Sự phát triển của kế toán trên thế giới và Việt Nam - Các vấn đề đặt ra đối với kế toán Việt Nam trong xu thế toàn cầu hoá và hội nhập kinh tế quốc tế.

§Ò bµi: Sù ph¸t triÓn cña kÕ to¸n trªn thÕ giíi vµ ViÖt Nam. C¸c vÊn ®Ò ®Æt ra ®èi víi kÕ to¸n ViÖt Nam trong xu thÕ toµn cÇu ho¸ vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Bµi lµm PhÇn I: LÞch sö KÕ to¸n KÕ to¸n thêi kú cæ ®¹i Trong mét quy ­íc Hammurabi ban bè trong triÒu ®¹i ®Çu tiªn cña Babylonia (2285 2242 B.C.) cã quy ®Þnh r»ng viÖc b¸n hµng ph¶i ®­îc ghi nhËn b»ng mét b¶n th¶o cã dÊu. Do vËy c¸c giao dÞch ®Òu ®­îc c¸c bªn ghi chÐp l¹i. ë Mesopotamian cã mét nghÒ t­¬ng ®­¬ng víi nghÒ kÕ to¸n hiÖn nµy lµ ghi chÐp b¶n th¶o. C«ng viÖc cña hä còng t­¬ng tù nh­ mét kÕ to¸n viªn lµ ph¶i ghi chÐp l¹i c¸c giao dÞch, vµ h¬n n÷a hä cßn ph¶i ®¶m b¶o r»ng c¸c tho¶ ­íc giao dÞch phï hîp víi yªu cÇu vÒ giao dÞch th­¬ng m¹i. §· cã hµng tr¨m ng­êi ®­îc thuª lµm c«ng viÖc nµy, vµ ®©y ®­îc coi lµ mét nghÒ nghiÖp cã uy thÕ. Khi mét giao dÞch ®­îc thùc hiÖn, c¸c bªn tham gia giao dÞch ®i thuª ng­êi chÐp b¶n th¶o, m« t¶ tháa thuËn cña hä víi ng­êi ®ã, vµ sau ®ã nhËn lÊy b¶n chÐp ghi trªn ®Êt sÐt v× ®Êt sÐt cã rÊt nhiÒu trong vïng nµy. KÕ to¸n trong thêi Ai cËp cæ ®¹i còng ph¸t triÓn t­¬ng tù nh­ t¹i thung lòng Mesopotamia. Tuy nhiªn hä sö dông giÊy cãi thay cho ®Êt sÐt vµ ®iÒu nµy gióp cho viÖc ghi chÐp b¶n th¶o ®ù¬c thùc hiÖn dÔ dµng h¬n. HiÖn nay cßn l­u gi÷ ®­îc nhiÒu b¶n th¶o khæ lín, dïng riªng cho c¸c kho hµng hoµng cung. Tuy vËy, kÕ to¸n Ai cËp cæ x­a chØ dõng l¹i ë viÖc ghi chÐp ®¬n gi¶n qua hµng ngh×n n¨m tån t¹i. Nguyªn nh©n chÝnh lµ do t×nh tr¹ng mï ch÷ vµ sù v¾ng mÆt cña ®ång tiÒn ®óc ®· ng¨n c¶n sù ph¸t triÓn cña nã. Ng­êi Hy L¹p ®· cã ®ãng gãp quan träng ®èi víi ngµnh kÕ to¸n qua viÖc sö dông ®ång tiÒn ®óc vµo kho¶ng 600 n¨m tr­íc c«ng nguyªn. ViÖc ®­a ®ång tiÒn ®óc vµo tiªu dïng ®· khëi nguån cho mét cuéc c¸ch m¹ng cña ngµnh kÕ to¸n. Ngµnh nghÒ ng©n hµng trong x· héi Hy L¹p cæ x­a rÊt ph¸t triÓn so víi c¸c x· héi tr­íc ®ã. C¸c chñ ng©n hµng gi÷ nh÷ng sæ tµi kho¶n, trao ®æi hoÆc cho vay, thËm chÝ thu xÕp chuyÓn tiÒn mÆt th«ng qua nh÷ng ng©n hµng céng sù t¹i c¸c thµnh phè kh¸c nhau. ë x· héi Rome cæ ®¹i cã mét tôc lÖ lµ nh÷ng ng­êi chñ gia ®×nh ghi chÐp l¹i c¸c kho¶n thu chi th­êng nhËt cña gia ®×nh vµo quyÓn sæ nhËt ký. ViÖc qu¶n l‏‎y chi tiªu gia ®×nh nh­ vËy rÊt quan träng v× ë Rome ng­êi d©n ph¶i ®Þnh kú t­êng tr×nh vÒ tµi s¶n vµ c«ng nî, ®Ó theo ®ã Nhµ n­íc tÝnh thuÕ vµ thËm chÝ x¸c ®Þnh quyÒn c«ng d©n. Ng­êi La m· ®· x©y dùng dù to¸n ng©n s¸ch hµng n¨m, víi nç lùc tæng hîp ho¹t ®éng cña c¸c c«ng ty tµi chÝnh, h¹n chÕ chi tiªu nh»m ®¹t ®­îc kho¶n ng©n s¸ch dù tÝnh vµ ®¸nh thuÕ ng­êi d©n. KÕ to¸n Thêi Trung cæ Hµng ngh×n n¨m sau sù sôp cña §Õ quèc La m· vµ tr­íc khi tu sÜ Luca Pacioli xuÊt b¶n “Summa” ®­îc xem lµ thêi kú ng­ng trÖ cña kÕ to¸n, vµ th­êng kh«ng ®­îc nh¾c ®Õn trong lÞch sö kÕ to¸n. Tuy nhiªn, theo sö gia Michael Chatfield, kÕ to¸n thêi Trung cæ ®· ®Æt nÒn t¶ng cho nh÷ng häc thuyÕt cña chñ nghÜa b¶o thñ, vµ ®· t¹o tiÒn ®Ò cho sù ph¸t triÓn thÇn tèc cña kÕ to¸n thêi Phôc h­ng. B¶n ghi chÐp kÕ to¸n cßn tån t¹i l©u nhÊt cho ®Õn nay b»ng tiÕng Anh lµ “Pipe Roll”, hoÆc "Great Roll of the Exchequer” ghi chÐp sè tiÒn thuª m­ín, tiÒn ph¹t vµ tiÒn thuÕ hµng n¨m cña hoµng téc Anh tõ n¨m 1130 ®Õn 1830. “Pipe Roll” lµ b¶n ghi chÐp trªn giÊy da cuèi cïng vÒ mét hÖ thèng "proffer" sö dông mét vËt ®èi chiÕu “tally stick” lµm b»ng gç nh­ mét c¬ së cña viÖc ghi sæ kÕ to¸n. Hai lÇn mçi n¨m, vµo LÔ phôc sinh vµ Ngµy lÔ th¸nh Mi-sen (29/9), c¸c l·nh chóa ®­îc gäi ®Õn kho b¹c quèc gia t¹i Westminster. ë LÔ phôc sinh, mçi l·nh chóa ph¶i nép mét nöa trong tæng møc ®Þnh gi¸ tµi s¶n hµng n¨m ng­êi ®ã së h÷u. Sau khi nhËn ®­îc c¸c kho¶n ®ãng gãp nµy, viªn thñ quü sÏ c¾t “tally stick” ®­îc