Sự cần thiết khôi phục lại chợ nổi ngã bảy và vấn đề khai thác trong du lịch

96 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 2 (91) . 2012 SÖÏ CAÀN THIEÁT PHAÛI KHOÂI PHUÏC LAÏI CHÔÏ NOÅI NGAÕ BAÛY VAØ VAÁN ÑEÀ KHAI THAÙC TRONG DU LÒCH Nguyễn Trọng Nhân* 1. Lòch söû hình thaønh, phaùt trieån ñòa danh Ngaõ Baûy vaø chôï noåi Ngaõ Baûy Caùnh ñoàng Phuïng Hieäp phía höõu ngaïn soâng Haäu maø tröôùc kia ngöôøi Phaùp goïi laø Plaine des Roseaux, tuy ñaát toát nhöng hoang vu ñaày lau saäy, vôùi ñòa theá töông toái cao (so vôùi Chaâu Ñoác vaø Raïch Giaù), vôùi ñaát phuø sa ngoït deã troàng hoa maøu laïi gaàn ñöôøng giao thoâng veà Saøi Goøn, luùa baùn coù giaù(1) neân ngöôøi Phaùp raát quan taâm trong vieäc naïo veùt, môû roäng caùc keânh raïch nhoû, duøng xaùng muùc taïo ra caùc keânh xaùng môùi ñeå noái lieàn vôùi caùc keânh raïch vuøng laân caän. Vieäc phaùt trieån heä thoáng thuûy lôïi coù taùc duïng to lôùn trong vieäc taïo laäp ñöôøng giao thoâng ñeå chuyeân chôû haøng hoùa, xaû luõ, choáng uùng ngaäp, thau pheøn, ñeå daân ñònh cö khai hoang vaø saûn xuaát nhaèm thu thueá, ñoàng thôøi coøn vì muïc ñích quaân söï. Coâng taùc khai thoâng, naïo veùt nhöõng keânh raïch saün coù vaø ñaøo theâm nhöõng keânh môùi ôû caùnh ñoàng Phuïng Hieäp ñöôïc thöïc hieän chuû yeáu vaøo thaäp nieân ñaàu (keânh Möông Loä ñöôïc ñaøo trong thôøi gian 1901-1905, keânh Laùi Hieáu 1906-1908) vaø keùo daøi ñeán gaàn nöûa thaäp nieân thöù hai (keânh Xeûo Voâng 1908-1912) cuûa theá kyû XX, taïo thaønh baûy nhaùnh soâng quy tuï veà moät trung taâm goïi laø Ngaõ Baûy. Neáu laáy quoác loä 1A höôùng veà phía Soùc Traêng laøm muïc tieâu roài ñeám thöù töï theo chieàu kim ñoàng hoà thì baûy nhaùnh soâng coù teân nhö sau: keânh Möông Loä doïc theo quoác loä 1A xuoáng Soùc Traêng, keânh Buùn Taøu ñi veà Ngaõ Naêm (Soùc Traêng) roài xuoáng Baïc Lieâu-Caø Mau, keânh Laùi Hieáu xuoáng Long Myõ, keânh Xeûo Moân voâ caùnh ñoàng Saäy Nieáu, keânh Xeûo Voâng doïc theo quoác loä 1A leân thò traán Caùi Taéc, keânh Caùi Coân (keânh Xaùng) noái lieàn Ngaõ Baûy vôùi soâng Haäu, keânh Mang Caù xuoáng Keá Saùch (Soùc Traêng). Naêm 1915 taïi Ngaõ Baûy hình thaønh neân trung taâm quaän lî Phuïng Hieäp treân cô sôû di dôøi töø quaän lî Raïch Goøi.(2) Luùc baáy giôø vuøng ñaát xung quanh trung taâm quaän lî vaãn coøn lau saäy hoang vu. Ngöôøi daân töø caùc nôi nhö Soùc Traêng, Myõ Tho, Taân An... tuï hoäi veà vaø tranh nhau töøng taác ñaát ôû maët tieàn doïc theo caùc bôø keânh xaùng. Ngöôøi daân chuû yeáu laøm ruoäng, coù ngöôøi laøm ngheà hôùt toùc, thôï moäc, mua baùn haøng xeùn, baùn quaùn caø pheâ, huû tieáu... Taïi quaän lî Ngaõ Baûy luùc baáy giôø, haàu heát ngöôøi Vieät laø daân ngheøo neân gaëp nhieàu khoù khaên trong vieäc taïo döïng cô nghieäp. Cuøng vôùi ñoù laø söï caïnh tranh vaø cheøn eùp cuûa caùc nhaø buoân baùn lôùn ngöôøi Hoa trong caùc hoaït ñoäng thöông maïi, saûn xuaát tieåu thuû coâng nghieäp, dòch vuï... Vì ngay luùc ñaàu laäp chôï Ngaõ Baûy, coù nhieàu Hoa Kieàu ñeán cö truù vaø hoaït ñoäng thöông maïi. Hoï trôû thaønh chuû caùc chaønh luùa, chuû traïi cöa lôùn neân ñoäc quyeàn trong caùc lónh vöïc luùa gaïo vaø goã. Moät soá Hoa Kieàu khaùc laïi kinh doanh taïp hoùa, ghe haøng, khaùch saïn, quaùn * Khoa Khoa hoïc Xaõ hoäi vaø Nhaân vaên, Tröôøng Ñaïi hoïc Caàn Thô. 97Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 2 (91) . 