Phương hướng và giải pháp chuyển dịch cơ cấu đầu tư theo ngành trên địa bàn Hà Nội giai đoạn 2001- 2005

Më ®Çu ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ vµ ®iÒu chØnh c¬ cÊu ®Çu t­ ë Hµ Néi nh÷ng n¨m gÇn ®©y, nhÊt lµ tõ Héi nghÞ lÇn thø 8 kho¸ XII cña Thµnh uû Hµ Néi - th¸ng 4/1997 ®­îc Thµnh phè rÊt quan t©m vµ ®· ®¹t nh÷ng kÕt qu¶ kh¸. Trªn c¬ së nh÷ng thµnh tùu ®· ®¹t ®­îc, viÖc nghiªn cøu nh÷ng ph­¬ng h­íng vµ c¸c gi¶i ph¸p tiÕp tôc chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ cho giai ®o¹n 2000-2005 lµ rÊt cÇn thiÕt, ®Æc biÖt lµ gi¶i ph¸p ®iÒu chØnh c¬ cÊu vèn ®Çu t­. N¨m 1999, Hµ néi ®· triÓn khai cã kÕt qu¶ viÖc Nghiªn cøu ®éng th¸i chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ giai ®o¹n 1991-1998, kiÕn nghÞ vÒ ph­¬ng h­íng vµ c¸c gi¶i ph¸p chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ Thñ ®« giai ®o¹n 2001-2005 . Qua nghiªn cøu cho thÊy: Nh÷ng ®Þnh h­íng chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ trong giai ®o¹n 1991-1998 mµ NghÞ quyÕt §¶ng bé Thµnh phè lÇn thø XI ( th¸ng 11/1991) vµ lÇn thø XII ( th¸ng 5/1996) ®· ®Ò ra lµ phï hîp. Nh÷ng khã kh¨n, h¹n chÕ trong thùc tiÔn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ë Hµ Néi thêi gian qua cã nguyªn nh©n quan träng lµ ch­a ®Ò ra ®­îc nh÷ng ®Þnh h­íng vµ gi¶i ph¸p phï hîp trong ®iÒu chØnh c¬ cÊu ®Çu t­, ®Æc biÖt lµ c¬ cÊu vèn ®Çu t­ nh»m phôc vô qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo h­íng ®· ®Þnh. Th¸ng 4/1997 Héi nghÞ Thµnh uû lÇn thø VIII kho¸ XII míi b¾t ®Çu ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò nµy víi môc ®Ých ®Çu t­ lµ ph­¬ng tiÖn trùc tiÕp h×nh thµnh c¬ cÊu kinh tÕ, sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu ®Çu t­ sÏ t¸c ®éng vµ thóc ®Èy qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ. Cho nªn sau thêi gian thùc tËp qua nghiªn cøu c¸c tµi liÖu liªn quan vµ t×m hiÓu thùc tÕ t¹i Së KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ Hµ Néi víi nh÷ng kiÕn thøc ®· ®­îc häc, d­íi sù h­íng dÉn cña ThÇy NguyÔn TiÕn Dòng gi¶ng viªn khoa Kinh tÕ Ph¸t triÓn cïng víi TiÕn sÜ NguyÔn V¨n Nam Phã phßng KÕ ho¹ch tæng hîp Së KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ Hµ Néi cïng toµn bé c¸n bé cña phßng t«i quyÕt ®Þnh chän ®Ò tµi" Ph­¬ng h­íng vµ gi¶i ph¸p chuyÓn dÞch c¬ cÊu ®Çu t­ theo ngµnh trªn ®Þa bµn Hµ Néi giai ®o¹n 2001- 2005" lµm LuËn v¨n tèt nghiÖp. LuËn v¨n lµ sù nghiªn cøu nèi tiÕp nh÷ng ph­¬ng h­íng vµ gi¶i ph¸p thùc hiÖn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ Thñ ®« theo h­íng ®· ®Ò ra. Môc tiªu nghiªn cøu: §¸nh gi¸ hiÖn tr¹ng c¬ cÊu vèn ®Çu t­ cña Hµ Néi giai ®o¹n 1996-2000. Trªn c¬ së ®ã c¨n cø ®Þnh h­íng chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ Thñ ®« giai ®o¹n 2001-2005 ®Ó ®Ò xuÊt ph­¬ng h­íng vµ nh÷ng gi¶i ph¸p kinh tÕ ®iÒu chØnh c¬ cÊu vèn ®Çu t­ phôc vô chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ. Néi dung nghiªn cøu: Tõ x¸c ®Þnh môc tiªu nghiªn cøu cña LuËn v¨n, néi dung nghiªn cøu cña LuËn v¨n gåm: 1. HÖ thèng ho¸ nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vÒ c¬ cÊu vèn ®Çu t­ vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu vèn ®Çu t­ lµm c¬ së cho c«ng t¸c nghiªn cøu thùc tiÔn. 2. Nghiªn cøu ®¸nh gi¸ hiÖn tr¹ng c¬ cÊu vèn ®Çu t­ vµ t×nh h×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu vèn ®Çu t­ phôc vô chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ trong giai ®o¹n 1996-2000, rót ra nh÷ng ­u, nh­îc ®iÓm vµ nguyªn nh©n. 3. Trªn c¬ së ®Þnh h­íng chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ Thñ ®« giai ®o¹n 2001-2005, x©y dùng ®Þnh h­íng vµ ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p kinh tÕ ®iÒu chØnh c¬ cÊu vèn ®Çu t­ phôc vô chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ Thñ ®«. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu: LuËn v¨n sö dông c¸c ph­¬ng ph¸p chñ yÕu sau ®©y ®Ó nghiªn cøu: - Ph­¬ng ph¸p ®iÒu tra thèng kª - Ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch vµ tæng hîp - Ph­¬ng ph¸p chuyªn gia - Ph­¬ng ph¸p m« h×nh ho¸ Ph¹m vi nghiªn cøu: LuËn v¨n ®­îc nghiªn cøu trªn ®Þa bµn Thµnh phè Hµ Néi vµ giíi h¹n trong nghiªn cøu vÒ ®Çu t­ ph¸t triÓn ë gi¸c ®é nÒn kinh tÕ Thñ ®«. KÕt cÊu cña LuËn v¨n: Ngoµi phÇn më ®Çu, phÇn kÕt luËn, phô lôc, mét sè kiÕn nghÞ vµ danh môc c¸c tµi liÖu tham kh¶o, LuËn v¨n ®­îc tr×nh bµy gåm 3 ch­¬ng: Ch­¬ng 1: Nh÷ng lý luËn vÒ chuyÓn dÞch c¬ cÊu ®Çu t­ theo ngµnh Ch­¬ng 2: Thùc tr¹ng c¬ cÊu kinh tÕ vµ c¬ cÊu ®Çu t­ theo ngµnh trªn ®Þa bµn Hµ Néi giai ®o¹n 1996-2000 Ch­¬ng 3: Ph­¬ng h­íng vµ gi¶i ph¸p chuyÓn dÞch c¬ cÊu ®Çu t­ theo ngµnh trªn ®Þa bµn Hµ Néi giai ®o¹n 2001-2005. MÆc dï LuËn v¨n ®· hoµn thµnh, nh­ng do thêi gian thùc tËp ng¾n. MÆt kh¸c do sù hiÓu biÕt cña b¶n th©n c¶ vÒ tr×nh ®é vµ kinh nghiÖm cßn h¹n chÕ h¬n thÕ n÷a ®©y lµ mét vÊn ®Ò cßn rÊt míi. Cho nªn LuËn v¨n míi chØ lµ b­íc khëi ®Çu, cßn nhiÒu sai xãt vµ khiÕm khuyÕt. Mét lÇn n÷a t«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n thÇy NguyÔn TiÕn Dòng, TS NguyÔn V¨n Nam vµ toµn thÓ phßng Tæng hîp Së KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ Hµ Néi, ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho t«i trong qu¸ tr×nh thùc tËp tèt nghiÖp vµ hoµn thiÖn LuËn v¨n. Ch­¬ng 1 Nhòng lý luËn vÒ chuyÓn dÞch c¬ cÊu ®Çu t­ theo ngµnh 1.1. Vai trß cña vèn ®Çu t­ víi t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ. 1.1.1. Kh¸i niÖm vµ ph©n lo¹i ®Çu t­ §Çu t­ lµ "sù bá ra, sù hy sinh" nh÷ng c¸i g× ®ã ( tiÒn, søc lao ®éng, cña c¶i vËt chÊt, trÝ tuÖ) ë hiÖn t¹i nh»m ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ cã lîi h¬n cho ng­êi ®Çu t­ trong t­¬ng lai. Hay nãi c¸ch kh¸c, ®Çu t­ lµ sù hy sinh nh÷ng lîi Ých hiÖn t¹i ®Ó nh»m thu vÒ lîi Ých lín h¬n trong t­¬ng lai. C¨n cø vµo b¶n chÊt vµ ph¹m vi lîi Ých do ®Çu t­ ®em l¹i cã thÓ chia ®Çu t­ thµnh 3 lo¹i chñ yÕu sau: 1.1.1.1. §Çu t­ tµi chÝnh: lµ lo¹i ®Çu t­ trong ®ã ng­êi cã tiÒn bá tiÒn ra cho vay hoÆc mua chøng chØ cã gi¸ ®Ó h­ëng l·i suÊt ®Þnh tr­íc hoÆc l·i suÊt phô thuéc vµo kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña c«ng ty ph¸t hµnh. §Çu t­ tµi chÝnh kh«ng lµm t¨ng tµi s¶n cña nÒn kinh tÕ ( nÕu kh«ng xÐt ®Õn quan hÖ quèc tÕ trong lÜnh vùc nµy) mµ chØ lµm t¨ng gi¸ trÞ tµi s¶n tµi chÝnh cña tæ chøc, c¸ nh©n ®Çu t­. Víi h×nh thøc ®Çu t­ tµi chÝnh, vèn bá ra ®Çu t­ ®­îc l­u chuyÓn dÔ dµng vµ lµ mét nguån cung cÊp vèn quan träng cho ®Çu t­ ph¸t triÓn. 1.1.1.2. §Çu t­ th­¬ng m¹i: lµ lo¹i ®Çu t­ mµ ng­êi cã tiÒn bá tiÒn ra mua hµng ho¸ vµ sau ®ã b¸n víi gi¸ cao h¬n nh»m thu lîi nhuËn do chªnh lÖch gi¸ khi mua vµ khi b¸n. Lo¹i ®Çu t­ nµy còng kh«ng t¹o ra tµi s¶n míi cho nÒn kinh tÕ ( nÕu kh«ng xÐt ®Õn ngo¹i th­¬ng), mµ chØ lµm t¨ng tµi s¶n tµi chÝnh cña ng­êi ®Çu t­ trong qu¸ tr×nh mua ®i, b¸n l¹i. Tuy nhiªn, ®Çu t­ th­¬ng m¹i cã t¸c dông thóc ®Èy qu¸ tr×nh l­u th«ng cña c¶i vËt chÊt do ®Çu t­ ph¸t triÓn t¹o ra, tõ ®ã thóc ®Èy ®Çu t­ ph¸t triÓn. 