chuÈn bÞ tr­íc coi nh­ mét ghi nhËn cña giao dÞch ®ã. §­îc sö dông thËm chÝ tr­íc khi b¶n th¶o Pipe Roll ra ®êi, “tally stick”lµ mét thanh gç hÑp, dµi chÝn inch, ®­îc c¾t víi nh÷ng víi c¸c kÝch cì kh¸c nhau t­¬ng øng cho sè tiÒn nhËn ®­îc. Mét mÈu c¾t kÝch cì mét bµn tay ng­êi cã ®Þnh gi¸ 1000 b¶ng, mÈu c¾t réng b»ng mét ngãn tay c¸i trÞ gi¸ 100 b¶ng; mÈu c¾t dµy b»ng mét " h¹t ng« hoÆc lóa m¹ch chÝn " trÞ gi¸ 1 b¶ng; vµ mét shilling, chØ lµ mét vÕt khÝa. N­íc ý thêi kú Phôc h­ng : sù ra ®êi cña kÕ to¸n kÐp Nh÷ng ng­êi Italia c¸ch t©n thêi kú Phôc h­ng (TK 14 th - 16 th) ®­îc cho lµ cha ®Î cña kÕ to¸n hiÖn ®¹i. Hä ®· n©ng ho¹t ®éng mËu dÞch vµ th­¬ng m¹i lªn mét tÇm cao míi qua viÖc s¸ng t¹o c¸c ph­¬ng thøc x¸c ®Þnh lîi nhuËn chuÈn x¸c h¬n. MÆc dÇu ®· biÕt ®Õn ch÷ sè ArËp tõ l©u, vµo thêi kú nµy, ng­êi Italia sö dông chóng th­êng xuyªn ®Ó theo dâi nh÷ng tµi kho¶n kÕ to¸n. Hä gi÷ l¹i cho nh÷ng b¶n ghi chÐp ho¹t ®éng kinh doanh do thêi kú nµy viÖc sö dông vèn vµ tÝn dông quy m« lín ngµy mét ph¸t triÓn. Luca Pacioli vµ Summa Luca Pacioli lµ ®¹i diÖn tiªu biÓu cña thêi kú Phôc h­ng, «ng th«ng hiÓu c¸c kiÕn thøc vÒ v¨n häc, nghÖ thuËt, to¸n häc, kinh doanh vµ c¸c m«n khoa häc. Sinh n¨m 1445 t¹i Borgo San Sepulcro, Tuscany, Frater Luca Bartolomes Pacioli thu thËp ®­îc mét l­îng kiÕn thøc ®¸ng kinh ng¹c vÒ khoa häc kü thuËt, t«n gi¸o, kinh doanh, khoa häc qu©n sù, to¸n häc, y häc, nghÖ thuËt, ©m nh¹c, ph¸p luËt vµ ng«n ng÷. ¤ng ®ång ‏‎t×nh víi quan ®iÓm cho r»ng tån t¹i mèi quan hÖ néi sinh gi÷a v« vµn c¸c quy luËt kh¸c nhau vµ trong mèi quan hÖ ®ã lu«n duy tr× sù hoµ hîp vµ c©n b»ng nh­ gi­· to¸n häc vµ kÕ to¸n. B¹n cña «ng, Leonardo da Vinci ®· gióp «ng chuÈn bÞ nh÷ng b¶n vÏ cho tuyÓn tËp 1497, Divina Proportione; ®æi l¹i, Pacioli tÝnh cho Da Vinci mµ sè l­îng ®ång ®á cÇn cho pho t­îng khæng lå Duke Lidovico Sforza ë Milan. Kho¶ng n¨m 1482, sau khi hoµn thµnh luËn thuyÕt thø ba vÒ to¸n häc, Pacioli mét ng­êi muèn cèng hiÕn ®êi m×nh cho c«ng viÖc thuyÕt gi¸o, kho¸c lªn m×nh chiÕc ¸o tu sÜ. ¤ng ®i chu du kh¾p Italy thuyÕt tr×nh vÒ to¸n häc, vµ ®Õn n¨m 1486, «ng ®· hoµn thµnh cÊp bËc ®¹i häc t­¬ng ®­¬ng víi häc vÞ tiÕn sÜ. Pacioli kh«ng bao giê cho r»ng m×nh s¸ng t¹o ra kÕ to¸n kÐp. Ba m­¬i s¸u n¨m tr­íc khi «ng hoµn thµnh luËn thuyÕt næi tiÕng nµy, Benedetto Cotrugli ®· viÕt Delia Mercatura et del Mercante Perfetto, trong ®ã cã mét ch­¬ng ng¾n gän m« t¶ nhiÒu ®Æc tÝnh cña kÕ to¸n kÐp. MÆc dÇu c«ng tr×nh nµy kh«ng ®­îc xuÊt b¶n, Pacioli ®· biÕt ®Õn b¶n th¶o nµy vµ lÊy ®ã lµm khëi nguån viÕt nªn Ph­¬ng ph¸p kÕ to¸n kÐp. Vµo n¨m 1494, ë tuæi 50, chØ 2 n¨m sau khi Colombus ph¸t hiÖn ra ch©u Mü, Pacioli trë l¹i Venice cho xuÊt b¶n xuÊt b¶n Ên phÈm thø n¨m m×nh, Summa de Arithmetica, Geometria, Proportioni et Proportionalita. Cuèn s¸ch nµy ®­îc coi lµ mét b¶n tãm l­îc vµ kiÕn gi¶i vÒ to¸n häc, trong ®ã sæ kÕ to¸n chØ lµ mét trong sè n¨m ®Ò môc ®­îc ®Ò cËp ®Õn víi 36 ch­¬ng ng¾n vÒ sæ kÕ to¸n. Vµo thêi ®iÓm ®ã, 10 th¸ng 11 n¨m 1494, tøc lµ míi mét phÇn t­ thÕ kû sau khi Gutenberg s¸ng chÕ ra m¸y ch÷, nªn viÖc xuÊt b¶n s¸ch lµ v« cïng ®¾t ®á. §iÒu ®ã cho thÊy viÖc Pacioli xuÊt b¶n c¸c t¸c phÈm nghiªn cøu khoa häc cña m×nh qu¶ thËt lµ kú c«ng. ý nghÜa cña Summa Trong vßng 1 thÕ kû ®Çu tiªn sau khi ®­îc c«ng bè, Summa ®­îc dÞch ra 5 ng«n ng÷ kh¸c nhau nh­ tiÕng Hµ lan, §øc, tiÕng Anh vµ ®· nhanh chãng ®ô¬c truyÒn b¸ kh¾p ch©u lôc. Cã lÏ nhiÒu ng­êi trong sè chóng ta kh«ng tr¸nh khái ng¹c nhiªn r»ng t¹i sao kÓ tõ sau Pacioli, ph­¬ng thøc ghi sæ kÕ to¸n d­êng nh­ kh«ng cã thay ®æi g× ®¸ng kÓ. Trong thùc tÕ, ®iÓm kh¸c nhau s¬ ®¼ng gi÷a kÕ to¸n hiÖn ®¹i vµ "Ph­¬ng ph¸p Venice " lµ cã sù bæ sung vµ tinh gi¶n h¬n nh»m ®¸p øng quy m« kinh doanh ngµy cµng ®­îc më réng. KÕ to¸n ph¸t triÓn xuyªn lôc ®Þa Vµo gi÷a thÕ kû 19, N­íc Anh ®ang ë vµo thêi kú thÞnh v­îng víi