2012 côm, quaùn huû tíu, moå heo... Ñoái vôùi moät soá ngöôøi Vieät coù chuùt ít voán thì môû caùc tieäm caàm ñoà, thôï baïc, tieäm vaøng....(3) Töø naêm 1975, thò traán Phuïng Hieäp laø huyeän lî cuûa huyeän Phuïng Hieäp, tröïc thuoäc tænh Haäu Giang. Naêm 2005, thò xaõ Taân Hieäp ñöôïc thaønh laäp treân cô sôû naâng caáp töø thò traán Phuïng Hieäp vaø theo ñoù huyeän Phuïng Hieäp ñöôïc chia taùch thaønh hai ñôn vò haønh chính: thò xaõ Taân Hieäp vaø huyeän Phuïng Hieäp môùi. Tuy nhieân, do söï khoâng ñoàng tình cuûa ngöôøi daân veà teân Taân Hieäp neân ñeán naêm 2006, thò xaõ Taân Hieäp laïi ñöôïc ñoåi teân thaønh thò xaõ Ngaõ Baûy cho ñeán ngaøy nay. Hieän nay chöa thaáy taøi lieäu naøo xaùc ñònh thôøi ñieåm ra ñôøi chính xaùc cuûa chôï noåi Ngaõ Baûy. Tuy nhieân, caên cöù theo lôøi keå cuûa moät soá vò cao nieân ôû ñòa phöông, ñoàng thôøi so saùnh vôùi nguyeân nhaân ra ñôøi cuûa caùc chôï noåi khaùc ôû vuøng ñoàng baèng soâng Cöûu Long, coù theå khaúng ñònh chôï noåi Ngaõ Baûy ra ñôøi sau khi quaän lî Phuïng Hieäp ñöôïc thaønh laäp (1915), töùc khoaûng nöûa cuoái thaäp nieân 20 vaø phaùt trieån cöïc thònh vaøo nhöõng thaäp nieân 80, 90 cuûa theá kyû XX. Chôï noåi Ngaõ Baûy hay coøn goïi laø chôï noåi Phuïng Hieäp naèm beân caïnh thò traán Phuïng Hieäp tröôùc ñaây, chôï caùch thaønh phoá Caàn Thô khoaûng 30km theo quoác loä 1A. Do naèm ôû vò trí trung taâm cuûa moät vuøng saûn xuaát noâng nghieäp, thuû coâng nghieäp roäng lôùn vaø naèm treân truïc loä giao thoâng thuûy chieán löôïc neân chôï noåi Ngaõ Baûy ñaõ töøng moät thôøi laø chôï ñaàu moái, vôùi caùc hoaït ñoäng mua baùn raát saàm uaát. Luùc ban ñaàu chôï noåi Ngaõ Baûy ra ñôøi nhaèm ñaùp öùng nhu caàu tieâu thuï haøng noâng saûn trong vuøng vaø sau ñoù caùc maët haøng thuû coâng truyeàn thoáng, ñoà gia duïng, nhu yeáu phaåm, ñoà aên thöùc uoáng cuõng ra ñôøi treân chôï noåi naøy. Nhaø vaên Sôn Nam, trong taäp hoài kyù Töø U Minh ñeán Caàn Thô, nhaän xeùt veà chôï noåi Ngaõ Baûy nhö sau: “...taïi Ngaõ Baûy naøy ghe, thuyeàn, taøu thuûy ngaøy ñeâm roän ròp. Coù baùn thöùc aên, thöùc uoáng cho ghe thuyeàn. Baùn khoâng sôï eá, vì giôùi tieåu thöông daùm aên xaøi, töông lai ñang môû roäng tröôùc maét...”.(4) Coù theå noùi, trong quaù khöù, chôï noåi Ngaõ Baûy ñaõ thöïc hieän ñöôïc chöùc naêng trung chuyeån keát noái giöõa caùc ngaønh noâng nghieäp, coâng nghieäp, thöông maïi, dòch vuï, tieåu thuû coâng; ñoàng thôøi coøn goùp phaàn gaén keát giöõa ñoâ thò vôùi noâng thoân. Theo Nhaâm Huøng, tröôùc ñaây chôï noåi Ngaõ Baûy laø moät ñieåm trung chuyeån haøng hoùa coù hieäu quaû nhaát vaø coù quy moâ lôùn nhaát Vieät Nam.