1.1.1.3 §Çu t­ ph¸t triÓn: lµ ho¹t ®éng ®Çu t­ mµ trong ®ã ng­êi cã tiÒn bá tiÒn ra ®Ó tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng nh»m t¹o ra tµi s¶n míi cho nÒn kinh tÕ, lµm t¨ng tiÒm lùc s¶n xuÊt kinh doanh vµ c¸c ho¹t ®éng x· héi kh¸c, lµ ®iÒu kiÖn chñ yÕu ®Ó t¹o viÖc lµm, n©ng cao ®êi sèng cña mäi ng­êi d©n trong x· héi. §ã chÝnh lµ viÖc bá tiÒn ra ®Ó x©y dùng c¸c c«ng tr×nh h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi, mua s¾m trang thiÕt bÞ, båi d­ìng vµ ®µo t¹o nguån nh©n lùc, thùc hiÖn c¸c chi phÝ th­êng xuyªn g¾n liÒn víi sù ho¹t ®éng cña c¸c tµi s¶n nµy nh»m duy tr× tiÒm lùc ho¹t ®éng cña c¸c c¬ së ®ang tån t¹i vµ t¹o tiÒm lùc míi cho nÒn kinh tÕ x· héi. Nh×n chung ®èi t­îng nghiªn cøu trong LuËn v¨n chØ lµ nghiªn cøu vÒ ®Çu t­ ph¸t triÓn - lo¹i h×nh ®Çu t­ g¾n trùc tiÕp víi sù t¨ng tr­ëng vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ. 1.1.2. Nguån gèc vµ b¶n chÊt cña vèn ®Çu t­ Trong t¸c phÈm "T­ b¶n", víi gi¶ ®Þnh nÒn kinh tÕ kh«ng cã ngo¹i th­¬ng, K. Marx ®· chØ ra: ®Ó ®¶m b¶o qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt më réng kh«ng ngõng, nÒn s¶n xuÊt x· héi cÇn ph¶i ®¶m b¶o V+M cña khu vùc I ( khu vùc s¶n xuÊt ra t­ liÖu s¶n xuÊt) lín h¬n tiªu hao vËt chÊt cña khu vùc II ( khu vùc s¶n xuÊt ra t­ liÖu tiªu dïng): CII, tøc lµ: (V+M)I > CII Trong ®ã: C lµ phÇn tiªu hao vËt chÊt hay: (C+V+M)I > CI+CII V+M lµ phÇn gi¸ trÞ míi s¸ng t¹o ra §iÒu nµy cã nghÜa lµ t­ liÖu s¶n xuÊt ®­îc t¹o ra ë khu vùc I kh«ng chØ båi hoµn cho nh÷ng tiªu hao vËt chÊt CI vµ CII ë c¶ hai khu vùc cña nÒn kinh tÕ, mµ cßn ph¶i d­ thõa ®Ó ®Çu t­ lµm t¨ng quy m« t­ liÖu s¶n xuÊt trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt tiÕp theo. Cßn ë khu vùc II ( s¶n xuÊt t­ liÖu tiªu dïng) th×: ( C+V+M)II > (V+M)I + (V+M)II Cã nghÜa lµ t­ liÖu tiªu dïng do khu vùc II t¹o ra kh«ng chØ bï ®¾p t­ liÖu tiªu dïng ë c¶ hai khu vùc mµ cßn ph¶i thõa ®Ó ®¶m b¶o tho¶ m·n nhu cÇu t­ liÖu tiªu dïng t¨ng thªm do quy m« cña nÒn s¶n xuÊt x· héi ®­îc më réng. §Ó cã d­ thõa t­ liÖu s¶n xuÊt, mét mÆt ph¶i t¨ng c­êng s¶n xuÊt t­ liÖu s¶n xuÊt ë khu vùc I, mÆt kh¸c ph¶i sö dông tiÕt kiÖm t­ liÖu s¶n xuÊt ë c¶ hai khu vùc. §Ó cã d­ thõa t­ liÖu tiªu dïng, mét mÆt ph¶i t¨ng c­êng s¶n xuÊt t­ liÖu tiªu dïng ë khu vùc II, mÆt kh¸c ph¶i sö dông tiÕt kiÖm t­ liÖu tiªu dïng ë c¶ hai khu vùc. Tõ ®ã cã thÓ rót ra kÕt luËn: Con ®­êng c¬ b¶n vµ quan träng vÒ l©u dµi ®Ó t¸i s¶n xuÊt më réng lµ ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ thùc hµnh tiÕt kiÖm c¶ trong s¶n xuÊt vµ trong tiªu dïng. VÊn ®Ò nµy còng ®· ®­îc kinh tÕ häc hiÖn ®¹i chøng minh. ThËt vËy, nÕu gäi GDP lµ tæng s¶n phÈm quèc néi, C lµ tiªu dïng (tiªu dïng c¸ nh©n vµ tiªu dïng cña ChÝnh phñ), I lµ ®Çu t­ cña doanh nghiÖp ( bæ sung vèn l­u ®éng vµ cè ®Þnh) th×: GDP = C + I PhÇn ®Çu t­ I cña doanh nghiÖp chÝnh lµ phÇn d­ ra ( hay tiÕt kiÖm) kh«ng tiªu dïng ®Õn tõ GDP. NÕu gäi phÇn tiÕt kiÖm lµ S th×: GDP = C + S Tõ ®ã suy ra I = S Nh­ vËy, t¨ng GDP cho phÐp t¨ng C + S hay C+I. NÕu C+I cµng lín th× s¶n xuÊt cµng ®­îc më réng; ®Õn l­ît m×nh, s¶n xuÊt cµng më réng, GDP cµng t¨ng vµ cµng cã ®iÒu kiÖn t¨ng tiªu dïng, n©ng cao ®êi sèng nh©n d©n vµ më réng s¶n xuÊt. Trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ më (nÒn kinh tÕ cã ngo¹i th­¬ng): GDP = C+I+X-M Trong ®ã: X lµ gi¸ trÞ hµng ho¸ xuÊt khÈu M lµ gi¸ trÞ hµng ho¸ nhËp khÈu GDP = C+S VËy: S = I+X- M hay I - S = M - X NÕu M - X > 0 th× I - S >0. Nh­ vËy, trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ më, nguån vèn ®Ó ®Çu t­ ngoµi tiÕt kiÖm trong n­íc cßn cã thÓ huy ®éng vèn tõ n­íc ngoµi trong tr­êng hîp tiÕt kiÖm kh«ng ®¸p øng nhu cÇu ®Çu t­, th©m hôt tµi kho¶n v·ng lai. Vay nî n­íc ngoµi lµ h×nh thøc chñ yÕu ®Ó tµi trî cho ®Çu t­ nh»m ph¸t triÓn kinh tÕ trong tr­êng hîp th©m hôt tµi kho¶n v·ng lai. Tõ ®©y cã thÓ rót ra ®Þnh nghÜa vÒ vèn ®Çu t­ theo nguån h×nh thµnh vµ môc tiªu sö dông nh­ sau: Vèn ®Çu t­ lµ tiÒn tÝch luü cña x· héi, cña c¸c c¬ së s¶n xuÊt, kinh doanh dÞch vô, lµ tiÕt kiÖm cña d©n vµ vèn huy ®éng tõ c¸c nguån kh¸c ®­îc ®­a vµo sö dông trong qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt x· héi nh»m duy tr× tiÒm lùc s½n cã vµ t¹o tiÒm lùc míi cho nÒn s¶n xuÊt x· héi. 1.1.3. Vai trß cña vèn ®Çu t­ ®èi víi t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ. Tõ sù xem xÐt b¶n chÊt cña vèn ®Çu t­, c¸c lý thuyÕt kinh tÕ, ®Òu coi vèn ®Çu t­ lµ nh©n tè quan träng ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ, lµ ch×a kho¸ cña sù t¨ng tr­ëng. Vai trß nµy ®­îc thÓ hiÖn trªn c¸c mÆt sau: 1.1.3.1. Vèn ®Çu t­ võa t¸c ®éng ®Õn tæng cung, võa t¸c ®éng ®Õn tæng cÇu: VÒ tæng cÇu: §Çu t­ lµ yÕu tè chiÕm tû träng lín trong tæng cÇu cña toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n . Theo Ng©n hµng ThÕ giíi , ®Çu t­ th­êng chiÕm 24-28% trong c¬ cÊu tæng cÇu cña tÊt c¶ c¸c n­íc trªn thÕ giíi. §èi víi tæng cÇu t¸c ®éng cña ®Çu t­ lµ ng¾n h¹n, khi mµ tæng cung ch­a thay ®æi, sù t¨ng lªn cña ®Çu t­ lµm cho tæng cÇu t¨ng ( ®­êng D1 dÞch chuyÓn sang D2) kÐo s¶n l­îng c©n b»ng t¨ng theo tõ Q0 ®Õn Q1 vµ gi¸ c©n b»ng t¨ng tõ P0 ®Õn P1. §iÓm c©n b»ng dÞch chuyÓn tõ E0, ®Õn E1. VÒ tæng cung: Khi thµnh qu¶ cña ®Çu t­ ph¸t huy t¸c dông, c¸c n¨ng lùc míi do ®Çu t­ t¹o ra ®i vµo ho¹t ®éng th× tæng cung, ®Æc biÖt lµ tæng cung dµi h¹n t¨ng lªn ( ®­êng S1 dÞch chuyÓn sang S2), kÐo theo s¶n l­îng tiÒm n¨ng t¨ng tõ Q1 ®Õn Q2 vµ do ®ã gi¸ c¶ s¶n phÈm gi¶m tõ P1 ®Õn P2. S¶n l­îng t¨ng, gi¸ gi¶m xuèng, cho phÐp tiªu dïng t¨ng. T¨ng tiªu dïng ®Õn l­ît m×nh l¹i tiÕp tôc kÝch thÝch s¶n xuÊt ph¸t triÓn h¬n n÷a. S¶n xuÊt ph¸t triÓn lµ nguån gèc c¬ b¶n ®Ó t¨ng tÝch luü, ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, t¨ng thu nhËp cho ng­êi lao ®éng, n©ng cao ®êi sèng cña mäi thµnh viªn trong x· héi. 1.1.3.2 .