Tác động của hiện tượng đô la hóa tới nền kinh tế Việt Nam

MỤC LỤC I/ Kh¸i niÖm vÒ ®«la hãa II/ T¹i sao nÒn kinh tÕ ViÖt Nam l¹i cã hiÖn t­äng “§« la hãa” ? III/ Thùc tr¹ng “®«la hãa” ë ViÖt Nam 1. “§« la hãa” tiÒn göi. 2. “§« l¸ hãa” cho vay. 3. “§« la hãa” trong x· héi. IV/ T¸c ®éng cña hiÖn t­îng ®« la hãa tíi nÒn kinh tÕ ViÖt Nam Những tác động tích cực: Những tác động tiêu cực: V/ Nh÷ng gi¶i ph¸p h¹n chÕ t×nh tr¹ng “®« la hãa” I. Kh¸i niÖm vÒ ®«la hãa §«la hãa cã thÓ hiÓu mét c¸ch th«ng th­êng lµ trong mét nÒn kinh tÕ khi ngo¹i tÖ ®­îc sö dông mét c¸ch réng r·i thay thÕ cho ®ång b¶n tÖ trong toµn bé hoÆc mét sè chøc n¨ng tiÒn tÖ, nÒn kinh tÕ ®ã bÞ coi lµ ®« la ho¸ toµn bé hoÆc mét phÇn. Ph©n lo¹i : vÒ c¬ b¶n ®« la ho¸ gåm 3 lo¹i chÝnh : ®«la hãa kh«ng chÝnh thøc ( Unofficial Dollarization), ®«la hãa ho¸ b¸n chÝnh thøc (Semiofficial Dollarization) vµ ®«la hãa chÝnh thøc (Official Dollarization). + §«la hãa kh«ng chÝnh thøc lµ tr­êng hîp ®ång ®« la ®­îc sö dông réng r·i trong nÒn kinh tÕ, mÆc dï kh«ng ®­îc quèc gia ®ã chÝnh thøc thõa nhËn. + Đôla hoá bán chính thức là những nước có hệ thống lưu hành chính thức hai đồng tiền. Ở những nước này, đồng ngoại tệ là đồng tiền lưu hành hợp pháp, và thậm chí có thể chiếm ưu thế trong các khoản tiền gửi ngân hàng, nhưng đóng vai trò thứ cấp trong việc trả lương, thuế và những chi tiêu hàng ngày. Các nước này vẫn duy trì một ngân hàng trung ương để thực hiện chính sách tiền tệ của họ. + Đôla hoá chính thức (hay còn gọi là đôla hoá hoàn toàn) xảy ra khi đồng ngoại tệ là đồng tiền hợp pháp duy nhất được lưu hành. Nghĩa là đồng ngoại tệ không chỉ được sử dụng hợp pháp trong các hợp đồng giữa các bên tư nhân, mà còn hợp pháp trong các khoản thanh toán của Chính phủ. Nếu đồng nội tệ còn tồn tại thì nó chỉ có vai trò thứ yếu và thường chỉ là những đồng tiền xu hay các đồng tiền mệnh giá nhỏ. Thông thường các nước chỉ áp dụng đô la hoá chính thức sau khi đã thất bại trong việc thực thi các chương trình ổn định kinh tế. Đôla hoá chính thức không có nghĩa là chỉ có một hoặc hai đồng ngoại tệ được lưu hành hợp pháp. Tuy nhiên, các nước đô la hoá chính thức thường chỉ chọn một đồng ngoại tệ làm đồng tiền hợp pháp. II/ T¹i sao nÒn kinh tÕ ViÖt Nam l¹i cã hiÖn t­äng “§« la hãa” ? Vào đầu năm 2001, nếu có 1 đồng Việt Nam (VNĐ) đem gửi ngân hàng với lãi suất khoảng 8%/năm thì đến thời điểm hiện, sẽ có được 1,47 đồng. Nhưng nếu đem số tiền này đi mua đô la Mỹ (USD), sau