Phương pháp tổ chức sản xuất theo dây chuyền, những ưu điểm và điều kiện áp dụng

Lời mở đầu T ừ sau đại hội đảng lần thứ VI Đảng và Nhà Nước ta đã chủ trương chuyển đổi nền kinh tế từ cơ chế quản lý theo kế hoạch hoá tập trung sang nền kinh tế quản lý theo cơ chế thị trường với sự tham gia của nhiều thành phần kinh tế có sự quản lý vĩ mô của nhà quản lý theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Ngày nay nền kinh tế thị trường cũng tạo ra nhiều cơ hội mới nhưng đồng thời cũng có những thách thức lớn tác động trực tiếp tới các doanh nghiệp. Mặt khác, chúng ta có thể khai thác lợi thế về công nghệ, đẩy nhanh tốc độ sản xuất để đáp ứng được mọi nhu cầu cho xã hội, buộc các doanh nghiệp phải cạnh tranh quyết liệt trên thị trường trong nước và quốc tế. Do đó các doanh nghiệp muốn tồn tại và phát triển, không còn cách nào khác là phải phấn đấu nâng cao chất lượng và hạ giá thành sản phẩm. Điều này cũng đồng nghĩa với việc doanh nghiệp phải có một phương pháp tổ chức sản xuất thích hợp nhất để tạo cho doanh nghiệp đó luôn luôn phát triển. Chính vì những lý do trên, em đã nghiên cứu đề tài: “Phương pháp tổ chức sản xuất theo dây chuyền, những ưu điểm và điều kiện áp dụng” Nội dung của đề tài bao gồm: Khái niệm cơ bản của tổ chức sản xuất Các phương pháp tổ chức sản xuất Phạm vi ứng dụng của phương pháp tổ chức theo dây chuyền Em xin chân thành cảm ơn thầy: Phạm Văn Minh đã hướng dẫn em bài viết này. Do trình độ có hạn, em kính mong nhận được sự góp ý của các thầy cô giáo và các bạn để bài viết của em được hoàn thiện hơn ./. Em xin chân thành cảm ơn! Nội dung I. Khái niệm cơ bản của tổ chức sản xuất 1. Khái niệm Tổ chức sản xuất là sự bố trí các công đoạn, các khâu trong cả dây chuyền nhằm thực hiện chu trình kinh doanh từ “đầu vào” đến “đầu ra”. Kết quả của quá trình này hình thành các nơi làm việc, các phân xưởng và các bộ phận phục vụ sản xuất hoặc dịch vụ và dây chuyền sản xuất. Tổ chức sản xuất có quan hệ chặt chẽ với loại hình sản xuất, chiến lược kinh doanh, phương tiện, thiết bị, nhà xưởng sẵn có của mỗi doanh nghiệp. 2. Những yêu cầu của tổ chức sản xuất Do tính phức tạp của tổ chức sản xuất cùng với những trở ngại về công nghệ, tổ chức trong quá trình tổ chức sản xuất để thiết kế phương án tổ chức thích hợp với lĩnh vực kinh doanh và điều kiện cụ thể của từng các doanh nghiệp. Chính vì thế, cần phải đảm bảo những yêu cầu sau: Tính hiệu quả của hoạt động sản xuất. Thích hợp với đặc điểm thiết kế của sản phẩm và dịch vụ. An toàn cho người lao động. Phù hợp với khối lượng sản phẩm sản xuất. Thích ứng với môi trường sản xuất bao gồm cả môi trường bên trong và bên ngoài của doanh nghiệp. Đáp ứng những đòi hỏi của công nghệ và phương pháp chế biến. 3. ý nghĩa của tổ chức sản xuất Tổ chức sản xuất có ý nghĩa rất quan trọng. Nó được xây dựng trên cơ sở những lí do chủ yếu sau: Tổ chức đúng sẽ tạo ra năng suất, chất lượng cao, tốc độ sản xuất nhanh, tận dụng và huy động tối đa các nguồn lực vật chất vào sản xuất. Tổ chức sản xuất ảnh hưởng trực tiếp và mạnh mẽ đến chi phí và hiệu quả của hoạt động sản xuất kinh doanh. Tổ chức sản xuất đòi hỏi có sự nỗ lực và đầu tư rất lớn về sức lực và tài chính. Đây là một vấn đề dài hạn mà sai lầm sẽ khó khắc phục hoặc rất tốn kém. II. Các phương pháp tổ chức sản xuất 1. Các phương pháp a. Theo dây chuyền Tổ chức sản xuất theo dây chuyền có hiệu quả nhất đối với loại hình sản xuất lặp lại, thường được sử dụng để thiết lập luồng sản xuất sản phẩm