(5) 2. Söï caàn thieát phaûi khoâi phuïc laïi chôï noåi Ngaõ Baûy nhaèm muïc ñích phaùt trieån du lòch 2.1. Vai troø cuûa chôï noåi Ngaõ Baûy ñoái vôùi hoaït ñoäng du lòch trong quaù khöù Tröôùc ñaây, chôï noåi Ngaõ Baûy laø moät trong nhöõng chôï noåi coù chieàu saâu veà vaên hoùa vaø ñaây thaät söï laø moät trong nhöõng yeáu toá ñoùng vai troø quan troïng trong vieäc thu huùt du khaùch trong vaø ngoaøi nöôùc ñeán vôùi tænh Haäu Giang noùi rieâng vaø vuøng ñoàng baèng soâng Cöûu Long noùi chung. Caùc daáu aán vaên hoùa theå hieän ôû hai khía caïnh noäi sinh vaø ngoaïi sinh. 98 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 2 (91) . 2012 ÔÛ khía caïnh vaên hoùa noäi sinh, chôï noåi Ngaõ Baûy chöùa ñöïng nhöõng yeáu toá vaên hoùa vaät theå vaø phi vaät theå ñöôïc keát tinh töø hoaït ñoäng mua baùn treân soâng nöôùc cuûa cö daân trong maáy traêm naêm lòch söû. ÔÛ chôï noåi coù nhieàu chieác ghe gioáng nhö ngoâi nhaø di ñoäng vôùi nhieàu theá heä cuøng chung soáng. Treân ghe coù caû hoa kieång, vaät nuoâi (choù, meøo), xe gaén maùy, phöông tieän giaûi trí (tivi, radio). Thöông buoân duøng loái tieáp thò haøng hoùa baèng caây beïo (caây saøo daøi caém treân ghe ñeå maéc caùc loaïi haøng caàn baùn). Beân caïnh ñoù, caùc hoaït ñoäng buoân baùn thöùc aên, ñoà uoáng, ñoà gia duïng, nhu yeáu phaåm cuõng xuaát hieän nhaèm ñaùp öùng nhu caàu cho khaùch thöông hoà vaø cho caû du khaùch. Nhöõng luùc raûnh roãi, ngöôøi ñi ghe coøn tuï taäp ñaùnh côø töôùng, uoáng traø noùi chuyeän ñôøi, ñaøn ca taøi töû... nhaèm ñeå giaûi saàu, trao ñoåi ngheä thuaät hay so taøi thaáp cao. Xöa kia, nhieàu ñoâi trai gaùi muoán laøm quen vôùi nhau thì duøng ñieäu hoø. Theo Sôn Nam, khi “chôï Ngaõ Baûy trôû thaønh huyeän lî, khaùch thöông hoà töø baûy ngaû kinh xaùng gaëp nhau, un ñuùc neân ñieäu hoø Ngaõ Baûy ñoäc ñaùo”.(6) Naêm 2002, moät nhaø nghieân cöùu vaên hoùa ngöôøi Australia cuøng vôùi ñoaøn laøm phim VTV ñeán thaêm chôï noåi Ngaõ Baûy ñaõ thoát leân: “Ñoù laø thöông tröôøng loä thieân kyø dieäu, laø söï buøng noå cuûa saéc maøu, aâm thanh, höông vò thieân nhieân, con ngöôøi mang ñaäm saéc thaùi Vieät. Moät thöù vaên hoùa coäng ñoàng chöùa ñaày tính duy caûm”.(7) ÔÛ khía caïnh vaên hoùa ngoaïi sinh, chôï noåi Ngaõ Baûy laø noãi nieàm caûm höùng saùng taùc cuûa nhieàu nhaïc só, ca só, ngheä só, nhaø vaên, nhaø thô... Ñoái vôùi lónh vöïc aâm nhaïc, thô ca, chôï noåi Ngaõ Baûy gaén lieàn vôùi baøi voïng coå “Tình anh baùn chieáu” cuûa coá soaïn giaû Vieãn Chaâu trong dòp oâng töø Baïc Lieâu veà Thaønh phoá Hoà Chí Minh (1963). Noäi dung cuûa baøi haùt theå hieän chuyeän tình ñôn phöông cuûa ngöôøi trai thöông hoà Caø Mau vôùi coâ gaùi Ngaõ Baûy-Phuïng Hieäp.(8) Nhaïc só Sôn Haø, queâ ôû Phuïng Hieäp, gaén boù moät ñôøi vôùi soâng nöôùc Ngaõ Baûy ñaõ saùng taùc baøi haùt “Baûy doøng soâng nhôù”. Soaïn giaû Ngoâ Hoàng Khanh vôùi baøi haùt “Khoùm ngoït”, naêm 2005; taùc giaû Döông Thò Thu Vaân queâ ôû Beán Tre vôùi taùc phaåm “Khuùc tình gaïo traéng nöôùc trong”, naêm 2008, ñeàu coù mieâu taû veà ñòa danh chôï noåi Ngaõ Baûy. (9) Trong lónh vöïc vaên hoïc vaø ñieän aûnh vôùi boä phim “Vaùn baøi laät ngöûa” chuyeån theå töø tieåu thuyeát cuûa nhaø vaên Traàn Baïch Ñaèng, hình aûnh chôï noåi Ngaõ Baûy hieän ra khi nhaân vaät chính Nguyeãn Thaønh Luaân rôøi vuøng giaûi phoùng Khu 9 ra chôï Phuïng