đó gửi vào ngân hàng với lãi suất bình quân 3%/năm cộng với phần tăng giá của đồng đô la so với đồng tiền Việt Nam trong 5 năm qua khoảng 9% thì số tiền nhận được chỉ là 1,26 đồng. Làm một phép tính ngược lại, vào đầu năm 2001, nếu có 1 USD đem gửi ngân hàng, sau 5 năm chỉ nhận được 1,16 USD, nhưng nếu đổi ra VNĐ đem gửi ngân hàng, thì con số này là 1,35 USD. Từ hai ví dụ trên cho thấy, trong 5 năm qua, gửi tiết kiệm bằng tiền đồng có lợi hơn rất nhiều so với gửi bằng đồng đô la. Tuy nhiên, vào ngày 31/12/2000, số dư tiền gửi bằng ngoại tệ chỉ vào khoảng 4,5 tỷ USD, chiếm 23,7% tổng phương tiện thanh toán của toàn nền kinh tế, nhưng đến ngày 31/12/2004, số dư tiền gửi bằng ngoại tệ đã hơn 7 tỷ USD (hiện nay khoảng 8 tỷ), chiếm 23,9% tổng phương tiện thanh toán. Nh­ v©y l­îng tiÒn göi b»ng ngo¹i tÖ vÉn t¨ng lªn. Tại sao người ta vẫn thích gửi tiết kiệm bằng ngoại tệ, thích giữ ngoại tệ trong túi? Phải chăng công chóng không thể tính toán thiệt hơn trong việc giữ nội tệ hay ngoại tệ? Mà nguyên nhân chính là do những cú sốc về tiền tệ trong khoảng 20 năm qua. Cụ thể là việc phá giá VNĐ vào những năm sau 1985 và những năm 1997-1998. Sau hai đợt phá giá này, những người giữ tiền đồng cảm thấy bị thiệt hại rất lớn so với việc giữ bằng đồng ngoại tệ. Thêm vào đó là hiện tượng lạm phát phi mã trong những năm cuối thập niên 1980 và đầu thập niên 1990 càng góp phần làm cho VNĐ mất giá quá nhanh và làm cho người giữ tiền cảm thấy bị thiệt thòi nhiều hơn nữa. Rõ ràng, những cú sốc liên tục xảy ra đã làm cho người ta cảm thấy rủi ro rất lớn khi chuyển từ ngoại tệ sang VND. Đó là khía cạnh tiền gửi tiết kiệm. Khía cạnh thích sử dụng đồng USD thì dễ giải thích hơn nhiều. Nếu trong một chuyến công cán, một người cần chi tiêu khoảng 30 triệu đồng, thì người đó cần phải mang theo 60 tờ 500.000 hoặc 300 tờ 100.000. Nhưng nếu mang bằng USD chỉ cần khoảng 20 tờ 100 đô, nếu bằng ơ rô chỉ cần 3 tờ 500 EUR. TiÖn lîi h¬n nhiÒu. Khi mua hàng từ nước ngoài phải trả bằng ngoại tệ, nên khi bán, mặc dù có thể trả bằng tiền đồng, nhưng giá vẫn được yết bằng USD để tránh rủi ro tỷ giá. Và, nếu ai đã từng một lần ghé qua các trung tâm đào tạo có yếu tố nước ngoài thì học phí cũng đều phải tính bằng USD. Chính những điều này đã tạo ra tâm lý cho rằng việc mua bán được thực hiện bằng USD chứ không phải tiền đồng. Ngoµi ra cßn mét nguyªn nh©n kh¸c ®ã lµ nguån USD tiÒn mÆt ®­a vµo n­íc ta ngµy cµng t¨ng nhanh tõ c¸c nguån nh­: nguån