Phương hướng và biện pháp thúc đẩy mặt hàng xuất khẩu thuỷ sản của Việt Nam thời kỳ 2001 - 2010

chØ mang tÝnh t­¬ng ®èi, bëi v× chñng lo¹i gi¸p x¸c, nhuyÔn thÓ xuÊt khÈu ë c¸c n­íc lµ kh¸c nhau. ViÖt Nam vµ Th¸i Lan cã lÏ gièng nhau ë loµi t«m nh­ng gi¸ t«m cña ViÖt Nam chØ b»ng 73,6% møc gi¸ cña Th¸i Lan, v× Th¸i Lan lµ n­íc xuÊt khÈu t«m lín nhÊt thÕ giíi cã vai trß thèng trÞ trªn thÞ tr­êng nhËp khÈu t¹o cho Th¸i Lan ®¹t ®­îc møc gi¸ nµy, h¬n n÷a xuÊt khÈu t«m cña Th¸i lan dùa chñ yÕu vµo nguån t«m nu«i th©m canh (80%) víi ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn thuû s¶n kh¸ hiÖn ®¹i vµ tiÕp thÞ s¶n phÈm thuû s¶n xuÊt khÈu tèt. KÕt luËn : XÐt trªn ®Æc thï xuÊt khÈu cña ViÖt Nam vÒ c¬ cÊu d¹ng s¶n phÈm xuÊt khÈu, vÒ møc gi¸ xuÊt khÈu so víi møc gi¸ c¶ trung b×nh cña thÕ giíi vµ vÒ c¸c t­¬ng quan kh¸c, th× ViÖt Nam cã thÓ c¶i thiÖn ®­îc møc gi¸ trung b×nh xuÊt khÈu thuû s¶n lªn, tèi thiÓu b»ng 75-85% møc gi¸ xuÊt khÈu cïng lo¹i s¶n phÈm cña c¸c n­íc trong khu vùc. Tuy nhiªn, viÖc t¨ng gi¸ ph¶i b¶o ®¶m hµng thuû s¶n ViÖt Nam cã søc c¹nh tranh ®Ó chiÕm lÜnh thÞ tr­êng quèc tÕ khi mµ ViÖt Nam muèn t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n hµng n¨m 20%. VËy muèn t¨ng gi¸ hµng thuû s¶n xuÊt khÈu th× trong thêi gian tíi ViÖt Nam cÇn thay ®æi c¬ cÊu hµng thuû s¶n xuÊt khÈu. ViÖc n©ng tû träng hµng chÕ biÕn s©u nh­ ®å hép thuû s¶n hay thuû s¶n ¨n liÒn còng nh­ viÖc ¸p dông thµnh tùu kü thuËt míi ®Ó cã kh¶ n¨ng xuÊt khÈu c¸c lo¹i thuû s¶n sèng gi¸ trÞ cao... lµ h­íng l©u dµi. 7.C«ng nghÖ chÕ biÕn vµ chÊt l­îng cña hµng thuû s¶n xuÊt khÈu C«ng nghÖ chÕ biÕn lµ kh©u quan träng trong chu tr×nh s¶n xuÊt, nu«i trång, chÕ biÕn vµ kinh doanh thuû s¶n. Ho¹t ®éng chÕ biÕn trong 15 n¨m qua ®· ®­îc ®¸nh gi¸ lµ cã hiÖu qu¶, gãp phÇn t¹o sù khëi s¾c cho ngµnh thuû s¶n : trong thêi gian qua, theo Bé Thuû s¶n, c«ng nghÖ chÕ biÕn thuû s¶n cña ViÖt Nam ®· cã b­íc tiÕn kh¸ lín vÒ sè l­îng nhµ m¸y chÕ biÕn, quy tr×nh chÕ biÕn, vµ c«ng suÊt chÕ biÕn. N¨m 1988, c¶ n­íc chØ míi cã 47 nhµ m¸y víi c«ng suÊt lµ 84.600 tÊn thµnh phÈm/n¨m. ChØ sau h¬n 10 n¨m c¶ n­íc ®· cã 190 nhµ m¸y víi c«ng suÊt 250.000 thµnh phÈm/n¨m. Sè l­îng nhµ m¸y ®· t¨ng h¬n 3 lÇn vµ c«ng suÊt chÕ biÕn t¨ng 2,96 lÇn. N¨m 1996, c¶ n­íc chØ míi cã 168 nhµ m¸y chÕ biÕn víi c«ng suÊt 800 tÊn/ngµy th× ®Õn n¨m 2000 ®· t¨ng lªn 260 nhµ m¸y víi c«ng suÊt 1000 tÊn/ngµy. Trong mÊy n¨m qua chóng ta ®· thËt sù quan t©m nhiÒu ®Õn c«ng t¸c qu¶n lý chÊt l­îng an toµn thùc phÈm (CLATTP) theo hÖ thèng nh­ : Quy ph¹m s¶n xuÊt (GMP), Quy ph¹m vÖ sinh (SSOP), Ph©n tÝch mèi nguy vµ kiÓm so¸t ®iÓm tíi h¹n (HACCP). §Õn nay d· cã 68 c¬ së (chiÕm 28,6%) ®¹t tiªu chuÈn ®¶m b¶o CLATTP (trong ®ã cã 49 c¬ së ®­îc EU c«ng nhËn ®ñ tiªu chuÈn xuÊt khÈu thuû s¶n vµ nhuyÔn thÓ hai m¶nh vá vµo thÞ tr­êng, vµ 26 c¬ së (chiÕm 11,3 %) vÒ c¬ b¶n ®¹t tiªu chuÈn. ViÖc n©ng cao tiªu chuÈn VSATTP cña c¸c s¶n phÈm thuû s¶n xuÊt khÈu do NAFIQACEN ®¶m nhËn. §Ó b¶o ®¶m quyÒn lîi cña ng­êi s¶n xuÊt còng nh­ kh¸ch hµng, ngµnh thuû s¶n ViÖt Nam ®· thµnh lËp trung t©m kiÓm tra chÊt l­îng vµ vÖ sinh thuû s¶n-NAFIQACEN (National Fisheries Inspection Quality Assurance Center). Nhê ¸p dông ph­¬ng thøc tiªn tiÕn vµ c¸c biÖn ph¸p qu¶n lý ®ång bé, chØ tiªu chÊt l­îng VSATTP cña s¶n phÈm thuû s¶n ViÖt Nam ®· c¶i thiÖn ®¸ng kÓ, tû träng s¶n phÈm thuû s¶n xuÊt khÈu qua kiÓm tra chÊt l­îng kh«ng ®¹t tiªu chuÈn ®· gi¶m ®i 4,5 lÇn. Cã thÓ thÊy râ ®iÒu nµy qua diÔn biÕn kÕt qu¶ kiÓm tra Nhµ n­íc vÒ chÊt l­îng s¶n phÈm thuû s¶n xuÊt khÈu do NAFIQACEN thùc hiÖn 1996-2000: B¶ng 22: KiÓm tra chÊt l­îng hµng xuÊt khÈu thuû s¶n N¨m L­îng hµng do NAFIQACEN KiÓm (tÊn) L­îng vµ tû träng hµng kh«ng ®¹t tiªu chuÈn tû träng cña c¸c nguyªn nh©n hµng kh«ng ®¹t tiªu chuÈn (%) tÊn tû träng (%) c¶m quan vi sinh ho¸ häc 1996 35.615 2.889 8,11 6,16 1,94 0,01 1997 133.617 11.534 8,63 2,99 5,64 0 1998 140.276 4.068 2,9 1,36 1,54 0 1999 166.567 3.582 2,15 0,92 1,22 0,004 2000 217.419 3.863 1,81 0,86 0,93 0,02 Nguån: Bé Thuû s¶n Cã thÓ kh¼ng ®Þnh viÖc ViÖt Nam ®­îc Uû ban EU ®­a vµo danh s¸ch I c¸c n­íc ®­îc nhËp khÈu thuû s¶n cña EU (th¸ng 11/1999) vµ danh s¸ch I c¸c n­íc nhËp khÈu s¶n phÈm nhuyÔn thÓ hai m¶nh vá vµo EU (th¸ng 4/2000), viÖc FDA (Mü) c«ng nhËn hÖ thèng HACCP cña ta, viÖc c¬ quan thÈm quyÒn n­íc ta ký kÕt tho¶ thuËn hîp t¸c vµ c«ng nhËn lÉn nhau víi nhiÒu n­íc (Ph¸p, Italia, Hµn Quèc,...) lµ nh÷ng thµnh tùu, ghi nhËn mét c¸ch kh¸ch quan sù tr­ëng thµnh v­ît bËc cña ngµnh thuû s¶n, cña c«ng nghÖ chÕ biÕn thuû s¶n ViÖt Nam vÒ tr×nh ®é qu¶n lý chÊt l­îng VSATTP. §©y chÝnh lµ nh©n tè gãp phÇn lµm t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam lªn 1,4786 tû USD. 8. C¬ cÊu chñ thÓ tham gia ho¹t ®éng xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam HiÖn nay, ViÖt Nam ®· cã nhiÒu doanh nghiÖp kinh doanh thuû s¶n xuÊt khÈu cã uy tÝn trªn thÞ tr­êng thuû s¶n quèc tÕ. Víi 49 doanh nghiÖp xuÊt khÈu thuû s¶n ®­îc EU c«ng nhËn ®­îc xuÊt khÈu thuû s¶n vµ nhuyÔn thÓ hai m¶nh vá vµo thÞ tr­êng nµy vµ 60 doanh nghiÖp ®ñ tiªu chuÈn xuÊt khÈu thuû s¶n vµo thÞ tr­êng B¾c Mü cho thÊy mét sù næ lùc rÊt lín trong viÖc n©ng cao tr×nh ®é c«ng nghÖ chÕ biÕn, ®¸p øng yªu cÇu vÒ tiªu chuÈn vÖ sinh an toµn thùc phÈm cña thÞ tr­êng thÕ giíi. C¸c C«ng ty XuÊt khÈu lín cña ViÖt Nam : Tæng c«ng ty thuû s¶n ViÖt Nam (Seaprodex), C«ng ty XuÊt NhËp KhÈu Minh H¶i, C«ng ty Thuû s¶n XuÊt NhËp KhÈu Sãc Tr¨ng, C«ng ty chÕ biÕn Thuû s¶n XuÊt khÈu Nha Trang, C«ng ty XuÊt NhËp KhÈu Tæng Hîp Cµ Mau, C«ng ty ®å hép H¹ Long... ®· thÝch øng dÇn vµ cã vÞ trÝ nhÊt ®Þnh trªn thÞ tr­êng thuû s¶n thÕ giíi th«ng qua viÖc cung cÊp d¹ng s¶n phÈm thuû s¶n xuÊt khÈu phong phó vµ chÊt l­îng cao, thÞ tr­êng chÝnh lµ EU, B¾c Mü, NhËt B¶n, Trung Quèc, Hång K«ng, Singapore, §µi Loan, ASEAN, Liªn X« vµ §«ng ¢u.. II. Nh÷ng kÕt qu¶ rót ra tõ qu¸ tr×nh nghiªn cøu 1.Xu h­íng xuÊt khÈu thuû s¶n thÕ giíÝ thÕ giíi vµ triÓn väng ®èi víi ViÖt Nam Theo tæ chøc FAO, vµo n¨m 2005 nhu cÇu vÒ thuû s¶n cña thÕ giíi sÏ lµ 150 triÖu tÊn, sù t¨ng s¶n l­îng thuû s¶n vÉn kh«ng ®¸p øng ®ñ nhu cÇu vÒ thuû s¶n cña thÕ giíi s¶n l­îng thuû s¶n. S¶n l­îng khai th¸c h¶i s¶n th× kh«ng t¨ng vµ cã chiÒu h­íng gi¶m sót v× nguån lîi h¶i s¶n cã h¹n, mµ s¶n l­îng khai th¸c thuû s¶n t¨ng lµ nhê vµo nu«i trång thuû s¶n. Trong vßng 10-20 n¨m n÷a, s¶n l­îng nu«i trång thuû s¶n ph¶i t¨ng lªn lµ 50 tÊn. §©y sÏ lµ c¬ héi tèt cho ViÖt Nam trong xuÊt khÈu thuû s¶n, tuy nhiªn còng lµ th¸ch thøc ®èi víi ViÖt Nam Xu h­íng trªn thÕ giíi hiÖn nay lµ: c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn sÏ dÇn trë thµnh c¸c n­íc