Phát triển thị trường trái phiếu doanh nghiệp Việt Nam, tạo kênh huy động vốn hiệu quả

y đổi của nền kinh tế thị trường nhằm tăng tính hấp dẫn của TPDN. Các DN cần nghiên cứu, áp dụng hình thức phát hành TP có lãi suất thả nổi, khi đó lãi suất TP sẽ phản ánh sự tác đông của thị trường, cũng như giảm được thiệt hại do ảnh hưởng của lạm phát khi nắm giữ TP. Từ đó, TP sẽ hấp dẫn các nhà đầu tư, góp phấn làm tăng tính thanh khoản của TP. Các DN cần nâng cao, đổi mới tư duy quản lý DN và sử dụng vốn có hiệu quả: Cần phải đảm bảo được 3 khâu quan trọng, đó là: DN xây dựng được chiến lược phát triển dài hạn, trong đó có việc huy động vốn; có phương thức quản lý ngân quỹ hiệu quả; công bố thông tin và tiến hành các thủ tục phát hành TPDN. Trước hết, về việc huy động vốn, DN cần phải xác định nhu cầu huy động vốn là để đầu tư, để trả nợ hay để sản xuất kinh doanh. Nhưng dù với mục đích nào thì DN cũng cần phải gắn với việc huy động với việc sử dụng vốn, quản lý tốt ngân quỹ. Các DN phải nổ lực, cố gắng trong quá trình sản xuất kinh doanh. Cần có phương án và đảm bảo sử dụng nguồn vốn huy động một cách hiệu quả. Từ đó có thể đạt lợi nhuận cao đảm bảo khả năng thanh toán vốn gốc và lãi cho các nhà đầu tư đúng hạn. Qua đó, tạo được niềm tin cho nhà đầu tư; bảo đảm an toàn tài chính. Về công bố thông tin và các thủ tục phát hành TP, đây là mảng đặc biệt quan trong mà bất cứ DN nào khi muốn phát hành TP cũng cần chú ý. Mọi thông tin cần thiết và liên quan đến việc phát hành TP của DN cần phải được công bố rộng rãi, minh bạch tạo sự tin cậy cho các nhà đầu tư. Các DN phát hành TP cần phải tuân thủ theo chuẩn mực kế toán- kiểm toán Việt Nam và quốc tế. Việc cung cấp các thông tin, số liệu phải chính xác với thực trạng, được hạch toán kịp thời. Xây dựng và thẩm định dự án thật kỹ trước khi quyết định đầu tư; phải nhận diện được rủi ro trong hoạt động kinh doanh và có biện pháp hạn chế rủi ro; đảm bảo tỷ lệ lợi nhuận phải cao hơn lãi suất tiền gửi tiết kiệm Về quy trình phát hành TP, DN có thể tham khảo tư vấn của các chuyên gia, các tổ chức trong và ngoài nước, nhưng điều mấu chốt là DN vẫn phải là người đưa ra quyết định cuối cùng và phải hết sức chú ý gắn việc phát hành TP với việc huy động vốn. Qua đó, giúp cho các nhà đầu tư có cái nhìn tích cực hơn đối với TPDN, đây là điều kiện hết sức quan trọng giúp TPDN tiếp cận các nhà đầu tư dễ dàng hơn. Các NH cần tham gia tích cực vào sự phát triển của TTTPDN Đặc điểm của nền kinh tế Việt Nam với tiềm năng về vốn trong dân cư còn rất lớn nên sự tham gia của các NHTM vào TTCK là hết sức cần thiết, nhất là trong giai đoạn TTTPDN còn sơ khai. Thực tế hiện nay, hầu hết các công ty chứng khoán đều là một bộ phận của các NHTM, trong xu thế tự do cạnh tranh, các công ty chứng khoán ngày càng có nhiều dịch vụ tư vấn khá tốt cho các DN muốn phát hành chứng khoán lẫn cho các nhà đầu tư muốn tham gia TTCK. Các NH phải chuyên nghiệp hóa hoạt động đầu tư thông qua việc thành lập công ty chứng khoán và công ty quản lý quỹ đầu tư. Việc làm này cũng tạo ra tiền đề giúp cho TTCK đi vào hoạt động một cách chuyên nghiệp. Khi đó, đầu tư vào TTTP DN sẽ là các công ty quản lý quỹ đầu tư với vai trò là NH đầu tư trong việc huy động vốn thông qua việc thành lập các quỹ. Các nhà đầu tư nhỏ lẻ có thể ủy thác vốn và tham gia vào thị trường đầu tư bằng cách mua các chứng chỉ quỹ. Và đến lượt công ty chứng khoán tham gia và thể hiện vai trò của mình như là một NH đầu tư ở chỗ thực hiện tư vấn, môi giới, lưu ký và bảo lãnh phát hành… Do vậy, để TTTPDN phát triển, cần thực hiện một số vấn đề sau : - Xác định hệ thống NH và TTTPDN không tồn tại mâu thuẫn, tuy đối lập với nhau về lợi ích nhưng vẫn có mối quan hệ nhất định, chúng cần hỗ trợ nhau để đáp ứng nhu cầu của các DN và nhà đầu tư. - Trong giai đoạn hiện nay, khuyến khích các NHTM tham gia TTCK với vai trò trung gian, cầu nối giữa các DN, nhà đầu tư với TTTPDN. Các NHTM, cụ thể là các công ty chứng khoán cần tư vấn cho DN về việc phát hành TP huy động vốn, tư vấn cho nhà đầu tư về TPDN như một loại chứng khoán ít rủi ro và có thu nhập ổn định. - Về lâu dài, nên định hướng xây dựng hệ thống NH trở thành chủ thể chủ yếu cung cấp các công cụ nợ ngắn hạn, còn các công cụ nợ trung dài hạn là của TTTPDN. Muốn vậy, cần có một quá trình tạo lập và hoàn thiện đủ điều kiện cũng như khung pháp lý cần thiết cho sự phát triển của hệ thống NH và TTTPDN trong mối quan hệ hỗ trợ vì sự phát triển an toàn của thị trường tài chính và của nền kinh tế quốc gia. Phát triển các trung tâm lưu ký TP riêng biệt Đa số các nhà đầu tư khi mua TP đều nắm giữ cho đến khi đáo hạn. Các hình thức mua bán giao dịch TP hầu như chưa được quan tâm. Do đó, cần tạo điều kiện cho các TP dễ dàng chuyển nhượng, làm tăng tính thanh khoản cho TP. Một trong những biện pháp thiết thực đó là hình thành và phát triển trung tâm lưu ký TP. Trung tâm này cung cấp dịch vụ đăng ký, lưu ký chứng khoán phát hành ra công chúng và cung cấp dịch vụ bù trừ, thanh toán các giao dịch chứng khoán niêm yết. Ứng dụng công nghệ thông tin hiện đại vào các quy trình đăng ký, lưu ký, thanh toán bù trừ nhằm tạo diều kiện dễ dàng cho các nhà đầu tư, các DN phát hành tiếp cận thị trường nhanh chóng, kịp thời, hiệu quả. Qua đó, hỗ trợ tích cực cho việc giao dịch mua bán TP trên thị trường, hạn chế rủi ro trong quá trình giao dịch, mở rông được phạm vi giao dịch thúc đẩy thị trường thứ cấp phát triển mạnh. Ngoài ra, thông qua trung tâm lưu ký, các TP được quản lý tập trung giúp cho các DN dễ dàng hơn trong việc kiểm soát nguồn nợ vay, và dễ dàng tiếp cận với những thông tin về chủ thể phát hành cũng như người nắm giữ TP. 3.2.2.3. Về phía nhà đầu tư TP: Cần nhận thức đúng đắn và trang bị những hiểu biết nhất định về TP. Cần xem xét một tỷ lệ TP nhất định trong danh mục đầu tư của mình, tham gia tích cực vào việc phát triển thị trường phát hành cũng như thị trường giao dịch. Khuyến khích và tạo điều kiện cho hoạt động của các quỹ đầu tư, quỹ hưu trí… vì đây là những nhà đầu tư tiềm năng và ổn định của TTTP. Các nhà đầu tư TP phải chuyên