Hieäp ñeå leân xe veà Saøi Goøn, baét ñaàu cuoäc ñôøi hoaït ñoäng ñieäp baùo sau hieäp ñònh Geneøve 1954. Naêm 1995, nhaø vaên Möôøng Maùn vieát kòch baûn phim “Chuyeän Ngaõ Baûy” keå veà cuoäc ñôøi noåi troâi cuûa ba chò em gaùi soáng baèng ngheà thöông hoà, treân chieác ghe nhoû, sau ñoù coâ em chaïy theo tieáng goïi cuûa moät anh chaøng löøa ñaûo, roài caû hai chò em bò gaït baùn vaøo ñoäng maïi daâm. Boä phim ñöôïc Ñaøi truyeàn hình TP Hoà Chí Minh (HTV) saûn xuaát vaø ñaït giaûi nhaát veà phim truyeän truyeàn hình taïi Lieân hoan phim truyeàn hình toaøn quoác naêm 1996.(10) Nhôø nhöõng giaù trò vaên hoùa treân ñaõ goùp phaàn laøm neân teân tuoåi hay thöông hieäu cuûa Ngaõ Baûy trong moät thôøi gian daøi trong quaù khöù. Beân caïnh ñoù, chôï noåi Ngaõ Baûy coøn gaén lieàn vôùi ngheà ñoùng ghe xuoàng, ngheà ñan caàn xeù, ngheà loø than; chôï chim, chôï ruøa, chôï raén... laø caùc saûn phaåm du lòch ñaëc tröng cuûa vuøng ñöôïc nhieàu du khaùch keát hôïp tham quan khi ñeán du lòch chôï noåi Ngaõ Baûy. Hoaït ñoäng du lòch ôû chôï noåi Ngaõ Baûy coù töø cuoái thaäp nieân 80 cuûa theá kyû XX.(11) Theo Nguyeãn Khaéc Vieän moâ taû: “Soâng Haäu meânh moâng, ñoâi bôø nôi 99Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 2 (91) . 2012 beán phaø caùch nhau 2km. Ngoài thuyeàn löôùt treân soâng maø xem phong caûnh hai beân möôït maø maøu xanh caây traùi thaät laø thuù vò. Ñeán choã gaëp nhau cuûa 7 con keânh, laïi coù chôï noåi hoïp treân soâng, ghe thuyeàn ñaäu san saùt, ngöôøi mua keû baùn ñeàu ngoài treân thuyeàn”(12). Döïa vaøo nhöõng cöù lieäu treân coù theå khaúng ñònh du lòch chôï noåi Ngaõ Baûy ñaõ coù töø thaäp nieân 80 cuûa theá kyû XX. Tröôùc ñaây, chôï noåi Ngaõ Baûy ñöôïc xem laø chôï noåi lôùn nhaát vaø ñoäc ñaùo nhaát ôû vuøng ñoàng baèng soâng Cöûu Long vaø moät thôøi gian daøi ñaõ trôû thaønh bieåu töôïng cuûa thò traán Phuïng Hieäp. Thôøi aáy, chôï noåi Ngaõ Baûy ñöôïc giôùi thieäu treân nhieàu trang web du lòch trong nöôùc vaø trôû neân phoå bieán trong caùc chöông trình du lòch ôû mieàn Taây Nam Boä. Theo Phaïm Coân Sôn,(13) chôï noåi Ngaõ Baûy laø moät trong ba chôï noåi laâu ñôøi, noåi tieáng ñöôïc nhieàu ngöôøi bieát ñeán taïi vuøng ñoàng baèng soâng Cöûu Long; ñaây laø ñieåm tham quan ñoäc ñaùo trong caùc chöông trình du lòch ñeán soâng nöôùc mieàn Taây ñang ñöôïc phaùt trieån. Noùi chung, Ngaõ Baûy ñaõ töøng laø ñieåm ñeán lyù töôûng khoâng chæ ñoái vôùi khaùch noäi ñòa maø coøn caû ñoái vôùi khaùch quoác teá. Theo Nhaâm Huøng, nhöõng naêm 1992-2000, moãi ngaøy coù töø 100-200 du khaùch nöôùc ngoaøi ñeán tham quan chôï noåi naøy.(14) Thôøi gian qua, neáu khu chôï naøy khoâng bò di dôøi aét haún seõ coù khaù nhieàu du khaùch quoác teá ñeán Ngaõ Baûy vì ít ra nôi ñaây ñaõ ñöôïc nhieàu ngöôøi treân theá giôùi bieát ñeán qua caùc aán phaåm giôùi thieäu veà du lòch Vieät Nam, qua Website, qua phim aûnh... Vaø cuõng chính ñieàu naøy giuùp tieát kieäm ñöôïc moät khoaûng chi phí ñaùng keå cho hoaït ñoäng tieáp thò trong du lòch. Theo keát quaû nghieân cöùu veà du lòch, truyeàn mieäng laø nguoàn thoâng tin quan troïng nhaát ñeå du khaùch löïa