Sự phát triển nhanh chóng của du lịch ở Ninh Bình (1992 – 2015)

TAÏP CHÍ KHOA HOÏC ÑAÏI HOÏC SAØI GOØN Soá 33 (58) - Thaùng 10/2017 147 Sự phát triển nhanh chóng của du lịch ở Ninh Bình (1992 – 2015) Rapid developments of tourism in Ninh Binh province (1992 – 2015) Hoàng Thị Thu Hương, Trường THCS Chánh Hưng, TP.HCM Hoang Thi Thu Huong, Chanh Hung Secondary School, HCMC Tóm tắt Ninh Bình có bề dày lịch sử 1000 năm kể từ triều vua Đinh Tiên Hoàng vào năm 968. Vùng đất địa linh, nhân kiệt Ninh Bình phát triển nhanh chóng từ khi được tái lập tỉnh năm 1992. Ninh Bình có tiềm năng to lớn phát triển du lịch và nhiều điểm du lịch nổi tiếng thu hút du khách cả trong và ngoài nước như Tam Cốc-Bích Động, Bái Đính- Tràng An, rừng nguyên sinh Cúc Phương, đầm Vân Long, đền Vua Đinh, Vua Lê, cố đô Hoa Lư. Du lịch Ninh Bình có sự phát triển vượt bậc từ khi quần thể Bái Đính - Tràng An được công nhận là di sản thiên nhiên và văn hóa của thế giới vào năm 2015. Từ khóa: Ninh Bình, du lịch, phát triển, văn hóa, điểm đến, di tích, sinh thái. Abstract Ninh Binh has a long history of 1000 years since the reign of Dinh Tien Hoang King in 968. Ninh Binh is a land of talented people and sacred area to achieve quick developments since its re-establishment (1992). It has huge potential development for tourism and there are a lot of famous tourist destinations attracting both domestic and foreign tourists such as Tam Coc-Bich Đong pagoda and cave, Bai Đinh Temple – Trang An, primitive forest Cuc Phuong, Van Long conserved wetland area, Dinh and Le Kings Temples, Hoa Lu ancient capital. Tourism of Ninh Binh has developed at a fast speed since Bai Dinh-Trang An complex received The World cultural and natural heritage certificate in 2015. Keywords: Ninh Binh, tourism, development, culture, destinations, relics, ecology. 1. Đặt vấn đề Case study (nghiên cứu điển hình) là cách thức đi sâu nghiên cứu về vấn đề chuyên biệt, trong đó có lịch sử, đặc biệt là về lịch sử địa phương hiện nay. Ninh Bình là một tỉnh có bề dày lịch sử, văn hóa, giàu truyền thống yêu nước và cách mạng, đã và đang thu hút sự quan tâm của các nhà nghiên cứu lịch sử. Nghiên cứu về các vấn đề liên quan tới phát triển kinh tế du lịch của Ninh Bình thời kỳ đổi mới, đặc biệt là khi tách tỉnh trở thành một vấn đề lý thú, một dạng đề tài nghiên cứu điển hình (case study) về lịch sử địa phương. 2. Ninh Bình - Vùng đất lịch sử văn hóa giàu tiềm năng phát triển du lịch Ngược dòng lịch sử, Ninh Bình gọi là châu Đại Hoàng - một trong 10 đạo của nước Đại Cồ Việt. Hoa Lư thuộc Ninh Bình là kinh đô của nước Đại Cồ Việt suốt các triều đại Đinh, Tiền Lê và đầu vương triều Lý (968 – 1010). Vào thời Lý, lúc đầu đất Ninh Bình là phủ Trường Yên; sau đó nó được gọi là châu Đại Hoàng: Đại là tên SỰ PHÁT TRIỂN NHANH CHÓNG CỦA DU LỊCH Ở NINH BÌNH (1992 – 2015) 148 gốc của châu Đại Hoàng sau đổi là Đại Hữu (nay là xã Gia Phương, huyện Gia Viễn - quê của Đinh Bộ Lĩnh). Theo An Nam chí lược của Lê Tắc, Ninh Bình thuộc phủ Trường An và giang lộ Đại Hoàng; sau đó Trấn Trường yên đổi thành trấn Thiên Quan thời Trần [5, tr.29]. Thời nhà Nguyễn, vào năm Gia Long thứ nhất (1802), Ninh Bình vẫn là Thanh Hoa ngoại trấn và lệ thuộc và Thanh Hoa. Theo