nghiệp hóa cách thức đầu tư trên TTTP. Hiện nay, các nhà đầu tư chủ yếu là các tổ chức như: Công ty bảo hiểm, quỹ hưu trí,… nên cần phải có một phương án sử dụng vốn thật an toàn hiệu quả. Các nhà đầu tư này càng phát triển vững mạnh là một động lực to lớn cho sự phát triển TTTPDN, góp phần tạo ra một lượng cầu to lớn về TP. Ngược lại, khi TTTP phát triển thì đây là một kênh đầu tư vốn hiệu quả của các quỹ này. Kết luận chương 3: Tóm lại, TTTPDN Việt Nam còn rất tiềm năng. Bên cạnh những cơ hội triển vọng, còn vô số khó khăn thách thức. Để TTTP phát huy được vai trò một kênh huy động vốn hiệu quả trong nền kinh tế, cùng với TTCP góp phần thúc đẩy thị trường vốn phát triển. Chúng ta cần nghiên cứu và triển khai các giải pháp đồng bộ, thiết thực, mang lại hiệu quả cao. Bên cạnh đó, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa cơ quan quản lý, DN và nhà đầu tư trong quá trình xây dựng và phát triển TTTP. Với những vấn đề đã nghiên cứu và trình bày như trên, chúng ta hoàn toàn có căn cứ để tin rằng TTTPDN sẽ có những bước phát triển vượt bật trong tương lai, thúc đẩy thị trường tài chính phát triển, góp phần tạo một kênh huy động vốn hiệu quả phục vụ cho sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. KẾT LUẬN Với công cuộc đổi mới và cải cách kinh tế, nền kinh tế Việt Nam đã từng bước chuyển đổi từ cơ chế kế hoạch tập trung sang cơ chế thị trường và ngày càng hội nhập sâu rộng hơn vào nền kinh tế khu vực và thế giới. Đặc biệt, sau khi Việt Nam gia nhập Tổ chức Thương mại thế giới (WTO), đã mở ra nhiều cơ hội cũng như thách thách cho nền kinh tế nước ta. Để có thể hòa nhịp cùng nền kinh tế thế giới, đòi hỏi chúng ta phải không ngừng đổi mới kỹ thuật công nghệ, nâng cao trình độ đội ngũ quản lý, tạo môi trường kinh doanh thông thoáng… Đặc biệt, phải thúc đẩy thị trường vốn phát triển, trong đó thị trường trái phiếu giữ vai trò chủ đạo. Hiện nay, thị trường tài chính có nhiều biến động khiến các doanh nghiệp khó tiếp cận với nguồn vốn thông qua phát hành cổ phiếu và vay ngân hàng. Do đó, cần tìm một nguồn huy động mới. Và phát hành trái phiếu đã đáp ướng được nhu cầu đó. Đây là một kênh huy động vốn nợ có hiệu quả, vừa tăng tính tự chủ, độc lập cho doanh nghiệp, vừa chia sẻ rủi ro cho nhiều nhà đầu tư, san sẽ gánh nặng cho hệ thống ngân hàng. Tuy nhiên, thị trường trái phiếu doanh nghiêp Việt Nam còn non trẻ, hệ thống pháp lý chưa hoàn thiện, chưa có tổ chức định mức tín nhiệm, trình độ quản lý doanh nghiệp còn kém, chưa có đường cong lãi suất chuẩn, các doanh nghiệp còn xa lạ với hình thức phát hành trái phiếu… Chúng ta cần nghiên cứu và triển khai các giải pháp một cách đồng bộ từ phía cơ quan quản lý nhà nước, các chủ thể phát hành, đến nhà đầu tư. Đề tài “PHÁT TRIỂN THỊ TRƯỜNG TRÁI PHIẾU DOANH NGHIỆP VIỆT NAM, TẠO KÊNH HUY ĐÔNG VỐN HIỆU QUẢ” được thực hiện xuất phát từ yêu cầu đó. Qua đó, đã đề xuất một số kiến nghị với các cơ quan quản lý nhà nước về môi trường pháp lý. Đồng thời, đưa ra một số biện pháp nhằm giúp doanh nghiệp dễ dàng tiếp cận với nhiều nguồn vốn, nâng cao nhận thức, thay đổi tư duy của các doanh nghiệp và nhà đầu tư, thu hút sự quan tâm của các đối tượng này đối với thị trường TPDN… Tuy nhiên, ở một mức độ nào đó thì đề tài vẫn còn có những khiếm khuyết trong việc phát triển các giải pháp này. Tóm lại, trong điều kiện nền kinh tế nước ta hiện nay, việc phát triển thị trường TPDN là một tất yếu khách quan. Chúng ta hy vọng rằng với những bước đi hợp lý, các giải pháp được triển khai một cách đồng bộ, thị trường TPDN Việt Nam sẽ có những bước phát triển mạnh mẽ trong tương lai, phát huy vai trò của một kênh huy động trung dài hạn hiệu quả, góp phần đóng góp vào công cuộc phát triển kinh tế của đất nước. TÀI LIỆU THAM KHẢO I. Văn bản pháp lý: 1. Quốc Hội khoá 11, Luật Chứng khoán (Luật số 70/2006/QH 11) năm 2006 về chứng khoán và thị trường chứng khoán. 2. Quốc Hội khóa 11, Luật Doanh nghiệp (Luật số 60/2005/QH11) năm 2005. 3. Chính phủ, Nghị định 144/2003/NĐ-CP ngày 28/11/2003 về chứng khoán và thị trường chứng khoán. 4. Chính phủ, Nghị định 52/2006/NĐ-CP ngày 19/5/2006 về phát hành trái phiếu doanh nghiệp. 5. Thủ Tướng Chính phủ, Quyết định số 163/2003/QĐ-TTg ngày 05/08/2003 về việc phê duyệt chiến lước phát triển thị trường chứng khoán Việt Nam đến năm 2010. 6. Bộ Tài Chính, Quyết định số 86/2008/QĐ-BTC ngày 15/01/2008 về phê duyệt đề án xây dựng thị trường giao dịch trái phiếu chính phủ chuyên biệt. 7. Thống đốc Ngân hàng nhà nước, Quyết định số 1287/2002/QĐ-NHNN ngày 22/11/2002 về việc ban hành Quy chế phát hành giấy tờ có giá của tổ chức tín dụng để huy động vốn trong nước. 8. Ủy ban Chứng khoán nhà nước, Quyết định sè 301/QĐ-UBCK ngày 09/05/2006 Về việc ban hành Quy chế xét duyệt đăng ký phát hành chứng khoán ra công chúng, cấp phép niêm yết chứng khoán, cấp phép hoạt động kinh doanh và dịch vụ chứng khoán. 9. Các thông tư hướng dẫn và văn bản khác có liên quan. II. Tài liệu tiếng Việt 1. Nguyễn Thị Thúy Nga (2005), Thực trạng và các giải pháp phát triển thị trường trái phiếu Việt Nam, Luận văn Thạc sĩ kinh tế, Trường Đại học Kinh tế Thành Phố Hồ Chí Minh. 2. PGS.TS Phan Thị Bích Nguyệt (2006), Đầu tư tài chính, NXB Thống kê. 3. PGS.TS Trần Ngọc Thơ chủ biên (2005), Tài chính doanh nghiệp hiện đại, Nhà Xuất bản Thống kê. 4. TS Nguyễn Minh Kiều (2006-2007), Định giá trái phiếu, Chương trình giảng dạy kinh tế Fulbright 5. PGS.TS Sử Đình Thành (2006), Lý thuyết tài chính – tiền tệ, NXB Thống kê. 6. Mai Thị Thu Vân (2006), Phát triển thị trường trái phiếu doanh nghiệp ở Việt Nam, Luận văn Thạc si kinh tế, Trường Đại học Kinh tế Thành Phố Hồ Chí Minh. 7. Hội thảo (08/4/2008), Thị trường vốn Việt Nam, TP. HCM 8. Hội thảo (14/8/2007), Phát hành trái phiếu doanh nghiệp Việt Nam, Bộ Tài Chính, Hà Nội. III. Tài liệu báo chí và tạp chí: 1. ThS. Lê Quang Cường, “Xây dựng mô hình tổ chức định mức tín nhiệm ở Việt Nam”, Tạp chí Phát triển kinh tế (số tháng 4/2007), trang 31-32. 2. TS. Nguyễn Thị Loan, “Phân tích các phương thức phát hành trái phiếu tại các Ngân hàng Thương mại Việt Nam”, Tạp chí Phát triển kinh tế (số tháng 6/2007), trang 29-30. 