Quy định về sát hạch công chức trong pháp luật về quản lý công chức

38 NGHIÏN CÛÁU LÊÅP PHAÁP Söë 04(332) T2/2017 THÛÅC TIÏÎN PHAÁP LUÊÅT 1. Đặt vấn đề Ngày 13/11/2008, tại kỳ họp thứ 4, Quốc hội khóa XII đã thông qua Luật Cán bộ, công chức thay thế Pháp lệnh Cán bộ, công chức năm 1998 và Pháp lệnh sửa đổi, bổ sung một số điều của Pháp lệnh Cán bộ, công chức năm 2000 và năm 20031. Luật Cán bộ, công chức ra đời đã trở thành công cụ pháp lý hữu hiệu nhằm xây dựng và quản lý đội ngũ cán bộ, công chức có đủ phẩm chất, năng lực, trình độ đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của sự nghiệp đổi mới; phát huy tính năng động, sáng tạo của cán bộ, công chức; thể hiện chính sách thu hút, trọng dụng nhân tài của Đảng và Nhà nước ta trong giai đoạn mới. Trong quá trình thi hành Luật Cán bộ, công chức năm 2008, nhiều quy định về QUY ÀÕNH VÏÌ SAÁT HAÅCH CÖNG CHÛÁC TRONG PHAÁP LUÊÅT VÏÌ QUAÃN LYÁ CÖNG CHÛÁC Nguyễn Đặng Phương Truyền* * ThS. Học viện Hành chính, Cơ sở TP. Hồ Chí Minh. Thông tin bài viết: Từ khoá: công chức, sát hạch, quản lý Lịch sử bài viết: Nhận bài: 13/01/2017 Biên tập: 08/02/2017 Duyệt bài: 17/02/2017 Article Infomation: Keywords: public servant, test, management Article History: Received: 13 Jan. 2017 Edited: 08 Feb. 2017 Approved: 17 Feb. 2017 Tóm tắt: Bài viết phân tích thực trạng quy định về sát hạch công chức hiện nay và đề xuất một số kiến nghị để hoàn thiện những quy định này nhằm nâng cao hiệu quả quản lý công chức, góp phần lựa chọn được những công chức có đủ phẩm chất, năng lực, trình độ cho nền công vụ. Abstract: Abstract: The article analyses the practice of provisions about testing the pub- lic servant in our country. Thereby, some proposals are suggested to these provisions to improve the effectiveness of the public servant management, then to select the ones who have a qualified dignity, competency and concrete education for the civil service. 1 Pháp lệnh Cán bộ, công chức năm 1998 ban hành ngày 26/02/1998 có hiệu lực kể từ ngày 01/05/1998, Pháp lệnh sửa đổi, bổ sung một số điều của Pháp lệnh Cán bộ, công chức ban hành ngày 28/4/2000, Pháp lệnh sửa đổi, bổ sung một số điều của Pháp lệnh Cán bộ, công chức được ban hành ngày 29/4/2003 có hiệu lực kể từ ngày 01/7/2003. Luật Cán bộ, công chức có hiệu lực kể từ ngày 01/01/2010. 39 NGHIÏN CÛÁU LÊÅP PHAÁPSöë 04(332) T2/2017 THÛÅC TIÏÎN PHAÁP LUÊÅT quản lý đội ngũ công chức được ban hành và triển khai thực hiện. Tuy nhiên, một số quy định liên quan đến đội ngũ công chức vẫn chưa được hoàn thiện. Do đó, trong bối cảnh hiện nay, việc tiếp tục hoàn thiện các quy định này là một vấn đề tất yếu nhằm hướng đến việc xây dựng nền công vụ chuyên nghiệp, trách nhiệm, năng động, minh bạch, hiệu quả. Mặt khác, một trong những nhiệm vụ trọng tâm của việc cải cách chế độ công vụ, công chức là chú trọng và nâng cao chế độ kỷ luật trong hoạt động công vụ để duy trì trật tự, kỷ cương và phát huy tinh thần trách nhiệm trong hoạt động công vụ. Để thực hiện điều này thì một trong các giải pháp được xác định là “xây dựng chế độ sát hạch bắt buộc đối với công chức lãnh đạo, quản lý và công chức chuyên môn, nghiệp vụ”2. Vì vậy, nghiên cứu hoàn thiện các quy định về sát hạch công chức là điều cần thiết. 2. Khái quát quy định về sát hạch công chức trong pháp luật quản lý công chức Theo Từ điển Tiếng Việt của Viện Ngôn ngữ học thì “sát hạch” có nghĩa là “kiểm tra xem tri thức hay khả năng có đáp ứng yêu cầu hay không”3. Nghiên cứu về lịch sử nhà nước và pháp luật nước ta cho thấy, trong chế độ phong kiến trước đây, chúng ta cũng có những quy định về sát hạch quan lại. Quy định sát hạch công chức ngày nay cũng có những nét tương đồng với những quy định về sát hạch quan lại trong chế độ phong kiến trước đây. Bởi lẽ, bản chất của việc sát hạch quan lại trong chế độ phong kiến và sát hạch công chức hiện nay đều nhằm