choïn moät ñieåm ñeán trong chuyeán du lòch cuûa mình. 2.2. Moät soá ñieåm lôïi vaø baát lôïi khi di dôøi chôï noåi Ngaõ Baûy Trong nhöõng naêm ñaàu theá kyû XXI, nhieàu chôï noåi ôû vuøng ñoàng baèng soâng Cöûu Long bò di dôøi ñeán vò trí khaùc (nhö caùc chôï Caùi Raêng, Traø OÂn, Caùi Beø) nhaèm khaéc phuïc tình traïng aùch taéc vaø tai naïn giao thoâng. Rieâng chôï noåi Ngaõ Baûy ñöôïc chính quyeàn tænh Caàn Thô cuõ di dôøi vaøo naêm 2000 do taïi khu chôï noåi naøy ñaõ xaûy ra moät soá vuï tai naïn giao thoâng ñöôøng thuûy daãn ñeán cheát ngöôøi. Hôn nöõa, vì yù thöùc cuûa baø con tieåu thöông chöa cao, gaây neân tình traïng oâ nhieãm moâi tröôøng soâng nöôùc. Chôï noåi Ngaõ Baûy ñöôïc di dôøi veà höôùng keânh xaùng Caùi Coân ôû vaøm kinh Ba Ngaøn gaàn trung taâm xaõ Ñaïi Thaønh, caùch thò xaõ Ngaõ Baûy 3km vaø ñöôïc goïi laø chôï noåi Ba Ngaøn. Sau khi di dôøi chôï ñaõ ñaûm baûo ñöôïc vaán ñeà an toaøn giao thoâng ñöôøng thuûy vaø vaán ñeà moâi tröôøng soâng nöôùc taïi thò xaõ Ngaõ Baûy. Tuy nhieân, do vò trí ñòa lyù khoâng thuaän lôïi (chæ naèm ôû ngaõ tö soâng, xa chôï phoá, daân cö thöa thôùt) neân khu chôï môùi naøy khoù loøng thu huùt ñöôïc giôùi thöông hoà ñeán mua baùn. Sau khi chôï bò di dôøi, khaùch thöông hoà phaàn lôùn xuoáng Ngaõ Naêm (Soùc Traêng), ngöôïc leân Traø OÂn (Vónh Long) hoaëc leân taän Caùi Beø (Tieàn Giang) ñeå neo ñaäu, buoân baùn laøm cho chôï Ba Ngaøn ngaøy caøng thöa vaéng ghe xuoàng. Ñieàu naøy khoâng nhöõng laøm maát ñi moät ñieåm chôï ñaàu moái trong vieäc phaân phoái, tieâu thuï haøng hoùa trong vuøng maø coøn ñaùnh maát luoân cô hoäi phaùt trieån du lòch ôû tænh Haäu Giang vaø ñoàng thôøi cuõng ñaùnh maát ñi bieåu töôïng cuûa moät ñòa danh voán raát noåi tieáng tröôùc ñaây khoâng chæ ñoái vôùi khaùch trong nöôùc maø coøn caû ñoái vôùi khaùch quoác teá. Theo ngöôøi daân mua baùn taïi chôï noåi Ba Ngaøn, töø khi di dôøi chôï ñeán nay hoaït ñoäng mua baùn taïi khu chôï môùi trôû neân vaéng veû, soá löôïng ghe xuoàng 100 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 2 (91) . 2012 giaûm 50% so vôùi tröôùc ñaây; caû thaùng môùi thaáy laùc ñaùc vaøi du khaùch quoác teá thay vì 100-200 khaùch/ngaøy nhö tröôùc ôû chôï Ngaõ Baûy; ñoø ngang chæ coøn treân 20 chieác thay vì 200-300 chieác nhö tröôùc ñaây. Raát nhieàu ngöôøi cheøo ñoø ôû chôï noåi Ngaõ Baûy phaûi chuyeån sang ngheà chaïy xe oâm, baùn haøng xaùo... Moät höôùng daãn vieân cuûa Coâng ty Coå phaàn Du lòch Caàn Thô cho bieát khi khaùch mua tour ñi Ngaõ Baûy nhöng laïi ñöa qua Ba Ngaøn, khaùch khoâng ñoàng yù nhöng chôï noåi Ngaõ Baûy khoâng coøn ñeå maø ñi.(15) Chæ döïa vaøo tình traïng aùch taéc vaø tai naïn giao thoâng ñeå laøm cô sôû cho vieäc di dôøi chôï noåi thì chöa thaät söï thoûa ñaùng vì vaán ñeà naøy hoaøn toaøn coù khaû naêng khaéc phuïc ñöôïc. Rieâng vaán ñeà oâ nhieãm moâi tröôøng khoâng phaûi xuaát phaùt töø ñòa ñieåm maø chính töø baûn thaân cuûa moãi ngöôøi daân mua baùn vaø khoâng theå noùi vieäc di dôøi ñi nôi khaùc thì töï döng ngöôøi daân seõ khoâng vöùt raùc böøa baõi xuoáng soâng. Caàn nhaém ñeán caùc hieäu quaû maø chôï noåi mang