C¸ch m¹ng C«ng nghiÖp. N­íc Anh dÉn ®Çu vÒ s¶n xuÊt than ®¸, hµng dÖt b«ng vµ s¾t, vµ lµ trung t©m tµi chÝnh cña thÕ giíi. N¨m 1880 Institute of Chartered Accountants míi ®­îc h×nh thµnh ë Anh vµ xø Wales tËp hîp tÊt c¶ nh÷ng ng­êi hµnh nghÒ kÕ to¸n t¹i c¸c n­íc ®ã. Ngoµi 587 thµnh viªn ghi danh ®Çu tiªn, sau ®ã ®· bæ sung thªm 606 thµnh viªn lµ nh÷ng kÕ to¸n viªn cã kinh nghiÖm. Vµo cuèi nh÷ng n¨m 1800, mét sè l­îng lín cña t­ b¶n Anh ch¶y sang c¸c ngµnh c«ng nghiÖp ph¸t triÓn ë Hoa kú. C¸c kÕ to¸n viªn ng­êi Anh vµ Xcèt-len ®· sang Mü ®Ó kiÓm to¸n c¸c kho¶n môc ®Çu t­ nµy, vµ mét sè trong bän hä ®· tiÕp tôc ë l¹i vµ hµnh nghÒ ë Mü. Th­ môc thµnh phè tõ n¨m 1850 liÖt kª 14 kÕ to¸n viªn ®ang hµnh nghÒ t¹i New York, bèn ë Philadelphia vµ mét ë Chicago. §Õn n¨m 1886, con sè ®ã la 115 t¹i New York, 87 ë Philadelphia vµ 31 ë Chicago. Nh÷ng nhãm nh÷ng kÕ to¸n viªn ®· tËp hîp l¹i vµ ph¸t triÓn thµnh hiÖp héi kÕ to¸n chuyªn nghiÖp t¹i kh¾p c¸c thµnh phè Mü. N¨m 1887, hiÖp héi kÕ to¸n quèc gia ®Çu tiªn ë Mü ®­îc thµnh lËp lµ American Association of Public Accountants, tiÒn th©n cña American Institute of Certified Public Accountants. KÕ to¸n hiÖn ®¹i Cuèi thÕ kû 19 lµ thêi kú ph¸t triÓn cña kinh tÕ Mü song còng g¾n liÒn víi nh÷ng vô bª bèi tµi chÝnh. Sù tËp trung t­ b¶n th¸i qu¸ vµ ®Çu c¬ cæ phiÕu lµ nguyªn nh©n g©y ra khñng ho¶ng tµi chÝnh giai ®o¹n 1873-1893. Sù chuyÓn giao chÕ ®é tõ nhµ n­íc t­ b¶n sang ®Õ quèc mét pµ©n lµ ®Ó n¾m quyÒn kiÓm so¸t ho¹t ®éng tµi kho¸ vµ t¨ng c­êng ng©n s¸ch phôc vô cho c¸c cuéc chiÕn. Víi vá bäc chñ nghÜa céng hßa, ®Õ quèc Anh ®· tËp trung søc m¹nh chÝnh trÞ vµ tµi chÝnh trong tay hoµng ®Õ. B­íc sang nh÷ng n¨m 1920, nÒn kinh tÕ Mü b¾t ®Çu khñng ho¶ng, gi¸ c¶ trªn thÞ tr­êng rít xuèng ®Õn 40%. Luång TiÒn mÆt bÞ ®×nh chÖ, vèn vay trë nªn khan hiÕm. §¸p l¹i, c¸c doanh nghiÖp ®· th¾t chÆt quü tiÒn mÆt hiÒn thêi cña m×nh. T¹i thêi ®iÓm ®ã, ng­êi ta kh«ng cßn lùa chän nµo h¬n lµ ph¸t hµnh cæ phiÕu ®Ó thu hót vèn. Vµo nh÷ng n¨m 1940, b¸o c¸o ng©n s¸ch ®­îc ®­a vµo sö dông vµ nhanh chãng trë thanh bé phËn thiÕt yÕu cña b¸o c¸o tµi chÝnh. N¨m 1971, American Institure of Certified Public Accountants b¾t ®Çu yªu cÇu nép b¸o c¸o thu nhËp th­êng niªn cña c¸c cæ ®«ng. HiÖn nay, víi h¬n 330,000 thµnh viªn, AICPA lµ hiÖp héi kÕ to¸n chuyªn nghiÖp quèc gia hµng ®Çu cho CPAs ë Hoa kú. Trang Web-site cña hä ®Çy nh÷ng tµi liÖu h÷u Ých, kÓ c¶ tin tøc kÕ to¸n Mü gÇn ®©y nhÊt. Vào đầu năm 2005, các nước thành viên trong Liên minh châu Âu (EU), bao gồm cũ và mới thay hệ thống tiêu chuẩn kế toán và kiểm toán riêng của từng nước bằng một chuẩn mực kế toán và kiểm toán chung. Khác biệt trong hệ thống kế toán của từng quốc gia đã cản trở về mặt thương mại toàn cầu, báo cáo tài chính, xây dựng cấu trúc và qui trình về mặt luật pháp giữa các doanh nghiệp ở những quốc gia hoặc khu vực khác nhau. Vì vậy xu hướng của thế giới là hợp nhất để có một chuẩn mực thống nhất trong lĩnh vực kế toán và kiểm toán toàn cầu.  Trên thế giới có nhiều hệ thống báo cáo tài chính và tức nhiên, đi theo đó là tiêu chuẩn kế toán và kiểm toán khác nhau. Phổ biến nhất hiện nay là hệ thống chuẩn mực kế toán quốc tế và hệ thống báo cáo tài chính Mỹ. Còn ở Việt Nam, các doanh nghiệp thực hiện báo cáo tài chính theo hệ thống tiêu chuẩn quốc gia. Các doanh nghiệp nước ngoài hoạt động tại Việt Nam luôn lập hai hệ thống báo cáo tài chính, một báo cáo với cơ quan chức năng Việt Nam và một báo cáo về công ty mẹ. PhÇn II: Sù ph¸t triÓn cña KÕ to¸n ViÖt nam Trong xu thÕ ph¸t triÓn chung cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi nãi chóng vµ ngµnh kÕ to¸n nãi riªng, kÕ to¸n ViÖt nam còng ®· cã nh÷ng b­íc chuyÓn m×nh ®Ó mau chãng hoµ nhÞp víi tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®· vµ ®ang diÔn ra. TiÕp thu nÒn kinh tÕ v¨n ho¸ Trung Hoa qua hµng ngh×n n¾m