ở nông thôn Bắc Giang, gây thiệt hại cho nông dân thiếu vốn b. Dịch vụ cung ứng vật tư thiết bị và nguyên liệu cho sản xuất Trong nông nghiệp do tổ chức hoạt động dịch vụ của nhiều hợp tác xã nông nghiệp không đáp ứng đước yêu cầu về giống, phân bón thuốc trừ sâu, xăng dầu cho các hộ nông dân nên đến nay phần lớn các hộ nông dân sử dụng dịch vụ tư nhân trong các dịch vị này( còn các dịch vụ quốc doanh thì không với tới xã). c. Dịch vụ kỹ thuật ở nông thôn Bắc Giang Các tổ chức hoạt động dịch vụ kỹ thuật đang có chiều hướng phát triển ở nông thôn. Đây là xu thế tất yếu của qúa trình phân công hợp tác sử dụng lao động trong quá trình công nghiệp hoá. Các dịch vụ kỹ thuật được thực hiện trong sản xuất, chế biến nông sản cũng ngư trong đời sông nông thôn. Do nhu cầu thực tế của cuộc sống, ở nông thôn đã và đang hình thành các tổ chức lực lượng kỹ thuật thuộc các thành phần kinh tế khác nhau( quốc doanh, hợp tác, tư nhân ) nhưng phố biến là các tổ chức dịch vụ kỹ thuật tư nhân. Trong các dịch vụ kỹ thuật trồng trọt nổi lên là dịch vụ bán giống cây ăn trái, cây công nghiệp, cây lấy gỗ. Ở Việt Yên nhiều chủ vườn cây ăn trái có giống vải sớm đã bán hàng chục vạn cây giống con cho người trồng vải trong tỉnh. Nông sản hàng hoá và các nganh nghề tiểu thủ công nghiệp ở nông thôn phát triển đã thúc đẩy các hoạt động dịch vụ vận tải ở nông thôn, thuộc nhiều thành phần kinh tế. Ở Lạng Giang,Lục Ngạn, Sơn Động đã hình thành mạng lưới ô tô vận chuyển hàng hoá và hành khách hoạt động hàng ngày từ các thị trấn ( Trũ, Vôi, Kép,v.v..) về các tỉnh lỵ và thành phố như Hà Nội, Hải Phòng,v.v... Lực lượng dịch vụ xây dựng ở nông thôn cũng ngày càng phát triển không chỉ trong nông thôn mà cả ở thị xã. d. tình hình dịch vụ thương nghiệp nông thôn Hiện nay dịch vụ này có chiều hướng gia tăng mạnh trước hết ở các vùng, các xã co nhiều nông sản hàng hoá và nhiều ngành nghề tiểu thủ công nghiệp, vì ở đây có nhu cầu lớn về cung ứng nguyên liệu, vật tư và lưu thông tiêu thụ sản phẩm. Tổ chức lực lượng dịch vụ thương nghiệp ở nông thôn phát triển nhanh chóng, từ chỗ mang các chợ sắn có, thành lập các chợ mới đến việc hình thành các thị tứ, thị trấn, hình thành các phố làng, các tụ điểm công thương nghiệp mới. VÝ dô: chî CÇu Míi( Lôc Ng¹n), chî T©n DÜnh( L¹ng Giang),v.v... 2.4 T×nh h×nh x©y dùng vµ ph¸t triÓn kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ – x· héi ë n«ng th«n B¾c Giang trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp, n«ng th«n Ph¸t triÓn kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ ë B¾c Giang trong nh÷ng n¨m ®æi míi, hÖ thèng c«ng tr×nh kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ cho n«ng nghiÖp n«ng th«n ®· ®­îc x©y dùng vµ hoµn thiÖn tõng b­íc. XÐt trªn gãc ®é kÕt cÊu h¹ tÇng phôc vô c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp, n«ng th«n, cã bèn lo¹i quan träng nhÊt lµ ®iÖn, giao th«ng, th«ng tin liªn l¹c vµ thuû lîi. N¨m 1998, toµn vïng cã 210/227 x· cã ®iÖn l­íi quèc gia, chiÕm tû lÖ 92.5%. hiÖn nay, cã 7 huyÖn ®¹t møc 100% x· cã ®iÖn, sè x· cã ch¹m biÕn thÕ ®iÖn chiÕm tû lÖ 96,5%, sè th«n cã ®iÖn 96,4%. Sè hé dïng ®iÖn trong s¶n xuÊt sinh ho¹t chiÕm tû lÖ 89,5%, trong ®ã cao nhÊt lµ thÞ x· Bøc Giang 95,6%, huyÖn ViÖt Yªn: 94,7%.(1) Nhê cã ®iÖn l­íi quèc gia nªn c¸c vïng n«ng th«n B¾c Giang trong nh÷ng n¨m ®æi míi ®· khëi s¾c trªn nhiÒu mÆt nhÊt lµ mua s¾m m¸y mãc phôc vô s¶n xuÊt vµ ®êi sèng. HÖ thèng ®iÖn l­íi quèc gia phñ kh¾p c¸c x·, c¸c th«n ®· phôc vô ®¾c lùc nhu cÇu t­íi tiªu n­íc ®¶m b¶o n­íc cho th©m cach c©y trång chÝnh vô vµ vô ®«ng. V× cã ®iÖn nªn bµ con n«ng d©n mua s¾m thªm m¸y mãc, thiÕt bÞ phôc vô lµm ®Êt, tuèt lóa, chÕ biÕn thøc ¨n gia sóc, xay x¸t g¹o, vËn chuyÓn. NhiÒu lµng nghÒ truyÒn thèng vµ c¸c c¬ s¬ s¶n xuÊt tiÓu thñ c«ng nghiÖp ®· sö dông nguån n¨ng l­îng ®iÖn thay thÕ c¸c ngu«n n¨ng l­îng than, cñi trong s¶n xuÊt tõ ®ã n©ng cao s¶n xuÊt vµ chÊt l­îng s¶n phÈm. Quy tr×nh s¶n xuÊt c¸c ngµnh nghÒ vµ s¶n phÈm truyÒn thèng ®­íc hiÖn ®¹i ho¸ nhê ®iÖn l­íi quèc gia. C«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng, l©m, thuû s¶n ®· ®­îc ®iÖn khÝ ho¸ vµ c¬ khÝ ho¸ cao so víi nh÷ng n¨m tr­íc. HiÖp hßa lµ huyÖn cã c«ng nghiÖp n«ng th«n ph¸t triÓn víi nhÞp ®é nhanh nhÊt. N¨m 2002 so víi n¨m 1998, nhiÒu lo¹i c«ng nghiÖp ®Þa ph­¬ng t¨ng nhanh: sø d©n dông t¨ng 2,4 lÇn; thuû tinh t¨ng 3,2 lÇn; thùc phÈm t¨ng 1,6 lÇn; g¹ch nhãi t¨ng 1,7 lÇn; chÕ biÕn gç t¨ng 1,65 lÇn. ChÊt l­îng s¶n phÈm cña c«ng nghiÖp n«ng th«n d­îc c¶i thiÖn râ rÖt.