xuÊt khÈu thuû s¶n trªn thÕ giíi, cßn nh÷ng n­íc nhËp khÈu thuû s¶n trªn thÕ giíi lµ nh÷ng n­íc cã nÒn c«ng nghiÖp chÕ biÕn ph¸t triÓn. Trªn thùc tÕ mét sè n­íc võa lµ n­íc xuÊt khÈu thuû s¶n võa lµ n­íc nhËp khÈu thuû s¶n, vÝ dô nh­ Mü, NhËt B¶n, Th¸i Lan, Trung Quèc, Singapore, §an M¹ch…, mét sè n­íc thËm chÝ xuÊt khÈu thuû s¶n lµ nhê vµo nguån nguyªn liÖu nhËp khÈu vµ nhê vµo tr×nh ®é c«ng nghiÖp chÕ biÕn tinh x¶o vµ giái marketing s¶n phÈm thuû s¶n xuÊt khÈu cña n­íc m×nh. Tãm l¹i, tr×nh ®é c«ng nghÖ chÕ biÕn thuû s¶n xuÊt khÈu quyÕt ®Þnh rÊt lín ®Õn s¶n l­îng thuû s¶n xuÊt khÈu, kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n, c¬ cÊu s¶n phÈm thuû s¶n xuÊt khÈu, gi¸ s¶n phÈm thuû s¶n xuÊt khÈu,….C«ng nghÖ chÕ biÕn thuû s¶n ph¸t triÓn sÏ thóc ®Èy xuÊt khÈu thuû s¶n ph¸t triÓn vµ ng­îc l¹i. VËy ViÖt Nam muèn thóc ®Èy xuÊt khÈu thuû s¶n th× kh«ng cßn con ®­êng nµo kh¸c lµ n©ng cao tr×nh ®é c«ng nghÖ chÕ biÕn vµ t¨ng c­êng c«ng t¸c marketing s¶n phÈm. 2.TiÒm n¨ng cña ngµnh thuû s¶n cña n­íc ta Víi bê biÓn dµi, ®iÒu kiÖn khÝ hËu nhiÖt ®íi thuËn lîi víi nguån lîi sinh vËt biÓn ®a d¹ng vµ phong phó, gi¸ lao ®éng rÎ vµ c¬ së dÞch vô hËu cÇn ngµy cµng ®­îc ®Çu t­… t¹o ®iÒu kiÖn t¨ng tr­ëng cho ngµnh thuû s¶n cña ViÖt Nam. Tuy nhiªn, hiÖn nay nguån lîi gÇn bê ®ang bÞ suy gi¶m vµ bÞ khai th¸c thiÕu quy ho¹ch, v× vËy muèn khai th¸c ®­îc tiÒm n¨ng nµy th× ngµnh thuû s¶n cÇn ph¶i ®Çu t­ nhiÒu h¬n n÷a cho ch­¬ng tr×nh khai th¸c xa bê vµ nu«i trång thuû s¶n. 3.Nh÷ng thµnh tùu ®· ®¹t ®­îc trong xuÊt khÈu thuû s¶n -VÒ s¶n l­îng thuû s¶n xuÊt khÈu : S¶n l­îng thuû s¶n xuÊt khÈu trong thêi gian qua t¨ng tr­ëng víi tèc ®é trung b×nh 17,8 %/ n¨m trong giai ®o¹n 1995-2000 lµ mét ®iÒu ®¸ng khÝch lÖ (tõ 127.700 tÊn vµo n¨m 1995 t¨ng lªn 291.923 tÊn vµo n¨m 2000). Trong ®ã, s¶n l­îng t«m xuÊt khÈu chiÕm tû lín träng lín trong tæng s¶n l­îng thuû s¶n xuÊt khÈu. S¶n l­îng thuû s¶n xuÊt khÈu t¨ng trong n¨m võa qua cßn cã sù gãp phÇn cña sù t¨ng s¶n l­îng mùc kh«, vµ c¸ ®«ng l¹nh, vµ mùc ®«ng l¹nh. -VÒ kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n: XuÊt khÈu thuû s¶n ®· x¸c lËp ®­îc vÞ trÝ cã ý nghÜa chiÕn l­îc. XÐt vÒ gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu, thuû s¶n xÕp vÞ trÝ thø 3 chØ sau dÇu th« vµ dÖt may. Kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n n¨m 2000 ®¹t 1.478,6 triÖu USD. -VÒ thÞ tr­êng xuÊt khÈu thuû s¶n : ThÞ tr­êng xuÊt khÈu ®­îc më réng, ViÖt Nam ®· ph¸ bá sù lÖ thuéc hoµn toµn vµo thÞ tr­êng Ch©u ¸ (®Æc biÖt lµ thÞ tr­êng NhËt B¶n), tõ xuÊt khÈu chñ yÕu qua thÞ tr­êng trung gian lµ Singapore, Hång K«ng,... ®Õn nay ViÖt Nam ®· xuÊt khÈu ®­îc trùc tiÕp sang c¸c n­íc cã yªu cÇu tiªu chuÈn VSATTP cao nh­ EU, Mü, NhËt B¶n. HiÖn nay, hµng thuû s¶n cña ViÖt Nam ®· cã mÆt ë h¬n 60 n­íc -VÒ c¬ cÊu s¶n phÈm thuû s¶n xuÊt khÈu: S¶n phÈm thuû s¶n xuÊt khÈu ViÖt Nam thay ®æi h¼n vÒ chÊt, tû träng s¶n phÈm gi¸ trÞ gia t¨ng kh«ng ngõng t¨ng. §· h×nh thµnh râ nÐt c¸c s¶n phÈm chñ lùc cho xuÊt khÈu nh­ : t«m só, c¸ tra- basa, c¸ ngõ ®¹i d­¬ng, mùc, b¹ch tuéc, nhuyÔn thÓ hai m¶nh vá, vµ c¸c s¶n phÈm chÕ biÕn víi hµm l­îng c«ng nghÖ cao, nhiÒu loµi cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao vµ cã tiÒm n¨ng mang l¹i kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n cao cho ViÖt Nam. -VÒ gi¸ thuû s¶n xuÊt khÈu : Gi¸ xuÊt khÈu b×nh qu©n hµng thuû s¶n còng t¨ng liªn tôc tõ 4,3 USD/Kg (n¨m 1995) t¨ng lªn 5,06 USD/Kg (n¨m 2000). Tõ mét nh·n hiÖu Seaprodex duy nhÊt ®· t¨ng lªn hµng tr¨m nh·n hiÖu nh­ : Cafatex, Fimex, Agifish... ®­îc thÞ tr­êng thÕ giíi c«ng nhËn. -VÒ c«ng nghÖ chÕ biÕn vµ chÊt l­îng s¶n phÈm thuû s¶n xuÊt khÈu : Nhê ¸p dông nh÷ng ph­¬ng ph¸p qu¶n lý chÊt l­îng theo yªu cÇu cña thÕ giíi: HACCP,GMP, SSOP,... chÊt l­îng cña thuû s¶n xuÊt khÈu ViÖt Nam ®· t¨ng ®¸ng kÓ, gi¶m tû lÖ sai háng, n©ng cao uy tÝn trªn tr­êng quèc tÕ, th¸ng 11/99, EU c«ng nhËn ViÖt Nam vµo danh s¸ch I c¸c n­íc chÝnh thøc ®­îc xuÊt khÈu thuû s¶n vµ ®Õn th¸ng 4/2000 l¹i c«ng nhËn ViÖt Nam vµo danh s¸ch I c¸c n­íc xuÊt khÈu nhuyÔn thÓ hai m¶nh vá vµo EU. HiÖn nay ViÖt Nam ®· cã 49 doanh nghiÖp ®­îc xuÊt khÈu vµo EU vµ 60 doanh nghiÖp ®­îc xuÊt khÈu vµo vµo B¾c Mü. Tãm l¹i, xuÊt khÈu thuû s¶n ®· ph¸t huy ®­îc lîi thÕ so s¸nh cña quèc gia vÒ søc lao ®éng, tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ sinh vËt biÓn. Tuy nhiªn xuÊt khÈu thuû s¶n trong nh÷ng n¨m võa qua vÉn cßn béc lé nh÷ng yÕu kÐm vµ h¹n chÕ sau: 4. Nh÷ng tån t¹i cÇn kh¾c phôc -VÒ kh©u t¹o nguån nguyªn liÖu cho xuÊt khÈu thuû s¶n: Trªn thùc tÕ muèn cã mét s¶n phÈm ®¹t tiªu chuÈn vµ yªu cÇu nh­ mong muèn th× ®iÒu ®Çu tiªn ph¶i cã nguyªn liÖu nh­ mong muèn vµ ph¶i qu¸n triÖt t­ t­ëng qu¶n lý chÊt l­îng ë tÊt c¶ c¸c kh©u trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Tuy nhiªn, trong thêi gian qua ngµnh thuû s¶n míi chØ chó träng ®Õn ®Çu t­ më réng quy m« s¶n xuÊt mµ ch­a chó träng nhiÒu ®Õn vÊn ®Ò t¹o vïng nguyªn liÖu. Nguån nguyªn liÖu ch­a æn ®Þnh: vÒ ®¸nh b¾t, n¨ng suÊt thÊp, chi phÝ cao, viÖc ®¸nh b¾t ch­a cã kÕ ho¹ch, quy ho¹ch vïng hîp lý dÉn ®Õn t×nh tr¹ng l¹m s¸t nhiÒu loµi sinh vËt cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao, hËu cÇn dÞch vô trªn bê vµ trªn biÓn thiÕu ®ång bé, « nhiÔm m«i tr­êng n­íc biÓn, gi¶m tr÷ l­îng thuû s¶n vèn rÊt phong phó. NhiÒu ng­ d©n vÉn ®¸nh b¾t gÇn bê vµ ®¸nh b¾t b»ng nhiÒu ph­¬ng tiÖn g©y nguy h¹i cho m«i tr­êng sinh th¸i nh­ : m×n, ®iÖn, ho¸ chÊt...VÒ nu«i trång, n¨ng suÊt thÊp, n¨m 1998 ViÖt Nam chØ ®¹t 0,8-1 tÊn/ha/n¨m (trong khi ®ã ë In®«nªxia con sè nµy lµ 2-3 tÊn/ha/n¨m), phô thuéc vµo ®iÒu kiÖn tù nhiªn. -VÒ c¬ cÊu vµ chÊt l­îng s¶n phÈm thuû s¶n xuÊt khÈu: MÆt hµng xuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt Nam chñ yÕu vÉn lµ hµng s¬ chÕ , tû lÖ s¶n phÈm cã gi¸ trÞ gia t¨ng thÊp, ch­a phï hîp víi yªu cÇu cña n­íc nhËp khÈu. Sè lo¹i s¶n phÈm cã s¶n l­îng lín vµ kh¶ n¨ng xuÊt khÈu cßn Ýt, trong khi nhiÒu lo¹i s¶n phÈm thÞ tr­êng cã nhu cÇu th× ViÖt Nam ch­a s¶n xuÊt ®­îc. C¬ cÊu s¶n phÈm thuû s¶n xuÊt khÈu cã tíi 90% lµ d¹ng s¶n phÈm t­¬i, ­íp ®«ng, ®«ng l¹nh (riªng gi¸p x¸c vµ nhuyÔn thÓ lµ 80-85%), cho thÊy cã sù mÊt c©n ®èi vÒ c¬ cÊu d¹ng s¶n phÈm xuÊt khÈu cña ViÖt Nam, mÆt kh¸c l¹i thÓ hiÖn sù yÕu kÐm cña ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn thuû s¶n cña ta. -VÒ thÞ tr­êng xuÊt khÈu thuû s¶n: Thuû s¶n xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ch­a cã vai trß ®¸ng kÓ trong c¸c thÞ tr­êng xuÊt khÈu thuû s¶n träng ®iÓm cña thÕ giíi, mµ l¹i lµ NhËt B¶n vµ c¸c n­íc trong khu vùc nh­ Th¸i Lan, Indonexia, Singapore,... MÆc dï ®· cè g¾ng