3. ThS Nguyễn Hữu Tú (03/2005), “Góp bàn về phát hành trái phiếu Công ty ở Việt Nam”, Tạp chí Chứng khoán Việt Nam, (Số 3), tr.22-24. 4. Diễn đàn nghiên cứu Tài chính Tiền tệ, “Phát triển thị trường vốn Việt Nam đến năm 2010 và định hướng đến năm 2020”, Tạp chí Thị trường Tài chính Tiền tệ (số 8(220) ngày 15/04/2007) , trang 22-23. 5. TS. Võ Trí Thành, “Thị trường tài chính Việt Nam: Thực trạng và tác động của việc Việt Nam gia nhập WTO”, Tạp chí Đầu tư chứng khoán (số 28 ngày 10/7/2006), trang 12. 6. Thông tin tham khảo trên các website : www.mof.gov.vn, www.vienkinhte.hochiminhcity.gov.vn, www.kiemtoan.com.vn, www.nciec.gov.vn, www.sbc.gov.vn, www.bidv.com.vn, www.vir.com.vn, www.vneconomy.com.vn, www.sbv.gov.vn, www.adb.org.vn, www.centralbank.vn, www.ors.com.vn III. Tài liệu tiếng Anh: 1. ERD Working Paper No. 35: Economics and research Department (www.adb.org), Raul Fabella Srinivasa Madhur (2/2003), “bond market development in east asia: issues and challenges” 2. Bill Rini (bill at moneypages.com), Mike Tinnemeier (12/11/2002), “Bonds- Moody Bond Ratings” 3. Dow Jones News (25/8/2003), “ Sinopec to issue bond : Cheaper than borrowing from banks”. Phụ lục 1A: Phân lại TPDN  Căn cứ theo hình thức phát hành: + TP được phát hành theo mệnh giá là loại TP mà người sở hữu TP phải trả cho người phát hành một số tiền bằng đúng mệnh giá TP để có được TP đồng thời người sở hữu TP sẽ nhận được một cam kết chi trả lãi định kỳ và nhận lại số vốn gốc bằng đúng mệnh giá TP khi đáo hạn từ người phát hành. + TP được phát hành theo hình thức chiết khấu (discount) là loại TP không có kỳ lãnh lãi. Nhà đầu tư sẽ mua TP này với giá thấp hơn mệnh giá, tiền lãi TP chính là phần chênh lệch giữa giá mua và mệnh giá.  Căn cứ theo tính chất chuyển nhượng: + TP vô danh là TP không mang tên trái chủ, cả trên chứng chỉ cũng như trên sổ sách của người phát hành. Những phiếu trả lãi đính theo tờ chứng chỉ, và khi đến hạn trả lãi, người giữ TP chỉ việc xé ra và mang tới NH nhận lãi. Khi TP đáo hạn, người nắm giữ nó mang chứng chỉ tới NH để nhận lại khoản cho vay. + TP ký danh là loại TP có ghi tên và địa chỉ của trái chủ, trên chứng chỉ và trên sổ của người phát hành. Hình thức ghi danh có thể chỉ thực hiện cho phần vốn gốc, cũng có thể là ghi danh toàn bộ, cả gốc lẫn lãi. Dạng ghi danh toàn bộ mà đang ngày càng phổ biến là hình thức ghi sổ. TP ghi sổ hoàn toàn không có dạng vật chất, quyền sở hữu được xác nhận bằng việc lưu giữ tên và địa chỉ của chủ sở hữu trên máy tính.  Căn cứ theo lãi suất TP + TP có lãi suất thả nổi Là loại TP mà lãi suất coupon không được ấn định từ đầu mà sẽ được điều chỉnh theo sự biến động của một chỉ số lãi suất thị trường tổng thể nào đó. Với loại TP này, lãi suất coupon sẽ được tái ấn định theo định kỳ một năm hay nửa năm một lần, để phản ánh đúng những diễn biến của lãi suất trên thị trường . Như vậy, công ty phát hành và những người đầu tư có thể được bảo vệ phần nào trước những rủi ro lãi suất. + TP có lãi suất cố định: Đây là loại phổ biến nhất, là TP mà mức lãi coupon sẽ được ấn định trước và cố định không chịu tác động của các yếu tố thị trường. lãi coupon sẽ được nhận định kỳ 6 tháng hay 1 năm trong suốt chu kỳ của TP.  Căn cứ theo phạm vi lưu thông + TP quốc nội + TP quốc tế  Theo thời gian đáo hạn: + TP ngắn hạn: Thời hạn 1 đến 5 năm: + TP trung hạn: Thời hạn 5 đến 15 năm + TP dài hạn: Trên 15 năm. + TP vĩnh viễn: Đây là TP không có ngày đáo hạn. Loại TP này thường được thực hiện trả nợ tuỳ theo lựa chọn của công ty phát hành. Loại TP này không phổ biến ở Mỹ, nhưng cũng phổ biến ở một số nước như Anh Quốc (công trái hợp nhất), ở Pháp (Công trái thực lợi).  Căn cứ theo mức độ an toàn + TP có đảm bảo: Là TP được đảm bảo bằng những tài sản thế chấp cụ thể, thường là bất động sản và các thiết bị. Người nắm giữ TP này được bảo vệ ở một mức độ cao trong trường hợp công ty phá sản, vì họ có quyền đòi nợ đối với một tài sản cụ thể. + TP không bảo đảm: Là TP không được đảm bảo bằng tài sản mà bằng uy tín của công ty. Nếu công ty bị phá sản, những trái chủ của TP này được giải quyết quyền lợi sau các trái chủ có bảo đảm, nhưng trước cổ động.  Căn cứ vào đối tượng của TP + TP bất động sản: TP bất động sản có lãi suất bình thường cộng với một tỷ lệ tăng giá trị bất động sản nhất định. + TP vàng: TP vàng là một loại TP thanh toán bằng tiền vàng. + TP mệnh giá Đôla được phát hành tại Mỹ bởi những công ty nước ngoài. Thông lệ giao dịch đối với loại TP này cũng giống như đối với các TPDN Mỹ. TP đảm bảo bằng hàng hóa là những TPDN được phát hành với mệnh giá gắn với giá của một số hàng hóa nhất định.  Căn cứ vào đối tượng chịu trách nhiệm chi trả TP: + TP chi nhánh: TP chi nhánh rất phổ biến trong ngành công nghiệp đường sắt, ở đây nghĩa vụ trả nợ của TP thuộc về các chi nhánh hay các đơn vị trực thuộc hệ thống đường sắt. Ban đầu TP này có thể là TP của một công ty mà sau đó bị một công ty khác thôn tính. Sau khi chiếm hữu được công ty con, công ty mẹ không can thiệp vào số TP này và gọi chúng là TP chi nhánh hay TPDN con. + TP liên kết: TP liên kết do hai công ty hay nhiều hơn cùng chịu trách nhiệm thanh toán. Các TP này thờng được bảo đảm bằng các tài sản khác nhau của những công ty liên kết nói trên. TP này rất phổ biến trong lĩnh vực đường sắt khi một vài công ty muốn huy động vốn bằng hình thức phát hành TP để tài trợ cho những thiết bị chung như cầu cống, các sân ga. + TP được bảo đảm hay TP ký hậu: Đây là TP mà việc thanh toán cả vốn và lãi được bảo đảm bởi một công ty khác chứ không phải là người phát hành. Loại TP này thường được sử dụng phổ biến trong ngành công nghiệp nói chung cũng như ngành đường sắt nói riêng, khi một công ty được hưởng lợi từ công ty phát hành TP đứng ra đảm bảo việc thanh toán TP cho công ty này. Ngoài những đặc điểm trên, mỗi đợt TP được phát hành có thể được gắn kèm theo những đặc tính riêng khác nữa nhằm đáp ứng nhu cầu cụ thể của một bên nào đó. Cụ thể: + TP có thể mua lại: cho phép người phát hành mua lại chứng khoán trước khi đáo