kiÒu hèi víi møc t¨ng trung b×nh trªn 10%/n¨m;nguån viÖn trî kh«ng hoµn l¹i(ODA); ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi vµo VN tiÕp tôc t¨ng tr­ëng kh¸ (n¨m 2004 VN thu hót ®­îc kho¶ng trªn 4,1 tû USD ); kim ng¹ch xuÊt khÈu t¨ng m¹nh trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y( n¨m 2004 kim ng¹ch xuÊt khÈu ®¹t 26 tû USD, t¨ng gÇn 28,9% ). Chừng đó nguyên nhân thôi cũng đủ để đồng đô la chiếm lĩnh một vị trí đáng kể trong các phương tiện thanh toán và làm cho tình trạng “đôla hoá” ë n­íc ta ngày một trầm trọng hơn. III/ Thùc tr¹ng “®«la hãa” ë ViÖt Nam “§« la hãa” diÔn ra ë c¸c n­íc trªn thÕ giíi rÊt kh¸c nhau vµ ®­îc ®¸nh gi¸ qua c¸c chØ tiªu nh­: tØ lÖ tiÒn göi b»ng ngo¹i tÖ trªn tæng ph­¬ng tiÖn thanh to¸n, tØ träng cho vay b»ng ngo¹i tÖ so víi tæng d­ nî cho vay cña nÒn kinh tÕ. Ngoµi hai h×nh thøc nµy cßn cã thÓ x¸c ®Þnh møc ®é ®« la hãa cña nÒn kinh tÕ b»ng møc ®é ®« la hãa trong x· héi. 1. “§« la hãa” tiÒn göi. T×nh tr¹ng l¹m ph¸p cao cña ®ång néi tÖ cuèi nh÷ng n¨m 80, ®Çu nh÷ng n¨m 90 ®· khiÕn ng­êi tiªt kiÖm lùa chän h×nh thøc tiÕt kiÖm b»ng USD ®Ó phßng ngõa rñi ro. ¶nh h­ëng cña l¹m ph¸t ®Õn thêi k× sau vÉn cßn kh¸ lín lªn t©m lÝ ng­êi tiÕt kiÖm vÉn lùa chän ngo¹i tÖ, ®Æc biÖt lµ ®« la Mü. Thªm vµo ®ã n¨m 2000 tèc ®é t¨ng tiÒn göi VN§ th¸ng 9 so víi th¸ng 12 n¨m 1999 lµ 24,9%, trong khi ®ã tèc ®é t¨ng tiÒn göi b»ng ngo¹i tÖ lªn ®Õn 34,27%. C¬ cÊu tiÒn göi ngo¹i tÖ trong tæng vèn huy ®éng cña hÖ thèng ng©n hµng §¬n vÞ: % N¨m 1995 1996 1997 1998 1999 2000 Ngo¹i tÖ 33.5 31.7 33.2 33.6 39.1 45.3 VN§ 66.5 68.3 66.8 66.4 60.9 54.7 Sau khi gi¶m bít vµo giai ®o¹n 1995-1998, møc ®é “®«la hãa” cao ®· trë l¹i vµo n¨m 1999 vµ cao thù sù vµo n¨m 2000 Tû lÖ tiÒn göi b»ng USD trªn tæng l­îng tiÒn göi vµo Ng©n hµng ViÖt Nam (tÝnh ®Õn th¸ng 9/2004) N¨m 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 Tû lÖ % 21 20.3 23.6 24.6 26.1 26.9 31.7 28.4 23.6 22 Tr­íc n¨m 1995 t×nh tr¹ng “®«la hãa” t¨ng m¹nh, NHNN VN ®· cè g¾ng ®¶o ng­îc qu¸ tr×nh ®«la hãa nÒn kinh tÕ vµ ®· gi¶m bít ®­îc møc tiÒn göi b»ng ®« la mü xuèng cßn 20.3% vµo n¨m 1996. §Õn n¨m 1997 cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÔn tÖ Ch©u ¸ khiÕn n­íc ta còng bÞ ¶nh h­ëng. Cuéc khñng ho¶ng lµm ®ång tiÒn ViÖt Nam gi¶m gi¸ trÞ vµ VN l¹i tiÕp tôc chÞu søc Ðp cña t×nh tr¹ng “®«la hãa”. Trong c¸c n¨m tiÕp theo, møc “®«la hãa” tiÒn göi USD trong c¸c ng©n hµng VN ®· t¨ng trë l¹i, tÝnh ®Õn cuèi n¨m 