đánh giá kiến thức, chuyên môn, năng lực công tác của đội ngũ quan lại hoặc công chức để phục vụ cho việc quản lý và sử dụng có hiệu quả đội ngũ này. Trước đây, trong chế độ phong kiến, việc sát hạch quan lại được gọi là phép khảo công (hay khảo khoá) “phép khảo công (hay khảo khoá) quan lại là một thể chế làm việc của Nhà nước phong kiến Trung Hoa, xuất hiện từ thời Đường (thế kỷ VIII). Theo đó, quan lại các cấp theo định kỳ (thường là 3 năm một lần) phải chịu sự khảo xét hành trạng tốt - xấu, hay - dở, những việc làm được hay không làm được, những lỗi lầm trong 3 năm. Căn cứ vào đó, triều đình sẽ tiến hành thăng - giáng chức, hoặc thuyên chuyển họ đi nơi khác, làm việc khác cho phù hợp”4. Ở nước ta, các triều đại phong kiến Việt Nam cũng đã quan tâm đến việc quy định và thực hiện phép khảo công (khảo khóa) đối với quan lại. Chế độ khảo công (khảo khóa) ở nước ta bắt đầu từ năm Tân Mão đời Vua Lý Thái Tông (1051)5. Thời Trần cũng đã có biện pháp thường xuyên kiểm tra nhân cách, năng lực quan lại, kỳ hạn khảo xét là 9 năm một lần, thời Lê sơ cũng đặt ra quy định về sát hạch quan lại. Năm 1488, vua Lê Thánh Tông chính thức quy định 3 năm tiến hành một lần sơ khảo, 6 năm thì tái khảo và 9 năm thì thông khảo. Việc áp dụng phép khảo khóa nhằm giúp triều đình đánh giá đúng năng lực chuyên môn, đạo đức, phẩm chất của đội ngũ quan lại, giúp triều đình đào thải những quan lại không có năng lực; bố trí, sử dụng quan lại phù hợp với năng lực, chuyên môn, tạo động lực để đội ngũ này có ý thức cầu tiến phục vụ triều đình tốt hơn. Nhà 2 Quyết định số 1557/QĐ-TTg ngày 18/10/2012 của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt Đề án “Đẩy mạnh cải cách chế độ công vụ, công chức”. 3 Viện Ngôn ngữ học, Từ điển Tiếng Việt phổ thông, Nxb. Phương Đông, tr. 778. 4 Bùi Xuân Đính, Việc tuyển chọn và sử dụng quan lại trong lịch sử chế độ phong kiến Việt Nam, Tạp chí Nhà nước và Pháp luật, số 7/2003. 5 Viện Nghiên cứu Lập pháp (2010), Báo cáo tổng luận và so sánh pháp luật một số nước về viên chức (Tài liệu phục vụ theo yêu cầu của Ủy ban Pháp luật) Bao%20cao%20nghien%20cuu%20so%20sanh%20ve%20luat%20Vien%20chuc.pdf. 40 NGHIÏN CÛÁU LÊÅP PHAÁP Söë 04(332) T2/2017 THÛÅC TIÏÎN PHAÁP LUÊÅT Nguyễn cũng là triều đại có những quy định cụ thể và đã thực hiện việc sát hạch quan lại định kỳ. Vua Minh Mệnh đã đặt ra chế độ khảo khóa quan lại. Theo sách Hội điển thời Nguyễn “phàm xét thành tích các quan cứ 3 năm làm một khoá (lấy năm thìn, tuất, sửu, mùi làm hạn), cứ đến những năm ấy, văn, võ trưởng quan ở trong Kinh, quan ở tỉnh ngoài, đều chiểu sự trạng công lao, lầm lỗi trong chức sự 3 năm, làm một bản tự trình gửi về Bộ Lại kiểm tra giải quyết”6. Phép khảo công (khảo khóa) giúp cho triều đình đánh giá những ưu điểm, khuyết điểm, những mặt mạnh, mặt yếu của đội ngũ quan lại để chấn chỉnh, bố trí họ vào những vị trí, chức trách, nhiệm vụ theo năng lực, phẩm chất. Qua đó, khích lệ đội ngũ quan lại cố gắng phấn đấu trở thành những viên quan tốt. Đồng thời răn đe, xử phạt những quan lại có hành vi xấu “sử cũ cho biết, nhờ các kỳ khảo công này mà nhiều vụ tiêu cực của quan lại các cấp, cả quan to của triều đình bị phát giác và xử lý nghiêm khắc; qua đó chấn chỉnh đội ngũ quan lại”7. Như vậy, các triều đại phong kiến Việt Nam cũng đã có quy định và thực hiện việc định kỳ sát hạch quan lại và gọi là khảo công (khảo khóa) quan lại. Tùy theo từng triều đại và từng ngạch quan, triều đình sẽ tổ chức việc sát hạch một cách phù hợp. Việc khảo công (khảo khóa) quan lại buộc quan lại phải thường xuyên trau dồi phẩm chất và nâng cao năng lực chuyên môn, qua đó có thể giúp triều đình quyết định việc quản lý, sử dụng quan lại một cách phù hợp. Việc khảo công (khảo khóa) quan lại của các triều đại phong kiến Việt Nam là bài học kinh nghiệm quan trọng để chúng ta tiếp tục nghiên cứu, bổ sung chế định về định kỳ sát hạch công chức trong pháp luật về quản lý công chức ở nước ta hiện nay. Thực chất việc định kỳ sát hạch công chức có ý nghĩa tương đồng như quy định về khảo công (khảo khóa) quan lại mà các triều đại phong kiến từng quy định. Hiện nay, trong thực tiễn pháp luật về quản lý công chức ở nhiều nước trên thế giới8 thì sát hạch công chức được hiểu là việc kiểm tra định kỳ về kiến thức, kỹ năng thực thi công vụ liên quan đến chuyên môn, nghiệp vụ đang đảm trách của đội ngũ công chức. Sát hạch công chức có vai trò rất quan trọng đối với chính công chức được sát hạch và đối với các cơ quan đơn vị thực hiện sát hạch. Trước hết, việc sát hạch công chức sẽ đặt ra yêu cầu buộc đội ngũ công chức phải luôn tìm tòi, học tập nâng cao trình độ để đáp ứng nhu cầu, đòi hỏi của công việc trong tình hình mới nhằm phục vụ tốt hơn yêu cầu của công dân, tổ chức. Bên cạnh đó, việc sát hạch công chức sẽ giúp cơ quan, đơn vị có cơ sở để đánh giá, đề bạt, bổ nhiệm, quản lý đội ngũ công chức một cách có hiệu quả. Bởi lẽ thông qua sát hạch, cơ quan, đơn vị sẽ có được sự đánh giá chính xác và toàn diện về kiến thức chuyên môn, năng lực 6 Nguyễn Minh Tường, Sử dụng quan lại thời Minh Mệnh, Tạp chí Xây dựng Đảng, 7 Bùi Xuân Đính, Phép khảo công với việc xây dựng đội ngũ quan lại trông coi pháp luật thời phong kiến, Tạp chí Luật học, số 5/1997, tr. 59. 8 Ví dụ: việc sát hạch công chức ở nước Anh chủ yếu là xem xét về thái độ cần cù làm việc và thành tích, đồng thời lấy sát hạch thành tích làm trọng điểm. Mặt sát hạch thành tích bao gồm 10 nhân tố sau: (1) Tri thức về công việc; (2) Tính tình nhân cách; (3) Khả năng phán đoán; (4) Tinh thần trách nhiệm; (5) Khả năng sáng tạo; (6) Độ tin cậy; (7) Tính thích ứng nhanh nhạy; (8) Năng lực giám sát; (9) Lòng nhiệt tình; (10) Hành vi đạo đức. Ở Nhật người ta gọi việc khảo sát thành tích là “bình xét công vụ”, nội dung khảo sát thành tích gồm 4 mục lớn : (1) Sát hạch công việc; (2) Sát hạch tính cách; (3) Sát hạch năng lực; (4) Sát hạch tính thích ứng (Xem thêm Đề tài khoa học cấp Bộ - Mã số B.09-13: Hoàn thiện trách nhiệm người đứng đầu các cơ quan hành chính nhà nước Việt Nam hiện nay – Vấn đề và giải pháp, Viện Nhà nước và Pháp luật, Học viện Chính trị - Hành chính quốc gia Hồ Chí Minh, năm 2009). 41 NGHIÏN CÛÁU LÊÅP PHAÁPSöë 04(332) T2/2017 THÛÅC TIÏÎN PHAÁP LUÊÅT công tác và thành tích thực tế trong công tác của công chức. Qua đó, có thể sử dụng người theo tài năng, trả lương một cách hợp lý, đề bạt những công chức xuất sắc trong công tác vào các cương vị quan trọng, kịp thời có những biện pháp điều chỉnh những công chức có thành thích bình thường, loại ra khỏi bộ máy công chức yếu kém. Như vậy, có thể thấy “sát hạch là công tác cơ bản của việc quản lý công chức, nó đóng vai trò quan trọng làm cho cơ chế động viên của việc quản lý nhân sự ngày một vững chắc, đưa ra những căn cứ khách quan cho việc tuyển chọn những người có đức, có tài ra làm việc, nâng cao hiệu suất công tác của các cơ quan nhà nước”9. Việc sát hạch công chức sẽ giúp đội ngũ công chức không ngừng nâng cao trình độ chuyên môn, kịp thời tìm biện pháp cải tiến, thi hành tốt hơn nữa chức trách, cương vị của mình, nâng cao hiệu suất làm việc, đồng thời sẽ giúp cơ quan, đơn vị có những đánh giá thường xuyên, kịp thời, chính xác về năng lực thực thi công vụ của đội ngũ công chức. Do đó, sát hạch là một khâu quan trọng, có tính nền tảng trong toàn bộ công tác quản lý công chức: “sát hạch công chức là công việc mà các cơ quan nhà nước tiến hành kiểm tra, khảo sát, thẩm định theo định kỳ hoặc không theo định kỳ về hiệu quả thành tích làm việc và tố chất chính trị, kiến thức chuyên môn, năng lực công tác của công chức trực thuộc để thực thi việc thưởng phạt, cất nhắc và điều chỉnh một cách hợp lý, công bằng đối với họ”10. Tuy nhiên, theo chúng tôi thì việc sát hạch công chức cần được tiến hành