§Çu t­ t¸c ®éng ®Õn tèc ®é t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ: §Çu t­ t¹o ra n¨ng lùc s¶n xuÊt míi, lµm t¨ng n¨ng lùc s¶n xuÊt cña toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n nãi chung do ®ã lµm t¨ng tèc ®é t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. Møc ¶nh h­ëng cña ®Çu t­ ®èi víi tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ phô thuéc vµo tæng vèn ®Çu t­ vµ hÖ sè ICOR. Mèi quan hÖ ®ã ®­îc thÓ hiÖn qua c«ng thøc: Vèn ®Çu t­ Vèn ®Çu t­ Møc t¨ng GDP( (GDP) = ----------------- hay ICOR = ------------------ ICOR ( GDP HÖ sè ICOR cho thÊy hiÖu qu¶ ®Çu t­ cña nÒn kinh tÕ, nãi lªn l­îng vèn ®Çu t­ cÇn thiÕt ®Ó t¹o ra mét ®¬n vÞ GDP t¨ng thªm. VÒ ph­¬ng diÖn lý thuyÕt khi hÖ sè ICOR cµng thÊp chøng tá nÒn kinh tÕ cµng cã hiÖu qu¶. Tuy nhiªn, trªn thùc tÕ ICOR cßn phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè kh¸c nh­ nÒn kinh tÕ ®ang ë trong giai ®o¹n ph¸t triÓn nµo, ®· c«ng nghiÖp ho¸ ch­a? §ã lµ nÒn kinh tÕ "®ãng" hay "më"? Møc ®é t¸c ®éng cña bèi c¶nh quèc tÕ thuËn lîi hay khã kh¨n? ChÊt l­îng qu¶n lý nhµ n­íc vÒ ®Çu t­ cao hay thÊp?... ë c¸c n­íc ph¸t triÓn, ICOR th­êng lín do thõa vèn, thiÕu lao ®éng, vèn ®­îc sö dông nhiÒu thay thÕ cho lao ®éng, do sö dông c«ng nghÖ hiÖn ®¹i cã gi¸ cao. Cßn ë c¸c n­íc chËm ph¸t triÓn ICOR th­êng thÊp do thiÕu vèn, thõa lao ®éng nªn cã thÓ vµ cÇn ph¶i sö dông lao ®éng ®Ó thay thÕ cho vèn, do sö dông c«ng nghÖ kÐm hiÖn ®¹i, gi¸ rÎ. ICOR trong n«ng nghiÖp th­êng thÊp h¬n trong c«ng nghiÖp. NÕu ICOR kh«ng ®æi, møc t¨ng GDP hoµn toµn phô thuéc vµo vèn ®Çu t­. 1.2. Ph©n lo¹i vèn ®Çu t­ 1.2.1. Ph©n lo¹i vèn ®Çu t­ theo nguån h×nh thµnh Ngµy nay vèn ®Çu t­ cña mçi n­íc th­êng gåm 2 nguån: vèn ®Çu t­ trong n­íc vµ vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. 1.2.1.1. Vèn ®Çu t­ trong n­íc bao gåm c¸c nguån: Vèn ®Çu t­ tõ ng©n s¸ch nhµ n­íc, vèn tÝn dông ®Çu t­, vèn ®Çu t­ tõ c¸c nguån tù cã cña doanh nghiÖp, vèn ®Çu t­ tÝch luü cña d©n c­. - Vèn ®Çu t­ tõ ng©n s¸ch nhµ n­íc lµ nguån vèn h×nh thµnh trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng thu - chi ng©n s¸ch nhµ n­íc theo luËt ng©n s¸ch. Nguån vèn nµy chñ yÕu ®­îc ®Çu t­ cho c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi cña ®Êt n­íc, ngoµi ra ®Ó thùc hiÖn c¸c ch­¬ng tr×nh môc tiªu kinh tÕ - x· héi quèc gia. Vèn ®Çu t­ tõ ng©n s¸ch nhµ n­íc cã thÓ cÊp ph¸t kh«ng thu håi vµ cã thÓ thu håi th«ng qua h×nh thøc tÝn dông nhµ n­íc. - Vèn tÝn dông ®Çu t­ lµ nguån vèn huy ®éng vµ cho vay cña ng©n hµng th­¬ng m¹i vµ c¸c tæ chøc tÝn dông dïng ®Ó cho vay trung vµ dµi h¹n ®èi víi nÒn kinh tÕ. Nguån vèn nµy do ng©n hµng qu¶n lý vµ cho vay theo luËt ng©n hµng vµ luËt c¸c tæ chøc tÝn dông. - Vèn tù cã cña doanh nghiÖp bao gåm vèn doanh nghiÖp tÝch luü tõ thu nhËp kinh doanh, vèn ng©n s¸ch cÊp vèn ®iÒu lÖ, vèn khÊu hao c¬ b¶n vµ c¸c nguån vèn huy ®éng kh¸c. - Vèn ®Çu t­ tÝch luü cña d©n c­ lµ bé phËn vèn nhµn rçi ch­a sö dông trong d©n c­ cã thÓ huy ®éng cho ®Çu t­ ph¸t triÓn. XÐt vÒ l©u dµi, vèn trong n­íc lµ nguån vèn quan träng ®¶m b¶o cho sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ liªn tôc, v÷ng ch¾c vµ kh«ng phô thuéc cña nÒn kinh tÕ c¸c n­íc. Kinh nghiÖm thùc tÕ cña c¸c n­íc trong khu vùc vµ cña n­íc ta trong nh÷ng n¨m qua, ®Æc biÖt lµ tõ cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh ë khu vùc gÇn ®©y cµng chøng tá ®iÒu nµy. 1.2.1.2. Vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi bao gåm: vèn viÖn trî ph¸t triÓn chÝnh thøc ( ODA), vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi (FDI), vèn viÖn trî cña c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ (NGOS), vèn tÝn dông th­¬ng m¹i n­íc ngoµi. - Vèn viÖn trî ph¸t triÓn chÝnh thøc (ODA) - Vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi (FDI) - Vèn viÖn trî cña c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ (NGO) Vèn tÝn dông th­¬ng m¹i n­íc ngoµi 1.2.1.3. Mèi quan hÖ gi÷a vèn ®Çu t­ trong n­íc vµ vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. §èi víi c¸c n­íc nghÌo, ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ nhanh th× mét vÊn ®Ò ®Æt ra lµ thiÕu vèn gay g¾t. Do thiÕu vèn nªn thiÕu nhiÒu ®iÒu kiÖn cho sù ph¸t triÓn nh­ thiÕu c«ng nghÖ, thiÕu c¬ së h¹ tÇng... Do dã trong b­íc ®i ban ®Çu thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ th× kh«ng thÓ kh«ng huy ®éng vèn tõ n­íc ngoµi. Ngµy nay kh«ng cã mét n­íc chËm ph¸t triÓn nµo trªn con ®­êng ph¸t triÓn l¹i kh«ng tranh thñ nguån vèn ®Çu t­ tõ n­íc ngoa×, nhÊt lµ trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ më. Tuy nhiªn, c¬ së ®Ó tiÕp thu vµ ph¸t huy t¸c dông cña vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi l¹i chÝnh lµ c¬ së vËt chÊt kü thuËt vµ khèi l­îng vèn ®Çu t­ trong n­íc. Tû lÖ gi÷a vèn ®Çu t­ huy ®éng tõ trong n­íc ®Ó tiÕp nhËn vµ sö dông cã hiÖu qu¶ vèn n­íc ngoµi tuú thuéc vµo ®Æc ®iÓm vµ ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña mçi n­íc. Víi Trung quèc tû lÖ nµy lµ 5:1, mét sè n­íc kh¸c th­êng lµ 3:1,víi ViÖt Nam theo c¸c nhµ kinh tÕ th× tû lÖ hîp lý lµ 2:1. Do ®ã, xÐt vÒ l©u dµi th× nguån vèn ®¶m b¶o cho sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ liªn tôc, v÷ng ch¾c vµ kh«ng phô thuéc ph¶i lµ nguån vèn ®Çu t­ tõ trong n­íc. Kinh nghiÖm cña c¸c n­íc trong khu vùc, nhÊt lµ kinh nghiÖm tõ cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ khu vùc §«ng Nam ¸ võa qua cµng chøng tá ®iÒu nµy. 1.2.2. Ph©n lo¹i vèn ®Çu t­ theo môc ®Ých sö dông Theo môc ®Ých sö dông vèn ®Çu t­ ®­îc ph©n lo¹i theo nhiÒu tiªu thøc kh¸c nhau: Theo môc ®Ých ®Çu t­ vµo c¸c ngµnh kinh tÕ th× vèn ®Çu t­ chia thµnh: vèn ®Çu t­ vµo lÜnh vùc c«ng nghiÖp, vèn ®Çu t­ vµo lÜnh vùc dÞch vô, vèn ®Çu t­ vµo lÜnh vùc n«ng nghiÖp. Theo môc ®Ých ®Çu t­ vµo tµi s¶n, vèn ®Çu t­ chia thµnh: vèn ®Çu t­ h×nh thµnh tµi s¶n cè ®Þnh ( vèn ®Çu t­ dµi h¹n) vµ vèn ®Çu t­ h×nh thµnh tµi s¶n l­u ®éng ( vèn ®Çu t­ ng¾n h¹n ). Theo lÜnh vùc ®Çu t­, vèn ®Çu t­ chia thµnh: vèn ®Çu t­ cho c¬ së h¹ tÇng vµ vèn ®Çu t­ cho kinh doanh. Vèn ®Çu t­ c¬ së h¹ tÇng kh«ng mang l¹i hiÖu qu¶ tµi chÝnh trùc tiÕp mµ th«ng qua ®¸nh gi¸ tæng thÓ hiÖu qu¶ cña toµn bé nÒn kinh tÕ. Vèn ®Çu t­ kinh doanh nh»m t¨ng n¨ng lùc s¶n xuÊt, n¨ng suÊt lao ®éng vµ chÊt l­îng s¶n phÈm... Theo khu vùc ph¸t triÓn, vèn ®Çu t­ chia thµnh: vèn ®Çu t­ vµo khu vùc ®« thÞ, vèn ®Çu t­ vµo khu vùc n«ng th«n ®ång b»ng, vèn ®Çu t­ vµo miÒn nói... Riªng ®èi víi Hµ Néi, ®ã lµ vèn ®Çu t­ cho khu vùc néi thµnh vµ vèn ®Çu t­ cho khu vùc ngo¹i thµnh. Theo néi dung ®Çu t­, vèn ®Çu t­ chia thµnh: vèn ®Çu t­ cho x©y l¾p, vèn ®Çu t­ cho thiÕt bÞ vµ vèn ®Çu t­ cho kiÕn thiÕt c¬ b¶n kh¸c. 1.3 . C¬ cÊu vèn ®Çu t­ vµ ph©n lo¹i c¬ cÊu vèn ®Çu t­ Còng nh­ mäi kh¸i niÖm vÒ c¬ cÊu, c¬ cÊu vèn ®Çu t­ lµ mét ph¹m trï ph¶n ¸nh mèi quan hÖ vÒ chÊt vµ tû lÖ vÒ l­îng gi÷a c¸c yÕu tè cÊu thµnh bªn trong cña ho¹t ®éng ®Çu t­ vèn còng nh­ gi÷a c¸c yÕu tè ®ã víi tæng thÓ c¸c mèi quan hÖ ho¹t ®éng kinh tÕ kh¸c trong qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt x· héi. Tuú theo môc ®Ých nghiªn cøu, c¬ cÊu vèn ®Çu t­ th­êng ®­îc ®Ò cËp tõ khÝa c¹nh nguån vèn hay tõ khÝa c¹nh thùc hiÖn vèn ®Çu t­. Ph©n tÝch c¬ cÊu vèn ®Çu t­ theo khÝa c¹nh nguån h×nh thµnh vèn rÊt cã ý nghÜa ®èi víi viÖc qu¶n lý vµ sö dông vèn ®Çu t­. Thùc chÊt cña c¬ cÊu nµy lµ quy ®Þnh râ tÝnh chÊt së h÷u cña nguån