diên cách, từ năm Minh Mạng thứ 3 (1822), đạo Thanh Bình đổi thành đạo Ninh Bình; đến năm Minh Mạng thứ 10 (1829), đạo Ninh Bình đổi thành trấn Ninh Bình và đặt thêm huyện mới Kim Sơn [7, tr.239]. Ninh Bình hợp nhất thành tỉnh Hà Nam Ninh (1976) theo quyết định của kỳ họp thứ 2 của Quốc hội nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Theo Nghị quyết của Quốc hội khóa VIII, kỳ họp 10 (ngày 26/12/1991), tỉnh Ninh Bình được tái lập. Từ ngày 1/4/1992, tỉnh Ninh Bình chính thức đi vào hoạt động theo tổ chức hành chính mới với 6 huyện (Gia Khánh, Gia Viễn, Nho Quan, Yên Khánh, Yên Mô, Kim Sơn), 1 thành phố, 1 thị xã. Ninh Bình là vùng đất địa linh có cố đô Hoa Lư của ba triều đại Đinh, Tiền Lê, và đầu vương triều Lý (968 - 1010) trong buổi đầu giành độc lập và xác lập tự chủ của dân tộc ta. Không chỉ vậy, Ninh Bình còn là vùng đất nhân kiệt sản sinh ra những con người nổi tiếng đóng góp to lớn cho lịch sử như Đinh Bộ Lĩnh, Trương Hán Siêu, Nguyễn Minh Không, Vũ Duy Thanh, Phạm Thận Duật v.v.. Và đây, cũng là vùng đất lịch sử văn hóa giàu tiềm năng phát triển kinh tế du lịch của tỉnh Ninh Bình. 3. Sự phát triển đột phá của kinh tế du lịch Ninh Bình (1992-2015) Kể từ khi tái lập tỉnh Ninh Bình (01/4/1992) đến nay, Ninh Bình đẩy nhanh tốc độ phát triển kinh tế, đưa du lịch thành ngành kinh tế mũi nhọn của tỉnh, Ninh Bình nỗ lực phấn đấu trở thành tỉnh phát triển khá ở đồng bằng sông Hồng [2]. Cùng với các ngành kinh tế khác, du lịch Ninh Bình cũng đang chuyển sang cơ chế mới, nâng cao chất lượng phục vụ du khách trong, ngoài nước. Kể từ năm 2006, sau NQ15/NQ-TU của Ban chấp hành Đảng bộ tỉnh (ngày 13/7/2009) về phát triển kinh tế du lịch đến năm 2020, định hướng 2030 triển khai đã bước đầu đạt những kiệu quả nhất định. Sản phẩm du lịch được hiểu là một tổng thể các yếu tố đồng bộ hợp thành, gồm: tài nguyên du lịch (tài nguyên thiên nhiên và xã hội), cơ sở vật chất kỹ thuật du lịch (các loại hình dịch vụ du lịch); môi trường tự nhiên và xã hội tại các điểm du lịch. Du lịch Ninh Bình có sự phát triển đột phá, bởi không chỉ tập trung khai thác và hưởng thụ tài nguyên du lịch sẵn có mà tỉnh đã xây dựng thái độ tôn trọng di sản văn hóa, từ các công ty lữ hành, các du khách trong và ngoài nước. Địa phương đã xác định giữa bảo vệ, giữ gìn di tích lịch sử văn hóa gắn với phát triển du lịch bền vững là trách nhiệm chung cho toàn xã hội [4, tr.35]. Hai bộ phận cấu thành quan trọng là tài nguyên thiên nhiên trong kinh tế du lịch (điều kiện tự nhiên, địa hình, cảnh quan, khí hậu, thủy văn) và tài nguyên văn hóa - liên quan đến hoạt động con người ở địa phương (như tâm linh, lễ hội lịch sử và truyền thống lễ hội, ẩm thực) được du lịch Ninh Bình khai thác hợp lý, bền vững, tạo ra bước phát triển vượt bậc khi so với các địa phương khác. Ninh Bình có các quần thể danh lam thắng cảnh, các cụm di tích lịch sử văn hóa, sinh thái nổi tiếng, gắn với đủ mọi HOÀNG THỊ THU HƯƠNG 149 cảnh quan vừa có cảnh quan sinh thái đồng bằng, ven biển, bán sơn địa: khu hang động và du lịch sinh thái Tràng An, Tam Cốc – Bích Động, động Thiên Tôn (huyện Hoa Lư); núi Cánh Diều (thành phố Ninh Bình); khu bảo tồn thiên nhiên vườn quốc gia Cúc Phương (huyện Nho Quan), đầm ngập nước Vân Long (Gia Viễn), cố đô Hoa Lư (huyện Hoa Lư), làng thuê ren Văn Lâm, làng nghề làm đá Ninh Vân (huyện Hoa Lư, các xã dệt chiếu cói truyền thống ở Yên Khánh, Kim Sơn v.v... Như vậy, Ninh Bình có nguồn tài nguyên thiên nhiên và xã hội rất đa dạng, tạo cơ sở cho sự phát triển vượt bậc kinh tế du lịch của tỉnh những năm gần đây. Ngành du lịch Ninh Bình có những bước phát triển đột phá, tập trung vào du lịch lịch sử văn hóa, du lịch tâm linh và du lịch sinh thái. Cùng với các dự án du lịch trọng điểm, khu du lịch Tràng An, Bái Đính, Tam Cốc – Bích Động, khu du lịch lịch sử - văn hóa Cố đô Hoa Lư... Đặc biệt, năm 2015 quần thể danh thắng Tràng An được UNESCO ghi danh là Di sản Văn hóa và Thiên nhiên thế giới, di sản hỗn hợp đầu tiên của Đông Nam Á, mở ra cơ hội, vận hội lớn đưa du lịch Ninh Bình trở thành ngành kinh tế trọng yếu của tỉnh [6]. Bên cạnh đó, tỉnh Ninh Bình có chính sách khuyến khích xây dựng cơ sở phục vụ khách lưu trú, phát triển cả về số lượng và chất lượng. Du lịch Ninh Bình có lợi thế phát triển do về vị trí địa lý, điều kiện giao thông thuận tiện. Phần lớn các điểm du lịch của tỉnh có thể kết nối với các cụm, điểm du lịch của các tỉnh Hà Nam, Nam Định, Thanh Hóa, Hà Nội, Tp. Hồ Chí Minh v.v để tạo ra nhiều tuyến du lịch hấp dẫn trong không gian rộng lớn. Từ sau khi tái lập tỉnh năm 1992, du lịch tỉnh Ninh Bình được đầu tư và phát triển mạnh. Bên cạnh vốn đầu tư ngân sách nhà nước và của tỉnh, nhiều dự án đầu tư của các doanh nghiệp tư nhân, các tổ chức kinh tế, xã hội trong và ngoài tỉnh như: dự án sinh thái Tràng An, dự án phát triển khu du lịch Đồng Chương, dự án mở rộng khu du lịch Tam Cốc Bích Động, nước khoáng nóng Kênh Gà... Du lịch và hoạt động du lịch ở Ninh Bình thực sự trở thành một trong những ngành kinh tế mũi nhọn của tỉnh từ sau Đại hội Đảng bộ tỉnh Ninh Bình lần thứ XII (tháng 8/2992). Đầu tư du lịch và dịch vụ du lịch đã có những chuyển biến nhanh chóng. Đến năm 1995, trên địa bàn tỉnh đã có 3 đơn vị kinh doanh của Nhà nước, trong đó có 2 đơn vị do địa phương quản lý. Nhiều di tích lịch sử, văn hóa phục vụ cho du lịch đã được Ninh Bình đầu tư kinh phí để trùng tu, tôn tạo, hạ tầng cơ sở ở các điểm tham quan du lịch đã được cải tạo, nâng cấp hoặc xây dựng mới. Sự phát triển của ngành du lịch tỉnh Ninh Bình được đánh dấu bằng số cơ sở kinh doanh du lịch và lưu trú phục vụ cho du khách, từ 3 cơ sở kinh doanh du lịch, 4 khách sạn, nhà hàng thuộc nhà nước do địa phương quản lý và 2.545 cơ sở kinh doanh khách sạn, của tư nhân năm 2000; đến năm 2006 trên địa bàn tỉnh có 7 cơ sở kinh doanh du lịch, có 4 cơ sở tư nhân, 2.888 cơ sở kinh doanh khách sạn, nhà hàng tư nhân, cá thể [1, tr.116]. Bên cạnh đó là, số lượng khách du lịch đến Ninh Bình mỗi năm tăng lên 20%; khách du lịch nước ngoài chiếm trên 40% [3]. Và số ngày khách du lịch lưu trú ngày càng tăng, tập trung nhiều ở khu du lịch Tràng An, Cúc Phương, Tam Cốc – Bích Động... Đạt được kết quả trên là do, các sản phẩm và chất lượng du lịch trên địa bàn tỉnh ngày càng đáp ứng tốt hơn nhu cầu đa dạng của khách SỰ PHÁT TRIỂN NHANH CHÓNG CỦA DU LỊCH Ở NINH BÌNH (1992 – 2015) 150 du lịch trong và ngoài nước Sự phát triển dịch vụ du lịch tỉnh Ninh Bình đã có đóng góp to lớn về thu hút lực lượng