B¾c thuéc, h¬n n÷a do cã vÞ trÝ th«ng th­¬ng ®­êng biÓn, ®­êng s«ng thuËn lîi, nghÒ kÕ to¸n ViÖt nam cã c¬ héi ph¸t triÓn tõ rÊt sím. Tuy vËy kÕ to¸n chØ phÇn lín phôc vô lîi Ých cho giai cÊp vua chóa, quan l¹i víi viÖc th¾t chÆt g¸nh nÆng ®Þa t«, thuÕ m¸ lªn ng­êi d©n. MÆt kh¸c, còng do chiÕn tranh diÔn ra liªn miªn khiÕn cuéc sèng ng­êi d©n lu«n bÞ x¸o trén, s¶n xuÊt bÞ ng­ng trÖ. ThÕ kû 20 ®· chøng kiÕn cuéc chiÕn tranh x©m l­îc cña thùc d©n Ph¸p, ®Õ quèc Mü ®· chia t¸ch ®Êt n­íc lµm hai phÇn. M·i ®Õn th¾ng lîi lÞch sö mïa xu©n n¨m 1975 l¹i nÒn ®éc lËp thèng nhÊt cho ®Êt n­íc sau h¬n mét thÕ kû chia c¾t. Lóc nµy chóng ta míi cã thÓ thùc hiÖn hÖ thèng kÕ to¸n ®éc lËp thèng nhÊt c¶ n­íc. Sau chiÕn tranh, ViÖt nam ®· x©y dùng hÖ thèng kÕ to¸n x· héi chñ nghÜa theo m« h×nh c¸c n­íc x· h«i chñ nghÜa, mµ ®iÓn h×nh lµ Liªn X« cò, mét m« h×nh cøng nh¾c, kh«ng phï hîp víi xu thÕ ph¸t triÓn kinh tÕ quèc tÕ nãi chung. Chúng ta đã có những chính sách tài chính riêng biệt, quy định đối với các doanh nghiệp Nhà nước mà không quy định đối với doanh nghiệp cổ phần và TNHH, còn kế toán chỉ là công cụ để ghi chép các hoạt động tài chính theo quy định của Nhà nước, mà chủ yếu để quyết toán thuế, do vậy, các báo cáo tài chính được ghi chép trên số liệu của kế toán rất khác nhau giữa doanh nghiệp Nhà nước và doanh nghiệp thuộc các thành phần khác, không tạo ra môi trường bình đẳng và sự đồng nhất, có thể so sánh được. Khắc phục hạn chế này, từ những năm 1993 - 1994 Việt Nam đã bắt đầu tiếp cận với các chuẩn mực quốc tế và được nghiên cứu một cách đầy đủ từ giai đoạn năm 1996- 1998, khi thực hiện dự án kế toán kiểm toán của cộng đồng châu Âu (EURO-TAPVIET). Kể từ năm 1999, chúng ta đã bắt tay vào soạn thảo và xây dựng chuẩn mực kế toán Việt Nam trên cơ sở hệ thống chế độ kiểm toán quốc tế. Đến tháng 12/2001, Bộ Tài chính ban hành 4 chuẩn mực đầu tiên và liên tiếp cho đến nay, sau 4 năm, đã ban hành được 22 chuẩn mực kế toán.: Th¸ng 10/ 2000, Bé Tµi chÝnh (MOF) ban hµnh c¸c s¾c lÖnh h­íng dÉn thùc hiÖn c¸c chuÈn mùc kÕ to¸n ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng t¹i ViÖt nam. C¸c doanh nghiÖp trong n­íc ph¶i tu©n thñ HÖ thèng KÕ to¸n ViÖt nam (VAS). C¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi trõ mét sè tr­êng hîp ngo¹i lÖ còng ph¶i tu©n thñ hÖ thèng kÕ to¸n nµy. Víi dù ®Þnh tiÕn tíi viÖc thùc hiÖn mét hÖ thèng kÕ to¸n thèng nhÊt, MOF ban hµnh mét bøc th­ x¸c nhËn vÞ thÕ cña m×nh yªu cÇu c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ph¶i tu©n thñ VAS kÓ tõ ngµy 1 th¸ng 1 n¨m 2001. nh÷ng c«ng ty mµ ®· kh«ng ¸p dông VAS ®Ó b¾t ®Çu ¸p dông VAS tõ 1 Th¸ng giªng 2001. Th¸ng 1/ 2001, Bé Tµi chÝnh (MOF) ®· th«ng qua ch­¬ng tr×nh x©y dùng mét hÖ thèng chuÈn mùc kÕ to¸n vµ kiÓm to¸n ViÖt nam. C¸c chuÈn mùc kÕ to¸n sÏ ®­îc x©y dùng dùa theo c¸c chuÈn mùc kÕ to¸n quèc tÕ, c¸c chuÈn mùc kiÓm to¸n c¾n cø theo C¸c chuÈn mùc kiÓm to¸n quèc tÕ. C¸c chuÈn mùc nãi trªn sÏ ®­îc ¸p dông ®èi víi tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp vµ c«ng ty kiÓm to¸n ho¹t ®éng t¹i ViÖt nam Th¸ng 4/ 2001, víi nç lùc xóc tiÕn ph¸t triÓn ho¹t ®éng kiÓm to¸n ë ViÖt nam, Bé Tµi chÝnh (MOF) ®· th«ng qua 6 chuÈn mùc míi vÒ kiÓm to¸n cã hiÖu lùc tõ 15 th¸ng 1 n¨m 2001, sè 250, 310, 500, 510, 520, 580. Th¸ng 4/2003, ViÖt nam th«ng qua c¸c chuÈn mùc kÕ to¸n ViÖt nam gåm 10 tiªu chuÈn (sè 01, 02, 03, 04, 06, 10, 14, 15, 16, 24) dùa trªn mét phÇn tõ c¸c tiªu chuÈn KÕ to¸n Quèc tÕ cã liªn quan IAS. Nh÷ng tiªu chuÈn nµy do Bé tr­ëng Bé Tµi chÝnh phª duyÖt thùc hiÖn ®­îc ¸p dông víi c¸c doanh nghiÖp thuéc tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c nhau ë ViÖt Nam thay thÕ nh÷ng nguyªn t¾c kÕ to¸n t­¬ng øng. C¸c chuÈn mùc sè 02, 03, 04, 14 cã hiÖu lùc ¸p dông ®èi víi c¸c b¸o c¸o tµi chinh n¨m 2002, c¸c chuÈn mùc cßn l¹i ¸p dông cho c¸c b¸o c¸o n¨m 2003. Ban hµnh theo theo s¾c lÖnh ngµy 26/6/2003 cña Thñ t­íng vµ theo nghÞ ®Þnh sè 129/2004/ND-CP ngµy 31/5/2004 cña chÝnh phñ, “Act on Accounting” (§¹o luËn kÕ to¸n) quy ®Þnh vÒ m« h×nh kÕ to¸n tiªu chuÈn vµ vÞ trÝ kÕ to¸n tr­ëng, kÕ to¸n viªn. Theo NghÞ ®Þnh nµy, doanh nghiÖp cã thÓ thuª dÞch vô kÕ to¸n cña mét c«ng ty kÕ to¸n hoÆc kiÓm to¸n chuyªn nghiÖp mµ kh«ng cÇn bè trÝ vÞ trÝ kÕ to¸n chuyªn biÖt.  