laïi hôn laø chæ nhìn thaáy moät soá haïn cheá roài di dôøi tuøy yù. Thieát nghó khi nhìn nhaän ñöôïc nhöõng haïn cheá cuûa chôï noåi vaø tìm ra caùc giaûi phaùp ñeå khaéc phuïc chaéc chaén seõ toát hôn. Duø theá naøo ñi nöõa thì chôï noåi Ba Ngaøn cuõng khoâng coù khaû naêng thu huùt du khaùch maïnh nhö chôï noåi Ngaõ Baûy. Vì suy cho cuøng Ba Ngaøn vaãn coøn thieáu raát nhieàu yeáu toá maø du khaùch höôùng ñeán trong chuyeán ñi cuûa mình, ñoù laø: beà daøy lòch söû, chieàu saâu vaên hoùa, laøng ngheà thuû coâng truyeàn thoáng gaén lieàn vôùi thieân nhieân-moâi tröôøng-hoaït ñoäng sinh keá cuûa ngöôøi daân, coâng trình lòch söû-vaên hoùa-kieán truùc-ngheä thuaät, teân ngöôøi, teân ñaát vaø ngay caû caùc hoaït ñoäng mang tính daân gian. Phaùt trieån du lòch moät caùch hieäu quaû vaø beàn vöõng khoâng phaûi theo yù muoán chuû quan cuûa ngöôøi laøm du lòch maø phaûi xuaát phaùt töø sôû thích, nguyeän voïng, nhu caàu cuûa du khaùch. 3. Keát luaän vaø kieán nghò Trong quaù khöù, chôï noåi Ngaõ Baûy laø chôï coù quy moâ lôùn vaø sung tuùc nhaát so vôùi caùc chôï noåi khaùc ôû vuøng ñoàng baèng soâng Cöûu Long. Hôn nöõa, ñaây coøn laø khu chôï coù lòch söû hình thaønh vaø phaùt trieån laâu ñôøi gaén lieàn vôùi quaù trình thuûy lôïi hoùa vaø khai hoang, saûn xuaát, laäp laøng cuûa cö daân ôû caùnh ñoàng Phuïng Hieäp ñaày lau saäy, hoang vu. Ngoùt moät theá kyû qua, chôï noåi Ngaõ Baûy ñaõ coù nhöõng ñoùng goùp to lôùn trong vieäc thu huùt vaø tieâu thuï nhieàu loaïi haøng hoùa trong vuøng, ñaëc bieät laø caùc maët haøng noâng saûn, goùp phaàn thuùc ñaåy hoaït ñoäng saûn xuaát cuûa noâng daân vaø ñoàng thôøi giaûi quyeát ñöôïc moät soá löôïng ñaùng keå coâng aên vieäc laøm, mang laïi thu nhaäp cho thöông laùi, nhöõng ngöôøi mua baùn nhoû vaø taàng lôùp hoaït ñoäng dòch vuï ôû chôï noåi. Vôùi lòch söû hình thaønh vaø phaùt trieån laâu ñôøi, chôï noåi Ngaõ Baûy coøn laø nôi saûn sinh vaø duy trì nhöõng yeáu toá vaên hoùa thöông hoà voán chæ hieän dieän ôû vuøng ñaát phöông Nam gaén lieàn vôùi vaên minh soâng nöôùc, mieät vöôøn. Nhôø ñoù coù theå hieåu ñöôïc phaàn naøo veà thieân nhieân vaø hoaït ñoäng kinh teá cuûa con ngöôøi ôû vuøng ñaát môùi naøy trong lòch söû. Cuõng nhôø söï keát tinh caùc giaù trò vaên hoùa ñoäc ñaùo, rieâng bieät neân töø laâu Ngaõ Baûy ñaõ trôû thaønh moät ñieåm ñeán du lòch lyù töôûng cuûa nhieàu du khaùch trong vaø ngoaøi nöôùc. 101Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 2 (91) . 2012 Vôùi phöông thöùc mua baùn sinh ñoäng, khaùch thöông hoà taäp trung ñoâng ñuùc, ngöôøi daân mua baùn thaät thaø chaân chaát, khung caûnh gaàn guõi, daân daõ neân chôï noåi coøn laø nieàm caûm höùng saùng taùc cuûa nhieàu nhaø vaên, nhaø thô, nhaïc só, ca só vaø coøn ñöôïc ghi hình trong moät soá boä phim. Töø ñoù cho thaáy vieäc khoâi phuïc, gìn giöõ vaø phaùt trieån chôï noåi naøy trong töông lai laø raát caàn thieát. Coøn nhôù ngöôøi saùng laäp ra Hieäp hoäi Thaùm hieåm nhöõng doøng soâng lôùn treân theá giôùi, oâng Jacques Yves Cousteau khi ñi thuyeàn töø cöûa soâng Haäu ngöôïc leân thöôïng nguoàn ñeå khaùm phaù doøng Mekong naêm 1992, ñeán chôï noåi Ngaõ Baûy oâng nhaän xeùt: “Ñaây laø khu chôï noåi ñoäc ñaùo cuûa theá giôùi, quy moâ lôùn hôn caû chôï noåi ôû Thaùi Lan neân raát caàn giöõ gìn vaø phaùt huy”.