vèn ®Çu t­, tõ ®ã quyÕt ®Þnh tÝnh chÊt së h÷u ®èi víi c¸c tµi s¶n ®­îc h×nh thµnh tõ nguån vèn ®Çu t­ vµ do vËy quy ®Þnh thu nhËp vµ ph©n phèi thu nhËp cã ®­îc do n¨ng lùc s¶n xuÊt míi t¨ng thªm t¹o ra. C¬ cÊu vèn ®Çu t­ theo nguån vèn t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn viÖc h×nh thµnh c¬ cÊu thµnh phÇn kinh tÕ. Cïng víi viÖc nghiªn cøu c¬ cÊu vèn ®Çu t­ theo nguån vèn, viÖc nghiªn cøu c¬ cÊu vèn ®Çu t­ theo khÝa c¹nh thùc hiÖn vèn cã ý nghÜa rÊt quan träng v× nã nãi râ vèn ®­îc ph©n bæ vµo ®©u? ®­îc sö dông nh­ thÕ nµo? Theo gi¸c ®é thùc hiÖn vèn ®Çu t­ cã thÓ nghiªn cøu c¬ cÊu vèn ®Çu t­ theo rÊt nhiÒu khÝa c¹nh kh¸c nhau. Víi môc ®Ých nghiªn cøu c¬ cÊu vèn ®Çu t­ phôc vô chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, th­êng chØ tËp trung nghiªn cøu c¬ cÊu thùc hiÖn vèn ®Çu t­ trªn khÝa c¹nh : - C¬ cÊu thùc hiÖn vèn ®Çu t­ theo ngµnh: §©y lµ lo¹i c¬ cÊu vèn ®Çu t­ cã t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ. C¬ cÊu nµy quy ®Þnh tû lÖ ph©n bæ vèn ®Çu t­ vµo c¸c ngµnh kinh tÕ, qua ®ã quyÕt ®Þnh quan hÖ tû lÖ vÒ vèn s¶n xuÊt gi÷a c¸c ngµnh vµ cuèi cïng quyÕt dÞnh mèi quan hÖ gi÷a c¸c ngµnh vÒ mÆt ®Þnh tÝnh còng nh­ ®Þnh l­îng. - C¬ cÊu kü thuËt cña vèn ®Çu t­: c¬ cÊu vèn ®Çu t­ nµy quyÕt ®Þnh tû lÖ vèn ®Çu t­ ph©n bæ cÊu thµnh kÕt cÊu kü thuËt cña c¸c c«ng tr×nh ®Çu t­ nh­: vèn x©y l¾p, vèn thiÕt bÞ, vèn cho kiÕn thiÕt c¬ b¶n kh¸c. C¬ cÊu ®Çu t­ nµy cã t¸c ®éng tÝch cùc h×nh thµnh c¬ cÊu kü thuËt cña nÒn kinh tÕ. Tuy nhiªn trong LuËn v¨n chØ tËp trung nghiªn cøu c¬ cÊu thùc hiÖn vèn ®Çu t­ theo ngµnh 1.4. Quan hÖ gi÷a c¬ cÊu ®Çu t­ vµ c¬ cÊu kinh tÕ vµ sù cÇn thiÕt ph¶i ®Þnh h­íng chuyÓn dÞch c¬ cÊu ®Çu t­. 1.4.1 C¬ cÊu kinh tÕ vµ nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n vÒ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo ngµnh. 1.4.1.1 C¬ cÊu kinh tÕ . C¬ cÊu kinh tÕ lµ tæng thÓ c¸c bé phËn cÊu thµnh cña nÒn kinh tÕ, cïng c¸c mèi quan hÖ chñ yÕu vÒ ®Þnh tÝnh vµ ®Þnh l­îng, æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn gi÷a c¸c yÕu tè cÊu thµnh cña nÒn kinh tÕ ®èi víi nhau hay toµn bé hÖ thèng trong nh÷ng ®iÒu kiÖn cña mét nÒn t¸i s¶n xuÊt x· héi trong hoµn c¶nh kinh tÕ nhÊt ®Þnh vµ trong kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh. C¬ cÊu kinh tÕ kh«ng chØ thÓ hiÖn ë quan hÖ tû lÖ mµ quan träng h¬n lµ mèi quan hÖ t¸c ®éng qua l¹i vÒ néi dung bªn trong cña hÖ thèng kinh tÕ. + C¬ cÊu kinh tÕ cã c¸c ®Æc tr­ng chñ yÕu nh­: - C¬ cÊu kinh tÕ mang tÝnh kh¸ch quan - C¬ cÊu kinh tÕ mang tÝnh lÞch sö - C¬ cÊu kinh tÕ mang tÝnh hÖ thèng - C¬ cÊu kinh tÕ cã tÝnh chÊt ®éng - C¬ cÊu kinh tÕ cã tÝnh h­íng ®Ých hay môc tiªu - C¬ cÊu kinh tÕ mang tÝnh kÕ thõa rÊt râ rÖt + C¬ cÊu kinh tÕ bao gåm c¸c lo¹i chÝnh nh­ sau: - C¬ cÊu ngµnh: lµ sù kÕt hîp gi÷a c¸c ngµnh trong nÒn kinh tÕ quèc d©n hoÆc tõng lo¹i h×nh s¶n xuÊt, tõng xÝ nghiÖp trong néi bé ngµnh. C¬ cÊu l·nh thæ: lµ sù kÕt hîp gi÷a c¸c vïng, l·nh thæ trong toµn quèc hoÆc tõng ®¬n vÞ c¬ së trong mçi vïng. C¬ cÊu c¸c thµnh phÇn kinh tÕ C¬ cÊu kinh tÕ-kü thuËt: lµ quan hÖ kÕt hîp theo quy m« tr×nh ®é tËp trung ho¸, chuyªn m«n ho¸, c¬ giíi ho¸... C¬ cÊu kinh tÕ chung: lµ quan hÖ gi÷a c¸c chØ tiªu chñ yÕu , c¸c mèi quan hÖ c©n ®èi trong nÒn kinh tÕ quèc d©n nh­ quan hÖ tû lÖ gi÷a tÝch luü vµ tiªu dïng, trong thu nhËp quèc d©n, gi÷a ®Çu t­ víi tæng s¶n phÈm quèc d©n... C¬ cÊu kinh tÕ qu¶n lý: ph¶n ¸nh mèi quan hÖ kÕt hîp gi÷a c¸c cÊp qu¶n lý kinh tÕ nh­ Trung ­¬ng, ®Þa ph­¬ng. Trong c¬ cÊu kinh tÕ th× c¬ cÊu ngµnh lµ quan träng nhÊt v× nã ph¶n ¸nh tËp trung nhÊt tr×nh ®é ph¸t triÓn cña ph©n c«ng lao ®éng x· héi. Ngµnh ®­îc biÓu hiÖn ë tæng thÓ c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ cïng thùc hiÖn mét lo¹i chøc n¨ng trong hÖ thèng ph©n c«ng lao ®éng x· héi. Nã ®­îc ph©n biÖt theo tÝnh chÊt vµ ®Æc ®iÓm cña s¶n phÈm mét trong nh÷ng c¸ch ph©n lo¹i c¬ cÊu ngµnh lµ c¬ cÊu: c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp, dÞch vô. C¸c bé phËn hîp thµnh cña c¬ cÊu kinh tÕ cã mèi quan hÖ t¸c ®éng qua l¹i chÆt chÏ víi nhau, tÝnh hîp lý cña mét c¬ cÊu kinh tÕ chÝnh lµ sù hµi hoµ, ¨n khíp gi÷a c¸c bé phËn cÊu thµnh, cho phÐp sö dông hiÖu qu¶ nhÊt c¸c nguån lùc cña x· héi phï hîp víi môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi trong tõng giai ®o¹n cô thÓ. §Ó ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña mét c¬ cÊu kinh tÕ cÇn ph¶i ®­a ra c¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ toµn diÖn c¶ vÒ mÆt ®Þnh tÝnh còng nh­ ®Þnh l­îng. VÒ mÆt ®Þnh tÝnh: §ã lµ sù phï hîp, ®¸p øng ®­îc c¸c môc tiªu, nhiÖm vô kinh tÕ-chÝnh trÞ-x· héi ®Æt ra trong tõng thêi kú cô thÓ. §èi víi n­íc ta hiÖn nay, quan ®iÓm chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ trong thËp niªn 90 ®­îc §¹i héi §¹i biÓu toµn quèc cña §¶ng lÇn thø VII chØ râ: “Ph¸t triÓn n«ng l©m-ng­ nghiÖp g¾n víi c«ng nghiÖp chÕ biÕn vµ x©y dùng n«ng th«n míi lµ nhiÖm vô quan träng hµng ®Çu ®Ó æn ®Þnh t×nh h×nh kinh tÕ x· héi, ®ång thêi t¨ng tèc ®é vµ tû träng cña c«ng nghiÖp, më réng kinh tÕ dÞch vô theo h­íng huy ®éng triÖt ®Ó c¸c kh¶ n¨ng s¶n xuÊt hµng tiªu dïng vµ hµng xuÊt khÈu, ®Èy m¹nh th¨m dß, khai th¸c, chÕ biÕn dÇu khÝ vµ mét sè kho¸ng s¶n, ph¸t triÓn cã chän lùa mét sè ngµnh c«ng nghiÖp t­ liÖu s¶n xuÊt kh¸c vµ c¸c c¬ së thuéc kÕt cÊu h¹ tÇng, trong ®ã ­u tiªn ph¸t triÓn ®iÖn, giao th«ng, thuû lîi vµ th«ng tin liªn l¹c”. VÒ mÆt ®Þnh l­îng: Sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, thùc chÊt lµ sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu s¶n l­îng ®Çu ra. Sù chuyÓn dÞch nµy phô thuéc vµo hai yÕu tè: n¨ng suÊt lao ®éng vµ quy m« sö dông c¸c yÕu tè ®Çu vµo nh­ vèn, lao ®éng, tµi nguyªn vµ khoa häc c«ng nghÖ...Tõ ®ã cho thÊy hiÖu qu¶ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ xÐt vÒ mÆt l­îng thÓ hiÖn ë hiÖu qu¶ sö dông c¸c yÕu tè ®ã trªn ph¹m vi toµn nÒn kinh tÕ. 1.4.1.2. Mét sè lý luËn c¬ b¶n vÒ sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ. VÒ mÆt lÞch sö cã thÓ thÊy qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ còng lµ qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ. Tõ tr­íc ®Õn nay ®· cã nhiÒu tr­êng ph¸i lý thuyÕt ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, tuy gãc ®é tiÕp cËn cã kh¸c nhau. XÐt ®iÓn h×nh c¸c quan ®iÓm chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ trong ba tr­êng ph¸i lín lµ: Kinh tÕ häc MacxÝt , kinh tÕ häc thuéc trµo l­u chÝnh hiÖn ®¹i vµ kinh tÕ häc ph¸t triÓn. + Kinh tÕ häc MacxÝt Trong kinh tÕ häc MacxÝt, vÊn ®Ò chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ sÏ ®­îc tr×nh bµy tËp trung trong 2 häc thuyÕt: Ph©n c«ng lao ®éng x· héi vµ t¸i s¶n xuÊt t­ b¶n x· héi. Häc thuyÕt vÒ ph©n c«ng