hạn khi thấy cần thiết. Đặc tính này có lợi cho người phát hành song lại bất lợi cho người đầu tư, tổ chức phát hành được phép đơn phương thay đổi thời hạn của TP và do đó kết thúc các dòng thanh toán sớm hơn dự kiến ban đầu. Việc phát hành loại TP này thường được áp dụng khi lãi suất trên thị trường giảm xuống. Nếu công ty phát hành thực hiện quyền này, họ có thể huy động được khoản vốn khác thay thế cho số TP này với một mức chi phí có lợi hơn nên loại TP này có thể có lãi suất cao hơn so với những TP khác có cùng thời hạn. + TP có thể bán lại: cho phép người nắm giữ TP được quyền bán lại TP cho bên phát hành trước khi TP đáo hạn. Quyền chủ động trong trường hợp này thuộc về nhà đầu tư. Nếu lãi suất trên thị trường tăng khiến cho giá TP giảm xuống, người đầu tư có thể tránh được khoản thua lỗ bằng cách thực hiện quyền bán lại đó. Do đó lãi suất của TP này có thể thấp hơn so với những TP khác có cùng thời hạn. + TP có thể chuyển đổi: cho phép người nắm giữ nó có thể chuyển đổi TP thành cổ phiếu thường. Tùy theo lựa chọn của mình, người đầu tư có thể quyết định có thực hiện điều khoản chuyển đổi này hay không. Thông thường, việc chuyển đổi chỉ diễn ra khi công ty có kết quả kinh doanh cũng như triển vọng kinh doanh tốt và cổ phiếu tăng giá hoặc có tiềm năng tăng giá mạnh trên thị trường. + TP chuyển đổi có thể được công ty thu hồi trước hạn. Lãi suất giảm có thể dẫn đến việc TP được thu hồi trước hạn do công ty phát hành muốn thay khoản nợ của mình bằng một khoản vay khác với lãi suất thấp hơn. TP chuyển đổi có các loại như sau: o TP chuyển đổi có thể thu hồi trước hạn; o TP chuyển đổi theo điều khoản của quỹ thanh toán nợ. Điều khoản này cho phép công ty phát hành TP thu hồi trước hạn một số TP nhất định mỗi năm. o TP chuyển đổi có tỷ lệ chuyển đổi khác nhau. Đối với TP này số cổ phần thường mà TP có thể đổi được khác nhau theo từng thời điểm trong thời hạn TP. o TP chuyển đổi có lãi suất liên quan với lợi tức cổ phần thường. Khi lãi suất được điều chỉnh, lãi suất TP tính trung bình hàng năm sẽ luôn cao hơn lợi tức cổ phần thường. Ngoài ra, trên thị trường quốc tế còn có các loại TP sau: + TP ủy thác thế chấp: TP ủy thác thế chấp là TP được đảm bảo bằng quyền giữ tài sản thế chấp của một loạt các chứng khoán nợ khác do người nhận tín thác hay một công ty tín thác nắm giữ. Loại TP này thường do một công ty mẹ phát hành trên cơ sở thế chấp các chứng khoán của một công ty con. + Chứng chỉ người tiếp quản: Chứng chỉ này do người tiếp quản một công ty đang trong tình trạng phá sản phát hành nhằm cấp vốn cho hoạt động bảo vệ tài sản còn lại của công ty. Đây là các giấy nhận nợ ngắn hạn được tòa án chấp thuận. Những TP này rất dễ gặp rủi ro và phụ thuộc vào uy tín chung của công ty. + TP mua bất động sản: TP này chủ yếu sử dụng để mua bất động sản mặc dù người ta cũng có thể sử dụng chúng trong việc huy động vốn. Một tài sản được sử dụng như tiền mặt do bên mua thế chấp cho bên bán nhằm mục đích đảm bảo đối ứng với giá trị bất động sản đã bán trên sổ sách kế toán. TP phát hành được đảm bảo bằng tài sản thế chấp nói trên. Số tiền thu được từ việc bán TP được sử dụng để thanh toán tiền mua bất động sản. Trong trường hợp huy động vốn thì TP loại này thường được phát hành bởi công ty đang trong tình trạng sắp bị công ty khác "thôn tính". TP này sẽ được bảo đảm bằng số cổ phần đang bị công ty thôn tính tiến hành. + TP chuyển tiếp: TP chuyển tiếp là các chứng chỉ TP tạm thời và có thể được chuyển đổi thành TP có kỳ hạn xác định. Trong thời gian bảo lãnh phát hành, nếu không có sẵn các TP dài hạn thì công ty thường phát hành TP tạm thời. + TP gia hạn: Trong trường hợp không có đủ nguồn tài chính cần thiết, để thu hồi TP khi đến hạn công ty có thể lựa chọn hình thức trì hoãn thời hạn thanh toán mà không cần phải thay đổi chứng khoán hay các điều khoản khác của hợp đồng TP, bằng cách sử dụng TP gia hạn. TP loại này có ghi rõ quyền kéo dài thời hạn thanh toán TP của công ty. + TP dự tính: Khi thôn tính công ty khác bằng hình thức trao đổi cổ phiếu, một công ty thường dự tính trước các khoản nợ và tài sản nợ của công ty đang bị chiếm hữu. Sau đó công ty mẹ (tức là công ty thôn tính) sẽ phát hành các TP theo dự tính nói trên. Bởi vậy TP này được gọi là TP dự tính. + TP đăng ký vốn gốc: TP đăng ký vốn là TP lãi suất có phần vốn được đăng ký theo tên của người sở hữu TP còn phần phiếu lãi suất đính kèm dới dạng vô danh. Bất kỳ ai cầm phiếu lãi suất này đều có thể bán lại hay được hưởng lãi suất ghi trên phiếu còn phần vốn đã đăng ký thì chỉ có thể do chính người đăng ký TP chuyển nhượng. + TP đăng ký vốn gốc và lãi suất: Là TP không có phần phiếu lãi suất đính kèm. Cả vốn và lãi chỉ trả cho người sở hữu TP theo một thời hạn nhất định. Do khả năng chuyển nhượng hạn chế nên giá thị trường của TP đăng ký thấp hơn TP đính kèm lãi suất tương ứng. Phụ lục 1B: ĐIỀU KIỆN PHÁT HÀNH TRÁI PHIẾU DOANH NGHIỆP Điều kiện chào bán trái phiếu ra công chúng bao gồm: - Doanh nghiệp có mức vốn điều lệ đã góp tại thời điểm đăng ký chào bán từ mười tỷ đồng Việt Nam trở lên tính theo giá trị ghi trên sổ kế toán; - Hoạt động kinh doanh của năm liền trước năm đăng ký chào bán phải có lãi, đồng thời không có lỗ luỹ kế tính đến năm đăng ký chào bán, không có các khoản nợ phải trả quá hạn trên một năm; - Có phương án phát hành, phương án sử dụng và trả nợ vốn thu được từ đợt chào bán được Hội đồng quản trị hoặc Hội đồng thành viên hoặc Chủ sở hữu công ty thông qua; - Có cam kết thực hiện nghĩa vụ của tổ chức phát hành đối với nhà đầu tư về điều kiện phát hành, thanh toán, bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của nhà đầu tư và các điều kiện khác. (Trích Luật chứng khoán) Phụ lục1C CÁC PHƯƠNG THỨC PHÁT HÀNH TRÁI PHIẾU DOANH NGHIỆP 1. Bảo lãnh phát hành trái phiếu: Tổ chức bảo lãnh phát hành trái phiếu + Tổ chức bảo lãnh phát hành trái phiếu doanh nghiệp gồm các công ty chứng khoán và các định chế tài chính khác theo quy định của pháp luật. + Bộ Tài chính quy định tiêu chuẩn của tổ chức bảo lãnh phát hành trái phiếu và công bố công khai hàng năm để doanh nghiệp phát hành trái phiếu và các tổ chức bảo lãnh phát hành trái phiếu thực hiện. Phương thức bảo lãnh phát hành trái phiếu + Việc bảo lãnh phát hành trái phiếu doanh nghiệp có thể do một hoặc một số tổ chức đồng thời thực hiện. + Trường hợp nhiều tổ chức cùng thực hiện bảo lãnh phát hành trái phiếu, thực hiện theo phương thức đồng bảo lãnh phát hành trái phiếu. Phí bảo lãnh phát hành trái phiếu + Phí bảo lãnh phát hành trái phiếu do tổ chức phát hành thoả thuận với tổ chức nhận bảo lãnh phát hành. + Phí bảo lãnh phát hành trái phiếu được tính vào chi phí phát hành trái phiếu và hạch toán vào chi phí kinh doanh hoặc giá trị dự án, công trình sử dụng nguồn thu từ phát hành trái phiếu. 