trong viÖc ®a d¹ng ho¸ thÞ tr­êng xuÊt khÈu thuû s¶n nh­ng nh×n chung thÞ tr­êng xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam vÉn cßn bÞ mÊt c©n ®èi vµ bÞ phô thuéc vµo nhiÒu vµo thÞ tr­êng NhËt B¶n, trong khi ë thÞ tr­êng nµy ®· ®¹t møc b¶o hoµ mÆc dï nhËp khÈu trong thêi gian qua vÉn t¨ng víi tèc ®é 10%/n¨m. -VÒ gi¸ thuû s¶n xuÊt khÈu: Tuy cã lîi thÕ trong xuÊt khÈu : tµi nguyªn thuû s¶n phong phó, ®iÒu kiÖn khÝ hËu thuËn lîi, gi¸ lao ®éng rÎ, nh­ng gi¸ thuû s¶n xuÊt khÈu nh×n chung vÉn thÊp h¬n c¸c n­íc trong khu vùc (chØ b»ng kho¶ng 70% møc gi¸ s¶n phÈm cïng lo¹i cña Th¸i Lan vµ Indonexia). -VÒ c«ng nghÖ chÕ biÕn thuû s¶n xuÊt khÈu : HiÖn nay, trªn 136 doanh nghiÖp chÕ biÕn (chiÕm 59%) cña ViÖt Nam ch­a ®¸p øng ®­îc yªu cÇu vÒ an toµn vÖ sinh thùc phÈm vµ ®ang cßn trong t×nh tr¹ng thô ®éng vÒ marketing. -VÒ hiÖu qu¶ xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam: XÐt vÒ tæng thÓ, hiÖu qu¶ xuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt Nam cßn thÊp do : + Tr÷ l­îng thuû s¶n lín nh­ng khèi l­îng ®¸nh b¾t cßn thÊp chi phÝ ®¸nh b¾t kh¸ cao. N¨ng suÊt nu«i trång cßn kÐm h¬n c¸c n­íc trong khu vùc (n¨ng suÊt nu«i t«m cña ViÖt Nam lµ 0,29 tÊn/ha/n¨m trong khi n¨ng suÊt cña Th¸i Lan lµ 2,5 tÊn/ha/n¨m). ChÝnh v× vËy, gi¸ nguyªn liÖu ®Çu vµo cho chÕ biÕn xuÊt khÈu kh¸ cao, trong khi gi¸ thuû s¶n xuÊt khÈu l¹i thÊp vµ hiÖu qu¶ xuÊt khÈu kh«ng cao. + Thuû s¶n ViÖt Nam sau khi ®¸nh b¾t hay thu ho¹ch cã chÊt l­îng kh¸ cao, nh­ng do tr×nh ®é c«ng nghÖ trong kh©u chÕ biÕn vµ b¶o qu¶n chÊt l­îng cßn kÐm, do ®ã chÊt l­îng cña s¶n phÈm xuÊt khÈu cßn h¹n chÕ, nhiÒu l« hµng kh«ng ®¸p øng ®­îc c¸c chØ tiªu c¶m quan vµ c¸c chØ tiªu vi sinh nªn kh«ng thÓ xuÊt khÈu, g©y l·ng phÝ tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ søc lao ®éng x· héi. -M¹ng l­íi ph©n phèi: XuÊt khÈu trùc tiÕp vµo c¸c thÞ tr­êng tiªu thô chÝnh kh«ng nhiÒu, chñ yÕu xuÊt khÈu qua m«i giíi, c¸c trung t©m t¸i xuÊt nh­ Singapore, Hång K«ng vµ xuÊt khÈu chñ yÕu theo ®iÒu kiÖn FOB, hoµn toµn ch­a sö dông h×nh thøc ®¹i lý b¸n hµng ë c¸c n­íc tiªu thô lín nh­ NhËt B¶n, EU, B¾c Mü,.... nªn kh«ng tËn dông ®­îc c¸c c¬ héi thÞ tr­êng ®Ó ®Èy m¹nh xuÊt khÈu. -Xóc tiÕn xuÊt khÈu: Ch­a cã kÕ ho¹ch vµ ch­¬ng tr×nh tæng xóc tiÕn hµng thuû s¶n ViÖt Nam ë n­íc ngoµi, mÆc dï cã tiÕn hµnh mét sè ho¹t ®éng xóc tiÕn nh­ viÖc tham gia héi chî th­¬ng m¹i vµ viÖc cö c¸c ®oµn ®i kh¶o s¸t ë n­íc. Nh­ng nh×n chung ch­a thÓ coi ®ã lµ mét ho¹t ®éng xóc tiÕn xuÊt khÈu thùc sù nÕu xÐt vÒ viÖc ®Æt môc tiªu, lªn kÕ ho¹ch, ¸p dông c¸c ho¹t ®éng xóc tiÕn vµ ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ cña ho¹t ®éng nµy... -VÒ c¬ së dÞch vô hËu cÇn : Ch­a cã c¸c tr¹m thu mua vµ xö lý nguyªn liÖu t¹i chç, ch­a cã hÖ thèng cÇu c¶ng ®Ó chuyªn phôc vô cho viÖc thu mua vµ b¶o qu¶n nguyªn liÖu. -VÒ nh©n lùc: Tuy cã nhiÒu cè g¾ng trong ®µo t¹o ®éi ngò c¸n bé vµ phæ cËp kiÕn thøc cho ng­ d©n, song nh×n chung ViÖt Nam hiÖn vÉn cßn ®ang thiÕu c¸n bé giái, c«ng nh©n lµnh nghÒ... Ch­¬ng III ph­¬ng h­íng vµ biÖn ph¸p thóc ®Èy xuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt Nam trong thêi gian tíi I.C¸c quan ®iÓm, môc tiªu vµ ph­¬ng h­íng ®Èy m¹nh xuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt Nam ®Õn n¨m 2010 1.C¸c quan ®iÓm vÒ ®Èy m¹nh xuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt Nam ®Õn n¨m 2010 §Ó ®Èy m¹nh xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam trong thêi gian tíi, ngµnh thuû s¶n cÇn qu¸n triÖt nh÷ng quan ®iÓm sau: * Quan ®iÓm thø nhÊt lµ, ®Èy m¹nh xuÊt khÈu thuû s¶n phôc vô qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp-hiÖn ®¹i ho¸ ngµnh, s¶n xuÊt thuû s¶n vµ kh«ng ngõng n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña ng­ d©n. * Quan ®iÓm thø hai lµ, ®Èy m¹nh xuÊt khÈu thuû s¶n b¶o ®¶m tÝnh hÖ thèng vÒ c«ng nghÖ - kü thuËt trong tÊt c¶ c¸c kh©u cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, tõ s¶n xuÊt nguyªn liÖu, chÕ biÕn tiªu thô ®Õn tæ chøc th«ng tin th­¬ng m¹i. *Quan ®iÓm thø ba lµ, ®Èy m¹nh xuÊt khÈu thuû s¶n ph¶i x¸c ®Þnh chiÕn l­îc s¶n phÈm cho c¶ n­íc, cho tõng vïng, tõng ®Þa ph­¬ng tõ ®ã x¸c ®Þnh hÖ thèng c«ng nghÖ kü thuËt ®Ó s¶n xuÊt ra lo¹i s¶n phÈm trong tÊt c¶ c¸c kh©u tõ s¶n xuÊt nguyªn liÖu ®Õn chÕ biÕn tiªu thô phï hîp víi ®iÒu kiÖn tù nhiªn, cã nh­ vËy s¶n xuÊt míi ph¸t triÓn æn ®Þnh vµ bÒn v÷ng. *Quan ®iÓm thø t­ lµ, ®Èy m¹nh xuÊt khÈu thuû s¶n chØ cã thÓ thùc hiÖn ®­îc trªn c¬ së hÖ thèng c¬ chÕ chÝnh s¸ch phï hîp, nhÊt qu¸n, mét nÒn t¶ng vÒ kÕt cÊu h¹ tÇng thiÕt yÕu céng víi ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý vµ ng­êi lao ®éng ®ñ m¹nh vÒ sè l­îng, n¨ng lùc vµ phÈm chÊt míi cã thÓ tËn dông ®­îc triÖt ®Ó c¸c c¬ héi vµo nh÷ng thêi ®iÓm cã ý nghÜa b­íc ngoÆt. 2. Môc tiªu ph¸t triÓn ngµnh thuû s¶n ®Õn n¨m 2010 Víi tiÒm n¨ng to lín s½n cã vµ xu h­íng ph¸t triÓn xuÊt khÈu thuû s¶n thÕ giíi, ngµnh thuû s¶n ®¹t ra môc tiªu xuÊt khÈu thuû s¶n ®Õn n¨m 2010 nh­ sau: * Môc tiªu vÒ kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam ®Õn n¨m 2010 : N©ng cao gi¸ trÞ kim ng¹ch vµ s¶n l­îng s¶n phÈm thuû s¶n xuÊt khÈu, t¨ng nhanh kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n, phÊn ®Êu ®¹t 1,45-1,6 tû USD vµo n¨m 2001 vµ 2,3- 2,5 tû USD vµo n¨m 2005, ®¹t 3- 3,5 tû USD vµo n¨m 2010, tiÕp tôc gi÷ vÞ trÝ mòi nhän cña kinh tÕ thuû s¶n trong sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc. * Môc tiªu khai th¸c h¶i s¶n: §Õn n¨m 2001 thùc hiÖn môc tiªu s¶n l­îng khai th¸c h¶i s¶n lµ 1,25 triÖu tÊn h¶i s¶n chiÕm 59,5% tæng s¶n l­îng, trong ®ã cã khai th¸c gÇn bê lµ 890 ngµn tÊn vµ 360 ngµn tÊn lµ khai th¸c xa bê, ®Õn n¨m 2005 tæng s¶n l­îng khai th¸c biÕn ®éng trong kho¶ng 1,3 - 1,4 triÖu tÊn, s¶n l­îng khai th¸c gÇn bêgi¶m cßn 800 ngµn tÊn vµ ®Õn n¨m 2010 lµ 700 ngµn tÊn, s¶n l­îng khai th¸c xa bê t¨ng tõ 360 ngµn tÊn n¨m 2001 lªn 500 ngµn tÊn n¨m 2005 vµ t¨ng lªn 700 ngµn tÊn vµo n¨m 2010 * Môc tiªu nu«i trång thuû s¶n: Môc tiªu vµo n¨m 2001 s¶n l­îng nu«i trång thuû s¶n t¨ng lªn lµ 250 ngµn tÊn, t¨ng lªn 1,15 triÖu tÊn vµo n¨m 2005 vµ ®¹t 1.670 ngµn tÊn vµo n¨m 2010, trong ®ã thuû s¶n n­íc ngät n¨m 2001 dù tÝnh ®¹t 460 ngµn tÊn (chiÕm 54%), n¨m 2005 lµ 600 ngµn tÊn (chiÕm 52%) dù tÝnh n¨m 2010 ®¹t 870 ngµn tÊn (®¹t 52%). B¶ng 23: C¸c chØ tiªu chñ yÕu ph¸t triÓn cña ngµnh thuû s¶n ®Õn n¨m 2010 ChØ tiªu §¬n vÞ 2001 2005 1.Tæng s¶n l­îng : - khai th¸c h¶i s¶n: - Nu«i trång thuû s¶n: TriÖu tÊn ,, ,, 2,1 1,25 0,85 2,45 1,3 1,15 2.Kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n Tû USD 1,45-1,6 2,3-2,5 3.DiÖn tÝch nu«i trång thuû s¶n 1.000 ha 640 800 4. Tæng vèn ®Çu