(16) Vaán ñeà caàn phaûi quan taâm khi khoâi phuïc laïi chôï noåi Ngaõ Baûy laø quy hoaïch beán baõi neo ñaäu, phaân luoàng giao thoâng hôïp lyù nhaèm traùnh tình traïng uøn taéc vaø tai naïn giao thoâng; caàn giaùo duïc, tuyeân truyeàn ñeå naâng cao nhaän thöùc cho ngöôøi daân, khaùch thöông hoà trong vieäc baûo veä moâi tröôøng soâng nöôùc. Beân caïnh ñoù, cuõng neân taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho ngöôøi mua baùn ñöôïc tieáp caän vôùi nguoàn nöôùc saïch, nhaø veä sinh coâng coäng hay nhöõng thoâng tin veà thò tröôøng mua baùn taïi chôï noåi. Caàn khoâi phuïc laïi chôï ñoäng vaät hoang daõ tröôùc ñaây nhöng caàn coù quy ñònh chæ ñöôïc buoân baùn nhöõng loaøi ñoäng vaät ñöôïc Nhaø nöôùc cho pheùp, ñoàng thôøi taêng cöôøng söï giaùm saùt, quaûn lyù cuûa chính quyeàn ñòa phöông ñeå ngöôøi buoân baùn khoâng vi phaïm phaùp luaät. Neân xaây döïng ñaøi quan saùt ñeå du khaùch coù theå nhìn ñöôïc toaøn caûnh chôï noåi, chôï phoá vaø caùc nhaùnh soâng quy tuï taïi Ngaõ Baûy. Caàn söu taàm nhöõng baøi haùt, ñieäu hoø, baøi thô, taùc phaåm vaên hoïc, lòch söû gaén lieàn vôùi ñòa danh Ngaõ Baûy nhaèm giôùi thieäu vaø phuïc vuï du khaùch thoâng qua trung taâm höôùng daãn du lòch, du thuyeàn vaên hoùa vaø caùc höôùng daãn vieân. Xaây döïng nhaø haøng noåi treân soâng ñeå phuïc vuï nhu caàu aåm thöïc cho du khaùch, ñaëc bieät chuù yù khai thaùc caùc moùn aên ñaëc tröng, daân daõ vuøng ñaát Phuïng Hieäp, Haäu Giang. Thaønh laäp ban quaûn lyù chôï noåi vaø ban quaûn lyù du lòch ñeå ñieàu tieát giao thoâng, hoaït ñoäng mua baùn, tham quan du lòch, ñoàng thôøi thoáng keâ soá löôïng ghe xuoàng mua baùn, khaùch tham quan, doanh thu haøng naêm laøm cô sôû döõ lieäu cho vieäc nghieân cöùu khi caàn thieát. Lieân keát vôùi du lòch vaên hoùa chuøa chieàn Khmer cuûa tænh Soùc Traêng, du lòch sinh thaùi ôû lung Ngoïc Hoaøng (Haäu Giang), du lòch vöôøn ôû Caàn Thô ñeå laøm thaønh moät tour du lòch troïn goùi. Gaén hoaït ñoäng thöông maïi vôùi du lòch ôû chôï noåi seõ laø giaûi phaùp höõu hieäu nhaát ñeå vöøa mang laïi lôïi ích cho khaùch thöông hoà vöøa mang laïi lôïi ích cho ngöôøi daân ñòa phöông, ñoàng thôøi caùc ñôn vò kinh doanh du lòch cuõng ñöôïc höôûng lôïi, töø ñoù môùi coù theå duy trì vaø phaùt trieån ñöôïc chôï noåi naøy trong töông lai. Caàn phaûi thaáy raèng vieäc giöõ gìn vaø phaùt huy nhöõng giaù trò vaên hoùa baûn ñòa laø raát caàn thieát. Coù nhö vaäy môùi mong laøm giaøu ñöôïc baûn saéc vaên hoùa 102 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 2 (91) . 