2. Đại lý phát hành trái phiếu: Tổ chức đại lý phát hành trái phiếu + Tổ chức đại lý phát hành trái phiếu là các công ty chứng khoán, tổ chức tín dụng và các định chế tài chính khác theo quy định của pháp luật. + Bộ Tài chính quy định tiêu chuẩn của tổ chức làm đại lý phát hành trái phiếu doanh nghiệp. Phương thức đại lý phát hành trái phiếu + Tổ chức phát hành trái phiếu có thể uỷ thác cho một hoặc một số tổ chức cùng làm nhiệm vụ đại lý phát hành trái phiếu. + Đại lý phát hành thực hiện bán trái phiếu cho các nhà đầu tư theo đúng cam kết với tổ chức phát hành. Trường hợp không bán hết, đại lý được trả lại cho tổ chức phát hành số trái phiếu còn lại. Phí đại lý phát hành trái phiếu + Phí đại lý phát hành trái phiếu do tổ chức phát hành thoả thuận với đại lý phát hành trái phiếu. + Phí đại lý phát hành trái phiếu được tính vào chi phí phát hành trái phiếu và hạch toán vào chi phí kinh doanh hoặc giá trị dự án, công trình sử dụng nguồn thu từ phát hành trái phiếu. 3. Đấu thầu trái phiếu: Phương thức đấu thầu trái phiếu Tổ chức phát hành trái phiếu được lựa chọn các phương thức đấu thầu sau: + Đấu thầu trực tiếp tại doanh nghiệp phát hành trái phiếu. + Đấu thầu thông qua các tổ chức tài chính trung gian. + Đầu thầu thông qua Trung tâm giao dịch chứng khoán (Sở Giao dịch chứng khoán). Nguyên tắc đấu thầu trái phiếu + Bí mật về thông tin của các tổ chức, cá nhân tham gia dự thầu. + Bảo đảm sự bình đẳng giữa các tổ chức, cá nhân tham gia đấu thầu. + Cạnh tranh về lãi suất giữa các tổ chức, cá nhân tham gia đấu thầu. Đối tượng tham gia đấu thầu trái phiếu + Đối tượng tham gia đấu thầu trái phiếu là các tổ chức, cá nhân quy định tại Điều 8 Nghị định này. + Các đối tượng tham gia đấu thầu trái phiếu thông qua Trung tâm Giao dịch chứng khoán (Sở Giao dịch chứng khoán) phải đáp ứng đủ các điều kiện theo quy định của pháp luật. Hình thức đấu thầu trái phiếu + Đấu thầu cạnh tranh lãi suất. + Kết hợp giữa đấu thầu cạnh tranh lãi suất với đấu thầu không cạnh tranh lãi suất. + Tỷ lệ trái phiếu đấu thầu không cạnh tranh lãi suất trong từng đợt đấu thầu do doanh nghiệp phát hành quyết định nhưng tối đa bằng 30% tổng khối lượng trái phiếu thông báo phát hành của đợt đấu thầu đó. Phí đấu thầu trái phiếu + Phí đấu thầu trái phiếu do tổ chức phát hành thoả thuận với tổ chức được ủy quyền tổ chức đấu thầu trái phiếu. + Phí đấu thầu trái phiếu được tính vào chi phí phát hành trái phiếu và hạch toán vào chi phí kinh doanh hoặc giá trị dự án, công trình sử dụng nguồn thu từ phát hành trái phiếu (kể cả trường hợp tổ chức phát hành tự tổ chức đấu thầu trái phiếu). (Trích nghị định 52) Phụ luc 1D MỘT SỐ KỸ THUẬT ĐỊNH GIÁ TRÁI PHIẾU ĐANG ĐƯỢC ÁP DỤNG HIỆN NAY 1. Cơ sở định giá trái phiếu: Giá trị của trái phiếu được hiểu là giá trị hiện tại của các dòng tiền thanh toán gốc và lãi trái phiếu trong suốt kỳ hạn của trái phiếu, thông qua một lãi suất chiết khấu. Lãi suất chiết khấu này được quyết định dựa vào lãi suất chung trên thị trường (như trái phiếu kho bạc) và biên độ rủi ro tín dụng (credit spread) của chủ thể phát hành cũng như các tài sản đảm bảo của trái phiếu (nếu có). Tại các thị trường phát triển, tất cả các trái phiếu phát hành ra cho công chúng đều phải được định mức tín nhiệm để làm cơ sở xác định biên độ rủi ro tín dụng. Các tổ chức định mức tín nhiệm danh tiếng trên toàn cầu tham gia định mức trái phiếu bao gồm Standard & Poor, Moody’s và Fitch Rating. Tuy nhiên,ở nước ta hiện nay, trái phiếu chưa được định mức tín nhiệm. Do đó rất khó để xác định rủi ro tín dụng hay biên độ rủi ro tín dụng (credit spread) làm cơ sở tính tỷ lệ chiết khấu định giá trái phiếu. Chúng ta đang cố gắng thành lập một số công ty định mức tín nhiệm, song đến nay chưa có sự thành công do nhu cầu thấp trên thị trường. Chúng ta chưa có khung pháp lý quy định việc định mức tín nhiệm đối với phát hành trái phiếu ra cho công chúng và đây là một nhân tố hạn chế sự minh bạch của thị trường cũng như hạn chế cầu đối với các công ty định mức tín nhiệm. Lãi suất thị trường hay biên độ rủi ro tín dụng tăng đều làm tăng tỷ lệ chiết khấu và do đó làm giảm giá trị của trái phiếu và ngược lại. Do đó trên thị trường thứ cấp, giá trị của trái phiếu biến động phụ thuộc vào các nhân tố này cũng như quan hệ cung cầu. Đối với trái phiếu chuyển đổi, do cuống lãi suất thường thấp hơn lãi suất vay thông thường mà doanh nghiệp hay lãi suất chiết khấu dùng để định giá trái phiếu, nên giá trị của trái phiếu thường thấp hơn giá trị danh nghĩa (par value). Phần thấp hơn thực chấp là phần phí mà nhà đầu tư phải bỏ ra để mua quyền mua cổ phiếu. 