t­ cho ph¸t triÓn : Tû ®ång 4.105,5 5.038,4 Nguån: Bé thuû s¶n 3. Ph­¬ng h­íng ph¸t triÓn xuÊt khÈu thuû s¶n ë n­íc ta 3.1. T¨ng nhanh s¶n l­îng vµ kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n * T¨ng s¶n l­îng khai th¸c h¶i s¶n : §Ó ®Õn n¨m 2001 thùc hiÖn ®­îc môc tiªu 1,25 triÖu tÊn h¶i s¶n chiÕm 59,5% tæng s¶n l­îng, trong ®ã cã khai th¸c gÇn bê lµ 890 ngµn tÊn vµ 360 ngµn tÊn lµ khai th¸c xa bê: ®Õn n¨m 2005 tæng s¶n l­îng khai th¸c biÕn ®éng trong kho¶ng 1,3 - 1,4 triÖu tÊn, song s¶n l­îng khai th¸c gÇn bê cã c¬ cÊu gi¶m dÇn, ®Õn n¨m 2005 gi¶m cßn 800 ngµn tÊn vµ ®Õn n¨m 2010 lµ 700 ngµn tÊn, tuy nhiªn c«ng t¸c khai th¸c xa bê cÇn ph¶i ®­îc ph¸t triÓn do ®ã s¶n l­îng khai th¸c xa bê ph¶i t¨ng tõ 360 ngµn tÊn n¨m 2001 lªn 500 ngµn tÊn n¨m 2005 vµ t¨ng lªn 700 ngµn tÊn vµo n¨m 2010 s¶n l­îng khai th¸c ë vïng kh¬i. * T¨ng s¶n l­îng nu«i trång thuû s¶n : - Dù tÝnh thùc hiÖn n¨m 2001 lµ 850 ngµn tÊn vµ t¨ng lªn 1,15 triÖu tÊn vµo n¨m 2005 vµ ®¹t 1.670 ngµn tÊn vµo n¨m 2010, trong ®ã thuû s¶n n­íc ngät n¨m 2001 dù tÝnh ®¹t 460 ngµn tÊn (chiÕm 54%), n¨m 2005 lµ 600 ngµn tÊn (chiÕm 52%) dù tÝnh n¨m 2010 ®¹t 870 ngµn tÊn (®¹t 52%). - T¨ng nhanh vµ hîp lý viÖc sö dông c¸c lo¹i h×nh mÆt n­íc theo tõng vïng sinh th¸i vµo nu«i trång thuû s¶n ®Ó t¹o khèi l­îng hµng ho¸ lín ®¸p øng nhu cÇu tiªu dïng trong n­íc vµ ®ãng gãp kho¶ng 60% kim ng¹ch xuÊt khÈu toµn ngµnh. ChuyÓn ®æi sang ph­¬ng thøc nu«i b¸n th©m canh vµ th©m canh víi c¸c ®èi t­îng cã kinh tÕ cao, b¶o ®¶m an toµn cho m«i tr­êng sinh th¸i vµ b¶o vÖ nguån lîi tù nhiªn nh»m ph¸t triÓn nu«i trång thuû s¶n l©u bÒn. - T¹o c«ng ¨n viÖc lµm vµ n©ng cao ®êi sèng cho n«ng ng­ d©n vµ l­c l­îng s¶n xuÊt chÝnh trong nu«i trång thuû s¶n mang l¹i gÇn 90% s¶n l­îng. PhÊn ®Êu ®­a sè lao ®éng nu«i trång thuû s¶n chiÕm 25 - 30% tæng sè lao ®éng trong toµn ngµnh. -T¨ng kh¶ n¨ng tÝch luü, t¸i s¶n xuÊt th«ng qua t¨ng lîi nhuËn tõ nu«i trång thuû s¶n vµ khuyÕn khÝch mäi thµnh phÇn kinh tÕ huy ®éng vèn ph¸t triÓn s¶n xuÊt, chiÕm kho¶ng 35% l­îng vèn ®Çu t­ cho nu«i trång thuû s¶n hµng n¨m. * T¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n: T¨ng nhanh kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n, phÊn ®Êu ®¹t 1,45-1,6 tû USD vµo n¨m 2001 vµ 2,3- 2,5 tû USD vµo n¨m 2005, ®¹t 3- 3,5 tû USD vµo n¨m 2010, tiÕp tôc gi÷ vÞ trÝ mòi nhän cña kinh tÕ thuû s¶n trong sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc. 3.2.TiÕp tôc ®a d¹ng ho¸ thÞ tr­êng xuÊt khÈu thuû s¶n : Trong thêi gian trung h¹n tíi, khu vùc §«ng ¸ vµ §«ng Nam ¸ vÉn lµ thÞ tr­êng träng ®iÓm xuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt Nam (trong ®ã cã thÞ tr­êng truyÒn thèng NhËt B¶n), nh­ng gi¶m ®i mét c¸ch t­¬ng ®èi, tõ møc 80% thêi kú 1998-1999 xuèng cßn 65-70% vµo n¨m 2000 vµ 55-60% vµo n¨m 2005. Dù kiÕn tû träng xuÊt khÈu thuû s¶n sang NhËt B¶n lµ 32-34% kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n cña c¶ n­íc vµo n¨m 2005. Ngoµi ra, còng cÇn chó ý tíi c¸c thÞ tr­êng truyÒn thèng cò cña ViÖt Nam ë §«ng ¢u, Trung §«ng, B¾c Phi vµ c¸c thÞ tr­êng kh¸c v× tuy kh«ng lín nh­ng cã thÓ cã c¬ héi tèt cho xuÊt khÈu hµng thuû s¶n cña ViÖt Nam nhê vµo hµng rµo mËu dÞch vµ chÊt l­îng kh«ng qu¸ kh¾t khe. 3.3.Ph¸t triÓn thªm nhiÒu mÆt hµng thuû s¶n xuÊt khÈu míi : C¬ cÊu s¶n phÈm thuû s¶n xuÊt khÈu ViÖt Nam thêi gian qua kho¶ng h¬n 90% lµ d¹ng s¶n phÈm t­¬i, ­íp ®«ng, ®«ng l¹nh (riªng gi¸p v¸c vµ nhuyÔn thÓ lµ 80-85%). Sù mÊt c©n ®èi vÒ c¬ cÊu c¸c d¹ng s¶n phÈm thuû s¶n xuÊt khÈu cña ta mét mÆt ph¶n ¸nh thÕ so s¸nh cña ViÖt Nam trong xuÊt khÈu thuû s¶n, mÆt kh¸c l¹i thÓ hiÖn sù yÕu kÐm cña ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn thuû s¶n cña n­íc nhµ, nh­ng ®©y còng lµ tiÒm n¨ng ®Ó ViÖt Nam cã thÓ ®a d¹ng ho¸ s¶n phÈm xuÊt khÈu nh»m t¨ng nhanh kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n trong thêi gian tíi. 3.4.T¨ng gi¸ thuû s¶n xuÊt khÈu trong ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o c¹nh tranh: Víi xu h­íng t¨ng gi¸ quèc tÕ hµng thuû s¶n thêi gian tíi th× ViÖt Nam cã thÓ c¶i thiÖn gi¸ xuÊt khÈu hµng thuû s¶n tõ møc thÊp hiÖn nay vµ n©ng møc gi¸ trung b×nh xuÊt khÈu hµng thuû s¶n lªn, tèi thiÓu b»ng 75-85% møc gi¸ xuÊt khÈu cïng lo¹i s¶n phÈm cña c¸c n­íc trong khu vùc nÕu ViÖt Nam t¨ng c­êngchÕ biÕn s©u. Tuy nhiªn, viÖc t¨ng gi¸ s¶n phÈm ë ®©y ph¶i b¶o ®¶m hµng thuû s¶n ViÖt Nam cã søc c¹nh tranh ®Ó chiÕm lÜnh thÞ tr­êng quèc tÕ. 3.5. §Çu t­ cho ngµnh thuû s¶n Khai th¸c h¶i s¶n: ®Çu t­ cho Ch­¬ng tr×nh khai th¸c h¶i s¶n lµ 909,9 tû ®ång vµo n¨m 2001 vµ 633,8 tû ®ång vµo n¨m 2005. §Çu t­ ph¸t triÓn ®éi tµu ®¸nh b¾t xa bê thªm kho¶ng 800 chiÕc vµo n¨m 2005, vµ 550 chiÕc vµ n¨m 2010. Nu«i trång thuû s¶n : ®Çu t­ cho Ch­¬ng tr×nh nu«i trång thuû s¶n lµ 2.587 tû ®ång vµo n¨m 2001 vµ 3900 tû ®ång vµo n¨m 2005 nh»m t¨ng c­êng s¶n l­îng c¸ n­íc ngät. ChÕ biÕn xuÊt khÈu thuû s¶n: ®Çu t­ cho Ch­¬ng tr×nh chÕ biÕn xuÊt khÈu thuû s¶n 478,6 tû ®ång n¨m 2001 vµ 308,6 tû ®ång vµo n¨m 2005 nh»m t¨ng c­êng ®Çu t­ n©ng cÊp c«ng suÊt cho c¸c c¬ së chÕ biÕn thuû s¶n xuÊt khÈu. II. Mét sè biÖn ph¸p nh»m ®Èy m¹nh xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam 1. Quy ho¹ch ph¸t triÓn s¶n xuÊt nguyªn liÖu, chèng thÊt tho¸t sau thu ho¹ch vµ qu¶n lý thÞ tr­êng nguyªn liÖu 1.1. Quy ho¹ch ph¸t triÓn s¶n xuÊt nguyªn liÖu theo nhãm s¶n phÈm chñ yÕu, g¾n chÆt chÏ víi chÕ biÕn vµ thÞ tr­êng tiªu thô Nguån nguyªn liÖu dåi dµo, æn ®Þnh, chÊt l­îng cao, lµ môc tiªu quan träng ®Çu tiªn cña ngµnh chÕ biÕn thuû s¶n xuÊt khÈu. NÕu kh«ng gi¶i quyÕt ®­îc vÊn ®Ò nguyªn liÖu th× sÏ kh«ng thÓ h¹ gi¸ thµnh ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt vµ søc c¹nh tranh. * Nu«i trång thuû s¶n: Nhanh chãng quy ho¹ch vµ ®Çu t­ c¸c vïng nu«i trång thuû s¶n tËp trung, quy m« lín, c«ng nghÖ tiªn tiÕn theo m« h×nh sinh th¸i bÒn v÷ng, t¨ng c­êng n¨ng lùc con ng­êi vµ thiÕt bÞ cho c¸c c¬ quan kiÓm so¸t chÊt l­îng m«i tr­êng c¸c vïng n­íc nu«i thuû s¶n cÊp Trung ­¬ng vµ ®Þa ph­¬ng; th­êng xuyªn theo dâi vµ dù b¸o vÒ chÊt l­îng n­íc vµ dÞch bÖnh. Rµ so¸t qui ho¹ch c¸c vïng nu«i trång thuû s¶n, qui ho¹ch l¹i theo tinh thÇn NghÞ QuyÕt 09/2000/NQ-CP chuyÓn ®æi môc ®Ých n«ng nghiÖp kh«ng cã hiÖu qu¶ cao sang nu«i trång thuû s¶n. Qui ho¹ch thuû lîi cho nu«i trång thuû s¶n, sö dông ®Êt vµ mÆt n­íc cßn hoang ho¸, ®Êt c¸t vªn biÓn miÒn Trung vµo nu«i trång thuû s¶n , b¶o vÖ m«i tr­êng sinh th¸i, t¸i t¹o nguån lîi thuû s¶n, phßng chèng dÞch bÖnh. Më réng vµ cñng cè h×nh thøc trang tr¹i ph¸t triÓn nu«i trång thuû s¶n. TËn dông diÖn tÝch, më réng ph¸t triÓn nu«i t«m c«ng nghiÖp, nu«i b¸n th©m canh vµ nu«i sinh