C¸c n¨m 2003, 2004, 2005 lµ 3 n¨m liªn tiÕp chóng ta thùc hiÖn luËt kÕ to¸n, víi sù ban hµnh “Act of Accounting”, 3 s¾c lÖnh h­íng dÉn, hÖ thèng c¸c chuÈn mùc kÕ to¸n, c¸c quy ®Þnh ®èi víi kÕ to¸n tr­ëng, vµ ®èi víi viÖc hµnh nghÒ kÕ to¸n ®· t¹o mét hµnh lang ph¸p lý thuËn lîi ®èi víi ho¹t ®éng kÕ to¸n cña doanh nghiÖp ®ang ho¹t ®éng á ViÖt nam nãi chung. 15 năm là quãng thời gian đáng ghi nhận trong sự nghiệp phát triển kế toán, kiểm toán nước nhà. Chúng ta đã đạt một số thành tựu : 1- Đã tập trung quản lý thống nhất việc nghiên cứu, ban hành và đưa vào vận hành trong nền kinh tế quốc dân một hệ thống chế độ kế toán doanh nghiệp phù hợp với yêu cầu quản lý nền kinh tế thị trường, đã và đang thực hiện có hiệu quả trong mọi lĩnh vực hoạt động kinh tế, xã hội. 2 - Đổi mới một bước và đẩy mạnh tiến trình cải cách hệ thống kế toán Nhà nước, bao gồm cả kế toán quản lý quỹ NSNN, tài sản quốc gia và kế toán các đơn vị thụ hưởng NSNN, đang hướng đến việc xây dựng mới hệ thống kế toán Nhà nước theo hướng tập trung hình thành Tổng Kế toán Nhà nước. 3 - Bước đầu đã đạt được sự quản lý thống nhất chế độ kế toán ở một số lĩnh vực, như: chế độ kế toán ngân sách; chế độ kế toán NHNN và các TCTD; chế độ kế toán hộ kinh doanh; chế độ kế toán các hoạt động trên thị trường chứng khoán;... 4 - Chất lượng công tác kế toán đã được nâng cao một bước thích ứng với kinh tế thị trường và cơ chế quản lý mới, đáp ứng được sự điều hành và quản lý vi mô và vĩ mô. 5 - Bước đầu đã tạo lập được tiền lệ, điều kiện để từng bước lập lại trật tự, kỷ cương trong công tác kế toán. 6- Với hệ thống kế toán đã được đổi mới và đưa vào vận hành trong nền kinh tế quốc dân (Luật Kế toán ra đời, ban hành chuẩn mực kế toán, chuẩn mực kiểm toán;... trình độ công tác kế toán ở nước ta đã được nâng lên một bước, tiếp cận dần với kế toán các nước trên thế giới và trong khu vực. 7- Hoạt động kiểm toán đã ra đời và đang có những bước phát triển đáng kể đặc biệt là hoạt động kiểm toán độc lập, kiểm toán Nhà nước. 8- Hình thức tổ chức hoạt động mang tính chất nghề nghiệp của đội ngũ kế toán đã bắt đầu hình thành trong nền kinh tế quốc dân. Hội Kế toán Việt Nam đang vươn lên tham gia nhiệm vụ quản lý hành nghề và kiểm soát đạo đức kế toán viên, kiểm toán viên với tư cách là một Hội nghề nghiệp. Thực trạng kế toán Việt Nam: Sau 15 năm đổi mới, bên cạnh những mặt đã đạt được, hệ thống kế toán, kiểm toán Việt Nam còn nhiều tồn tại cần khắc phục: Hệ thống văn bản pháp luật về kế toán, kiểm toán còn thiếu, chưa đồng bộ, chưa thật sự phù hợp với thông lệ quốc tế, chưa thành mực thước kiểm tra, kiểm soát hoạt động của kinh tế thị trường: Pháp luật chủ yếu tập trung vào kế toán tài chính, điều tiết thuế chính vì thế thực trạng kế toán tại các doanh nghiệp cho thấy kế toán chúng ta thiên về việc phản ánh kế toán để đối phó với thuế nhiều hơn là phục vụ cho công tác tham mưu ra quyết định của Thủ trưởng đơn vị. Một tình trạng khá phổ biến trong khối các doanh nghiệp tư nhân, TNHH các doanh nghiệp nay đa phần là làm kế toán để đối phó với thuế, dẫn đến doanh nghiệp sợ thuế và từ đó nẩy sinh các tiêu cực nhũng nhiễu của cán bộ thuế. Một tình trạng nữa cần đề cấp đến là việc thực hiện và áp dụng các thông tư hướng dẫn về chế độ kế toán còn chưa đồng bộ, có nhiều văn bản bất hợp lý so với thực tế nhưng vẫn chưa sửa đổi hoặc thay đổi gây khó khăn trong việc thực thi: Chế độ công tác phí, chế độ tiền