định kỳ. Bởi lẽ, khi tiến hành sát hạch định kỳ thì cơ quan, tổ chức mới có thể đánh giá thường xuyên và kịp thời về phẩm chất, năng lực và chuyên môn của đội ngũ công chức. Hiện nay, Luật Cán bộ, công chức năm 2008 cũng như các Nghị định hướng dẫn của Chính phủ, Thông tư của Bộ Nội vụ cũng chưa đề cập đến những quy định về định kỳ sát hạch công chức. Pháp luật về quản lý công chức đã có những quy định về đánh giá cán bộ, công chức. Tuy nhiên, quy định sát hạch công chức khác với quy định về đánh giá công chức hàng năm. Bên cạnh đó, mặc dù Nghị định số 24/2010/NĐ-CP ngày 15/3/2010 của Chính phủ cũng đề cập đến việc thành lập Ban Kiểm tra, sát hạch trong trường hợp tuyển dụng công chức thông qua tổ chức xét tuyển và Thông tư số 13/2010/TT-BNV ngày 30/12/2010 cũng đã hướng dẫn cụ thể về việc tổ chức sát hạch để tiếp nhận công chức không qua thi tuyển công chức (tức là tuyển dụng thông qua xét tuyển). Theo đó, khi tiếp nhận không qua thi tuyển thì người đứng đầu cơ quan quản lý công chức thành lập Hội đồng kiểm tra, sát hạch để đánh giá về các điều kiện, tiêu chuẩn, trình độ và năng lực chuyên môn, nghiệp vụ theo yêu cầu, nhiệm vụ của vị trí việc làm cần tuyển của người được đề nghị tiếp nhận không qua thi tuyển11. Đồng thời, Hội đồng kiểm tra, sát hạch căn cứ vào yêu cầu của vị trí việc làm cần tuyển, báo cáo người đứng đầu cơ quan quản lý công chức xem xét, quyết định quy định hình thức và nội dung sát hạch trước khi tổ chức sát hạch. Ngoài quy định về tổ chức sát hạch để xét tuyển công chức cho 9 Viện Nhà nước và Pháp luật (Học viện Chính trị - Hành chính quốc gia Hồ Chí Minh), Hoàn thiện trách nhiệm người đứng đầu các cơ quan hành chính nhà nước Việt Nam hiện nay - Vấn đề và giải pháp, năm 2009, tr. 48 (Đề tài khoa học cấp Bộ - Mã số B.09-13). 10 Diệp Văn Sơn, Sát hạch công chức, 20140409230355022.htm. 11 Xem điểm a khoản 2 Điều 10 Thông tư số 13/2010/TT-BNV ngày 30/12/2010 của Bộ Nội vụ. 42 NGHIÏN CÛÁU LÊÅP PHAÁP Söë 04(332) T2/2017 THÛÅC TIÏÎN PHAÁP LUÊÅT những trường hợp không thông qua thi tuyển thì Thông tư số 13/2010/TT-BNV cũng quy định, khi xét chuyển cán bộ, công chức cấp xã thành công chức từ cấp huyện trở lên, người đứng đầu cơ quan có thẩm quyền tuyển dụng công chức phải thành lập Hội đồng kiểm tra, sát hạch để đánh giá về các điều kiện, tiêu chuẩn, trình độ và năng lực chuyên môn, nghiệp vụ của người đề nghị xét chuyển theo yêu cầu, nhiệm vụ của vị trí việc làm cần tuyển12. Trong các quy định của pháp luật hiện hành ở nước ta về quản lý công chức thì “sát hạch” được hiểu là việc kiểm tra, đánh giá về các điều kiện, tiêu chuẩn, trình độ và năng lực chuyên môn, nghiệp vụ của người dự tuyển công chức không qua thi tuyển và người dự tuyển chuyển từ cán bộ, công chức cấp xã thành công chức cấp huyện trở lên. Vấn đề sát hạch công chức vẫn chưa được pháp luật quy định từ góc độ kiểm tra, đánh giá về năng lực, chuyên môn, nghiệp vụ của công chức. Do đó, vấn đề sát hạch công chức mà chúng tôi tiếp cận và đề cập trong bài viết này là công việc mà các cơ quan nhà nước tiến hành kiểm tra, đánh giá theo định kỳ về hiệu quả thành tích làm việc, kiến thức chuyên môn, năng lực công tác của công chức để thực hiện việc đề bạt, khen thưởng, bố trí công việc, đào tạo, bồi dưỡng nhằm điều chỉnh việc quản lý và sử dụng công chức một cách hợp lý, hiệu quả. Như vậy, hiện nay trong pháp luật về quản lý công chức vẫn chưa có quy định cụ thể về định kỳ sát hạch công chức để kiểm tra, đánh giá về năng lực, chuyên môn, nghiệp vụ của công chức. Các quy định có đề cập đến kiểm tra, sát hạch đều quy định việc sát hạch nhằm tuyển chọn, bố trí công chức không qua thi tuyển hoặc kiểm tra, sát hạch để chuyển công chức từ công chức cấp xã thành công chức cấp huyện. Tuy nhiên, việc sát hạch định kỳ nhằm điều chỉnh việc quản lý và sử dụng công chức như việc bố trí công việc, đào tạo, bồi