thông suốt, nhịp nhàng, khối lượng lớn. Mỗi đơn vị đầu ra đòi hỏi cùng một trình tự các thao tác từ đầu đến cuối. Các nơi làm việc và thiết bị thường được bố trí thành dòng nhằm thực hiện đúng trình tự các bước công việc đã được chuyên môn hoá và tiểu chuẩn hoá, có khả năng sắp xếp quá trình tương ứng với những đòi hỏi về công nghệ chế biến sản phẩm. Máy móc, thiết bị chế biến có thể sắp đặt theo một đường cố định như các băng tải để nối liền giữa các hoạt động tác nghiệp với nhau, hình thành các dây chuyền. Căn cứ vào tính chất của quá trình sản xuất, đường di chuyển của nguyên liệu, bán thành phẩm và sản phẩm, người ta chia thành dây chuyền sản xuất hoặc lắp ráp. Dây chuyền sản xuất có thể được bố trí theo đường thẳng hoặc đường chũ U. Có thể biểu diễn như sơ đồ sau: Sơ đồ tổ chức theo đường thẳng Sản phẩm hoàn chỉnh Nơi làm việc 1 Nơi làm việc n Nơi Làm Việc 3 Nơi làm việc 2 Nguyên liệu ....... . Sơ đồ bố trí hình chữ U 5 8 7 6 4 3 2 1 9 * Những ưu điểm của tổ chức sản xuất theo dây chuyền Tốc độ sản xuất sản phẩm nhanh. Chi phí đơn vị sản phẩm thấp. Chuyền môn hoá lao động, giảm chi phí, thời gian đào tạo và tăng năng xuất. Việc di chuyển của nguyên liệu và sản phẩm dễ dàng. Mức độ sử dụng thiết bị và lao động cao. Hình thành thói quen, kinh nghiệm và có lịch trình sản xuất ổn định. Dễ dàng hơn trong hạch toán, kiểm tra chất lượng, dự trữ và khả năng kiểm soát hoạt động sản xuất cao. * Những hạn chế: Hệ thống sản xuất không linh hoạt với những thay đổi về khối lượng sản phẩm, thiết kế sản phẩm và quá trình. Hệ thống sản xuất có thể bị ngừng khi có một công đoạn bị trục trặc. Chi phí bảo dưỡng, duy trì máy móc thiết bị lớn. Không áp dụng được chế độ khuyếnh khích cá nhân do tăng năng suất lao động của một công nhân không có tác dụng thực tế. b. Theo nhóm Phương pháp sản xuất theo nhóm không thiết kế quy trình công nghệ, bố trí thiết bị, máy móc, dụng cụ để sản xuất từng loại chi tiết cá biệt mà làm chung cho cả nhóm, dựa vào các chi tiết tổng hợp đã lựa chọn. Phương pháp này bao gồm những công việc sau: Tất cả chi tiết của các loại sản phẩm cần chế tạo, sau khi được tiêu chuẩn hoá, được phân loại thành từng nhóm, căn cứ vào kết cấu, công nghệ giống nhau, yếu cầu máy móc và đồ gá lắp cùng loại. Lựa chọn chi tiết tổng hợp của nhóm. Chi tiết tổng hợp là chi tiết phức tạp hơn và tổng hợp tất cả các yếu tố của các chi tiết khác trong cùng nhóm. Lập quy trình công nghệ cho nhóm hay là cho chi tiết tổng hợp đã chọn. Tiến hành xây dựng định mức thời gian các bước công việc của chi tiết tổng hợp. Thiết kế, chuẩn bị dụng cụ, đồ gá lắp cho cả nhóm và bố trí thiết bị, máy móc để sản xuất. * Hiệu quả của phương pháp tổ chức sản xuất theo nhóm Giảm bớt thời gian chuẩn bị về kỹ thuật. Giảm nhẹ công tác xây dựng mức kinh tế - kỹ thuật, kế hoạch và điều độ sản xuất. Tạo điều kiện nâng cao loại hình sản xuất. Tạo điều kiện cải tổ chức lao động, nâng cao hệ số sử dụng đồ gá lắp và nhờ đó giảm chi phí hao mòn máy móc, giảm giá thành sản phẩm. c. Đơn chiếc Tổ chức sản xuất theo đơn chiếc là tổ chức chế biến sản phẩm từng chiếc một hay theo từng đơn đặt hàng nhỏ. Sản phẩm chỉ được sản xuất một lần, không lặp lại thì cũng không có chu kỳ nhất định, không dự tính trước. Phương pháp này áp dụng trong các doanh nghiệp sản xuất máy móc hạng nặng như: đóng tàu, sản xuất tuyếc bin lớn, máy cán thép.... Theo phương pháp này: Không lập quy trình công nghệ tỉ mỉ cho từng sản phẩm, mà chỉ quy định những bước công việc