lương, chế độ phụ cấp độc hại.... Kế toán quản trị chưa được phát triển tại các doanh nghiệp Việt Nam mà đa số mới chỉ được áp dụng trong các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài. Việc tổ chức, chỉ đạo thực hiện của các cấp, các ngành và công tác kiểm tra kế toán trong một số ngành, một số địa phương hoặc cơ sở còn bị xem nhẹ; Công tác đào tạo đội ngũ kế toán, kiểm toán có trình độ cao chưa được thực hiện mà Đào tạo chuyên gia kế toán là một đòi hỏi cấp bách hiện nay: Kế toán là một nghề, cũng giống như các nghề khác; nghĩa là phải có chức danh nghề nghiệp để đánh giá theo từng cấp độ chuyên môn nghiệp vụ của những người làm việc trong lĩnh vực này. Mặt khác, trong xu thế hội nhập kinh tế thế giới và khu vực hiện nay, đòi hỏi kế toán không chỉ dừng lại trong phạm vi quốc gia mà phải mang tính toàn cầu. ở Việt Nam cũng cần phải có các chuẩn mực nghề nghiệp, chức danh nghề nghiệp, bảo đảm sự hành nghề theo những nguyên tắc và chuẩn mực thống nhất. Có nghĩa là cần phải đào tạo đội ngũ chuyên gia kế toán đạt tiêu chuẩn trình độ Việt Nam tương đương với tiêu chuẩn, trình độ của chuyên gia kế toánquốc tế.             Luật Kế toán đã được ban hành ngày 17/06/2003 đã tạo ra một hành lang pháp lý mới đối với các đơn vị kinh tế nói chung và các doanh nghiệp, tổ chức có vốn nước ngoài nói riêng. Đến nay, Nhà nước đã ban hành hai văn bản là Thông tư số 60/1997/TC-CĐKT ngày 01/09/1997 và Thông tư số 155/1998/TT-BTC ngày 08/12/1998 để hướng dẫn đăng ký và thực hiện chế độ kế toán áp dụng đối với doanh nghiệp, tổ chức có vốn nước ngoài. Tuy nhiên một số quy định về kế toán đối với loại hình đơn vị này đã tỏ ra bất cập, cần phải có những bổ sung, sửa đổi cho phù hợp để tạo ra sự thông thoáng làm lành mạnh hóa môi trường đầu tư. Về chuẩn mực kế toán Việt Nam: Đầu tháng 3/2005, Bộ Tài chính vừa ban hành thêm 6 chuẩn mực kế toán, đưa tổng số chuẩn mực kế toán quốc gia được ban hành lên con số 22. Việc xây dựng và áp dụng chuẩn mực kế toán đang đem lại nhiều lợi ích cho các doanh nghiệp và nền kinh tế quốc gia. Hình thành “sân chơi” bình đẳng - ích nước, lợi doanh nghiệp. Trong lĩnh vực quản lý tài chính thì chuẩn mực kế toán được ví như mực thước chuẩn phản ánh kết quả sản xuất, kinh doanh và hoạt động tài chính của doanh nghiệp. Mục tiêu của chuẩn mực kế toán là các báo cáo tài chính phải phản ánh đúng thực trạng kinh doanh của doanh nghiệp và phải so sánh được với nhau, nhưng không phải chỉ so sánh giữa các loại hình doanh nghiệp ở Việt Nam, mà của cả doanh nghiệp Việt Nam so với những doanh nghiệp nước ngoài, hoặc là doanh nghiệp nước ngoài cũng có thể so với doanh nghiệp Việt Nam. Vì thế, mục tiêu của chuẩn mực kế toán là rất cao và khác hẳn với cơ chế chính sách mà Việt Nam đã có từ những năm trước. Chuẩn mực kế toán Việt Nam phù hợp với chuẩn mực kế toán quốc tế thể hiện sự thừa nhận của nhà nước Việt Nam đối với các chuẩn mực kế toán quốc tế được áp dụng ở Việt Nam, cũng đồng nghĩa với việc Việt Nam có chấp nhận đổi mới theo cơ chế thị trường. Các chuẩn mực kế toán sẽ góp phần tạo thuận lợi cho môi trường đầu tư ở Việt Nam phù hợp với thông lệ quốc tế, để nhà đầu tư nước ngoài có thể đầu tư vào Việt Nam, hiểu Việt Nam và Việt Nam hiểu được quốc tế. Qua đó cũng giúp cho việc thực hiện chủ trương mở cửa và hội nhập của Việt Nam với nền kinh tế quốc tế; tạo ra môi trường kinh doanh bình đẳng giữa các thành phần kinh tế trong nước và doanh nghiệp nước ngoài, thu hút sự quan tâm của các nhà đầu tư tham gia vào phát triển nền kinh tế. Về phía các doanh nghiệp muốn làm ăn lâu dài, chính đáng sẽ có lợi nhiều vì nó tạo ra môi trường kinh doanh bình đẳng, tạo sự tin cậy giữa các doanh nghiệp khi áp dụng chuẩn mực kế toán. Tiếp tục hoàn thiện Để tiếp cận với các chuẩn mực kế toán là tương đối phức tạp và việc tiếp cận nó còn khá khó khăn đối với