2012 cuûa daân toäc, laø cô sôû ñeå toàn taïi vaø phaùt trieån cuûa moät quoác gia. Vieäc khoâi phuïc vaø gìn giöõ chôï noåi Ngaõ Baûy cuõng nhaèm traû laïi cho ñòa danh naøy nhöõng giaù trò voán coù cuûa noù vaø ñeå cho caùc theá heä mai sau hieåu veà lòch söû, vaên hoùa cuûa vuøng ñaát, thieát nghó cuõng laø vieäc maø chuùng ta caàn phaûi laøm. N T N CHUÙ THÍCH (1) Sôn Nam, Lòch söû khaån hoang mieàn Nam, Nxb Treû, 2005, tr. 315. (2) Sôn Nam, Tìm hieåu ñaát Haäu Giang vaø lòch söû ñaát An Giang, Nxb Treû, 2005, tr. 318. (3) Ñaëng Hoàng, Kyù öùc moät thôøi veà Ngaõ Baûy-Phuïng Hieäp, Ban Tuyeân giaùo Thò uûy Ngaõ Baûy, 2011. (4) Daãn theo Nhaâm Huøng, Ngaõ Baûy xöa vaø nay, Nxb Treû, 2011, tr. 48. (5) Nhaâm Huøng, 2011, Sñd, tr. 38-41. (6) Sôn Nam, Tìm hieåu ñaát Haäu Giang vaø lòch söû ñaát An Giang, Nxb Treû, 2005, tr. 121. (7) %E1%BA%A3y&type=A0. (8) Nhaâm Huøng, Chôï noåi ñoàng baèng soâng Cöûu Long, Nxb Treû, 2009, tr. 64, 73. (9) Nhaâm Huøng, Sñd, tr. 77-78. (10) Nhaâm Huøng, Sñd, tr. 75-76. (11) Nhaâm Huøng, Sñd, tr. 82. (12) Nguyeãn Khaéc Vieän vaø cs, Ñaát nöôùc Vieät Nam, Coâng ty Tuyeân truyeàn vaø Quaûng caùo Du lòch (Vietnam Tourism) xuaát baûn, 1989, tr. 425-426. (13) Phaïm Coân Sôn, Non nöôùc Vieät Nam (Saéc maøu Nam Boä), Nxb Phöông Ñoâng, 2005, tr. 354. (14) Nhaâm Huøng, Sñd, tr. 82. (15) (16) Nhaâm Huøng, Sñd, tr. 88. TOÙM TAÉT Chôï noåi Ngaõ Baûy tröôùc ñaây naèm caïnh thò traán Ngaõ Baûy thuoäc huyeän Phuïng Hieäp, tænh Haäu Giang. Naêm 2000 chôï ñaõ bò di dôøi veà phía vaøm kinh Ba Ngaøn ôû xaõ Ñaïi Thaønh, caùch ñòa ñieåm cuõ khoaûng 3km vaø coù teân laø chôï noåi Ba Ngaøn. So vôùi caùc chôï noåi khaùc trong vuøng, chôï noåi Ngaõ Baûy coù lòch söû hình thaønh khaù laâu ñôøi; ñaõ töøng coù quy moâ mua baùn roäng lôùn; chöùa ñöïng nhieàu yeáu toá vaên hoùa baûn ñòa ñaëc saéc gaén lieàn vôùi cuoäc soáng cuûa cö daân vuøng soâng nöôùc; ñoàng thôøi laø ñòa ñieåm ñöôïc nhieàu du khaùch trong vaø ngoaøi nöôùc bieát ñeán vaø löïa choïn trong caùc chuyeán du lòch khi ñeán mieàn Taây Nam Boä. Treân cô sôû phaân tích vai troø cuûa chôï noåi Ngaõ Baûy trong quaù khöù; so saùnh caùc ñieåm lôïi vaø baát lôïi cuûa chôï noåi Ngaõ Baûy so vôùi chôï noåi Ba Ngaøn cho thaáy söï caàn thieát phaûi khoâi phuïc laïi chôï noåi Ngaõ Baûy nhaèm muïc tieâu thuùc ñaåy phaùt trieån du lòch noùi rieâng vaø phaùt trieån kinh teá-xaõ hoäi, vaên hoùa cuûa vuøng noùi chung. ABSTRACT THE NECESSITY OF RESTORING “NGAÕ BAÛY” FLOATING MARKET AND THE ISSUES OF TOURIST EXPLOITATION Formerly, Ngaõ Baûy Floating Market (also called Phuïng Hieäp Floating Market) was located next to Ngaõ Baûy town, Phuïng Hieäp district, Haäu Giang province. In 2000, the market was moved to Ba Ngaøn canal in Ñaïi Thaønh commune, about 3 kilometers away from the old location and was renamed Ba Ngaøn Floating Market. Among other floating markets in the area, Ngaõ Baûy Floating Market has a long-standing history with a large-scale trading and contains many unique autochthonous cultural elements closely associated with the life of waterway local residents, and is well known and often chosen to visit in the tours to Taây Nam Boä (literally “Southwestern region”) by both domestic and foreign tourists. On the basis of analyzing the advantages and disadvantages between Ngaõ Baûy Floating Market and Ba Ngaøn Floating Market, the author thinks that it is necessary to restore Ngaõ Baûy Floating Market in order to promote tourism industry in particular and socio- cultural-economic development in general.