th¸i c¸c ®èi t­îng cã thÞ tr­êng nh­ : t«m só, t«m r¶o, t«m he.... Ph¸t triÓn diÖn tÝch nu«i n­íc ngät tõ 340 ngh×n ha vµo n¨m 2001 lªn 470 ngh×n ha, x©y dùng vµ triÓn khai c¸c dù ¸n ph¸t triÓn c¸c vïng nu«i c¸ tËp trung ë quy m« c«ng nghiÖp. T¨ng c­êng n¨ng lùc con ng­êi vµ thiÕt bÞ cho c¸c c¬ quan kiÓm so¸t chÊt l­îng c¸c vïng n­íc nu«i thuû s¶n cÊp Trung ­¬ng vµ ®Þa ph­¬ng, th­êng xuyªn theo dâi vµ dù b¸o vÒ chÊt l­îng n­íc vµ dÞch bÖnh. T¨ng c­êng s¶n xuÊt gièng thuû s¶n, tËp trung n©ng cÊp vµ ®Çu t­ míi c¸c c¬ së s¶n xuÊt thøc ¨n víi c«ng nghÖ míi nh»m n©ng cao chÊt l­îng thøc ¨n. NhËp c«ng nghÖ s¶n xuÊt gièng vµ nu«i nhuyÔn thÓ cã gÝa trÞ xuÊt khÈu cao nh­ nghªu, ngao, sß l«ng, ®iÖp, èc h­¬ng, bµo ng­, trai ngäc, hÇu... theo ph­¬ng thøc qu¶ng canh kÕt hîp, b¸n th©m canh t¹i c¸c tØnh Qu¶ng Ninh, H¶i Phßng, Th¸i B×nh, NghÖ An, Qu¶ng B×nh, §µ N½ng, Phó Yªn, Kh¸nh Hßa, B×nh ThuËn, Bµ RÞa Vòng Tµu, TP. Hå ChÝ Minh, TiÒn Giang, BÕn Tre, kiªn Giang, Cµ Mau. §Çu t­ c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu, c¸c dù ¸n s¶n xuÊt gièng nh©n t¹o thay thÕ cho nhËp ngo¹i vµ b¶o vÖ nguån gièng tù nhiªn c¸c lo¹i sß huyÕt, nghªu, ngao, ®iÖp... X©y dùng vµ thùc hiÖn ®óng ch­¬ng t×nh kiÓm so¸t vïng n­íc nu«i ®Ó ®Ó t¹o uy tÝn cho hµng xuÊt khÈu vµo EU - mét thÞ tr­êng cã nhu cÇu lín vÒ thuû s¶n. T¨ng c­êng hîp t¸c nghiªn cøu víi c¸c n­íc cã c«ng nghÖ cao trong khu vùc nhÊt lµ c«ng nghÖ di truyÒn, chän gièng, c«ng nghÖ sinh häc, c«ng nghÖ xö lý m«i tr­êng, c«ng nghÖ chuÈn ®o¸n vµ phßng trõ dÞch bÖnh. * Khai th¸c h¶i s¶n: + Ph¸t triÓn m¹nh n¨ng lùc s¶n xuÊt vµ tæ chøc khai th¸c xa bê ë vïng VÞnh B¾c Bé, biÓn Trung Bé vµ T©y Nam Bé, phÊn ®Êu ®­a s¶n l­îng khai th¸c xa bê n¨m 2010 lªn 300 - 400 ngh×n tÊn, chñ yÕu lµ c¸ næi gi¸ trÞ cao. + ¦u tiªn cho ng­ d©n ®­îc h­ëng c¸c kho¶n tÝn dông trung vµ dµi h¹n, l·i suÊt ­u ®·i, hç trî ng­ d©n ®ãng tµu thuyÒn lín. + Khai th¸c, chän läc vµ øng dông c«ng nghÖ khai th¸c, nu«i trång, chÕ biÕn tiªn tiÕn, phï hîp víi ®iÒu kiÖn trong n­íc, chó träng ph¸t triÓn c«ng nghÖ s¶n xuÊt gièng chÊt l­îng tèt nh÷ng loµi cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao, ph¸t triÓn c«ng nghÖ khai th¸c xa bê, vïng san h«, vïng ®¸ ngÇm. + X©y dùng c¸c ®éi tµu ®¸nh c¸ quèc doanh lín, lµm nhiÖm vô h­íng dÉn ký thuËt vµ hç trî c¸c dÞch vô hËu cÇn, ®­a ng­ d©n ra khai th¸c xa bê. Bªn c¹nh ®ã, ®­a vµo ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ mét sè tµu hËu cÇn cho ®éi tµu xa bê. TriÓn khai thùc hiÖn dù ¸n ®éi tµu c«ng Ých lµm dÞch vô cho ®¸nh b¾t h¶i s¶n xa bê. + Më réng hîp t¸c víi c¸c n­íc cã nghÒ c¸ ph¸t triÓn, tËn dông mäi kh¶ n¨ng vÒ vèn, c«ng nghÖ ®Ó liªn doanh hîp t¸c xa bê, tõng b­íc tiÕn ®Õn ®¸nh c¸ ®¹i d­¬ng. + X©y dùng hÖ thèng c¸c c¬ së dÞch vô hËu cÇn: bÕn c¶ng, c«ng tr×nh ®iÖn - n­íc, cung øng nhiªn liÖu, n­íc ®¸, tæ chøc l¹i vµ n©ng cÊp c¸c c¬ së c¬ khÝ ®ãng, söa ch÷a tµu thuyÒn h¶i s¶n; x©y dùng c¸c c¶ng vµ hÖ thèng dÞch vô cho xuÊt khÈu ë mét sè ®¶o, vïng biÓn cã nghÒ c¸ träng ®iÓm. + X©y dùng chÝnh s¸ch thuÕ thËt sù khuyÕn khÝch ph¸t triÓn ®¸nh c¸ xa bê. Tr­íc m¾t, nªn miÔn gi¶m c¸c lo¹i thuÕ tr­íc b¹, thuÕ tµi nguyªn, thuÕ xuÊt khÈu. 1.3. NhËp khÈu nguyªn liÖu + Nªn miÔn l©u dµi thuÕ nhËp nguyªn liÖu,phô liÖu thuû s¶n phôc vô cho s¶n xuÊt. + Trî gi¸ cho c¸c ho¹t ®éng nhËp nguyªn liÖu vµ c¸c s¶n phÈm thuû s¶n thay thÕ ®Ó ®¶m b¶o nhu cÇu dinh d­ìng cho nh©n d©n. + MiÔn thuÕ xuÊt khÈu ®èi víi hµng thuû s¶n ®­îc s¶n xuÊt b»ng nguyªn liÖu nhËp ngo¹i. + KhuyÕn khÝch mäi h×nh thøc hîp t¸c víi n­íc ngoµi trong viÖc ®­a nguyªn liÖu thuû s¶n vµo ViÖt Nam ®Ó chÕ biÕn hay gia c«ng t¸i xuÊt. 1.4. Chèng thÊt tho¸t sau thu ho¹ch vµ qu¶n lý thÞ tr­êng nguyªn liÖu + H×nh thµnh hÖ thèng chî c¸ n»m trong quy ho¹ch chung hoÆc n»m ngay s¸t khu c¶ng c¸, ®ñ ®iÒu kiÖn ph©n lo¹i, b¶o qu¶n, b¸n ®Êu gi¸ vµ trao ®æi nguyªn liÖu thuû s¶n. + Ban hµnh vµ triÓn khai ¸p dông c¸c tiªu chuÈn kü thuËt, nghiÖp vô tèi thiÓu nh»m b¶o ®¶m vÖ sinh vµ an toµn chÊt l­îng cho nguyªn liÖu trong qu¸ tr×nh mua b¸n trªn thÞ tr­êng. + Phèi hîp ®ång bé gi÷a c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc vµ ®Þa ph­¬ng ®Ó kiÓm so¸t, ng¨n chÆn vµ xö lý nghiªm c¸c hiÖn t­îng sai tr¸i trong viÖc lµm hµng gi¶, b¬m t¹p chÊt, ng©m hãa chÊt cÊm, huû ho¹i chÊt l­îng nguyªn liÖu. + KhuyÕn khÝch c¸c h×nh thøc liªn kÕt, liªn doanh, phèi hîp chÆt chÏ gi÷a s¶n xuÊt nguyªn liÖu vµ chÕ biÕn xuÊt khÈu, tËn dông tèi ®a nguån nguyªn liÖu, gi¶m thÊt tho¸t sau thu ho¹ch. + Cïng víi viÖc h×nh thµnh hÖ thèng c¶ng c¸, chî c¸, Nhµ n­íc cÇn tiÕn hµnh qu¶n lý chÆt chÏ viÖc cÊp phÐp hµnh nghÒ cho hÖ thèng th­¬ng nh©n chuyªn thu mua nguyªn liÖu thuû s¶n (cßn gäi lµ "§Çu NËu”) nh»m ph¸t huy vai trß tÝch cùc, h¹n chÕ sù tiªu cùc cña hÖ thèng nµy. + T¨ng c­êng c«ng t¸c khuyÕn ng­ tËp trung vµo c¸c chñ hËu, cung cÊp kiÕn thøc vµ hç trî trong ®Çu t­ c«ng nghÖ, biÖn ph¸p b¶o qu¶n nguyªn liÖu. 2. Më réng thÞ tr­êng tiªu thô + T¨ng c­êng c«ng t¸c th«ng tin thÞ tr­êng vµ xóc tiÕn th­¬ng m¹i b»ng c¸ch thµnh lËp c¬ quan th«ng tin tiÕp thÞ thuû s¶n víi chøc n¨ng nghiªn cøu cã hÖ thèng c¸c thÞ tr­êng truyÒn thèng, thÞ tr­êng míi; thu nhËp, ph©n tÝch, xö lý, dù b¸o t×nh h×nh thÞ tr­êng, th«ng tin ph¸p luËt cña c¸c n­íc nhËp khÈu liªn quan. + §Èy m¹nh ho¹t ®éng xóc tiÕn th­¬ng m¹i trªn c¬ së chiÕn l­îc xuÊt khÈu dµi h¹n cña ngµnh víi nh÷ng ho¹t ®éng nh­ tæ chøc vµ tham gia héi trî triÓn l·m, qu¶ng c¸o quèc tÕ; + Nhanh chãng ph¸t triÓn HiÖp héi chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam (VASEP) thµnh mét tæ chøc m¹nh trong khu vùc, thiÕt lËp vµ më réng quan hÖ víi c¸c HiÖp héi nghÒ c¸ c¸c n­íc ASEAN vµ c¸c thÞ tr­êng thuû s¶n chÝnh cña ViÖt Nam. Trong t­¬ng lai, khi kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n ®¹t 2 tû USD, viÖc ®Æt c¬ quan ®¹i diÖn cña VASEP t¹i c¸c thÞ tr­êng chÝnh nh­ NhËt B¶n, EU, Mü, Hång k«ng... lµ hÕt søc cÇn thiÕt. + KhuyÕn khÝch ph¸t triÓn c¸c h×nh thøc hîp t¸c, liªn kÕt gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, c¸c lo¹i h×nh ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh nh»m gi¶m c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh, t¹o søc c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. + §Èy m¹nh viÖc ¸p dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö (E - commerce) vµo c¸c ho¹t ®éng th­¬ng m¹i thuû s¶n, nhanh chãng hç trî c¸c biÖn ph¸p vÒ c«ng nghÖ vµ kü thuËt ®Ó ®­a E- commerce trë thµnh mét c«ng cô h÷u hiÖu gióp c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá v­ît qua rµo c¶n th­¬ng m¹i. 3. T¨ng c­êng n¨ng lùc c«ng nghÖ chÕ biÕn + TËp trung ®Çu t­ vµo mét sè doanh