lao động, giải quyết được việc làm cho nhân dân địa phương trong thời gian nông nhàn và đảm bảo kinh tế gia đình. Vào năm 1992, số người kinh doanh du lịch trên địa bàn tỉnh là 170 người, năm 2005 có 4.638 người [1, tr.117]. Ngoài ra, Ninh Bình còn hàng nghìn cơ sở kinh doanh ăn uống, nhà nghỉ tư nhân, hàng nghìn lao động tham gia dịch vụ chở khách, bán hàng, hướng dẫn, giới thiệu du lịch và các dịch vụ du lịch khác. Doanh thu của ngành du lịch và dịch vụ du lịch trên địa bàn tỉnh cũng tăng nhanh: năm 2007 đạt 11,4 tỷ đồng, tăng 26,6% so với năm 2006, gấp 1,7 lần so với năm 2005, gấp 7,5 lần so với năm 2000. Thành phố Ninh Bình và huyện Hoa Lư là nơi có khách du lịch và doanh thu du lịch cao nhất trong cả tỉnh[1, tr.121]. Nho Quan và Gia Viễn là hai huyện có mức doanh thu du lịch tăng trong những năm gần đây do có khu du lịch Tràng An – Bái Đính, suối nước nóng Kênh Gà, khu bảo tồn thiên nhiên Vân Long... đã thu hút được lượng khách du lịch ngày càng đông đảo, cùng với đó là chất lượng phục vụ, nghỉ dưỡng đáp ứng được yêu cầu của đa số du khách trong và ngoài nước. Để thúc đẩy du lịch trên địa bàn tỉnh Ninh Bình phát triển nhanh, bền vững, trở thành ngành kinh tế mũi nhọn của tỉnh, ngày 17/12/2007, Ủy ban nhân dân tỉnh đã phê duyệt Quy hoạch tổng thể phát triển du lịch tỉnh Ninh Bình đến năm 2010 và định hướng đến năm 2030. Ngành du lịch Ninh Bình đạt 2 triệu lượt khách tham quan du lịch (trong đó có 800 nghìn lượt khách quốc tế), thu nhập từ du lịch đạt 435,6 tỷ đồng (khoảng 39,6 triệu USD), giải quyết việc làm cho 2.850 lao động trực tiếp và 5.700 lao động gián tiếp làm việc trong ngành du lịch (2010). Không gian phát triển du lịch của tỉnh được tổ chức thành 7 khu hành chính, 9 tuyến du lịch nội tỉnh, 10 tuyến du lịch liên tỉnh và quốc tế [9]. Quần thể danh thắng Tràng An-Bái Đính được UNESCO công nhận là Di sản Văn hóa và Thiên nhiên thế giới (23/1/2015) là một sự quảng cáo tốt cho du lịch Ninh Bình phát triển cao hơn trước, giúp thu hút du khách đông đảo trong nước và quốc tế. Hoạt động du lịch phát triển toàn diện gắn với quần thể danh thắng Tràng An: kết cấu hạ tầng du lịch được tăng cường, sản phẩm du lịch đa dạng. Các điểm du lịch được nâng lên về chất lượng; cơ sở lưu trú trên địa bàn Ninh Bình cơ bản đáp ứng nhu cầu. Lượng du khách đến Ninh Bình không ngừng tăng lên. Đó là lí do số lượt khách đến tham quan các điểm du lịch đạt 6 triệu lượt vào năm 2015 (gấp 2 lần so với năm 2010), trong đó khách quốc tế đạt 0,6 triệu lượt, khách lưu trú đạt 0,42 triệu lượt; doanh thu từ du lịch đạt 1.419 tỷ đồng [3]. Du lịch lịch sử văn hóa, tâm linh, sinh thái ở Ninh Bình đã được nhìn nhận như là một phương tiện quảng bá và phát huy hiệu quả các giá trị văn hóa mang đậm bản sắc dân tộc của các cộng đồng cư dân ở Ninh Bình. Không phải ngẫu nhiên mà Hollywood chọn Đầm Vân Long, Gia Viễn, Ninh Bình có cảnh sắc thiên nhiên tuyệt đẹp làm địa điểm để cho cảnh quay phim Kong: Skull Island. Sau khi phim công chiếu đạt doanh thu kỷ lục trên toàn thế giới, làng thổ dân ở Vân Long xây dựng thành điểm du lịch nổi tiếng từ 15/4/2017 và cho đến nay đã thu hút rất đông đảo du khách trong nước và quốc tế [8]. Ninh Bình không ngừng bảo tồn, tôn HOÀNG THỊ THU HƯƠNG 151 tạo