dưỡng, đề bạt, khen thưởng. vẫn chưa được đề cập đến. Do đó, cần nghiên cứu quy định chính thức sát hạch công chức là một trong những nội dung cơ bản của việc quản lý công chức. 3. Một số kiến nghị Để góp phần hoàn thiện những quy định của pháp luật về quản lý công chức, chúng tôi có một số kiến nghị sau đây về chế định sát hạch công chức: Thứ nhất, bổ sung vào Luật Cán bộ, công chức năm 2008 quy định về thực hiện định kỳ sát hạch công chức Sát hạch công chức có ý nghĩa quan trọng trong quản lý công chức “sát hạch là bộ phận cấu thành quan trọng của Luật công chức nhà nước của các nước có nền công vụ tiên tiến. Các nước có nền công vụ tiên tiến đều hết sức coi trọng công tác sát hạch công chức, nhất là sát hạch về thành tích thực tế trong công tác và trên cơ sở khảo sát thành tích một cách nghiêm khắc, sẽ căn cứ vào năng lực, hiệu quả công tác của các công chức mà bổ nhiệm đề bạt”13. Nước ta chưa có quy định cụ thể về vấn đề sát hạch công chức, do đó, nghiên cứu bổ sung vào pháp luật quản lý công chức những quy định về định kỳ sát hạch công chức là điều cần thiết. Bởi lẽ, để quản lý và sử dụng hiệu quả đội ngũ công chức thì không thể thiếu việc định kỳ sát hạch để thường xuyên kiểm tra, đánh giá định kỳ về năng lực, chuyên môn, nghiệp vụ của công chức. Mặt khác, Quyết định số 1557/QĐ- TTg ngày 18/10/2012 của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt Đề án “Đẩy mạnh cải cách chế độ công vụ, công chức cũng đã đề ra chủ trương “Xây dựng chế độ sát hạch bắt 12 Xem Điều 13 Thông tư số 13/2010/TT-BNV ngày 30/12/2010 của Bộ Nội vụ. 13 Diệp Văn Sơn, Cần thí điểm sát hạch công chức, 43 NGHIÏN CÛÁU LÊÅP PHAÁPSöë 04(332) T2/2017 THÛÅC TIÏÎN PHAÁP LUÊÅT buộc đối với công chức lãnh đạo, quản lý và công chức chuyên môn, nghiệp vụ”14. Thiết nghĩ, sớm bổ sung quy định chế định về sát hạch công chức là điều cần thiết. Hiện nay, chúng ta đang trong bối cảnh hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng trên mọi mặt của đời sống xã hội nên đòi hỏi đội ngũ công chức phải nhạy bén, sáng tạo, có ý thức cầu tiến để không ngừng nâng cao năng lực, trình độ công tác. Do đó, việc quy định sát hạch công chức nhằm nâng cao hiệu quả quản lý, sử dụng công chức là điều tất yếu. Vì vậy, chúng tôi kiến nghị bổ sung vào Luật Cán bộ, công chức năm 2008 những quy định về định kỳ sát hạch công chức để làm cơ sở thực hiện các vấn đề liên quan đến quản lý công chức15. Quy định về định kỳ sát hạch công chức trong Luật Cán bộ, công chức sẽ là cơ sở pháp lý để thực hiện sát hạch. Qua đó, các cơ quan, tổ chức cũng có thể thực hiện việc đánh giá, phân loại, khen thưởng, đề bạt, bố trí công việc đối với công chức. Đặc biệt, sau khi sát hạch công chức sẽ thực hiện việc đào tạo, bồi dưỡng đối với công chức để đảm bảo công chức có thể đáp ứng tốt nhất yêu cầu công việc. Bởi lẽ, qua sát hạch sẽ kịp thời phát hiện những khiếm khuyết về chuyên môn, nghiệp vụ của công chức để có phương án bố trí, sử dụng phù hợp. Ngoài ra, chúng tôi kiến nghị Chính phủ ban hành Nghị định quy định về sát hạch công chức trên cơ sở chế định về định kỳ sát hạch công chức được quy định trong Luật. Trong đó, cần quy định cụ thể nguyên tắc, căn cứ, nội dung, thẩm quyền tiến hành sát hạch công chức. Việc sát hạch công chức cần bảo đảm sự công khai, minh bạch, khách quan nhằm đánh giá đúng năng lực, chuyên môn của công chức được sát hạch, tránh tình trạng sát hạch hình thức. Về thẩm quyền sát hạch thì công chức do cấp có thẩm quyền quản lý công chức sát hạch, cấp nào thực hiện quản lý công chức thì tiến hành việc sát hạch công chức và phải chịu trách nhiệm về quyết định của mình. Đồng thời, việc sát hạch phải căn cứ vào chức trách, nhiệm vụ được giao, nhằm hướng đến việc phát hiện những ưu điểm, khuyết điểm, tồn tại, hạn chế về phẩm chất, năng lực, trình độ chuyên môn của công chức trong thực thi công vụ. Về thời gian