nghiÖp cã vèn Nhµ n­íc chi phèi, quy m« vèn lín, c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, ®¹t tr×nh ®é tiªn tiÕn cña thÕ giíi ®Ó ®¶m nhiÖm vai trß tiªn phong vµ h­íng dÉn vÒ thÞ tr­êng vµ c«ng nghÖ trong chÕ biÕn xuÊt khÈu, chØ ®¹o c¸c ho¹t ®éng dÞch vô kü thuËt nghÒ c¸. + T¨ng tû lÖ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh trong khu vùc chÕ biÕn lªn 20 - 30%/n¨m ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn ®æi míi nhanh trang thiÕt bÞ. + Ban hµnh chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, bÝ quyÕt c«ng nghÖ, thuª chuyªn gia giái n­íc ngoµi, ®Çu t­ nghiªn cøu øng dông c«ng nghÖ míi, ph¸t triÓn c¸c mÆt hµng míi. + Cñng cè, më réng hÖ thèng khuyÕn ng­ ®Õn tËn huyÖn x· nghÒ c¸, ®Æt hÖ thèng nµy trong mèi quan hÖ chÆt chÏ víi c¸ viÖn nghiªn cøu vµ tr­êng ®¹i häc nh»m chuyÓn giao trùc tiÕp c«ng nghÖ míi vµ huÊn luyÖn kü thuËt cho lao ®éng nghÒ c¸. + Hç trî tÝn dông ­u ®·i cho c¸c doanh nghiÖp chÕ biÕn thuû s¶n ®Çu t­ n©ng cÊp ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt ®¸p øng yªu cÇu an toµn vÖ sinh thùc phÈm cña c¸c n­íc, nhÊt lµ Mü vµ EU. + T¨ng tû träng c¬ së chÕ biÕn thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh qu¶n lý chÊt l­îng theo Quy ph¹m s¶n xuÊt (Good Manufacturing Practice - GMP), HACCP, Quy ph¹m vÖ sinh (Sanitary Standard Operating Procedure - SSOP), ISO 9000. §Õn cuèi n¨m 2000, b¾t buéc 100% c¸c c¬ së chÕ biÕn thuû s¶n ph¶i thùc hiÖn hÖ thèng qu¶n lý chÊt l­îng tiªn tiÕn nh»m ®¶m b¶o an toµn vµ vÖ sinh thùc phÈm cho ng­êi tiªu dïng vµ xuÊt khÈu. + X©y dùng, ban hµnh vµ triÓn khai ¸p dông c¸c tiªu chuÈn Nhµ n­íc (TCVN) vµ tiªu chuÈn ngµnh (TCN) vÒ ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt, an toµn vÖ sinh tèi thiÓu ®èi víi c¸c chî, c¸c c¶ng c¸, c¸c c¬ së chÕ biÕn thuû s¶n tiªu thô trong n­íc vµ xuÊt khÈu. + Trang bÞ hÖ thèng b¶o qu¶n ngay trªn tµu, x©y dùng c¸c trung t©m c«ng nghÖ chÕ biÕn hiÖn ®¹i gÇn hÖ thèng chî c¸ t¹i c¸c c¶ng cña c¸c tØnh träng ®iÓm, hÖ thèng chî c¸ ®­êng biªn vµ c¸c chî c¸ quy m« nhá ë ®Þa ph­¬ng ®Ó n©ng cÊp chÊt l­îng nguyªn liÖu, gi¶m gi¸ ®Çu vµo. + T¨ng c­êng nghiªn cøu vµ më réng chñng lo¹i, khèi l­îng chÕ biÕn c¸c mÆt hµng cã gi¸ trÞ gia t¨ng nh»m n©ng cao tû träng mÆt hµng gi¸ trÞ gia t¨ng lªn 40 - 45% vµo n¨m 2005. + §Çu t­ n©ng cÊp c¬ së vËt chÊt vµ n¨ng lùc nghiªn cøu vµ triÓn khai cña Trung t©m C«ng nghÖ Sinh häc vµ C«ng nghÖ ChÕ biÕn thuéc ViÖn nghiªn cøu Nu«i trång thñy s¶n II (Bé Thuû s¶n), t¹o ®iÒu kiÖn cho Trung t©m nghiªn cøu ph¸t triÓn s¶n phÈm vµ t­ vÊn cho doanh nghiÖp ph¸t triÓn ®a d¹ng hãa mÆt hµng. + T¨ng c­êng vµ hoµn thiÖn n¨ng lùc ho¹t ®éng cña Trung t©m kiÓm tra chÊt l­îng vµ an toµn vÖ sinh thuû s¶n - Bé Thuû s¶n (National Fishery Quality Assurance Center - NAFIQUACEN). 4. T¨ng c­êng c«ng t¸c qu¶n lý vµ n©ng cao chÊt l­îng * VÒ phÝa Ngµnh Thuû S¶n : + Hoµn thiÖn vÒ c¬ b¶n hÖ thèng c¸c v¨n b¶n ph¸p quy vµ ph¸p chÕ kü thuËt liªn quan ®Õn vÊn ®Ò qu¶n lý chÊt l­îng trong ngµnh thuû s¶n, cô thÓ: - Quy ®Þnh ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o an toµn vÖ sinh tèi thiÓu cho tÊt c¶ c¸c c¬ së chÕ biÕn vµ b¶o qu¶n thuû s¶n; quy chÕ vÒ kiÓm tra ®iÒu kiÖn an toµn vÖ sinh cña c¸c c¬ së chÕ biÕn vµ b¶o qu¶n thuû s¶n. - Quy ®Þnh ¸p dông hÖ thèng qu¶n lý chÊt l­îng theo HACCP; quy chÕ kiÓm tra vµ c«ng nhËn c¸c doanh nghiÖp ¸p dông hÖ thèng qu¶n lý chÊt l­îng HACCP. - Söa ®æi quy chÕ kiÓm tra vµ chøng nhËn chÊt l­îng hµng thuû s¶n theo h­íng gi¶m kiÓm tra s¶n phÈm cuèi cïng ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ®· ¸p dông ch­¬ng tr×nh qu¶n lý chÊt l­îng HACCP. - X©y dùng Th«ng t­ liªn ngµnh H¶i quan - Thuû s¶n vµ liªn Bé y tÕ - Bé Thuû s¶n ®Ó phèi hîp thèng nhÊt viÖc thùc hiÖn nhiÖm vô qu¶n lý Nhµ n­íc. + T¨ng c­êng tæ chøc vµ qu¶n lý chÊt l­îng: - N©ng cao n¨ng lùc qu¶n lý chÊt l­îng thuû s¶n ë Trung ­¬ng vµ c¸c Së thuû s¶n; t¨ng c­êng ®µo t¹o nghiÖp vô cho c¸n bé qu¶n lý chÊt l­îng ë c¸c Së thuû s¶n. - T¨ng c­êng n¨ng lùc cña Trung t©m kiÓm tra chÊt l­îng vµ an toµn vÖ sinh thuû s¶n (NAFIQUACEN), kh«ng ngõng cñng cè, n©ng cao uy tÝn cña Trung t©m, t¹o c¬ chÕ thuËn lîi cho Trung t©m hç trî doanh nghiÖp më réng s¶n xuÊt vµ qu¶n lý chÊt l­îng. - Thµnh lËp tæ chøc t­ vÊn, gióp c¸c doanh nghiÖp ®Çu t­ míi, söa ch÷a, c¶i t¹o vµ n©ng cÊp nhµ x­ëng chÕ biÕn, x©y dùng vµ hoµn thiÖn hÖ thèng qu¶n lý chÊt l­îng. - Tæ chøc thanh tra ho¹t ®éng kiÓm tra chøng nhËn Nhµ n­íc vÒ chÊt l­îng hµng thuû s¶n, chÊn chØnh nh÷ng viÖc lµm ch­a ®óng cña c¬ quan kiÓm tra nhµ n­íc ®­îc chØ ®Þnh theo Th«ng t­ liªn bé Bé Khoa häc vµ C«ng nghÖ M«i tr­êng - Bé Thuû s¶n. + T¨ng c­êng qu¶n lý chÊt l­îng cña doanh nghiÖp : - T¹o ®iÒu kiÖn cho doanh nghiÖp vay vèn ®Çu t­ víi l·i suÊt ­u ®·i ®Ó n©ng cÊp, b¶o tr× ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt ph­¬ng ph¸p qu¶n lý chÊt l­îng HACCP. - TiÕp tôc hç trî c¸c doanh nghiÖp x©y dùng vµ triÓn khai thùc hiÖn c¸c hÖ thèng qu¶n lý chÊt l­îng theo HACCP. * VÒ phÝa c¸c doanh nghiÖp : + T¨ng c­êng c«ng t¸c tuyªn truyÒn, ®µo t¹o, huÊn luyÖn vÒ chÊt l­îng vµ qu¶n lý chÊt l­îng cho c¸n bé cña doanh nghiÖp m×nh. + T¨ng c­êng quan hÖ víi c¸c c¬ quan nghiªn cøu khoa häc trong vµ ngoµi ngµnh ®Ó gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò kü thuËt liªn quan ®Õn chÊt l­îng vµ an toµn vÖ sinh s¶n phÈm, b¶o vÖ m«i tr­êng vµ søc khoÎ cña ng­êi lao ®éng... theo tiªu chuÈn ngµnh. + N©ng cÊp ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp m×nh theo h­íng hiÖn ®¹i. §èi víi c¸c doanh nghiÖp b¾t ®Çu x©y dùng, ®i vµo ho¹t ®éng cÇn ph¶i cã chiÕn l­îc ph¸t triÓn kü thuËt hiÖn ®¹i; ®èi víi c¸c doanh nghiÖp kh¸c, ph¶i x¸c ®Þnh râ s¶n phÈm, thÞ tr­êng ®Ó lùa chän c«ng nghÖ phï hîp, ®¹t môc tiªu chÊt l­îng ®· ®Ò ra. + Tin häc ho¸ hÖ thèng qu¶n lý chÊt l­îng theo HACCP ®Ó thùc hiÖn cã hiÖu qu¶, h¹n chÕ tèi ®a nh÷ng c«ng viÖc giÊy tê trong nhµ m¸y s¶n xuÊt, tiÕt kiÖm c«ng søc thùc hiÖn HACCP. 5. §Èy m¹nh vµ n©ng cao hiÖu qu¶ ®Çu t­ - TËp trung chØ ®¹o, ®­a vµo ®Çu t­ x©y dùng c¸c dù ¸n ®ång bé, nhanh chãng ph¸t huy hiÖu qu¶. - ¦u tiªn ®Çu t­ nh÷ng dù ¸n thuéc vïng kinh tÕ träng ®iÓm, c¸c tô ®iÓm nghÒ c¸. - Thu hót nguån vèn trong vµ ngoµi n­íc, khuyÕn khÝch ®Çu t­ t­ nh©n; chuyÓn dÞch c¬ cÊu ®Çu t­ theo h­íng khuyÕn khÝch ®æi míi c«ng nghÖ, ®æi míi qu¶n lý. - Nhanh chãng ®­a vµo sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c dù ¸n ®· hoµn thµnh, t¹o søc m¹nh ®ång bé cña 3 ch­¬ng tr×nh kinh tÕ cña ngµnh. - Thùc hiÖn ®Çu t­ thiÕt bÞ cho c¸c c¶ng c¸ vµ ®ãng tµu b¶o vÖ nguån lîi. - §Çu t­ n©ng cÊp vµ më réng mét sè nhµ m¸y chÕ biÕn xuÊt khÈu thuû s¶n cña Trung ­¬ng vµ ®Þa ph­¬ng. - X©y dùng mét sè chî thuû s¶n ë B¹c Liªu, TP HCM, Nha Trang lµm cÇu nèi gi÷a nhµ s¶n xuÊt vµ tiªu thô chÕ biÕn. - TiÕp tôc n©ng cÊp mét sè cho c¸c c¬ së vËt chÊt kü thuËt ViÖn Nghiªn cøu h¶i s¶n H¶i Phßng, Trung t©m nghiªn cøu Thuû s¶n III, Trung t©m nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn c«ng nghÖ b¶o qu¶n sau thu ho¹ch chÕ biÕn vµ sinh häc thuû s¶n (TP.HCM). 