Việt Nam, đặc biệt là đối với những nghiệp vụ mới nảy sinh trong hoạt động kinh tế ở nước ta. Ông Bùi Văn Mai nhận xét, chúng ta không nên vội vàng ban hành tất cả các chuẩn mực kế toán với số lượng lớn, khiến đối tượng áp dụng bị rối, thấy phức tạp quá, không tiếp cận được. Hơn nữa cũng cần phải có thời gian để giáo viên các trường đại học kinh tế, tài chính tiếp cận với các chuẩn mực kế toán và đưa vào giáo trình giảng dạy. 22 chuẩn mực kế toán được ban hành trong thời gian khác nhau nên cần chuẩn hoá lại cho phù hợp với tình hình thực tiễn của nền kinh tế. Nếu so với hệ thống kế toán quốc tế bao gồm 36 chuẩn mực thì số lượng ban hành của ta cũng đã chiếm tỷ lệ khá cao. Có một số chuẩn mực kế toán đòi hỏi khắt khe và chưa phải là thời điểm thích hợp đưa ra áp dụng đối với nền kinh tế của Việt Nam thì chúng ta tạm chưa ban hành. Theo kế hoạch, từ nay đến cuối năm 2005, Bộ Tài chính sẽ ban hành thêm 5 chuẩn mực kế toán, nâng số chuẩn mực được ban hành lên 27 và sẽ tạm dừng lại ở đây. Trong năm 2006 và 2007, Bộ Tài chính sẽ tiến hành khảo sát, kiểm tra thực tế việc áp dụng các chuẩn mực kế toán tại doanh nghiệp; Cuối năm 2008 sẽ tổng kết đánh giá, đồng thời sửa đổi bổ sung 27 chuẩn mực kế toán đã ban hành, và ban hành lại một lúc các chuẩn mực kế toán này cho đồng bộ, thống nhất, phù hợp với tình hình hiện tại của nền kinh tế, đồng thời tiếp tục nghiên cứu để ban hành tiếp những chuẩn mực kế toán còn lại. Một số giải pháp: 1. Tiếp tục đổi mới và hoàn thiện khuôn khổ pháp lý về kế toán, kiểm toán phù hợp với định hướng phát triển nền kinh tế thị trường Việt Nam và thực hiện chính sách kinh tế mở, hội nhập với quốc tế và khu vực. Cụ thể là phải xây dựng và đưa vào thực hiện trong nền kinh tế quốc dân một hệ thống các văn bản quy phạm pháp luật về kế toán, kiểm toán một cách đồng bộ, hoàn chỉnh, tạo ra môi trường pháp lý thuận lợi cho việc tiến hành công việc kế toán, kiểm toán với một hệ thống các phương pháp và kỹ thuật kế toán tiên tiến thích ứng với trình độ phát triển kinh tế, đáp ứng yêu cầu của cơ chế quản lý kinh tế - tài chính nước ta và tiếp cận với chuẩn mực kế toán, kiểm toán quốc tế. 2. Tăng cường đổi mới tổ chức và nâng cao hiệu qủa hoạt động của các tổ chức làm nhiệm vụ chỉ đạo thực hiện công tác kế toán, kiểm toán trong nền kinh tế quốc dân nhằm đảm bảo các luật lệ, các chế độ kế toán được thực thi và phát huy tác dụng trong thực tiễn; thiết lập và giữ vững trật tự kỷ cương trong công tác kế toán, kiểm toán. 3. Tăng cường và hoàn thiện hoạt động kiểm toán trong nền kinh tế quốc dân (kể cả Kiểm toán độc lập, Kiểm toán Nhà nước và Kiểm toán nội bộ). Cụ thể là phải nâng cao chất lượng hoạt động kiểm toán; mở rộng thị trường kiểm toán (kể cả mở rộng ra thị trường nước ngoài); tăng cường quy mô và số lượng các đơn vị cung cấp dịch vụ kiểm toán nhằm đáp ứng nhu cầu kiểm toán trong điều kiện hội nhập. 4. Xây dựng đề án chiến lược về ứng dụng kỹ thuật tin học, làm căn cứ định hướng và bước đi cho việc thực hiện các chương trình ứng dụng tin học, từng bước hiện đại hoá công tác kế toán, kiểm toán và thông tin cho các ngành, các địa phương cho từng thời kỳ. Tổ chức soạn thảo và  ấn hành các tài liệu hướng dẫn có liên quan đến việc tin học hoá kế toán, tạo thuận lợi cho các đơn vị cơ sở thực hiện. 5. Xây dựng, từng bước hình thành đội ngũ nhân viên kế toán, kiểm toán chuyên nghiệp, lành nghề thích ứng với nền kinh tế thị trường. Cụ thể là phải: Nghiên cứu, ban hành đầy đủ hệ thống văn bản hướng dẫn thực hiện hệ thống chức danh, tiêu chuẩn cán bộ chuyên môn nghiệp vụ kế toán, kiểm toán. Tổ chức đội ngũ, tiến hành kiểm tra sát hạch trình độ để sắp xếp, sử dụng đội ngũ cán bộ kế toán theo chức danh tiêu chuẩn. Vận hành cơ chế chặt chẽ về việc tuyển chọn, thi tuyển, sát hạch để nâng cấp, nâng bậc, cấp chứng chỉ hành nghề cho cán bộ kế toán, kiểm