chung (ví dụ: tiện, phay, bào, mài...) Tuỳ theo yêu cầu từng lúc mà giao nhiệm vụ cho các nơi làm việc. Máy móc thiết bị được bố trí theo nguyên tắc công nghệ. Do đó đường đi của sản phẩm thường dài và quanh co, sản phẩm dở dang nhiều và cần thiết phải để ngay tại nơi làm việc. Để đảm bảo yêu cầu kỹ thuật, thường phải để độ dung sai gia công lớn. Chế phẩm sẽ được sửa chữa chính xác, đúng tiêu chuẩn kỹ thuật ở bộ phận cuối cùng. Khi tiến hành sản xuất cũng như khi kiểm tra kỹ thuật phải dựa vào bản vẽ riêng cho từng chế phẩm một. Thường sử dụng công nhân có trình độ kỹ thuật cao và biết nhiều nghề. 2. Phương pháp tổ chức sản xuất theo dây chuyền a. Khái niệm Sản xuất theo dây chuyền là hình thức tổ chức sản xuất tiên tiến có hiệu quả kinh tế cao, ở đó quá trình sản xuất các sản phẩm giống nhau hoặc nhóm các sản phẩm cùng loại được thực hiện một cách liên tục trong khoảng thời gian dài xác định theo trình tự các nguyên công nghệ. b. Phân loại sản xuất dây chuyền + Căn cứ vào mức độ cơ khí hoá và tự động hóa: Có các loại dây chuyền: dây chuyền sản xuất thủ công, dây chuyền cơ khí hoá, dây chuyền bán tự động và dây chuyền tự động. + Căn cứ vào số đối tượng sản xuất trên dây chuyền: Đối tượng sản xuất là loại sản phẩm có cùng tên gọi và giống hệt nhau về hình dáng và kích thước. Các đối tượng khác nhau đòi hỏi công nghệ sản xuất khác nhau, số thiết bị công nhân khác nhau. + Căn cứ vào trạng thái của đối tượng trên dây chuyền: có 2 loại - Dây chuyền có đối tượng chuyển động trong quá trình sản xuất. - Dây chuyền có đối tượng cố định trong quá trình sản xuất. + Căn cứ vào trình độ cố định của việc chế biến sản phẩm: có thể chia ra thành: dây chuyền cố định và dây chuyền không cố định Dây chuyền cố định: chỉ sản xuất một loại sản phẩm nhất định, quá trình công nghệ không thay đổi, khối lượng sản phẩm lớn, nơi làm việc chỉ hoàn thành một bước công việc nhất định. Dây chuyền này thich hợp với loại hình sản xuất khối lượng lớn. Dây chuyền không cố định: Chế tạo vài loại sản phẩm có kết cấu gần giống nhau, trình tự chế biến giống nhau. Sau khi sản xuất xong một loại sản phẩm, phải tạm ngừng sản xuất, điều chỉnh máy móc thiết bị để sản xuất loại sản phẩm khác. Dây chuyền này sử dụng rộng rãi trong sản xuất hàng loạt lớn và vừa. + Căn cứ vào trình độ liên tục của quá trình sản xuất: có thể chia ra thành: dây chuyền liện tục và không liên tục Dây chuyền liện tục: Đối tượng chế biến được vận chuyển từng cái một cách liên tục qua các nơi làm việc, không có thời gian ngừng lại chờ đợi. Trên dây chuyền này, đối tượng lao động luôn luôn ở một trong hai trạng thái: được vận chuyển hoặc đang được chế biến. Dây chuyền không liên tục: Đối tượng lao động được vận chuyển theo từng loạt và có thời gian tạm ngừng tại nơi làm việc để chờ chế biến. Trên dây chuyền này, công nhân và máy móc làm việc không thực sự đều đặn, liên tục, phải dừng việc theo định kỳ. + Căn cứ vào phạm vi áp dụng sản xuất dây chuyền: có thể chia ra thành: dây chuyền bộ phận, dây chuyền phân xưởng và dây chuyền toàn xưởng Dây chuyền bộ phận: là dây chuyền ở từng bộ phận sản xuất. Dây chuyền phân xưởng: bao gồm quá trình sản xuất trong cả phân xưởng. Dây chuyền toàn xưởng: bao gồm toàn bộ quá trình sản xuất của doanh nghiệp. + Hình thức cao nhất, hoàn thiện nhất là dây chuyền tự động: đó là một thể thống nhất và hoàn chỉnh bao gồm tất cả máy móc thiết bị chính và phụ, phương tiện vận chuyển, trung tâm điều khiển quá trình sản xuất. c. Đặc điểm + Quá trình sản xuất trong sản xuất dây chuyền diễn ra một cách liên tục, nhịp nhàng, sản phẩm sản xuất ra một cách đều đặn. + Quy trình công nghệ được phân chia thành các nguyên công đơn giản. Mỗi nguyên công do 1 hoặc 1 nhóm chỗ làm việc giống nhau thực hiện. + Các chỗ làm việc và thiết bị sản xuất được bố trí trình tự các nguyên công, việc vận chuyển sản phẩm thực hiện một cách thẳng dòng, không lặp đi lặp lại. + Trong quá trình sản xuất, người ta sử dụng các phương tiện vận chuyển chuyên dùng hoặc các phương tiện được lựa chọn riêng cho dây chuyền sản xuất. + Quá trình công nghệ được chia thành nhiều bước công việc theo một trình tự hợp lý, có thời gian chế biến bằng nhau hoặc lập thành quan hệ bội số với bước công việc ngắn nhất trên dây chuyền. + Nơi làm việc được chuyên môn hoá cao và được tổ chức theo nguyên tắc đối tượng, tạo thành đường dây chuyền. + Đối tượng lao động được chế biến đồng thời trên tất cả các nơi làm việc của dây chuyền và được chuyển từ nơi làm việc này sang nơi làm việc khác bằng phương tiện vận chuyển đặc biệt. Những đặc điểm nêu trên vừa đảm bảo thực hiện tốt những nguyên tắc của tổ chức sản xuất, vừa tiêu biểu cho phương pháp tổ chức sản xuất theo dây chuyền. d. Hiệu quả và quản lý dây chuyền * Hiệu quả của sản xuất dây chuyền Tăng sản lượng sản phẩm tính cho một đơn vị máy móc và đơn vị diện tích do sử dụng thiết bị, máy móc và dụng cụ chuyên dùng, giảm thời gian gián đoạn trong sản xuất. Rút ngắn chu kỳ sản xuất, giảm bớt lượng sản phẩm dở dang, do đó làm tăng tốc độ luân chuyển vốn lưu động. Nâng cao năng suất lao động nhờ chuyên môn hoá công nhân, xoá bỏ thời gian ngừng sản xuất để điều chỉnh thiết bị, máy móc. Nâng cao chất lượng sản phẩm do quá trình công nghệ được chuẩn bị chu đáo. Không có hoặc ít sản phẩm dở dang nên tránh được những hiện tượng biến chất, hư hỏng. Hạ giá thành sản phẩm là kết quả tất nhiên của việc tổ chức sản xuất hợp lý, tiết kiệm nguyên vật liệu, giảm chi phí tiền lương trên một đơn vị sản phẩm, giảm bớt chi phí quản lý, loại trừ phế liệu, phế phẩm... Ngoài ra sản xuất dây chuyền cũng bộc lộ: phân công lao động quá sâu, mỗi công nhân chỉ thực hiện một vài động tác đơn giản, trạng thái lao động quá đơn điệu, buồn tẻ. * Quản lý dây chuyền Muốn đạt được hiệu quả cao thì công tác quản lý cân tập trung vào việc giải quyết một số vấn đề sau: Cung cấp nguyên vật liệu và dụng cụ đúng quy cách, số lượng và tuân theo nhịp đã quy định. Giữ gìn, bảo quản và sửa chữa dự phòng tốt các thiết bị máy móc và phương tiện vận chuyển... để tránh những hư hỏng bất thường. Bố trí công nhân đúng tiêu chuẩn nghề nghiệp. Giữ gìn nơi làm việc luôn sạch sẽ, có trật tự. III. Phạm vi ứng dụng của phương pháp tổ chức theo dây chuyền Mặc dù phương pháp tổ chức theo dây chuyền có hiệu quả kinh tế cao, những đòi hỏi những điều kiện tương đối khắt khe: Nhiệm vụ sản xuất phải tương đối ổn định. Sản xuất những mặt hàng có sản lượng lớn. Sản phẩm phải có kết cấu ổn định, bảo đảm tính công nghệ cao. Các chi tiết sản phẩm phải đạt độ dung sai quy định để có thể lắp lẫn . Sản xuất được những mặt hàng như: hàng công nghiệp, tiêu dùng.... Tiêu chuẩn hoá sản phẩm. Sản xuất hàng loạt. Trong những điều kiện trên, không chỉ những mặt hàng nào cũng theo được phương pháp sản xuất theo dây chuyền. Vì phương pháp này tương đổi là hiệu quả, cho nên có nhiều mặt hàng khác thì ta áp dụng phương pháp khác như: sản xuất theo nhóm, sản xuất theo đơn chiếc... thì có thể đem lại hiệu