6. Khoa häc vµ c«ng nghÖ - TriÓn khai c¸c dù ¸n ®Çu t­ n©ng cÊp viÖn nghiªn cøu, c¸c tr­êng ®µo t¹o cña Ngµnh cã trang thiÕt bÞ hiÖn ®¹i, cã n¨ng lùc nghiªn cøu gi¶i quyÕt nh­ng vÊn ®Ò kü thuËt, c«ng nghÖ, qu¶n lý nguån lîi, qu¶n lý m«i tr­êng, an toµn vÖ sinh. - §Èy nhanh viÖc nghiªn cøu vµ nhËp mét sè c«ng nghÖ tiªn tiÕn cña n­íc ngoµi, nhÊt lµ c«ng nghÖ s¶n xuÊt gièng c¸c loµi thuû h¶i s¶n cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao... thùc hiÖn mèi liªn kÕt c¬ së nghiªn cøu víi c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh trong viÖc øng dông khoa häc c«ng nghÖ. - Chó träng ph¸t triÓn c«ng nghÖ s¶n xuÊt gièng thuû s¶n cã gi¸ trÞ xuÊt khÈu vµ phôc vô s¶n sinh, trong ®ã tËp trung hoµn thiÖn qui tr×nh nu«i thµnh thôc t«m só bè, mÑ trong ®iÒu kiÖn nh©n t¹o, t¸i t¹o nguån t«m bè mÑ ë vïng n­íc tù nhiªn vµ c«ng nghÖ s¶n xuÊt gièng c¸c loµi ®Æc s¶n cã thÞ tr­êng . ¸p dông c«ng nghÖ t¹o gi«ng só chÊt l­îng cao. - TiÕp tôc thùc hiÖn vµ më réng kh¶ n¨ng hîp t¸c víi c¸c n­íc vµ c¸c tæ chøc quèc tÕ ®Ó tranh thñ khoa häc c«ng nghÖ, kinh nghiÖp qu¶n lý, më réng thÞ tr­êng thu hót vèn vµ c¬ héi ®Çu t­. Cã qui chÕ ph©n cÊp cô thÓ ®Ó ®Þa ph­¬ng chñ ®éng t×m kiÕm ®èi t¸c vµ vèn tõ phÝa n­íc ngoµi. 7. §a d¹ng ho¸ c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng xuÊt khÈu - vËn dông linh ho¹t c¸c ph­¬ng thøc mua b¸n quèc tÕ KÕt hîp cñng cè vÞ trÝ cho c¸c tËp ®oµn xuÊt khÈu lín víi viÖc gióp ®ì c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá trong xuÊt khÈu hµng thuû s¶n nh»m ph¸t huy lîi thÕ cña c¸c doanh nghiÖp trong s¶n xuÊt chÕ biÕn hµng thuû s¶n xuÊt khÈu bëi nÕu chØ tËp trung hç trî c¸c tËp ®oµn lín, tuy ®iÒu kiÖn ®Çu t­, ®æi míi trang thiÕt bÞ sÏ tèt h¬n, ®µo t¹o tËp trung h¬n, ®­a c¸c tËp ®oµn lín trë thµnh ®Çu tÇu ®Èy m¹nh xuÊt khÈu thuû s¶n nh­ng c¸c tËp ®oµn lín th­êng khã thÝch nghi tr­íc nh÷ng biÕn ®æi thÊt th­êng vµ c¸c yªu cÇu ®a d¹ng, phong phó cña thÞ tr­êng c¸ biÖt trong khi c¸c doanh nghiÖp nhá cã tÝnh linh ho¹t vµ dÔ thÝch øng h¬n. H¬n n÷a, ®Æc ®iÓm cña ViÖt Nam lµ kinh tÕ hé gia ®×nh, c¸c xÝ nghiÖp võa vµ nhá chiÕm ®¹i bé phËn trong ngµnh thuû s¶n nªn hç trî cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá lµ ®iÒu cÇn thiÕt. VËn dông linh ho¹t c¸c ph­¬ng thøc mua b¸n quèc tÕ sÏ më thªm cho ta nh÷ng c¬ héi xuÊt khÈu míi. Ngoµi viÖc ký kÕt c¸c hîp ®ång trùc tiÕp, cã thÓ ký göi b¸n hµng thuû s¶n ë n­íc ngoµi hay sö dông m¹ng l­íi ph©n phèi hµng thuû s¶n ë n­íc ngoµi nh­ ®¹i lý, m«i giíi b¸n hµng... 8. Ph¸t triÓn nguån nh©n lùc ViÖc ph¸t triÓn nguån nh©n lùc cho ngµnh thuû s¶n th«ng qua viÖc n©ng cao tr×nh ®é v¨n ho¸ vµ tay nghÒ cho ng­ d©n, ®µo t¹o míi vµ ®µo t¹o l¹i ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý, c¸n bé thÞ tr­êng ®Ó cã ®ñ n¨ng lùc vµ thÝch øng víi yªu cÇu cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng lµ ch×a kho¸ thµnh c«ng cña chiÕn l­îc xuÊt khÈu thuû s¶n trong thêi gian tíi bëi c¸c biÖn ph¸p khuyÕn khÝch xuÊt khÈu cña nhµ n­íc ngay c¶ khi ®­îc x¸c ®Þnh mét c¸ch khoa häc vµ ®óng ®¾n còng chØ lµ mét vÕ cña ph­¬ng tr×nh xuÊt khÈu, tr¸ch nhiÖm cuèi cïng còng nh­ kh¶ n¨ng tËn dông mäi sù ­u ®·i ®ã ®Ó chµo b¸n c¸c s¶n phÈm cã tÝnh c¹nh tranh cao, më réng thÞ tr­êng xuÊt khÈu l¹i phô thuéc vµo b¶n th©n doanh nghiÖp vµ nç lùc cña hä. §µo t¹o nguån nh©n lùc lµ mèi quan t©m kh«ng chØ ë quy m« doanh nghiÖp mµ c¶ quy m« quèc gia vµ quèc tÕ. V× vËy, ph­¬ng ch©m nhµ n­íc vµ nh©n d©n cïng tham gia ®Çu t­ cho x©y dùng nguån nh©n lùc sÏ mang l¹i hiÖu qu¶, cô thÓ: - Ph¸t triÓn hÖ thèng c¸c tr­êng ®¹i häc hiÖn cã, ®¸p øng yªu cÇu ®µo t¹o cho ngµnh thuû s¶n kho¶ng 600 - 800 kü s­ thuû s¶n mét n¨m víi nh÷ng nghÒ cÇn chó träng ®µo t¹o lµ qu¶n lý nghÒ c¸, qu¶n lý m«i tr­êng, thanh tra nguån lîi thuû s¶n, thanh tra chÊt l­îng thuû s¶n, chÕ biÕn thuû s¶n, kinh tÕ thuû s¶n, marketing thuû s¶n vµ qu¶n lý doanh nghiÖp. - N©ng cao tr×nh ®é ®µo t¹o vµ c¬ së vËt chÊt cña c¸c tr­êng trunbg häcchuyªn nghiÖp vµ d¹y nghÒ thuû s¶n. - Phæ cËp gi¸o dôc tiÓu häc trong céng ®ång ng­ d©n. - Tæ chøc c¸c líp häc vÒ ph¸p luËt vµ ®µo t¹o h­íng nghiÖp cho ng­ d©n. - N©ng cÊp c¬ së h¹ tÇng vÒ v¨n ho¸, gi¸o dôc x· héi trong c¸c khu vùc céng ®ång ng­ d©n. Lµm tèt c«ng t¸c ph¸t triÓn nguån nh©n lùc kh«ng nh÷ng t¹o ra tiÒn ®Ò v÷ng ch¾c cho nh÷ng b­íc nh¶y vät cña ngµnh sau nµy vµ cßn gãp phÇn quan träng trong viÖc x©y dùng mét ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn thùc phÈm v÷ng m¹nh cho n­íc nhµ. KÕt luËn XuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt nam trong thêi gian qua ®· kh¼ng ®Þnh ®­îc vÞ trÝ vµ vai trß quan träng trong nÒn kinh tÕ quèc d©n còng nh­ trong Th­¬ng M¹i Thuû s¶n thÕ giíi. XuÊt khÈu thuû s¶n ®· ®ãng vai trß ®ßn bÈy chñ yÕu t¹o ®éng lùc ph¸t triÓn m¹nh mÏ cho kinh tÕ thuû s¶n. Víi vai trß më ®­êng vµ h­íng dÉn vÒ thÞ tr­êng, xuÊt khÈu thuû s¶n ®· thóc ®Èy trùc tiÕp sù ph¸t triÓn khai th¸c h¶i s¶n vµ nu«i trång thuû s¶n, thay ®æi c¬ cÊu s¶n xuÊt nguyªn liÖu, b­íc ®Çu ®· lµm chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ vïng ven biÓn, gãp phÇn ®¶m b¶o viÖc lµm, n©ng cao ®êi sèng cho hµng triÖu lao ®éng nghÒ c¸, gãp phÇn æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc. Kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n t¨ng ®Òu hµng n¨m nh­ng lîi nhuËn xuÊt khÈu thuû s¶n gi¶m dÇn; c¬ cÊu s¶n phÈm thuû s¶n xuÊt khÈu cßn mÊt c©n ®èi, chñ yÕu d­íi d¹ng nguyªn liÖu hoÆc s¬ chÕ chÊt l­îng kÐm gi¸ trÞ xuÊt khÈu thÊp, g©y khã kh¨n cho viÖc th©m nhËp vµ më réng thÞ tr­êng; TiÒm n¨ng xuÊt khÈu thuû s¶n cña n­íc ta cßn rÊt lín nh­ng ®Çu t­ khai th¸c cho tiÒm n¨ng nµy cßn qu¸ Ýt. V× vËy, ®Ó xuÊt khÈu thuû s¶n tiÕp tôc lµm mòi nhän ®Ó ph¸t triÓn ngµnh thuû s¶n theo h­íng c«ng nghiÖp, ho¸ hiÖn ®¹i th× ViÖt nam cÇn ph¶i ®Çu t­ hîp lý h¬n nh»m n©ng cao tr×nh ®é c«ng nghiÖp chÕ biÕn thuû s¶n xuÊt khÈu, n©ng cao chÊt l­îng vÖ sinh an toµn thùc phÈm cña s¶n phÈm thuû s¶n xuÊt khÈu, t¨ng gi¸ s¶n phÈm vµ më réng thÞ tr­êng. BiÖn ph¸p thóc ®Èy xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt nam ®ãng mét vÞ trÝ vai trß quan träng gióp ViÖt nam th©m nhËp vµ còng cè vÞ trÝ trªn thÞ tr­êng th­¬ng m¹i thuû s¶n quèc tÕ. Tuy nhiªn, cßn nhiÒu vÊn ®Ò liªn quan ®Õn