và phát huy giá trị di sản, các di tích lịch sử - văn hóa; đa dạng hóa các sản phẩm du lịch gắn với phát triển văn hóa và tăng cường công tác quản lý nhà nước về văn hóa, du lịch bền vững, tăng trưởng gắn liền với bảo vệ môi trường bảo vệ cảnh quan môi trường. Đồng thời, Ninh Bình mở rộng quan hệ hợp tác, phối hợp chặt chẽ, tạo được sự liên kết với các tỉnh, liên kết vùng để phát triển kinh tế - xã hội, nhất là phát triển du lịch. 4. Kết luận Với vị trí nằm ở cực Nam đồng bằng sông Hồng, Ninh Bình có thế mạnh phát triển về kinh tế du lịch với nhiều danh lam thắng cảnh nổi tiếng như: cố đô Hoa Lư, quần thể danh thắng Tràng An, chùa Bái Đính, khu ngập nước Vân Long, rừng Cúc Phương khu Tam Cốc – Bích Động, nhà thờ đá Phát Diệm v.vTuy nhiên, kể từ khi Ninh Bình cùng tiến hành đổi mới (1986), ngành du lịch tỉnh vẫn phát triển chậm chạp, chưa khai thác tiềm năng tự nhiên, xã hội đa dạng của địa phương, chưa có sự bứt phá. Những năm sau khi tái lập tỉnh Ninh Bình (1992), hoạt động du lịch đã có bước phát triển đột phá, thu hút đông đảo du khách trong và ngoài nước. Tỉnh Ninh Bình đã rất sớm nhận ra ưu thế và thế mạnh vượt trội của du lịch so với các ngành kinh tế khác ở địa phương. Do xác định đúng về thế mạnh, du lịch Ninh Bình có bước phát triển đột phá, chú ý khai thác bền vững tài nguyên du lịch vừa phong phú, vừa độc đáo của địa phương. Doanh thu từ hoạt động du lịch ngày càng tăng, chất lượng dịch vụ du lịch trên địa bàn tỉnh ngày càng đáp ứng tốt hơn nhu cầu du khách trong và ngoài nước. Ninh Bình đã quản lý và phát huy hiệu quả giá trị cao của Di sản Văn hoá và Thiên nhiên thế giới Quần thể danh thắng Tràng An. Các điểm du lịch sinh thái, kết hợp lịch sử, văn hóa và tâm linh như Vân Long, rừng Cúc Phương, Tam Cốc - Bích Động, Tràng An, động Thiên Tôn được gìn giữ và khai thác bền vững có sự tham gia, gắn với quyền lợi của nhân dân địa phương. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Cục thống kê Ninh Bình (2012), Ninh Bình 20 năm xây dựng và phát triển (1/2/1992 – 1/4/2012), Nxb Thống kê, Hà Nội. 2. Đảng bộ Ninh Bình, Văn kiện Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh Ninh Bình lần thứ XX, tháng 1/2011, Tài liệu lưu hành nội bộ. 3. Đảng bộ Ninh Bình, Văn kiện Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh Ninh Bình lần thứ XXI, tháng 09/2015, Tài liệu lưu hành nội bộ. 4. Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam (2015), Bảo tồn và phát huy giá trị di sản lịch sử-văn hóa phục vụ phát triển du lịch, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội. 5. Lê Tắc (1961), An Nam chí lược, Viện Đại học Huế xuất bản, Huế. 6. Quần thể danh thắng Tràng An, di sản thế giới tại Việt Nam, tid=44 7. Quốc Sử quán Triều Nguyễn (1997), Đại Nam nhất thống chí, Tập 3, Nxb Thuận Hóa, Huế. 8. Sau "Kong: Skull Island", hãy tới ngay Ninh Bình vì mùa xuân đang là thời điểm nơi đây đẹp nhất, island-hay-toi-ngay-ninh-binh-vi-mua-xuan- dang-la-thoi- 9. Ủy ban Nhân dân tỉnh Ninh Bình (2007), Quyết định vấn đề Phê duyệt Quy hoạch tổng thể phát triển du lịch tỉnh Ninh Bình từ năm 2010 đến 2015, Số 2845/QĐ-UBND, ngày 17 tháng 12 năm 2007, Tài liệu lưu hành nội bộ. Ngày nhận bài: 05/8/2017 Biên tập xong: 15/10/2017 Duyệt đăng: 20/10/2017