tổ chức sát hạch, theo chúng tôi, cần quy định định kỳ hàng năm cơ quan có thẩm quyền quản lý công chức tổ chức việc sát hạch công chức. Thứ hai, tổ chức triển khai thực hiện có hiệu quả việc định kỳ sát hạch công chức Để thực hiện có hiệu quả việc định kỳ sát hạch công chức, trước hết Nhà nước cần ban hành các quy định thống nhất để chính quyền địa phương có cơ sở triển khai thực hiện. Trên cơ sở đó, các địa phương ban hành các quy phạm pháp luật để cụ thể hóa và triển khai thực hiện quy định của trung ương. Cụ thể, Ủy ban nhân dân (UBND) các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương cần ban hành Quyết định quy định về định kỳ sát hạch công chức ở địa phương mình. Sở Nội vụ, Phòng Nội vụ có trách nhiệm tham mưu UBND cùng cấp triển khai thực hiện có hiệu quả việc định kỳ sát hạch công chức ở các cơ quan, đơn vị đảm bảo sự khách quan, minh bạch, đúng pháp luật; việc sát hạch phải được tiến hành thực chất, có hiệu quả, tránh hình thức. Bên cạnh đó, để thực hiện việc định kỳ sát hạch có hiệu quả, phải đặc biệt quan tâm đến những vấn đề liên quan đến việc ra đề thi, tổ chức coi thi, chấm thi trong tổ chức thi sát hạch. Do đó, cần có những giải pháp 14 Xem điểm a khoản 7 Mục II Quyết định số 1557/QĐ-TTg ngày 18/10/2012 của Thủ tướng Chính phủ. 15 Khi bổ sung chế định sát hạch công chức vào Luật Cán bộ, công chức, Quốc hội cũng cần giải thích thuật ngữ “sát hạch” giống như việc giải thích các thuật ngữ tại Điều 7 của Luật này. 44 NGHIÏN CÛÁU LÊÅP PHAÁP Söë 04(332) T2/2017 THÛÅC TIÏÎN PHAÁP LUÊÅT hữu hiệu để đảm bảo việc ra đề thi, tổ chức coi thi, chấm thi sát hạch thật sự có chất lượng, hiệu quả nhằm đảm bảo tính thống nhất, công bằng trong kiểm tra năng lực, kiến thức của công chức dự thi sát hạch. Trước hết về đề thi sát hạch, đề thi đóng vai trò quan trọng quyết định đến chất lượng công tác sát hạch. Do đó, đề thi sát hạch công chức không thể chỉ dừng lại ở kiểm tra lý thuyết mà còn phải mang tính kiểm tra ứng dụng cao gắn liền với việc đánh giá năng lực, chuyên môn của công chức tham gia sát hạch. Đề thi phải chuẩn, không chỉ “đúng” (đúng về nội dung), “đủ” (đủ về độ sâu và tính toàn diện của tri thức) mà còn phải phản ánh được tính đặc thù của công việc và phân loại được chất lượng công chức tham gia sát hạch. Do đó, đòi hỏi đề thi phải luôn cập nhật những kiến thức mới, như những quy định mới của pháp luật, những mối quan hệ mới phát sinh trong quá trình thực hiện công vụ để qua đó có thể kiểm tra kiến thức, chuyên môn của công chức tham gia sát hạch. Vì vậy, khi xây dựng đề thi sát hạch không chỉ kiểm tra lý thuyết mà cần phải có các nội dung kiểm tra thực hành, xử lý tình huống thực tiễn phát sinh gắn với vị trí chức danh công chức đảm nhận. Vì vậy, cần thu hút đội ngũ chuyên gia, nhà khoa học, nhà quản lý thực tiễn tham gia biên soạn đề thi sát hạch và phải có Hội đồng phản biện và thẩm định độc lập đề thi sát hạch16. Bên cạnh đổi mới việc ra đề thi, cần tiếp tục đổi mới việc tổ chức thi sát hạch. Theo chúng tôi, khi tổ chức sát hạch công chức cần thành lập Hội đồng sát hạch công chức để thực hiện có hiệu quả công tác sát hạch. Hội đồng này do cơ quan quản lý công chức thành lập, ngoài đại diện của địa phương, cơ quan sử dụng công chức cần có đại diện là các chuyên gia về hành chính, luật, các chuyên gia về các lĩnh vực gắn với các vị trí công tác mà công chức đảm nhận để có thể kiểm tra, đánh giá chính xác về năng lực, chuyên môn của công chức. Thực tế hiện nay, khi kiểm tra, đánh giá công chức, chúng ta vẫn còn tình trạng “tự đánh giá” nội bộ, dẫn đến kết quả kiểm tra, đánh giá chưa phản ánh một cách trung thực, chính xác. Khi sát hạch, cần tiến hành nhiều hình thức kiểm tra, đánh giá như: làm bài thi trắc nghiệm kiến thức, bài thi viết, tiến hành phỏng vấn, xử lý tình huống thực tế để đánh giá kiến thức, kỹ năng và kinh nghiệm của công chức trong