quả hơn. Vì thế mỗi một Doanh nghiệp nào đó cũng phải lựa chọn cho mình một phương pháp sản xuất phù hợp với sản phẩm của Doanh nghiệp mình và luôn luôn áp dụng những công nghệ mới để tạo ra những loại sản phẩm đáp ứng được nhu cầu cho toàn xã hội như hiện nay. Đặc biệt, luôn phải học hỏi và tìm tòi những công nghệ hiện đại ở các nước tư bản trên thế giới. Kết luận T rong nền kinh tế thị trường hội nhập, thì các doanh nghiệp nào cũng muốn được sản phẩm của mình chiếm lĩnh được trên thị trường, và tạo ra được nhiều loại sản phẩm thích ứng với người tiêu dùng trong nước cũng như ngoài nước. Chính vì thế phương pháp tổ chức sản xuất theo dây chuyền là một công nghệ để các doanh nghiệp có thể lựa chọn cho mình, và mang lại được những thành công to lớn cho một số doanh nghiệp hiện nay như: hàng tiêu dùng, hàng may mặc.... Đó là một trong những mặt hàng quan trọng của nước ta. Với kiến thức của bản thân em qua học tập, nghiên cứu sách báo và với sự giúp đỡ của các thầy cô trong khoa, em đã hoàn thành bài tiểu luận này. Tiểu luận của em sẽ không tránh khỏi những thiếu sót, em mong được sự góp ý của các thầy cô để giúp em có những kiến thức bổ sung hữu ích ./ Em xin chân thành cảm ơn ! Tài liệu tham khảo Kinh tế quản lý Doanh nghiệp – Nhà xuất bản thông kê. Quản trị sản xuất và tác nghiệp – Trường ĐH KTQD Tổ chức quản lý – Trường ĐH QL&KD Tổ chức doanh nghiệp – Trường ĐH QL & KD Tổ chức sản xuất và quản trị Doanh nghiệp Giáo trình quản trị kinh doanh tổng hợp (tập 2) - tổ chức - quản trị kinh doanh tổng hợp Mục lục Trang Lời mở đầu............................................................................................................... 1 Nội dung .................................................................................................................. 2 I. Khái niệm cơ bản của tổ chức sản xuất........................................... 2 1. Khái niệm............................................................................................ 2 2. Những yêu cầu của tổ chức sản xuất.................................................... 2 3. ỹ nghĩa của tổ chức sản xuất................................................................ 2 II. Các phương pháp tổ chức sản xuất.................................................. 3 1. Các phương pháp tổ chức sản xuất....................................................... 3 a. Theo dây chuyền................................................................................ 3 b. Theo nhóm......................................................................................... 4 c. Đơn chiếc........................................................................................... 5 2. Phương pháp tổ chức sản xuất theo dây chuyền.................................. 6 a. Khái niệm........................................................................................... 6 b. Phân loại sản xuất theo dây chuyền................................................... 6 c. Đặc điểm............................................................................................ 7 d. Hiệu quả và quản lý dây chuyền........................................................ 8 III. Phạm vi ứng dụng của p2 tổ chức theo dây chuyền............. 9 Kết luận................................................................................................................... 10 Tài liệu tham khảo........................................................................................... 11