toán viên. Cải tiến chương trình, nội dung đào tạo cán bộ kế toán trong các trường đại học và trung học, thực hiện chế độ bồi dưỡng, nâng cao trình độ định kỳ cho cán bộ. 6. Hoàn thiện tổ chức và nâng cao chất lượng hoạt động của các tổ chức nghề nghiệp (Câu Lạc bộ kế toán trưởng, Hội Kế toán Việt Nam). Tạo môi trường thuận lợi để cán bộ kế toán trao đổi nghề nghiệp, nâng cao tay nghề, đồng thời làm cầu nối để kế toán Việt Nam giao lưu với kế toán quốc tế. 7. Mở rộng quan hệ quốc tế tiến tới mở cửa hội nhập khu vực và thế giới về kế toán, kiểm toán. Chiến lược đổi mới hệ thống kế toán, kiểm toán Việt Nam giai đoạn 2001-2010 đưa ra 4 giải pháp tiếp tục thực hiện trong thời gian tới. Thứ nhất là xây dựng và hoàn thiện khuôn khổ pháp lý đồng bộ và thống nhất về kế toán, kiểm toán, đẩy mạnh công tác kiểm tra, giám sát của Nhà nước về hoạt động kế toán, kiểm toán.Văn bản pháp lý có tính cao nhất chi phối hoạt động này là Luật Kế toán sẽ có hiệu lực vào 1/1/2004; hiện tại có 2 nghị định hướng dẫn Luật Kế toán đang được hoàn chỉnh trình Chính phủ và Nghị định xử phạt hành chính trong lĩnh vực kế toán sẽ hoàn thiện trình Chính phủ vào cuối năm 2003 để cùng có hiệu lực thi hành từ 1/1/2004. Hệ thống chuẩn mực kiểm toán đã ban hành đến giai đoạn 5, chuẩn mực kế toán đã ban hành giai đoạn 2 và đang tiếp tục thực hiện và công bố các chuẩn mực còn lại khoảng đến hết năm 2004 thì hoàn thành về cơ bản. Theo Thứ trưởng Trần Văn Tá, trong thời gian tới sẽ tiếp tục hoàn thiện và cụ thể hoá một số chế độ kế toán đặc thù. Những công việc này theo lộ trình sẽ hoàn tất vào năm 2005 và tới khi đó cơ sở và khuôn khổ pháp lý cho kế toán và kiểm toán Việt Nam được coi là đầy đủ. Thứ hai là tiếp tục cải cách, hình thành và phát triển các tổ chức nghề nghiệp trong lĩnh vực kế toán, kiểm toán. Trước hết phải quy định rõ chức năng nhiệm vụ của Hội đồng quốc gia về kế toán và mối quan hệ giữa hội đồng với cơ quan quản lý Nhà nước nhằm tăng cường hiệu quả hoạt động nhằm giảm tính công quyền và nâng cao tính nghề nghiệp trong quản lý hoạt động kế toán, kiểm toán. Tiếp theo là hỗ trợ Hội kế toán Việt Nam nâng cao tính nghề nghiệp trong hoạt động dịch vụ kế toán, kiểm toán phù hợp với thông lệ quốc tế. Thứ ba là phát triển thị trường dịch vụ kế toán, kiểm toán. Đa dạng hoá loại hình doanh nghiệp kế toán, kiểm toán, mở rộng thị trường kế toán, kiểm toán, đa dạng hóa dịch vụ; nâng cao chất lượng dịch vụ kế toán, kiểm toán. Thứ tư là duy trì và mở rộng quan hệ hợp tác quốc tế, thực hiện các bước của tiến trình hội nhập kế toán, kiểm toán. Tại hội nghị, Phó Thủ tướng Vũ Khoan đã đánh giá cao những cố gắng, nỗ lực của những người làm công tác kế toán, kiểm toán. Đồng thời chỉ đạo hội nghị cần quan tâm tới 4 vấn đề lớn. Thứ nhất, những văn bản pháp quy về kế toán, kiểm toán chưa thật cụ thể, đầy đủ, và đồng bộ; vì vậy cần có hướng dẫn cụ thể và trước khi ban hành cần lấy ý kiến tham gia rộng rãi của các doanh nghiệp, và phải nhanh chóng điều chỉnh những văn bản cho phù hợp với thay đổi của cuộc sống. Thứ hai là song song với việc ban hành đồng bộ các văn bản pháp quy là đảm bảo cho chính sách đó được thực thi: phổ biến chính sách mới, thực hiện kiểm tra, kiểm soát việc thực hiện các hệ thống chế độ kế toán để đảm bảo tính minh bạch tình hình kinh doanh của doanh nghiệp. Thứ ba là kế toán và kiểm toán phải đáp ứng được yêu cầu của hội nhập: cần rà soát lại các văn bản pháp quy và sửa đổi cho phù hợp với thông lệ quốc tế; mở cửa thị trường kế toán, kiểm toán phù hợp với cam kết đã ký; đồng thời những người làm công tác kế toán, kiểm toán phải thông thạo được các luật chơi quốc tế. Thứ tư là đào tạo, đào taọ lại hệ thống những người làm kế toán về chuyên môn nghiệp vụ, trong sạch về đạo đức nghề nghiệp, phải kiên định, sao cho người làm công tác kế toán dám nói "không" với lãnh đạo.