công việc. Mặt khác, khi tiến hành sát hạch các cơ quan, địa phương cần đẩy mạnh việc ứng dụng công nghệ thông tin trong kỳ thi sát hạch (sử dụng máy tính, lắp đặt camera quan sát ở các địa điểm tổ chức sát hạch...) để các kỳ thi sát hạch thật sự diễn ra công khai, minh bạch, đúng pháp luật, không hình thức. Ngoài ra, việc chấm thi sát hạch cũng cần có Hội đồng chấm thi độc lập. Theo quan điểm của chúng tôi, cần có quy định thống nhất về thành lập Hội đồng chấm thi, ngoài đại diện của địa phương cần có đại diện các chuyên gia, nhà khoa học, nhà quản lý có kiến thức, kinh nghiệm về các lĩnh vực hành chính, quản lý nhà nước, các lĩnh vực chuyên ngành tham gia Hội đồng chấm thi nhằm đảm bảo kết quả chấm thi thật sự chính xác, phản ánh đúng năng lực của công chức được sát hạch. Việc sát hạch công chức có thể tổ chức thống nhất ở phạm vi bộ, ngành hoặc địa phương. Trong trường hợp chưa tổ chức thống nhất được thì có thể phân cấp cho cơ quan quản lý công chức tổ chức sát hạch. Lẽ dĩ nhiên khi phân cấp cho cơ quan quản lý 16 Thiết nghĩ nên hạn chế việc chính cơ quan sát hạch ra đề thi sát hạch và tổ chức sát hạch. 45 NGHIÏN CÛÁU LÊÅP PHAÁPSöë 04(332) T2/2017 THÛÅC TIÏÎN PHAÁP LUÊÅT công chức tổ chức sát hạch công chức thì cần có kiểm tra, giám sát của cơ quan cấp trên17. Thứ ba, quy định việc sử dụng kết quả sát hạch công chức làm cơ sở thực hiện một số hoạt động trong quá trình quản lý công chức Để việc thực hiện sát hạch công chức thật sự có ý nghĩa, theo chúng tôi, cần sử dụng kết quả sát hạch công chức làm cơ sở thực hiện một số hoạt động trong quản lý công chức như bố trí, sử dụng, đào tạo, bồi dưỡng, nâng ngạch, quy hoạch, bổ nhiệm, miễn nhiệm, điều động, luân chuyển, khen thưởng, kỷ luật và thực hiện các chính sách khác đối với công chức. Trước hết, các cơ quan, đơn vị cần nghiên cứu xem xét sử dụng kết quả sát hạch để bố trí, sử dụng công chức phù hợp với năng lực. Qua sát hạch, mạnh dạn thực hiện điều động những công chức không đáp ứng yêu cầu của vị trí chức danh đảm nhận, tiến hành bố trí, sắp xếp vị trí công việc phù hợp với năng lực, trình độ chuyên môn nhằm phát huy tốt nhất khả năng của từng công chức. Bên cạnh đó, qua sát hạch cần phát hiện và quy hoạch những công chức có năng lực, chuyên môn nhằm tạo nguồn phát triển đội ngũ lãnh đạo, quản lý của cơ quan, đơn vị. Sau khi tiến hành sát hạch, phải tiến hành bồi dưỡng, cập nhật kiến thức bắt buộc để hoàn thiện hơn kiến thức, nâng cao năng lực chuyên môn đối với các công chức chưa đạt yêu cầu về kiến thức, kỹ năng sau sát hạch. Bên cạnh đó, cũng cần có chế độ khen thưởng, khuyến khích, động viên những công chức có kết quả sát hạch xuất sắc và tiến hành việc kiểm điểm những công chức nhiều lần có kết quả sát hạch không đạt yêu cầu để qua đó thúc đẩy đội ngũ công chức không ngừng học tập, trau dồi để tiếp tục nâng cao trình độ, chuyên môn, nghiệp vụ của mình. Chúng tôi kiến nghị Chính phủ, Bộ Nội vụ cần ban hành các quy định cụ thể về vấn đề này. Hiện nay, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 56/2015/NĐ-CP ngày 09/6/2015 về đánh giá, phân loại cán bộ, công chức, viên chức. Do đó, có thể xem xét, nghiên cứu bổ sung quy định về sử dụng kết quả sát hạch công chức để tiến hành đánh giá, phân loại công chức. Thứ tư, phát huy vai trò của người đứng đầu cơ quan, đơn vị trong thực hiện sát hạch công chức Người đứng đầu cơ quan, đơn vị có vai trò rất quan trọng trong thực hiện các quy định về sát hạch công chức. Bởi lẽ, người đứng đầu cơ quan, đơn vị là người trực tiếp quản lý, sử dụng công chức. Do đó, nếu phát huy tốt vai trò của người đứng đầu thì sẽ góp phần nâng cao hiệu quả của hoạt động này. Cần bổ sung chế định sát hạch định kỳ công chức để người đứng đầu có điều kiện tổ chức kiểm tra, đánh giá chính xác công chức của cơ quan, đơn vị mình. Trong quá trình thực hiện quy định này cần phát huy vai