sù ph¸t triÓn xuÊt khÈu thuû s¶n nh­ m« h×nh s¶n xuÊt, vÊn ®Ò tæ chøc vµ huy ®éng c¸c nguån lùc ... cÇn ®­îc sù tham gia nghiªn cøu cña nhiÒu nhµ khoa häc trong vµ ngoµi ngµnh, còng nh­ sù quan t©m, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cña ChÝnh phñ vµ c¸c Bé ngµnh, nh»m ®¹t môc tiªu vÒ kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n ®¹t 1,4-1,6 tû USD (N¨m 2001), ®­a s¶n phÈm thuû s¶n xuÊt khÈu ViÖt nam hoµ nhËp víi thÞ tr­êng thuû s¶n thÕ giíi. Thùc hiÖn ®ång bé c¸c biÖn ph¸p kh¶ thi trªn cïng víi sù quan t©m, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi tõ ChÝnh phñ, c¸c Bé ngµnh cã liªn quan, ngµnh Thuû s¶n nhÊt ®Þnh sÏ triÓn khai thùc hiÖn thµnh c«ng nhiÖm vô nh­ trong §¹i héi §¶ng lÇn IX ®· ®Ò ra. Tµi liÖu tham kh¶o 1. Gi¸o tr×nh Kinh tÕ Ph¸t triÓn toµn tËp – Bé m«n Kinh tÕ Ph¸t triÓn Khoa Kinh tÕ Ph¸t triÓn, NXB thèng kª 2. Gi¸o tr×nh Th­¬ng M¹i Quèc TÕ - PGS.TS.NguyÔn Duy Bét, §HKTQD, NXB Thèng kª - Hµ Néi 1998. Hµ Néi n¨m 1999 3. FAO - Yearbook- Fishery Statistics - Fishery Commodities 1980 -1998. 4. FAO - The State of Food and Argiculture 1997 5. FAO - Infofish International 1990 -1998 6. Ph¸t triÓn kinh tÕ thuû s¶n vµ biÖn ph¸p ph¸t triÓn kinh tÕ thêi kú 1998 - 2010 - Bé Thuû S¶n. 7. B¸o c¸o tæng kÕt kÕ ho¹ch hµng n¨m 1990 -2000 - Bé Thuû S¶n. 8. ChiÕn l­îc ph¸t triÓn xuÊt nhËp khÈu thêi kú 2001 -2010- Bé Th­¬ng M¹i. 8. T¹p chÝ thuû s¶n S 6 n¨m 2000, S 1 - 4/2001 10. Thêi b¸o Kinh tÕ ViÖt Nam c¸c sè n¨m 1999 - 2001. 11. Th«ng tin luËn v¨n ngo¹i th­¬ng Thuû s¶n thÕ giíi vµ ASEAN- Bé Thuû S¶n. 12. B¸o c¸o ®iÒu tra tæng kÕt thùc hiÖn chñ tr­¬ng ph¸t triÓn nu«i trång thuû s¶n - Bé KÕ Ho¹ch vµ §Çu T­. 13. Ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn nu«i trång thuû s¶n thêi kú 1999 - 2010- Bé Thuû s¶n 14. Tãm t¾t Qui ho¹ch tæng thÓ Ph¸t triÓn Kinh tÕ – X· Héi Ngµnh Thuû S¶n ®Õn n¨m 2010 (dù th¶o). ViÖn Kinh tÕ vµ Qui ho¹ch Thuû S¶n. 15. Niªn gi¸m thèng kª n¨m 2000. Môc lôc Lêi më ®Çu 1 Ch­¬ng I 3 I. Kh¸i qu¸t vÒ xuÊt khÈu vµ vai trß cña xuÊt khÈu trong nÒn kinh tÕ quèc d©n 3 1. C¬ së khoa häc cña Th­¬ng m¹i Quèc tÕ vµ ho¹t ®éng xuÊt khÈu 3 1.1. Lý thuyÕt Träng th­¬ng vÒ Th­¬ng m¹i quèc tÕ 3 1.2.. Häc thuyÕt " Lîi thÕ tuyÖt ®èi " cña Adam Smith 3 1.3. Häc thuyÕt " Lîi thÕ t­¬ng ®èi hay lîi thÕ so s¸nh" cña David-Ricardo 4 2. Vai trß cña xuÊt khÈu trong nÒn kinh tÕ quèc d©n 4 2.1. XuÊt khÈu t¹o nguån vèn cho nhËp khÈu vµ tÝch luü ph¸t triÓn s¶n xuÊt, phôc vô c«ng nghiÖp ho¸ ®Êt n­íc 5 2.2. XuÊt khÈu ®ãng gãp vµo chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn 6 2.3. XuÊt khÈu cã vai trß tÝch cùc ®æi míi trang thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ s¶n xuÊt 6 2.4.XuÊt khÈu cã t¸c ®éng tÝch cùc tíi viÖc gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm vµ c¶i thiÖn ®êi sèng cña nh©n d©n 6 2.5. XuÊt khÈu lµ c¬ së ®Ó më réng vµ thóc ®Èy c¸c quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i cña n­íc ta 7 II. XuÊt khÈu thuû s¶n vµ vai trß cña nã trong hÖ thèng c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cña ViÖt Nam 7 III. C¸c nh©n tè ¶nh h­ëng tíi xuÊt khÈu thuû s¶n ë ViÖt nam 10 1. M«i tr­êng quèc tÕ 10 2.M«i tr­êng v¨n ho¸ x· héi 11 3. M«i tr­êng kinh tÕ vµ c«ng nghÖ 12 4. M«i tr­êng chÝnh trÞ vµ luËt ph¸p 14 5. M«i tr­êng ®Þa lý vµ c¬ së hËu cÇn nghÒ c¸ 14 IV. Kinh nghiÖm xuÊt khÈu thuû s¶n cña mét sè c¸c quèc gia trªn thÕ giíi 14 1. Th¸i Lan 14 2. Ên §é 16 3. Trung Quèc 17 4. Malaysia 18 V. Nh÷ng vÊn ®Ò rót ra cho xuÊt khÈu trong mét nÒn kinh tÕ më quy m« nhá nh­ ViÖt Nam 19 Ch­¬ng 2 21 I. Kh¸i qu¸t t×nh h×nh xuÊt khÈu thuû s¶n thÕ giíi vµ triÓn väng xuÊt khÈu thuû s¶n trong thêi gian tíi 21 1. Kh¸i qu¸t t×nh h×nh xuÊt khÈu thuû s¶n thÕ giíi 21 1.1. Nhu cÇu vÒ thuû s¶n thÕ giíi 21 1.2. S¶n l­îng thuû s¶n thÕ giíi 22 1.3.T×nh h×nh th­¬ng m¹i thuû s¶n thÕ giíi 24 1.4. DiÔn biÕn gi¸ thuû s¶n trªn thÞ tr­êng thÕ giíi 27 2. triÓn väng xuÊt khÈu thuû s¶n trong thêi gian tíi 28 II. Ph©n tÝch thùc tr¹ng xuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt Nam 30 1. TiÒm n¨ng cña ngµnh thuû s¶n ViÖt Nam 30 1.1. Lîi thÕ vÒ tù nhiªn 30 1.2. Lîi thÕ vÒ lao ®éng 33 1.3. Tµu thuyÒn vµ c¸c ng­ cô 34 1.4. C¸c dÞch vô cña ngµnh 35 2.S¶n l­îng thuû s¶n xuÊt khÈu 36 3. Kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n 40 4. C¬ cÊu s¶n phÈm thuû s¶n xuÊt khÈu 42 5.C¬ cÊu thÞ tr­êng xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam 44 5.1.ThÞ tr­êng NhËt B¶n 45 5.2.ThÞ tr­êng Mü 47 5.3.ThÞ tr­êng EU 49 5.4. ThÞ tr­êng Trung Quèc-Hång K«ng 51 5.5. C¸c thÞ tr­êng kh¸c 52 6.DiÔn biÕn gi¸ thuû s¶n xuÊt khÈu ViÖt Nam 54 7.C«ng nghÖ chÕ biÕn vµ chÊt l­îng cña hµng thuû s¶n xuÊt khÈu 57 8. C¬ cÊu chñ thÓ tham gia ho¹t ®éng xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam 58 II. Nh÷ng kÕt qu¶ rót ra tõ qu¸ tr×nh nghiªn cøu 59 1.Xu h­íng xuÊt khÈu thuû s¶n thÕ giíÝ thÕ giíi vµ triÓn väng ®èi víi ViÖt Nam 59 2.TiÒm n¨ng cña ngµnh thuû s¶n cña n­íc ta 60 3.Nh÷ng thµnh tùu ®· ®¹t ®­îc trong xuÊt khÈu thuû s¶n 60 4. Nh÷ng tån t¹i cÇn kh¾c phôc 61 Ch­¬ng III 65 I.C¸c quan ®iÓm, môc tiªu vµ ph­¬ng h­íng ®Èy m¹nh xuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt Nam ®Õn n¨m 2010 65 1.C¸c quan ®iÓm vÒ ®Èy m¹nh xuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt Nam ®Õn n¨m 2010 65 2. Môc tiªu ph¸t triÓn ngµnh thuû s¶n ®Õn n¨m 2010 65 3. Ph­¬ng h­íng ph¸t triÓn xuÊt khÈu thuû s¶n ë n­íc ta 66 3.1. T¨ng nhanh s¶n l­îng vµ kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n 66 3.2.TiÕp tôc ®a d¹ng ho¸ thÞ tr­êng xuÊt khÈu thuû s¶n 68 3.3.Ph¸t triÓn thªm nhiÒu mÆt hµng thuû s¶n xuÊt khÈu míi 68 3.4.T¨ng gi¸ thuû s¶n xuÊt khÈu trong ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o c¹nh tranh 68 3.5. §Çu t­ cho ngµnh thuû s¶n 68 II. Mét sè biÖn ph¸p nh»m ®Èy m¹nh xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam 69 1. Quy ho¹ch ph¸t triÓn s¶n xuÊt nguyªn liÖu, chèng thÊt tho¸t sau thu ho¹ch vµ qu¶n lý thÞ tr­êng nguyªn liÖu 69 1.1. Quy ho¹ch ph¸t triÓn s¶n xuÊt nguyªn liÖu theo nhãm s¶n phÈm chñ yÕu, g¾n chÆt chÏ víi chÕ biÕn vµ thÞ tr­êng tiªu thô 69 1.2. NhËp khÈu nguyªn liÖu 71 1.3. Chèng thÊt tho¸t sau thu ho¹ch vµ qu¶n lý thÞ tr­êng nguyªn liÖu 71 2. Më réng thÞ tr­êng tiªu thô 72 3. T¨ng c­êng n¨ng lùc c«ng nghÖ chÕ biÕn 73 4. T¨ng c­êng c«ng t¸c qu¶n lý vµ n©ng cao chÊt l­îng 74 5. §Èy m¹nh vµ n©ng cao hiÖu qu¶ ®Çu t­ 75 6. Khoa häc vµ c«ng nghÖ 76 7. §a d¹ng ho¸ c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng xuÊt khÈu - vËn dông linh ho¹t c¸c ph­¬ng thøc mua b¸n quèc tÕ 77 8. Ph¸t triÓn nguån nh©n lùc 77 KÕt luËn 79