lao ®éng x· héi ®· chØ râ nh÷ng ®iÒu kiÖn tiÒn ®Ò cÇn thiÕt quyÕt ®Þnh sù thay ®æi vÒ chÊt cña cuéc c¸ch m¹ng c«ng nghiÖp nh»m t¹o ra c¬ së vËt chÊt cña ph­¬ng thøc s¶n xuÊt TBCN hiÖn ®¹i. Nh÷ng tiÒn ®Ò ®ã lµ: - Sù t¸ch rêi gi÷a thµnh thÞ vµ n«ng th«n. Sè l­îng d©n c­ vµ mËt ®é d©n sè. N¨ng suÊt lao ®éng trong n«ng nghiÖp ®­îc n©ng cao ®ñ ®Ó cung cÊp s¶n phÈm “tÊt yÕu” cho c¶ nh÷ng ng­êi lao ®éng trong n«ng nghiÖp lÉn nh÷ng ng­êi lao ®éng thuéc c¸c ngµnh s¶n xuÊt kh¸c. §iÒu kiÖn cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh cuéc c¸ch m¹ng c«ng nghiÖp cña CNTB lµ s¶n xuÊt hµng ho¸ vµ ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng. §Æc biÖt trong häc thuyÕt t¸i s¶n xuÊt TBXH ®· ph©n tÝch mèi quan hÖ gi÷a c¸c ngµnh s¶n xuÊt trong qu¸ tr×nh vËn ®éng vµ ph¸t triÓn. Th«ng qua viÖc ph©n tÝch sù trao ®æi s¶n phÈm gi÷a c¸c khu vùc s¶n xuÊt, cã chó ý ®Õn t¸c ®éng cña khoa häc-kü thuËt d­íi kh¸i niÖm “cÊu t¹o h÷u c¬ ”, häc thuyÕt vÒ t¸i s¶n xuÊt TBXH ®· nªu lªn mèi quan hÖ gi÷a c¸c ngµnh trong mÖnh ®Ò c¬ b¶n nh­ sau: “s¶n xuÊt t­ liÖu s¶n xuÊt ®Ó chÕ t¹o t­ liÖu s¶n xuÊt t¨ng nhanh nhÊt; sau ®ã ®Õn s¶n xuÊt t­ liÖu s¶n xuÊt ®Ó chÕ t¹o t­ liÖu tiªu dïng; vµ chËm nhÊt lµ sù ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt t­ liÖu tiªu dïng ” + Kinh tÕ häc thuéc trµo l­u chÝnh: Do ®èi t­îng cña kinh tÕ häc thuéc trµo l­u chÝnh lµ nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ph¸t triÓn nªn vÊn ®Ò chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ kh«ng ph¶i lµ môc tiªu ph©n tÝch trùc tiÕp. Song víi môc tiªu duy tr× sù ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ cña nÒn kinh tÕ, kinh tÕ häc hiÖn ®¹i mét mÆt ®i s©u ph©n tÝch c¸c ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o sù ho¹t ®éng hiÖu qu¶ cña thÞ tr­êng, mÆt kh¸c ®Ò cao vai trß cña Nhµ n­íc nh»m kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ cña thÞ tr­êng th«ng qua hµng lo¹t chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m«. Trªn gãc ®é ®ã, nh÷ng ph©n tÝch vÒ xu h­íng chuyÓn dÞch vÒ c¬ cÊu kinh tÕ ë nh÷ng nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn d­íi t¸c ®éng cña c¸ch m¹ng khoa häc-c«ng nghÖ vµ xu h­íng quèc tÕ ho¸ ®êi sèng kinh tÕ thÕ giíi ®· ®ãng gãp mét phÇn quan träng vµo lý luËn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. HÇu hÕt c¸c c«ng cô ph©n tÝch ®éng th¸i t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ®ang ®­îc sö dông trong c¸c lý thuyÕt ph¸t triÓn mµ ®èi t­îng cña nã lµ c¸c nÒn kinh tÕ ®ang ph¸t triÓn. + C¸c lý thuyÕt ph¸t triÓn. Víi viÖc tæng kÕt kinh nghiÖm ë c¸c n­íc kh¸c nhau trªn con ®­êng ph¸t triÓn, vËn dông c¸c c«ng cô ph©n tÝch cña kinh tÕ häc hiÖn ®¹i, lý thuyÕt ph¸t triÓn cã nhiÖm vô t×m ra con ®­êng hoÆc m« h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ cho c¸c n­íc chËm ph¸t triÓn. Do vËy, ®éng th¸i t¨ng tr­ëng vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ còng nh­ mèi quan hÖ qua l¹i gi÷a chóng trë thµnh nh÷ng néi dung c¬ b¶n cña tr­êng ph¸i lý thuyÕt kinh tÕ nµy. Tuy nhiªn, do ®Þa bµn kh¶o s¸t kh¸c nhau vµ gãc ®é tiÕp cËn kh¸c nhau nªn vÊn ®Ò chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ®­îc xem xÐt ë nh÷ng gãc ®é kh«ng gièng nhau. Lý thuyÕt ph©n kú cña Walt Rostow cho r»ng ph¸t triÓn kinh tÕ ë mét n­íc tr¶i qua 5 giai ®o¹n tuÇn tù: x· héi truyÒn thèng, giai ®o¹n chuÈn bÞ cÊt c¸nh, giai ®o¹n cÊt c¸nh, giai ®o¹n chuyÓn tíi sù chÝn muåi vÒ kinh tÕ, vµ giai ®o¹n ph¸t triÓn cao. Theo lý thuyÕt nµy, hÇu hÕt c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn hiÖn nay ®ang ë vµo kho¶ng gi÷a giai ®o¹n 2 vµ 3. Ngoµi nh÷ng dÊu hiÖu kinh tÕ-x· héi kh¸c, vÒ mÆt c¬ cÊu thÓ hiÖn ë sù h×nh thµnh mét sè ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn cã kh¶ n¨ng t¹o tÝch luü, l«i kÐo nÒn kinh tÕ, t¹o lËp mét sè lÜnh vùc cã vai trß ®Çu tµu, chuÈn bÞ cho giai ®o¹n ph¸t triÓn tiÕp theo. NghÜa lµ trong chÝnh s¸ch c¬ cÊu, c¸c n­íc cã xu h­íng chung lµ lùa chän vµ Ên ®Þnh mét trËt tù ­u tiªn ph¸t triÓn cho c¸c ngµnh vµ lÜnh vùc trong tõng giai ®o¹n cô thÓ. Lý thuyÕt NhÞ nguyªn do A.Lewis khëi x­íng tiÕp cËn vÊn ®Ò c¬ cÊu tõ thùc tÕ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. Theo thuyÕt nµy nÒn kinh tÕ ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cã hai khu vùc song song tån t¹i: khu vùc kinh tÕ truyÒn thèng (chñ yÕu lµ n«ng nghiÖp ) vµ khu vùc kinh tÕ c«ng nghiÖp (nhËp khÈu tõ bªn ngoµi). Do khu vùc truyÒn thèng cã n¨ng suÊt lao ®éng thÊp, d­ thõa lao ®éng nªn cã thÓ di chuyÓn mét phÇn lao ®éng sang khu c«ng nghiÖp mµ kh«ng ¶nh h­ëng ®Õn s¶n l­îng n«ng nghiÖp. Cßn c«ng nghiÖp, do n¨ng suÊt lao ®éng cao, cã thÓ tù tÝch luü ®Ó më réng s¶n xuÊt mét c¸ch ®éc lËp kh«ng phô thuéc vµo nh÷ng ®iÒu kiÖn chung cña nÒn kinh tÕ. Nh­ vËy theo thuyÕt nµy th× chØ cÇn tËp trung ­u tiªn ph¸t triÓn c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i cµng nhanh cµng tèt vµ khi c«ng nghiÖp ph¸t triÓn sÏ dÇn dÇn rót lao ®éng tõ khu vùc n«ng nghiÖp chuyÓn nÒn kinh tÕ tõ tr¹ng th¸i nhÞ nguyªn thµnh nÒn kinh tÕ c«ng nghiÖp ph¸t triÓn. Trong thùc tÕ thuyÕt nhÞ nguyªn tá ra kh«ng phï hîp víi nÒn kinh tÕ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. Bëi v×, Thø nhÊt, khu vùc c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i ch­a ®ñ lín m¹nh ®Ó thu nhËn hÕt lao ®éng tõ n«ng nghiÖp. Thø hai, tr×nh ®é chuyªn m«n cña ng­êi lao ®éng n«ng nghiÖp rÊt h¹n chÕ, ch­a ®­îc ®µo t¹o vµ kh«ng thÓ ®¸p øng ®­îc ®ßi hái cña ngµnh c«ng nghiÖp du nhËp cã hµm l­îng sö dông lao ®éng thÊp. NhiÒu nhµ kinh tÕ ®· tiÕp tôc nghiªn cøu vµ bæ xung vµo lý thuyÕt nµy. Hä ®· lÇn l­ît chØ ra giíi h¹n trong quan hÖ chuyÓn ®æi gi÷a hai khu vùc vµ ®i tíi kh¼ng ®Þnh sù cÇn thiÕt quan t©m thÝch ®¸ng tíi n«ng nghiÖp trong qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ. Lý thuyÕt c©n ®èi liªn ngµnh: Quan ®iÓm cña tr­êng ph¸i nµy cho r»ng ®Ó nhanh chãng c«ng nghiÖp ho¸ cÇn ph¸t triÓn ®ång ®Òu ë tÊt c¶ mäi ngµnh kinh tÕ quèc d©n, sù t¸c ®éng qua l¹i gi÷a c¸c ngµnh lµ néi lùc duy nhÊt t¹o ra sù t¨ng tr­ëng cña c¸c ngµnh ®ã. Do t­ duy khÐp kÝn trong nÒn kinh tÕ ®ãng, lý thuyÕt nµy ®· béc lé hai yÕu ®iÓm lín: + ViÖc ph¸t triÓn mét c¬ cÊu kinh tÕ c©n ®èi, hoµn chØnh ®· biÖt lËp nÒn kinh tÕ víi thÕ giíi bªn ngoµi. + Do h¹n chÕ vÒ nguån lùc, viÖc ph¸t triÓn theo kiÓu dµn ®Òu lµm ph©n t¸n nguån lùc vµ kh«ng cho phÐp thùc hiÖn ®­îc môc tiªu c¬ cÊu ®· ®Ò ra ban ®Çu. Lý thuyÕt ph¸t triÓn c¬ cÊu ngµnh kh«ng c©n ®èi: Nh÷ng ng­êi ®¹i diÖn cña tr­êng ph¸i nµy nh­: A. Hirschman, F. Perrens, G.Destanne de Bernis cho r»ng kh«ng thÓ vµ kh«ng cÇn thiÕt ph¶i duy tr× c¬ cÊu liªn ngµnh hoµn chØnh cho mäi quèc gia víi nh÷ng lý do sau ®©y: + Ph¸t triÓn c©n ®èi sÏ triÖt tiªu ®éng lùc