trò của người đứng đầu cơ quan, đơn vị, nhất là người đứng đầu cơ quan sử dụng công chức và người đứng đầu cơ quan quản lý công chức. Thiết nghĩ, người đứng đầu cơ quan, đơn vị phải ý thức được vai trò, tầm quan 17 Ví dụ việc tổ chức sát hạch công chức cấp xã có thể do UBND cấp tỉnh tổ chức thống nhất ở tỉnh hoặc phân cấp cho cơ quan quản lý công chức là UBND cấp huyện tổ chức cho từng huyện trong điều kiện chưa tổ chức được thống nhất cả tỉnh và đương nhiên, UBND tỉnh cần kiểm tra, giám sát việc thực hiện vấn đề này. 18 Viện Nhà nước và Pháp luật (Học viện Chính trị - Hành chính quốc gia Hồ Chí Minh), “Hoàn thiện trách nhiệm người đứng đầu các cơ quan hành chính nhà nước Việt Nam hiện nay - Vấn đề và giải pháp”, tr. 49 (Đề tài khoa học cấp Bộ - Mã số B.09-13 năm 2009). 46 NGHIÏN CÛÁU LÊÅP PHAÁP Söë 04(332) T2/2017 THÛÅC TIÏÎN PHAÁP LUÊÅT trọng của việc định kỳ sát hạch công chức. Đồng thời sau khi tiến hành sát hạch công chức, người đứng đầu cơ quan, đơn vị phải chú ý xem xét việc khen thưởng, đề bạt, bố trí công việc phù hợp với năng lực chuyên môn của công chức, cũng như xem xét quyết định cử công chức tham gia đào tạo, bồi dưỡng bắt buộc để hoàn thiện hoặc nâng cao trình độ đáp ứng yêu cầu của vị trí việc làm. 4. Kết luận Pháp luật về quản lý công chức ở nhiều nước trên thế giới đã có những quy định về định kỳ sát hạch công chức nhằm kiểm tra, đánh giá kiến thức, kỹ năng thực thi công vụ liên quan đến chuyên môn, nghiệp vụ của đội ngũ công chức. Sát hạch công chức là một nội dung quan trọng, có tính nền tảng trong toàn bộ công tác quản lý công chức ở tất cả các nước. Bởi lẽ, thông qua sát hạch công chức cơ quan, tổ chức có thể kiểm tra về hiệu quả làm việc, kiến thức chuyên môn, năng lực công tác của công chức để thực hiện việc khen thưởng, đề bạt, đào tạo, bồi dưỡng, bố trí công việc một cách hợp lý, công bằng đối với công chức; từ đó phát huy đầy đủ tính tích cực của công chức trong thực thi công vụ, nâng cao hiệu suất công tác của các cơ quan nhà nước, thúc đẩy nền công vụ phát triển “xét về một ý nghĩa nhất định, nó có thể được coi là cốt lõi của toàn bộ công tác quản lý công chức”1. Tuy nhiên, ở nước ta vẫn còn thiếu các quy định cụ thể về sát hạch công chức. Vì vậy, cần nghiên cứu, hoàn thiện pháp luật quản lý công chức trong giai đoạn hiện nay. Việc xem xét, nghiên cứu bổ sung các quy định về sát hạch đối với công chức ở nước ta là điều cần thiết nhằm góp phần xây dựng, quản lý đội ngũ công chức đáp ứng yêu cầu của nền công vụ trong giai đoạn hiện nay n TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Bộ Nội vụ, Thông tư số 13/2010/TT-BNV ngày 30/12/2010 quy định chi tiết một số điều về tuyển dụng và nâng ngạch công chức của Nghị định số 24/2010/NĐ-CP ngày 15/3/2010 của Chính phủ quy định về tuyển dụng, sử dụng và quản lý công chức. 2. Bùi Xuân Đính, Phép khảo công với việc xây dựng đội ngũ quan lại trông coi pháp luật thời phong kiến, Tạp chí Luật học, số 5/1997, tr. 59. 3. Bùi Xuân Đính, Việc tuyển chọn và sử dụng quan lại trong lịch sử chế độ phong kiến Việt Nam, Tạp chí Nhà nước và Pháp luật, số 7/2003. 4. Diệp Văn Sơn, Cần thí điểm sát hạch công chức, 5. Diệp Văn Sơn, Sát hạch công chức, 20140409230355022.htm. 6. Nguyễn Minh Tường, Sử dụng quan lại thời Minh Mệnh, Tạp chí Xây dựng Đảng, 7. Thủ tướng Chính phủ, Quyết định số 1557/QĐ-TTg ngày 18/10/2012 về việc Phê duyệt Đề án “Đẩy mạnh cải cách chế độ công vụ, công chức”. 8. Viện Nghiên cứu Lập pháp (2010), Báo cáo tổng luận và so sánh pháp luật một số nước về viên chức (Tài liệu phục vụ theo yêu cầu của Ủy ban Pháp luật), at%20Vien%20chuc.pdf. 9. Viện Nhà nước và Pháp luật (Học viện Chính trị - Hành chính quốc gia Hồ Chí Minh), Hoàn thiện trách nhiệm người đứng đầu các cơ quan hành chính nhà nước Việt Nam hiện nay – Vấn đề và giải pháp, năm 2009, tr. 49 (Đề tài khoa học cấp Bộ - Mã số B.09-13).