2. Các nhân tố ảnh hưởng đến giá trái phiếu: + Kỳ hạn của trái phiếu: kỳ hạn càng dài, tính biến động của trái phiếu càng lớn trước sự biến động của lãi suất thị trường. + Lãi suất tín dụng dài hạn: khi lãi suất này hạ thấp thì nhiều nhà đầu tư mua trái phiếu làm cho cầu trái phiếu tăng và giá trái phiếu tăng và ngược lại + Tình hình lạm phát: khi nhà đầu tư mua trái phiếu các công ty phát hành cam kết sẽ trả một lãi suất cố định trong suốt kỳ hạn của trái phiếu. Do đó khi lạm phát xảy ra, giá trái phiếu sẽ giảm. + Tình hình kinh doanh và uy tín của doanh nghiệp phát hành + Rủi ro về tỷ giá + Rủi ro thanh lý: rủi ro về tính thị trường phụ thuộc vào khả năng bán dễ dàng một TP mới. + Rủi ro do biến cố bất ngờ + Rủi ro tín dụng: nguy cơ công ty phát hành không có khả năng chi trả đúng hạn, tức là không có khả năng chi trả mệnh giá và lãi đúng hạn 3. Các nguyên tắc định giá trái phiếu: Định giá trái phiếu tức là quyết định giá trị lý thuyết của trái phiếu một cách chính xác và công bằng. Giá trị của trái phiếu được xác định bằng cách xác định hiện giá của toàn bộ thu nhập nhận được trong thời hạn hiệu lực của trái phiếu. a. Định giá trái phiếu không có thời hạn: Trái phiếu không có thời hạn (perpetual bond or consol) là trái phiếu chẳng bao giờ đáo hạn. Trái phiếu không có thời hạn này chính là cam kết của nhà phát hành sẽ trả một số tiền lãi cố định mãi mãi cho người nào sở hữu trái phiếu. Giá trị của loại trái phiếu này được xác định theo mô hình chiết khấu dòng tiền DCF bằng hiện giá của dòng tiền vô hạn mà trái phiếu này mang lại. Giả sử chúng ta gọi:  I là lãi cố định được hưởng mãi mãi  V là giá của trái phiếu  kd là tỷ suất lợi nhuận yêu cầu của nhà đầu tư (được xác định theo mô hình CAPM) Giá của trái phiếu vĩnh cửu chính là tổng hiện giá của toàn bộ lãi thu được từ trái phiếu.Vận dụng công thức xác định hiện giá chúng ta có thể định giá trái phiếu không có thời hạn như sau:                     1 21 )1( 11 )1()1( .... )1()1( t dddd t dddd k I kkk I k I k I k I k IV Giả sử bạn mua một trái phiếu được hưởng lãi 50 $ một năm trong khoảng thời gian vô hạn và bạn đòi hỏi tỷ suất lợi nhuận đầu tư là 12%. Hiện giá của trái phiếu này sẽ là: V= I/kd = 50/0,12 = 416,67 $. Tại sao nhà đầu tư chịu bỏ tiền ra mua một trái phiếu chẳng bao giờ đáo hạn, nghĩa là chẳng bao giờ thu hồi lại được tiền gốc bỏ ra? Lý do, như đã chỉ ra trong mô hình định giá, là số tiền bỏ ra đó được bù đắp bằng số lãi hàng năm nhà đầu tư nhận được mãi mãi. Ở Việt Nam thời gian qua chưa thấy phát hành loại trái phiếu này, do nhà đầu tư chưa có thói quen với việc bỏ tiền ra mua một công cụ không có đáo hạn mà chỉ để hưởng lãi cố định. Tuy nhiên, đứng trên góc độ huy động vốn cho ngân sách nhằm mục đích tái thiết đất nước, loại trái phiếu này cũng rất đáng quan tâm. Nhà nước có thể phát hành loại trái phiếu này huy động vốn cho ngân sách mà không chịu áp lực hoàn trả vốn gốc, trong khi dân chúng đặc biệt là những người sắp sữa nghỉ hưu có thể bỏ tiền ra mua loại trái phiếu này như một công cụ đầu tư để hưởng thu nhập ổn định hàng năm nhằm bổ sung cho thu nhập của mình khi về hưu. Khi nhà đầu tư qua đời, loại trái phiếu này có thể chuyển lại cho con cháu họ như một tài sản thừa kế và các thế hệ sau tiếp tục được hưởng lãi mãi mãi. b. Định giá trái phiếu có kỳ hạn được hưởng lãi định kỳ: Trái phiếu có kỳ hạn được hưởng lãi (nonzero coupon bond) là loại trái phiếu có xác định thời hạn đáo hạn và lãi suất được hưởng qua từng thời hạn nhất định. Khi mua loại trái phiếu này nhà đầu tư được hưởng lãi định kỳ, thường là hàng năm, theo lãi suất công bố (coupon rate) trên mệnh giá trái phiếu và được thu hồi lại vốn gốc bằng mệnh giá khi trái phiếu đáo hạn. Sử dụng các ký hiệu: • I là lãi cố định được hưởng từ trái phiếu • V là giá của trái phiếu • kc là lãi suất của trái phiếu • kd là tỷ suất lợi nhuận yêu cầu của nhà đầu tư • MV là mệnh giá trái phiếu • n là số năm cho đến khi đáo hạn Chúng ta có giá của trái phiếu, bằng hiện giá toàn bộ dòng tiền thu nhập từ trái phiếu trong tương lai, được xác định như sau: )()( )1()1( .... )1()1( ,,21 nknknd n ddd dd PVIFMVPVIFAI k MV k I k I k IV          c. Định giá trái phiếu có kỳ hạn không hưởng lãi định kỳ: Trái phiếu kỳ hạn không hưởng lãi định kỳ (zero-coupon bond) là loại trái phiếu không có trả lãi định kỳ mà được bán với giá thấp hơn nhiều so với mệnh giá. Tại sao nhà đầu tư lại mua trái phiếu không được hưởng lãi? Lý do là khi mua loại trái phiếu này họ vẫn nhận được lợi tức, chính là phần chênh lệch giữa giá mua gốc của trái phiếu với mệnh giá của nó. Phương pháp định giá loại trái phiếu này cũng tương tự như cách định giá loại trái phiếu kỳ hạn được hưởng lãi, chỉ khác ở chỗ lãi suất ở đây bằng không nên toàn bộ hiện giá của phần lãi định kỳ bằng không. Do vậy, giá cả của trái phiếu không hưởng lãi được định giá như là hiện giá của mệnh giá khi trái phiếu đáo hạn d. Định giá trái phiếu trả lãi theo định kỳ nửa năm: Thông thường trái phiếu được trả lãi hàng năm một lần nhưng đôi khi cũng có loại trái phiếu trả lãi theo định kỳ nửa năm một lần, tức là trả lãi mỗi năm hai lần. Kết quả là mô hình định giá trái phiếu thông thường phải có một số thay đổi thích hợp để định giá trong trường hợp này. e. Phân tích sự biến động giá trái phiếu: Trong các mô hình định giá trái phiếu trình bày ở các phần trước chúng ta thấy rằng giá trái phiếu (V) là một hàm số phụ thuộc các biến sau đây: • I là lãi cố định được hưởng từ trái phiếu • kd là tỷ suất lợi nhuận yêu cầu của nhà đầu tư • MV là mệnh giá trái phiếu • n là số năm cho đến khi trái phiếu đáo hạn Trong đó các biến I và MV không thay đổi sau khi trái phiếu được phát hành, trong khi các biến n và kd thường xuyên thay đổi theo thời gian và tình hình biến động lãi suất trên thị trường. )( )1( ,nknd d PVIFMV k MVV    )())(2/( )2/1()2/1( 2/ 2,2/2,2/ 2 1 2 nknk n t n d t d dd PVIFMVPVIFAI k MV k IV       Từ những quan điểm trên ta có thể đưa ra nhận xét sau đây: - Khi lãi suất trên thị trường bằng lãi suất trái phiếu thì giá trái phiếu bằng mệnh giá của nó. - Khi lãi suất trên thị trường thấp hơn lãi suất trái phiếu thì giá trái phiếu sẽ cao hơn mệnh giá của nó. - Khi lãi suất trên thị trường cao hơn lãi suất trái phiếu thì giá trái phiếu sẽ thấp hơn mệnh giá của nó. - Lãi suất gia tăng làm cho giá trái phiếu giảm trong khi lãi suất giảm sẽ làm cho giá trái phiếu gia tăng. - Thị giá trái phiếu tiến dần đến mệnh giá của nó khi thời gian tiến dần đến ngày đáo hạn. Phụ lục 2A: (Đvt: tỉ đồng) TÌNH HÌNH PHÁT HÀNH TRÁI PHIẾU DOANH NGHIỆP (Tính đến năm 2007) TT Tổ chức phát hành Gía trị phát hành Thời hạn Lãi suất 1 Tổng công ty Dầu khí 300 5 8,5% năm đầu, năm sau thả nổi 2 Tổng công ty Cao su 40 2 8,60% 3 TCT công nghiệp tàu thủy 300 Năm 2004 7.103 2 8,20% Năm 2005 1000 Năm 2006 (5 đợt) 2600 Đợt 1 500 2 9,6%/năm, trả lãi sau hàng năm Đợt 2 