kÝch thÝch ®Çu t­, thóc ®Èy t¨ng tr­ëng. + Trong mçi giai ®o¹n ph¸t triÓn, vai trß t¹o “cùc t¨ng tr­ëng” cña c¸c ngµnh lµ kh«ng gièng nhau, trªn c¬ së lîi thÕ so s¸nh mµ c¸c ngµnh khai th¸c ®­îc lµ kh¸c nhau. + Nguån lùc cña c¸c n­íc b­íc vµo c«ng nghiÖp ho¸ rÊt h¹n chÕ, thÞ tr­êng ch­a ph¸t triÓn, viÖc bè trÝ dµn tr¶i sÏ lµm ph©n t¸n nguån lùc. Do nh÷ng lý do trªn, viÖc ph¸t triÓn c¬ cÊu kh«ng c©n ®èi lµ mét sù lùa chän b¾t buéc, nhÊt lµ trong xu thÕ më cöa, quèc tÕ ho¸ ®êi sèng kinh tÕ thÕ giíi nh­ hiÖn nay. Lý thuyÕt ph¸t triÓn theo m« h×nh “®µn nh¹n bay”. Ng­êi khëi x­íng lý thuyÕt nµy lµ gi¸o s­ Kaname Akamatsu ®· kh¼ng ®Þnh kh¶ n¨ng ®uæi kÞp c¸c n­íc ®i tr­íc cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn vµ ®­a ra nh÷ng kiÕn gi¶i vÒ qu¸ tr×nh ®uæi kÞp ®ã. ¤ng chia qu¸ tr×nh “®uæi kÞp” ra thµnh 4 giai ®o¹n theo tr×nh tù sau: + Giai ®o¹n 1: C¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn nhËp hµng c«ng nghiÖp chÕ biÕn tõ c¸c n­íc ph¸t triÓn h¬n vµ xuÊt khÈu s¶n phÈm thñ c«ng ®Æc biÖt. + Giai ®o¹n 2: NhËp hµng tõ c¸c n­íc c«ng nghiÖp ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt hµng tiªu dïng tr­íc ®©y vÉn ph¶i nhËp khÈu. Nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp s¶n xuÊt hµng tiªu dïng thay thÕ nhËp khÈu ph¸t triÓn m¹nh trong giai ®o¹n nay. Song nh÷ng ®iÒu chØnh c¬ cÊu kinh tÕ vÜ m« l¹i ®­îc dµnh ­u tiªn cho c¸c ngµnh trî gióp ®Æc biÖt lµ c¬ së h¹ tÇng. + Giai ®o¹n 3: S¶n phÈm tiªu dïng thay thÕ nhËp khÈu ®· ®¹t ®Õn tr×nh ®é xuÊt khÈu. NÒn kinh tÕ ®· cã thÓ tù s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm ®Çu t­ ®Ó tù më réng s¶n xuÊt. ë giai ®o¹n nµy c¬ cÊu hµng c«ng nghiÖp ®· trë nªn ®a d¹ng h¬n. + Giai ®o¹n 4: XuÊt khÈu hµng c«ng nghiÖp tiªu dïng ®· b¾t ®Çu gi¶m xuèng, thay vµo ®ã lµ hµng ho¸ ®Çu t­. VÒ mÆt kü thuËt nÒn c«ng nghiÖp ®· cã thÓ ®¹t ngang b»ng víi c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn vµ thùc hiÖn chuyÓn giao mét sè ngµnh c«ng nghiÖp s¶n xuÊt hµng tiªu dïng sang c¸c n­íc kÐm ph¸t triÓn h¬n. Lý thuyÕt ph¸t triÓn theo m« h×nh “®µn nh¹n bay” cã nhiÒu ®iÓm t­¬ng ®ång víi lý thuyÕt ph¸t triÓn c¬ cÊu ngµnh kh«ng c©n ®èi, trªn c¬ së t¹o ra c¸c cùc t¨ng tr­ëng nhanh, h­íng vÒ xuÊt khÈu trªn c¬ së tËn dông c¸c lîi thÕ so s¸nh. Tãm l¹i: trªn ph­¬ng diÖn lý luËn, vÊn ®Ò chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo ngµnh ®· ®­îc nhiÒu tr­êng ph¸i kinh tÕ ph©n tÝch. Do ®øng tõ nh÷ng gãc ®é kh¸c nhau vµ c¸ch tiÕp cËn kh¸c nhau nªn c¸c quan niÖm vÒ vÊn ®Ò c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ còng kh«ng gièng nhau. §ã lµ c¸ch thøc ph©n chia ngµnh trong nÒn kinh tÕ, lµ tiªu chuÈn ®¸nh gi¸ vai trß cña c¸c ngµnh trong sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ, lµ sù kh¸c nhau trong c¸c kÕt luËn rót ra,...Sù kh¸c nhau nh­ vËy còng lµ ®iÒu b×nh th­êng. VÊn ®Ò lµ khi ph©n tÝch vµ vËn dông chóng, ph¶i ®óng trong logic cña mçi lý thuyÕt ®ã ®Ó t×m ra ®­îc c¸c ®Æc thï trong m« h×nh thùc tÕ ®­îc lùa chän vµ ¸p dông. 1.4.2. Mèi quan hÖ gi÷a c¬ cÊu ®Çu t­ vµ c¬ cÊu kinh tÕ Trªn gi¸c ®é kinh tÕ vÜ m«, ®Çu t­ víi chøc n¨ng quan träng t¸c ®éng trùc tiÕp vµo qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt x· héi vµ lµm biÕn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ. Do ®ã, c¬ cÊu vèn ®Çu t­ cã mèi quan hÖ mËt thiÕt víi sù h×nh thµnh vµ biÕn ®æi cña c¬ cÊu kinh tÕ. Nh÷ng t¸c ®éng chñ yÕu cña c¬ cÊu ®Çu t­ ®Õn c¬ cÊu kinh tÕ thÓ hiÖn ë c¸c néi dung sau: - Thø nhÊt, mét sù thay ®æi vÒ sè tuyÖt ®èi hoÆc tû träng vèn ®Çu t­ trong mçi ngµnh sÏ lµm thay ®æi n¨ng lùc s¶n xuÊt vµ do ®ã lµm thay ®æi s¶n l­îng cña ngµnh ®ã dÉn ®Õn lµm chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ. Møc t¸c ®éng cña thay ®æi c¬ cÊu ®Çu t­ ®Õn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ tuú thuéc vµo ®éng th¸i t¨ng tr­ëng s¶n l­îng vµ møc ®é ph¸t triÓn hîp lý cña mçi ngµnh. - Thø hai, tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña mçi ngµnh kh«ng chØ phô thuéc vµo khèi l­îng gia t¨ng vèn ®Çu t­ mµ cßn phô thuéc vµo hiÖu qu¶ sö dông nguån vèn ®ã. NghÜa lµ vèn ®Çu t­ ®­îc sö dông ph¶i phï hîp víi c¸c nguån ®Çu vµo kh¸c nh­ lao ®éng, tµi nguyªn vµ c«ng nghÖ, ph¶i cho phÐp ph¸t huy ®­îc c¸c lîi thÕ cña ngµnh. Tøc lµ møc ®é ¶nh h­ëng cña c¬ cÊu vèn ®Çu t­ ®Õn c¬ cÊu kinh tÕ tuú thuéc vµo hiÖu qu¶ sö dông vèn ®Çu t­ trong néi bé mçi ngµnh. - Thø ba, do ®Çu t­ lµ mét qu¸ tr×nh cã ®é trÔ vÒ thêi gian vµ ®é dµi cña thêi gian trÔ th­êng kh¸c nhau gi÷a c¸c ngµnh, hiÖu qu¶ t¸c ®éng cña c¬ cÊu vèn ®Çu t­ ®Õn sù thay ®æi c¬ cÊu kinh tÕ chØ cã thÓ diÔn ra khi vèn ®Çu t­ ®­îc ph¸t huy hiÖu qu¶ trong s¶n xuÊt x· héi. Sù t¸c ®éng cña c¬ cÊu vèn ®Çu t­ ®èi víi c¬ cÊu tæng cung vµ c¬ cÊu tæng cÇu cña nÒn kinh tÕ lµ kh«ng cïng thêi ®iÓm. Tõ hai nhËn xÐt trªn cho thÊy c¬ cÊu vèn ®Çu t­ vµ c¬ cÊu kinh tÕ cã mèi quan hÖ ®éc lËp t­¬ng ®èi. V× vËy, khi bè trÝ c¬ cÊu vèn ®Çu t­ kh«ng chØ xem xÐt sù t¸c ®éng trùc tiÕp, tr­íc m¾t cña c¬ cÊu vèn ®Çu t­ tíi c¬ cÊu kinh tÕ, mµ ph¶i cã c¸i nh×n chiÕn l­îc l©u dµi, cã nh­ vËy qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo môc tiªu ®Þnh h­íng míi ®­îc thùc hiÖn mét c¸ch cã hiÖu qu¶. - Thø t­, trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, c¬ cÊu ®Çu t­ ®­îc h×nh thµnh tõ hai lùc t¸c ®éng: thÞ tr­êng vµ ®Þnh h­íng cña nhµ n­íc. D­íi t¸c ®éng cña thÞ tr­êng, viÖc ph©n bæ vèn ®Çu t­ vµo ®©u, nh»m s¶n xuÊt c¸i g× vµ lùa chän c«ng nghÖ nµo lµ do t¸c ®éng cña gi¸ c¶ trªn c¬ së quan hÖ cung cÇu trªn thÞ tr­êng. §iÒu nµy dÉn ®Õn xu h­íng tù ph¸t h×nh thµnh c¬ cÊu ®Çu t­ vµ theo ®ã tù ph¸t h×nh thµnh c¬ cÊu kinh tÕ. §Ó h¹n chÕ nh÷ng mÆt tù ph¸t cña thÞ tr­êng, nhµ n­íc sö dông mét hÖ thèng chÝnh s¸ch vµ c¸c c«ng cô, kÓ c¶ viÖc sö dông vèn ®Çu t­ cña nhµ n­íc ®Ó ®Þnh h­íng cho mäi thµnh phÇn kinh tÕ ®Çu t­ theo môc tiªu ®· ®Þnh. Kinh nghiÖm cña c¸c n­íc trªn thÕ giíi cho thÊy con ®­êng tÊt yÕu ®Ó t¨ng tr­ëng kinh tÕ víi tèc ®é cao lµ t¨ng c­êng ®Çu t­ nh»m t¹o ra sù ph¸t triÓn nhanh ë khu vùc c«ng nghiÖp vµ dÞch vô. §èi víi c¸c ngµnh n«ng, l©m, ng­ nghiÖp do nh÷ng h¹n chÕ vÒ ®Êt ®ai, vÒ kh¶ n¨ng sinh häc, ®Ó ®¹t tèc ®é t¨ng tr­ëng 5-6% lµ rÊt khã kh¨n. §Çu t­ cßn lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt cña sù ph¸t triÓn vµ t¨ng c­êng kh¶ n¨ng c«ng nghÖ cña nÒn kinh tÕ. Víi tr×nh ®é c«ng nghÖ l¹c hËu cña nÒn kinh tÕ hiÖn nay, qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ sÏ gÆp nhiÒu khã kh¨n nÕu chóng ta kh«ng cã mét chiÕn l­îc ®Çu t­ ph¸t triÓn c«ng nghÖ nhanh vµ v÷ng ch¾c. VÒ c¬ cÊu l·nh thæ, ®Çu t­ cã t¸c dông gi¶i quyÕt nh÷ng mÊt c©n ®èi vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn gi÷a c¸c vïng l·nh thæ, ®­a nh÷ng vïng kÐm ph¸t triÓn tho¸t khái t×nh tr¹ng ®ãi nghÌo; ph¸t huy tèi ®a nh÷ng lîi thÕ so s¸nh vÒ tµi nguyªn, ®Þa thÕ kinh tÕ, chÝnh trÞ,... cña nh÷ng vïng cã kh¶ n¨ng ph¸t triÓn nhanh h¬n, lµm bµn ®¹p thóc ®Èy nh÷ng vïng kh¸c cïng ph¸t triÓn ( vÝ dô tËp trung ®Çu t­ ph¸t triÓn m¹nh c¸c vïng kinh tÕ ®éng lùc, lµm bµn ®¹p thóc ®Èy kinh tÕ c¶ n­íc ph¸t triÓn). Nh­ vËy, chÝnh s¸ch ®Çu t­ cã tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ë c¸c quèc gia, c¸c vïng, c¸c ®Þa ph­¬ng nh»m ®¹t tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ nhanh vµ bÒn v÷ng. 1.4.3. Sù cÇn thiÕt ph¶i ®iÒu chØnh c¬ cÊu ®Çu t­. Trong 15 n¨m ®æi míi, nÒn kinh tÕ Thñ ®« ®· v­ît qua nhiÒu thö th¸ch lín, ®¹t tèc ®é t¨ng tr­ëng cao vµ liªn tôc. Nh÷ng thµnh tùu trong c«ng cuéc ®æi míi ®· vµ ®ang t¹o thÕ vµ lùc míi cho kinh tÕ Thñ ®« b­íc vµo mét thêi kú ph¸t triÓn cao h¬n. Nh÷ng tiÒn ®Ò cÇn thiÕt cho c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i hãa ®· ®­îc t¹o ra. Quan hÖ kinh tÕ víi c¸c n­íc trªn thÕ giíi ®· vµ ®ang ®­îc më réng h¬n bao giê hÕt. Kh¶ n¨ng héi nhËp trªn tinh thÇn gi÷ v÷ng ®éc lËp tù chñ cña ®Êt n­íc ®ang ngµy cµng t¨ng thªm. §ã lµ nh÷ng c¬ héi lín ®Ó chóng ta tiÕp tôc ph¸t triÓn trong thêi gian tíi. Tuy nhiªn, nguy c¬ tôt hËu xa h¬n vÒ kinh tÕ so víi c¸c n­íc trong khu vùc vÉn lµ th¸ch thøc to lín vµ gay g¾t do ®iÓm xuÊt ph¸t cña ta qu¸ thÊp, l¹i ph¶i ®i lªn trong m«i tr­êng c¹nh tranh quyÕt liÖt. §Ó tho¸t khái mét c¸ch c¬ b¶n t×nh tr¹ng yÕu kÐm cña nÒn kinh tÕ, c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n, gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò x· héi ®Æt ra cÇn ph¶i ®¶m b¶o t¨ng tr­ëng kinh tÕ nhanh vµ bÒn v÷ng ®i liÒn víi chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. Trong ®ã, theo néi dung cña ph¸t triÓn kinh tÕ, t¨ng tr­ëng cao cïng víi chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý lµ néi dung c¬ b¶n cã tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh. T¨ng tr­ëng kinh tÕ lµ t¨ng quy m« s¶n l­îng ®Çu ra cña nÒn kinh tÕ tÝnh b»ng chØ tiªu tæng s¶n phÈm trong n­íc ( GDP), thùc chÊt lµ n©ng cao tiÒm lùc s¶n xuÊt cña nÒn kinh tÕ. T¨ng tr­ëng kinh tÕ ®­îc quyÕt ®Þnh bëi møc gia t¨ng quy m« sö dông c¸c yÕu tè ®Çu vµo vµ hiÖu qña sö dông chóng. Trong c¸c yÕu tè ®Çu vµo , thùc tÕ ph¸t triÓn cña c¸c n­íc ®i tr­íc víi nh÷ng ®iÒu kiÖn t­¬ng ®ång cho thÊy vèn ®Çu t­ lµ mét trong nh÷ng yÕu tè quan trong nhÊt. Lµ mét n­íc nghÌo nh­ n­íc ta, sù thiÕu vèn cho ®Çu t­ ph¸t triÓn cña n­íc ta nãi chung, cña Thñ ®« Hµ Néi nãi riªng næi lªn nh­ mét c¶n trë chñ yÕu ®èi víi yªu cÇu t¨ng tr­ëng kinh tÕ. V× vËy vÒ mÆt nµy cã hai ®ßi hái ®Æt ra mét c¸ch nghiªm kh¾c lµ: - Mét lµ ph¶i tranh thñ tèi ®a mäi nguån vèn bªn trong vµ bªn ngoµi, cña nhµ n­íc còng nh­ cña mäi thµnh phÇn kinh tÕ cho môc tiªu t¨ng tr­ëng kinh tÕ cao. - Hai lµ khi ®· cã vèn ph¶i qu¶n lý vµ sö dông vèn mét c¸ch tiÕt kiÖm vµ hiÖu qu¶ sao cho võa t¨ng tr­ëng kinh tÕ cao nh»m gi¶m sù tôt hËu so víi c¸c n­íc, võa tr¸nh hËu qu¶ qu¸ phô thuéc vµo n­íc ngoµi nh­ mét sè n­íc ®· vÊp ph¶i. N©ng cao hiÖu qu¶ vèn ®Çu t­ phô thuéc vµo nhiÒu nh©n tè kh¸c nhau, nh­ng trªn gi¸c ®é kinh tÕ vÜ m« th× tr­íc hÕt vµ quan träng h¬n hÕt lµ ph©n bè vèn vµo ®©u, theo sè l­îng vµ tû lÖ nh­ thÕ nµo. Nãi mét c¸ch kh¸c lµ cÇn sö dông vèn theo mét c¬ cÊu tèi ­u vµ hiÖu qu¶ nhÊt. Mét c¬ cÊu ®Çu t­ tèi ­u võa cho phÐp n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn, võa lµ ph­¬ng tiÖn ®Ó h×nh thµnh c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý ®¶m b¶o t¨ng tr­ëng nhanh vµ bÒn v÷ng. Song c¬ cÊu ®Çu t­ kh«ng ph¶i lµ bÊt biÕn, còng gièng nh­ c¬ cÊu kinh tÕ kh«ng ph¶i lµ cè ®Þnh. Së dÜ nh­ vËy lµ v× c¬ cÊu ®Çu t­ phô thuéc vµo nhiÒu nh©n tè vµ c¸c nh©n tè ®ã l¹i lu«n vËn ®éng vµ ph¸t triÓn. Sù thay ®æi cña c¬ cÊu ®Çu t­ vµ sù t¸c ®éng cña nã ®Õn c¬ cÊu kinh tÕ diÔn ra mét c¸ch th­êng xuyªn, lÆp ®i lÆp l¹i theo h­íng tiÖm cËn ®Õn nh÷ng c¬ cÊu kinh tÕ tèi ­u. Qu¸ tr×nh thay ®æi ®ã mang tÝnh chÊt kh¸ch quan, d­íi t¸c ®éng cña c¸c quy luËt kinh tÕ. Th«ng qua viÖc nhËn thøc ngµy cµng ®Çy ®ñ vµ s©u s¾c c¬ chÕ t¸c ®éng cña c¸c quy luËt kinh tÕ mµ nhµ n­íc cã thÓ ®Þnh h­íng, ®iÒu tiÕt qu¸ tr×nh thay ®æi c¬ cÊu ®Çu t­ h­íng vµo môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi ®· ®­îc trï ®Þnh. 1.5. Kinh nghiÖm mét sè n­íc trªn thÕ giíi vÒ chuyÓn dÞch c¬ cÊu ®Çu t­ C¸c quèc gia kh¸c nhau, cã nh÷ng ®iÓm rÊt kh¸c nhau vÒ ®iÓm xuÊt ph¸t, vÒ c¸c ®iÒu kiÖn trong vµ ngoµi n­íc... vµ do ®ã cã c¸ch lùa chän riªng vÒ con ®­êng vµ b­íc ®i ®Ó ®¹t môc tiªu ®Ò ra. Tuy nhiªn, nghiªn cøu kinh nghiÖm thµnh c«ng vµ c¶ thÊt b¹i cña c¸c n­íc, nhÊt lµ c¸c n­íc cã ®iÒu kiÖn kh¸ t­¬ng ®ång víi ViÖt Nam vÉn lu«n cã ý nghÜa ®èi víi n­íc ta trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. 1.5.1. Hµn Quèc. Hµn Quèc ra khái chiÕn tranh vµ b­íc vµo qu¸ tr×nh ph¸t triÓn víi ®iÓm xuÊt ph¸t rÊt thÊp, víi mét nÒn n«ng nghiÖp tåi tµn vµ c¸c c¬ së c«ng nghiÖp nhÑ nhá nhoi. Qu¸ tr×nh c¶i biÕn vÒ chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch vµ ®iÒu chØnh c¬ cÊu ®Çu t­ cña Hµn Quèc tõ sau chiÕn tranh TriÒu Tiªn ®Õn nay lµ mét qu¸ tr×nh liªn tôc ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ. Qu¸ tr×nh ®ã còng lµ qu¸ tr×nh thay ®æi chiÕn l­îc c«ng nghiÖp ho¸ vµ cã thÓ chia thµnh 4 giai ®o¹n: - Giai ®o¹n tõ kÕt thóc chiÕn tranh ®Õn n¨m 1960: cã ®Æc ®iÓm lµ thùc hiÖn chiÕn l­îc thay thÕ hµng nhËp khÈu thuÇn tuý. - Giai ®o¹n kÐo dµi suèt thËp kû 60: víi viÖc thùc hiÖn b­íc qu¸ ®é chuyÓn sang chiÕn l­îc h­íng vÒ xuÊt khÈu. ë thêi kú nµy c¸c ngµnh ®­îc khuyÕn khÝch ph¸t triÓn vµ ­u tiªn ®Çu t­ lµ c¸c ngµnh: c«ng nghiÖp dÖt, gç giÇy dÐp. §©y lµ nh÷ng ngµnh sö dông nhiÒu lao ®éng, cÇn Ýt vèn. - Nh÷ng n¨m cña thËp kû 70: Vµo nh÷ng n¨m ®Çu cña thËp kû 70, chiÕn l­îc h­íng vÒ xuÊt khÈu c¸c s¶n phÈm cã hµm l­îng lao ®éng nhiÒu ®· gÆp bÕ t¾c do tiÒn c«ng t¨ng nhanh, yªu cÇu ngµy cµng t¨ng vÒ nhËp khÈu t­ liÖu s¶n xuÊt ( m¸y mãc, thiÕt bÞ, c«ng nghÖ vµ vËt t­ phôc vô s¶n xuÊt). N¨m 1973 ChÝnh phñ Hµn Quèc ®· chñ tr­¬ng ph¸t triÓn c«ng nghiÖp nÆng vµ ho¸ chÊt. ChiÕn l­îc nµy ®· thóc ®Èy s¶n xuÊt thay thÕ nhËp khÈu c¸c s¶n phÈm trung gian vµ t­ liÖu s¶n xuÊt; ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp cÇn nhiÒu vèn nh­ ®ãng tÇu, s¶n xuÊt xe h¬i, s¾t thÐp, kim lo¹i mÇu vµ ho¸ dÇu. ChÝnh phñ ®· lËp quü ®Çu t­ quèc gia nh»m cung øng vèn cho c¸c c«ng tr×nh ®Çu t­ lín víi l·i xuÊt ­u ®·i. ChiÕn l­îc ®ã ®· dÉn ®Õn viÖc ®Çu t­ qu¸ nhiÒu vµo c¸c ngµnh c«ng nghiÖp nÆng vµ ho¸ chÊt, xem nhÑ ngµnh c«ng nghiÖp nhÑ sö dông nhiÒu nh©n c«ng vµ c¸c xÝ nghiÖp võa vµ nhá. Thêi kú 1973-1976 cã ®Õn 71% trong tæng vèn ®Çu t­ cho ngµnh chÕ t¸c lµ dµnh cho c«ng nghiÖp nÆng vµ ho¸ chÊt. Thêi kú 1977-1979 tû lÖ nµy lµ 79,1%. KÕt qu¶ cña chÝnh s¸ch ®Çu t­ trªn ®· dÉn ®Õn t×nh tr¹ng tËp trung ph¸t triÓn c«ng nghiÖp nÆng vµ ho¸ chÊt mµ kh«ng c©n nh¾c ®Õn thÞ tr­êng trong n­íc vµ quèc tÕ. Trong khi ®ã c¸c ngµnh c«ng nghiÖp nhÑ truyÒn thèng nhanh chãng mÊt ®i kh¶ n¨ng trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. - Giai ®o¹n tõ 1980 ®Õn nay: Lµ giai ®o¹n thùc hiÖn tù do ho¸. ChÝnh phñ chñ tr­¬ng khuyÕn khÝch tÊt c¶ c¸c ngµnh kinh tÕ, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®Òu ph¸t triÓn trong m«i tr­êng c¹nh tranh. Mét néi dung quan träng chiÕn l­îc ph¸t triÓn thêi kú nµy lµ c¶i c¸ch hÖ thèng c«ng nghiÖp; gi¶m thiÓu khu vùc kinh tÕ nhµ n­íc, më réng khu vùc kinh tÕ t­ nh©n; t¨ng c­êng ®Çu t­ cho c¸c xÝ nghiÖp võa vµ nhá, c¸c ngµnh tiÕt kiÖm n¨ng l­îng. 1.5.2. §µi Loan §Çu nh÷ng n¨m 1950, §µi Loan cßn lµ mét n­íc n«ng nghiÖp, kh«ng cã tµi nguyªn, thiÕu viÖc lµm vµ kinh tÕ thÊp kÐm. Lîi thÕ lín nhÊt cña §µi Loan lµ cã mét lùc l­îng lao ®éng víi kh¶ n¨ng tiÕp thu c«ng nghÖ míi. §µi Loan ®· sím thùc hiÖn chÝnh s¸ch më cöa nÒn kinh tÕ, ®Æt c¸c doanh nghiÖp cña m×nh trong ®iÒu kiÖn c¹nh tranh quèc tÕ. §Ó ph¸t huy lîi thÕ vÒ lao ®éng §µi Loan thùc hiÖn chÝnh s¸ch gia c«ng vµ chuyªn m«n ho¸ víi c¸c doanh nghiÖp n­íc ngoµi. Trong nh÷ng n¨m 60 §µi Loan chñ tr­¬ng gia c«ng chÕ biÕn hµng c«ng nghiÖp s¶n xuÊt hµng tiªu dïng. §Õn thËp kû 70 b¾t ®Çu ph¸t triÓn mét sè ngµnh c«ng nghiÖp nÆng nh­ luyÖn kim, ho¸ chÊt vµ chÕ t¹o m¸y. ThËp kû 80 §µi Loan b¾t ®Çu chuyÓn sang ph¸t triÓn c«ng nghiÖp c«ng nghÖ cao nh­ ®iÖn tö, th«ng tin, r«bot... HiÖn nay §µi Loan ®­îc coi lµ n­íc d­ thõa vèn ( n¨m 1993 thõa 70 tû USD) vµ thùc hiÖn chÝnh s¸ch xuÊt khÈu t­ b¶n ra n­íc ngoµi. Trong c¬ cÊu c«ng nghÖ §µi Loan thùc hiÖn chÝnh s¸ch sö dông c«ng nghÖ lo¹i võa, ph¸t huy hiÖu qu¶ nhanh sau ®ã chuyÓn giao sang n­íc thø ba. Bµi häc rót ra tõ bè trÝ c¬ cÊu vèn ®Çu t­ cña §µi Loan lµ lu«n lu«n t×m c¸ch khai th¸c lîi thÕ so s¸nh, thùc hiÖn mét chÝnh s¸ch c¬ cÊu ®Çu t­ linh ho¹t, thÝch øng nhanh víi sù thay ®æi cña lîi thÕ so s¸nh. §µi Loan còng m¹nh d¹n ®Æt c¸c doanh nghiÖp trong n­íc trong m«i tr­êng c¹nh tranh víi c¸c doanh nghiÖp n­íc ngoµi, t¹o søc Ðp thóc ®Èy n©ng cao kh«ng ngõng tr×nh ®é c«ng nghÖ, chÊt l­îng hµng ho¸, c¶i biÕn c¬ cÊu c«ng nghiÖp mét c¸ch hiÖu qu¶. 1.5.3. Ên §é vµ Trung Quèc Ên §é vµ Trung Quèc do ®Æc ®iÓm cã nguån lao ®éng dåi dµo, tµi nguyªn phong phó, thÞ tr­êng trong n­íc réng lín, ®· ®Ò cao c¬ cÊu ®Çu t­ vµ c¬ cÊu kinh tÕ h­íng néi. Chñ tr­¬ng cña hai quèc gia nµy gièng nhau ë chç ®Òu mong muèn x©y dùng mét c¬ cÊu kinh tÕ hoµn chØnh, c©n ®èi trªn c¬ së dùa vµo søc cña m×nh lµ chÝnh. Sau khi chñ tr­¬ng ®i tõ c«ng nghiÖp nÆng kh«ng thµnh c«ng ®· chuyÓn sang ph¸t triÓn n«ng nghiÖp ®Ó æn ®Þnh t×nh h×nh kinh tÕ - x· héi. Do qu¸ ®Ò cao kinh tÕ quèc doanh, trong nhiÒu thËp kû ®· kh«ng khai th¸c ®­îc lùc l­îng kinh tÕ t­ nh©n trong khi kinh tÕ quèc doanh cã nhiÒu khã kh¨n, kÐm hiÖu qu¶, chÊt l­îng s¶n phÈm kÐm vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh yÕu. 1.5.4. C¸c n­íc ASEAN C¸c n­íc ASEAN cã chung ®¨c ®iÓm lµ tr­íc chiÕn tranh thÕ giíi thø hai hÇu hÕt ®Òu lµ thuéc ®Þa cña chñ nghÜa thùc d©n cò víi nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp l¹c hËu, c«ng nghiÖp nhá bÐ, chñ yÕu lµ c¸c c¬ së khai th¸c kho¸ng s¶n nh»m cung cÊp nhiªn liÖu cho c¸c n­íc chÝnh quèc. Sau chiÕn tranh thÕ giíi thø hai, c¸c n­íc nµy lÇn l­ît dµnh ®­îc chñ quyÒn vÒ chÝnh trÞ. Trong hai thËp kû sau chiÕn tranh thÕ giíi thø hai, c¸c n­íc ®· b¾t tay vµo kh«i phôc kinh tÕ vµ x©y dùng nÒn kinh tÕ d©n téc theo chiÕn l­îc " ph¸t triÓn c«ng nghiÖp thay thÕ hµng nhËp khÈu". ChiÕn l­îc h­íng néi sau mét thêi gian ®· tá ra kh«ng hiÖu qu¶, h¹n chÕ sù ph¸t triÓn kinh tÕ bëi kh«ng hoµ nhËp ®­îc víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi, thÞ tr­êng trong n­íc l¹i nhá hÑp vµ kh«ng thu hót ®­îc vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. T×nh h×nh ®ã buéc c¸c n­íc nµy chuyÓn sang chiÕn l­îc " ph¸t triÓn c«ng nghiÖp h­íng vµo xuÊt khÈu", t¹o kh¶ n¨ng tiÕp thu nhanh c¸c tiÕn bé khoa häc c«ng nghÖ còng nh­ thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ®Ó khai th¸c c¸c thÕ m¹nh ®ang cßn ë d¹ng tiÒm n¨ng ë trong n­íc. Nhê sù ®iÒu chØnh chiÕn l­îc ph¸t triÓn phï hîp, trong mÊy thËp kû gÇn ®©y, c¸c n­íc ASEAN ®· trë thµnh mét trong nh÷ng khu vùc ph¸t triÓn kinh tÕ n¨ng ®éng cña thÕ giíi. BiÓu 1: Tèc ®é t¨ng tr­ëng ( GDP) mét sè n­íc ASEAN §¬n vÞ: % N­íc  71-80  81-90  1985  1986  1987  1988  1989  1990   In®«nªxia Th¸i Lan Philippin Malaixia Singapo  7,9 9,9 6,2 8,0 9,0  5,5 7,8 1,2 5,2 6,3  2,5 3,5 -4,3 -1,0 -1,6  5,9 4,5 1,4 1,2 1,8  4,9 9,5 4,7 5,2 9,4  5,7 13,2 6,3 8,9 11,9  7,4 12,0 5,6 8,8 9,2  7,0 10,0 2,5 9,4 8,3   Nguån: Hai thËp kû ph¸t triÓn cña Ch©u ¸ vµ triÓn väng nh÷ng n¨m 80 KHXH-Hµ Néi 1990. C¬ cÊu kinh tÕ c¸c n­íc thay ®æi c¬ b¶n theo h­íng t¨ng tû träng c«ng nghiÖp vµ dÞch vô, gi¶m tû träng ngµnh n«ng nghiÖp. BiÓu 2: C¬ cÊu c¸c ngµnh tÝnh theo GDP cña c¸c n­íc ASEAN §¬n vÞ: %  Thêi kú 1950  1970  1990    CN  NN  DV  CN  NN  DV  CN  NN  DV   In®«nªxia Philippin Th¸i Lan Malaixia Singapo  15,9 24,8 26,8 12,7 17,6  49,0 40,6 40,9 44,3 3,5  31,5 34,6 32,2 38,5 78,9  41,3 36,2 30,8 35,8 38,8  24,4 25,6 20,5 22,9 1,1  34,3 38,3 48,6 41,3 60,0  40,6 33,0 5,3 41,7 36,9  19,7 26,9 14,2 19,4 0,3  39,6 40,1 50,1 38,9 63,8   Nguån: T¨ng tr­ëng kinh tÕ ë ch©u ¸ giã mïa- UBKHXH - Harry oshima Nh÷ng thµnh c«ng cña c¸c n­íc ASEAN trong ph¸t triÓn kinh tÕ mÊy thËp kû qua phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè. Song yÕu tè quyÕt ®Þnh lµ c¸c n­íc nµy ®· cã chÝnh s¸ch phï hîp huy ®éng ®­îc nguån vèn ®Çu t­ lín c¶ tõ trong n­íc vµ n­íc ngoµi cho ph¸t triÓn kinh tÕ cña n­íc m×nh còng nh­ ph©n bæ hîp lý vµ sö dông hiÖu qu¶ c¸c nguån vèn ®Çu t­ ®ã. Trong c«ng nghiÖp xuÊt hiÖn xu h­íng chuyÓn dÞch c¬ cÊu tõ c«ng nghiÖp tèn Ýt vèn, quay vßng nhanh, sö dông nhiÒu lao ®éng chuyÓn dÇn sang ngµnh cã hµm l­îng c«ng nghÖ cao ®ßi hái sö dông nhiÒu vèn h¬n song vÉn dïng nhiÒu lao ®éng vµ h­íng vÒ xuÊt khÈu. §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi trong nh÷ng n¨m 70 ®­îc coi lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh sù ph¸t triÓn cña ngµnh c«ng nghiÖp vµ toµn bé nÒn kinh tÕ c¸c n­íc ASEAN. §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi phÇn lín ®­îc tËp trung vµo nh÷ng ngµnh mòi nhän kü thuËt hiÖn ®¹i ®Ó xuÊt khÈu nh­ chÕ biÕn dÇu, söa ch÷a vµ ®ãng tÇu, dông cô quang häc vµ ®iÖn tö, c«ng nghiÖp chÕ biÕn. Trong n«ng nghiÖp, c¸c lÜnh vùc ®­îc ­u tiªn ®Çu t­ lµ: - C¬ së h¹ tÇng n«ng nghiÖp: chñ yÕu lµ ®­êng giao th«ng n«ng th«n, vµ nèi liÒn c¸c vïng n«ng th«n víi c¸c trung t©m kinh tÕ.