300 2 9,6%/năm, trả lãi sau hàng năm Đợt 3 500 5 10%/năm Đợt 4 1000 10 10,,5 Đợt 5 300 2 9,6 Năm 2007 3203 Đợt 1 3000 10 9%/năm, trả lãi sau hàng năm Đợt 2 200 2 9,4 Đợt 3 3000 10 8,95 4 TCT Sông Đà 460 Năm 2005 200 Đợt 1 200 3 9,3%/năm, trả lãi hàng năm Năm 2006 260 Đợt 1 260 5 Năm đầu 10,5%/năm, năm sau thả nổi 5 TCT điện lực Việt Nam 6200 Năm 2005 200 Đợt 1 200 5 8,8%/năm đầu, năm sau thả nổi Năm 2006 6000 Lần 1 - đợt 1/2006 350 5 9,6% năm đầu, năm sau thả nổi,+1,2% Lần 1 - đợt 2/006 1150 5 9,6 năm đầu Lần 2/2006 500 5 9,6 năm đầu Lần 3 900 5 9,6 năm đầu Lần 4 đợt 1 600 5 9,6%/năm, cố định Lần 4- đợt 2 500 5 9,6%/năm, các năm sau bằng lãi suất tiền gửi Lần 5 1000 10 9,6%/năm đầu, các năm sau + 9,95%/năm Lần 6 - đợt 8 500 10 Cố định 9,7%/năm 6 LILAMA ( 2007) 1500 Lần 1 500 5 9,60% Lần 2 1000 10 9,20% Lần 3 500 5 8,8 % 7 TCT Thép Việt Nam (2007) 400 5 9,5%/năm 8 VINACONEX ( 2007) 1000 6 3%/năm, kèm quyền mua CP 9 TCTCP xây dựng điện VN 500 3 10,15 % 10 Vilexim (2007) 5 3 Năm 2007 5 3 11 Công ty Vincom 2000 5 11-16% 12 Ngân hàng TMCP Đại Dương (OceanBank) 2000 7-11 tháng 8.76% kỳ hạn 7 tháng, 9.24% kỳ hạn 11 tháng 13 CTCP Thủy hải sản Minh Phú (MPC) 500 5 9.98% 14 Ngân hàng Ngoại thương 1.365,4 15 Sacomreal 1/2008 100 6 tháng 8.8%, kèm chứng quyền mua căn hộ 3/2008 750 8 tháng 12%, kèm chứng quyền mua căn hộ Tổng cộng 23.783 Phụ lục 2B: PHÂN TÍCH CÁC PHƯƠNG THỨC PHÁT HÀNH TRÁI PHIẾU TẠI CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI VIỆT NAM NH thương mại được phép huy động vốn để sử dụng cho mục đích kinh doanh tiền tệ bằng cách huy động tiền gửi hoặc phát hành giấy tờ có giá. Một trong những loại giấy tờ có giá được NH phát hành thu hút được nguồn vốn có thời hạn thanh toán, trung và dài hạn là trái phiếu NH (TPNH). Đây là loại giấy tờ có giá được phát hành với mục đích sử dụng, lãi suất chi trả và thời hạn thanh oán được quy định cụ thể ngay từ đầu. Người mua TPNH sẽ được thanh toán gốc khi đến hạn, được trả lãi định ỳ hay cuối kỳ, có thể sử dụng TPNH để làm tài sản đảm bảo khi có nhu cầu vay hoặc chiết khấu trước hạn. Tuy nhiên, người nắm giữ TP không có đặc quyền sở hữu NH như các cổ đông (những người sở hữu cổ phiếu NH). Để thu hút được nguồn vốn trung, dài hạn dưới dạng TPNH với một tổng giá trị lớn và trong một khoảng thời gian ngắn, NH thường đưa ra các cách thức phát hành TPNH hấp dẫn để thực hiện được ục đích của mình như mức lãi suất có thể cao hơn lãi suất tiền gửi có kỳ hạn trong cùng thời kỳ, đa dạng hóa cách thức phát hành hoặc đưa ra những lợi ích kinh tế trước mắt và lâu dài cho các nhà đầu tư. Sau đây xin đề cập đến một số cách thức phát hành TPNH : Cách thứ nhất: NH phát hành TPNH theo mệnh giá. Với phương thức này nhà đầu tư nộp tiền bằng mệnh giá để mua TPNH và thông thường khi đến hạn sẽ nhận được số tiền bằng với mệnh giá cộng với lãi.Cách này thường được áp dụng khi NH dự đoán và có khả năng thu hút được nguồn vốn này một cách nhanh chóng thông qua việc phát hành trực tiếp từ NH đến công chúng mà không phải qua một trung gian nào. Cách thứ hai: NH phát hành TPNH có chiết khấu.Nhà đầu tư mua TPNH với số lượng lớn có thể được NH chiết khấu, có nghĩa là số tiền nộp sẽ bằng mệnh giá của TPNH trừ giá trị chiết khấu. Khi đến hạn, nhà đầu tư sẽ nhận được số tiền bằng mệnh giá cộng với lãi. So sánh với cách thứ nhất, nhà đầu tư được hưởng lợi ích kinh tế từ số tiền chiết khấu và lãi TPNH. Vì thế các tổ chức kinh tế có khoản tiền lớn như các quỹ đầu tư… có thể mua TP loại này để hưởng chiết khấu. Sau đó bán lại cho các nhà đầu tư nhỏ lẻ có khoản tiền nhàn rỗi theo mệnh giá để họ hưởng lãi. Về phía NH áp dụng cách thức phát hành này trong trường hợp cần một khoản huy động lớn trong khoản thời gian “cực ngắn” để sử dụng cho mục đích của mình nhưng nếu chậm thì mất cơ hội. Đổi lại, NH phải chịu hai khoản phí là chi phí trả lãi và chi phí chiết khấu khi phát hành TP. Cách thứ ba: NH phát hành TP có phụ trội. Nhà đầu tư mua TP sẽ phải nộp số tiền bằng mệnh giá cộng với giá trị phụ trội. Nhờ phát hành cách này, NH sẽ giảm được chi phí khi phát hành TP nghĩa là bên cạnh việc trả lãi phát hành làm cho chi phí tăng thì phụ trội sẽ làm giảm chi phí NH. NH áp dụng cách phát hành này khi nguồn cầu TP tăng vì sự hấp dẫn về kinh tế trong tương lai, chẳng hạn như TP sẽ được chuyển đổi thành cổ phiếu hoặc được quyền mua cổ phiếu. Cách thứ tư: NH phát hành TP có trái quyền chuyển đổi thành cổ phiếu. Với thuyết minh là phát hành TP để chuẩn bị cho lộ trình tăng vốn ngân hàng trong tương lai, NH đưa ra cách thức phát hành này. Bằng cách này, nếu nhà đầu tư chấp nhận mua TP cao hơn mệnh giá thì phần chênh lệch NH sẽ ghi vào thặng dư vốn (một trong những cấu thành của nguồn vốn chủ sở hữu NH). Trong bốn cách thức phát hành TP trên thì cách phát hành thứ nhất và thứ tư đã và đang được các NHTMVN áp dụng khá phổ biến. Các NHTM nhà nước tuy chưa cổ phần hóa nhưng cũng đã rất linh hoạt trong cách thức phát hành, cụ thể là NH Ngoại thương VN đã từng phát hành TP bằng cách đấu giá lãi suất. Nhờ cách đấu giá lãi suất này (nhà đầu tư phải chấp nhận lãi suất thấp mới mua được) mà NH giảm được chi phí trả lãi và thu hút được nguồn vốn nhanh chóng, dài hạn vì nhà đầu tư “hy vọng” sẽ được quyền mua cổ phiếu tỷ lệ với TP họ đang nắm giữ khi NH Ngoại thương trở thành NH cổ phần. Bên cạnh đó, NH Nông nghiệp và phát triển nông thôn VN cũng đã phát hành TP dài hạn với lãi suất hấp dẫn và nhà đầu tư cũng với “hy vọng” được quyền mua cổ phiếu nên chỉ trong thời gian rất ngắn, NH đã thu được đủ nguồn vốn cho mục đích sử dụng của mình. Để chuẩn bị cho lộ trình tăng vốn, các NHTM cổ phần VN bên cạnh phát hành cổ phiếu cũng đã phát hành trái phiếu chuyển đổi thành cổ phiếu trong tương lai cho các đối tượng khác nhau. Giá phát hành TP thường là ưu đãi đối với cổ đông cũ, với người lao động trong NH và cổ đôngchiến lược. NH cũng dành một phần số lượng TP để phát hành rộng rãi ra công chúng với phương thức đấu giá công khai. Tuy NH phát hành TP chuyển đổi thành cổ phiếu cho nhiều đối tượng như trên nhưng vì số lượng của mỗi đợt phát hành chỉ có hạn nên các nhà đầu tư cũ (cổ đông cũ) và nhà đầu tư mới đều có nhu cầu nên các nhà đầu tư mới thường sẵn sàng chấp nhận trả giá cao hơn mệnh giá có khi cao hơn gấp nhiều lần để được quyền sở hữu. Về phía NH, khi phát hành TP như trên, có thể huy động được nguồn vốn trung, dài hạn với lãi suất không cao (có NH phát hành TP chỉ với lãi suất 6%/năm) hoặc có NH quy định nhà đầu tư sẽ không nhận lãi TP khi đến hạn nếu muốn chuyển đổi trái phiếu thành cổ phiếu. NH còn có thêm phần thặng dư vốn từ chênh lệch giữa giá phát hành và mệnh giá của TP. Bên cạnh đó, việc phát hành TP sẽ không làm cho NH phải tiến hành nhiều thủ tục để “đề nghị cấp phép” như phát hành cổ phiếu nên được các NH quan tâm áp dụng. Mặt khác, khi phát hành TP loại này cũng giúp cho NH giảm bớt áp lực chi trả cổ tức theo kết quả kinh doanh NH nhưng lại được các cổ đông ưa chuộng vì phần thặng dư vốn thường được các ngân hàng chuyển thành cổ phiếu trong đợt phát hành kế tiếp và chia thêm cho các cổ động hiện hữu. Chính vì những lý do nêu trên mà trong các phương án phát hành để tăng vốn, một số NHTM cổ phần như NH Á châu, NH Quân đội, NH Sài Gòn… đã phát hành vừa cổphiếu đi kèm với phát hành TP chuyển đổi thành cổ phiếu. Trong phương hướng phát hành năm 2007, các NHTM cổ phần khác cũng đưa ra cách thức phát hành tương tự như trên như NH Sài Gòn công thương, NH Gia Định, NH Việt Á . Cổ phiếu NH hiện nay đang rất “đắt khách” bởi vì khi có cổ phiếu NH, trở thành cổ đông cũ thì quyền lợi của nhà đầu tư là rất rõ ràng như có thể được mua thêm cổ phiếu, trái phiếu chuyển đổi thành cổ phiếu với giá ưu đãi, tỷ lệ được mua công khai khi được biểu quyết của đại hội cổ đông và sự chấp thuận của Nhà nước, được cổ phiếu thưởng từ thặng dư vốn (nếu có), được chia cổ tức… Bên cạnh đó, lộ trình tăng vốn tối thiểu của NH được quy định cụ thể (theo Nghị Định 141/2006/NĐ-CP ban hành ngày 22.11.2006 của Chính phủ về việc ban hành danh mục mức vốn pháp định của các TCTD), hoạt động kinh doanh NH là hoạt động cung cấp dịch vụ tài chính đa dạng tạo nên nhiều nguồn thu nếu biết cách tiếp cận khai thác và cũng được kiểm soát chặt chẽ từ Nhà nước, Hội đồng quản trị và Ban điều hành NH luôn phải trả lời những chất vấn cũng như chịu trách nhiệm trước những cổ đông nếu tình hình họat động NH có chiều hướng đi xuống hoặc sút kém so với NH bạn. Vì những lý do nêu trên, nhà đầu tư mới muốn có cổ phiếu NH trong thời điểm hiện tại thường phải trả một giá khá cao mới mua được ngay cả trên thị trường chính thức lẫn trên thị trường phi chính thức. Vì thế, nhà đầu tư mới có thể cân nhắc giữa việc mua cổ phiếu và TPNH có sự chuyển đổi thành cổ phiếu. Nếu mua trái phiếu NH thì nhà đầu tư sẽ bỏ ra số tiền ít hơn để mua cổ phiếu, tuy quyền lợi trước mắt thì không bằng như mua cổ phiếu nhưng đây là cách thức xâm nhập dần để có thể trở thành “ông chủ” của NH trong tương lai. Bên cạnh đó, nếu đến hạn nhà đầu tư đổi ý không muốn đầu tư lâu dài thì vẫn thu được gốc và lãi trái phiếu. Tóm lại, phương thức phát hành trái phiếu tại các NHTM VN hiện nay là rất sáng tạo và linh hoạt vừa tạo ra lợi ích kinh tế cho NH, cho cổ đông, vừa tạo điều kiện cho các nhà đầu tư mới có điều kiện trở thành cổ đông của NH trong tương lai với số tiền đầu tư hợp lý. Tuy nhiên, thiết nghĩ các NH cũng nên quan tâm, nghiên cứu dành một phần phát hành trái phiếu loại này với giá phát hành ưu đãi cho những đối tượng có mối quan hệ với NH như các cơ sở đào tạo chuyên ngành, viện nghiên cứu, các chuyên gia kinh tế, tài chính … bởi vì các đối tượng này nếu được gia nhập và có mối quan hệ thường xuyên với NH sẽ là đội ngũ quảng bá thương hiệu, dịch vụ NH một cách rộng rãi, tích cực và cũng sẽ góp một phần “ý tưởng” có ích trong chiến lược phát triển NH. Về phía nhà đầu tư mới, ngoài việc tìm đến với cổ phiếu NH thì việc tiếp cận với trái phiếu NH có sự chuyển đổi thành cổ phiếu trong giai đoạn hiện nay sẽ góp phần đa dạng hóa danh mục đầu tư và cũng là một cách đầu tư thiết thực mang lại lợi ích kinh tế trước mắt và lâu dài bền vững (Theo Tạp chí phát triển kinh tế số tháng 6 năm 2007) Phụ lục 3A: Mô hình ĐMTN dự kiến Trong đó: - Phòng quản lý bao gồm các bộ phận chức năng sau: Kế hoạch - nhân sự, thiết bị và kỹ thuật tin học và bộ phận phụ trách hệ thống thông tin quản lý. - Phòng xếp hạng tín nhiệm bao gồm các bộ phận chức năng sau: Kế hoạch ĐMTN. Các bộ phận phụ trách ngành thương mại, sản xuất, xây dựng, dịch vụ, vận tải, tài chính, NH. - Phòng thông tin bao gồm các bộ phận chức năng sau: Thông tin doanh nghiệp, thông tin tín dụng khách hàng, quản lý rủi ro, báo cáo ĐMTN, quản lý ĐMTN, hệ thống cho điểm hạng mức tín nhiệm, phát triển công nghệ thông tin. - Phòng kế toán - kiểm toán bao gồm các bộ phận chức năng: Kế toán, kiểm toán nội bộ, kiểm toán khách hàng, phân tích tài chính. - Phòng kinh doanh bao gồm các bộ phận chức năng: Nghiên cứu và phát triển thị trường, đàm phán kinh doanh. - Phòng nghiên cứu và phát triển bao gồm các bộ phận nghiên cứu và phát triển: Nhằm tiếp cận và nâng cao năng lực hoạt động của tổ chức định mức phù hợp với thông lệ quốc tế. Với bộ máy quản lý phân công, phân nhiệm rõ ràng như vậy sẽ giúp cho công ty ĐMTN hạn chế được những sai sót. Đồng thời, cón giúp cho việc quản lý công ty một cách dễ dàng, hiệu quả công việc cao. Hội đồng quản trị Giám đốc Kế toán trưởng Phòng nghiên cứu và phát triển Phòng kế toán – kiểm toán Phòng thông tin Phòng xếp hạng tín nhiệm Phòng kinh doanh Phòng quản lý Caa1 Caa2 Caa3 Ca C Phụ lục 3B: Hệ thống đánh giá của Moody so sánh rủi ro tín dụng trên toàn thế giới của Moody’s Aaa Aa1 Aa2 Aa3 Hạng 1 A1 A2 hạng 2 A3 Baa1 Baa2 Baa3 Hạng 3 Ba1 Ba2 Ba3 B1 B2 B3 Không có hạng Dài hạn Ngắn hạng M ứ c độ đầu tư M ứ c độ k hông xếp h ạng đầu tư Tiềm ẩn khả năng chậm thanh toán Phụ lục 3C QUY MÔ XẾP HẠNG TÍN NHIỆM Quy mô xếp hạng tín nhiệm Moody’s Standard & Poor’ Chất lượng Aaa Aa1 Aa2 Aa3 A 1 A 2 A 3 Baa 1 Baa 2 Baa 3 AAA AA+ AA AA A+ A A- BBB+ BBB BBB- M ứ c đ ầu tư BB+ BB BB- B+ B B- M ứ c đầu cơ Caa Ca C CCC+ CC C D (Sắp ) m ất khả năng than h toán Ba1 Ba2 Ba3 B 1 B 2 B 3