2001, tû lÖ nµy ®· lµ 31,7%, nh­ng vµo c¸c n¨m tiÕp theo t× tû lÖ nµy ®· cã xu h­íng gi¶m ®i vµ ®Õn hÕt th¸ng 9/2004 chØ cßn 22%. §©y lµ mét tÝn hiÖu tÝch cùc cho thÊy t×nh tr¹ng “®«la hãa” tµi s¶n nî trong hÖ thèng ng©n hµng th­¬ng m¹i ®ang ®­îc kiÒm chÕ mét c¸ch cã hiÖu qu¶, ng­êi d©n ngµy cµng cã lßng tin vµo VND h¬n. Tuy nhiªn ®ã chØ lµ con sè t­¬ng ®èi, nÕu tÝnh vÒ sè tiÒn göi tuyÖt ®èi th× kh«ng ngõng t¨ng lªn, n¨m 1995 lµ 1,5 tû USD ®Õn 2005 kho¶ng 8 tû USD. Ta thÊy r»ng “®«la hãa” kh«ng chØ diÔn ra ë khu vùc tiÒn göi tiÕt kiÖm cña d©n c­ mµ cßn xuÊt hiÖn ë c¸c tæ chøc kinh tÕ x· héi. TiÒn göi cña tæ chøc kinh tÕ x· héi t¨ng m¹nh kh«ng chØ lµ do l·i xuÊt huy ®éng USD trong n¨m 2000 t¨ng cao mµ do c¸c c«ng ty cã nguån ngäai tÖ ch­a gi¶i ng©n cho c¸c dù ¸n hiÖn t¹m thêi göi t¹i ng©n hµng hay thu ngäai tÖ tõ xuÊt khÈu nh­ng kh«ng b¸n mµ gi÷ l¹i do tû gi¸ VND/USD cã xu h­íng t¨ng cao. Nh­ vËy l·i xuÊt göi ngäai tÖ hÊp dÉn h¬n l·i suÊt göi b»ng VND. Víi møc ®é “®«la hãa’ tiÒn göi diÔn ra nhanh vµo n¨m 2000, NHNN ®· can thiÖp b»ng mét sè c«ng cô. §Çu tiªn lµ NHNN t¨ng tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc b»ng ngäai tÖ tõ 5% lªn 8% cho kú dù tr÷ th¸ng 11/2000. Nh­ng sù can thiÖp ®ã chØ t¸c ®éng ®Õn mét sè ng©n hµng vµ møc l·i suÊt gi¶m còng kh«ng ®¸ng kÓ. ViÖc can thiÖp lÇn 2 vµo th¸ng 12/2000 t¨ng tõ 8% lªn 12% ®· thùc sù g©y có sèc cho c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i, kÕt qu¶ lµ ®ång läat c¸c ng©n hµng h¹ l·i suÊt huy ®«ng tiÕt kiÖm USD. Vµ thùc sù viÖc can thiÖp lÇn 2 míi ®¹t kÕt qu¶ khi Côc dù tr÷ liªn bang Mü c¾t gi¶m l·i suÊt chñ ®¹o xuèng cßn 6% vµo ngµy 03/1/2001, ®Õn 31/1/2001 gi¶m tiÕp 0,5%. Vµo th¸ng 4 NHNN tiÕp tôc t¨ng dù tr÷ b¾t buéc tõ 12% lªn 15% vµ gi¶m l·i suÊt chñ ®¹o xuèng cßn 4%. B¨ng viÖc c¾t gi¶m l·i suÊt, NHNN ®· h¹n chÕ ®­îc viÖc c«ng chóng chuyÓn h×nh thøc tiÕt kiÖm còng nh­ gi¶m bít viÖc gi÷ ngäai tÖ cña c¸c doanh nghiÖp. 2. “§« l¸ hãa” cho vay. Chøc n¨ng c¬ b¶n cña ng©n hµng lµ mét trung gian tµi chÝnh cña nÒn kinh tÕ: ®i vay ®Ó cho vay. Khi tû lÖ tiÒn göi ngäai tÖ t¨ng th× viÖc cÊp tÝn dông b»ng ngäai tÖ còng t¨ng, ®©y lµ nguyªn nh©n cña t×nh tr¹ng “®«la hãa” cho vay. C¬ cÊu cho vay ngäai tÖ trong tæng d­ nî cña hÖ thèng Ng©n hµng ®¬n vÞ: % N¨m 1995 1996 1997 1998 1999 2000 Ngäai tÖ 38.7 36.6 31.2 25.2 22.6 18.6 VND 61.3 63.4 68.8 74.8 77.4 81.4 ViÖc cÊp tÝn dông b»ng USD bao giê còng ®i kÌm víi viÖc t¹o ra rñi ro do tû gi¸ hèi ®ãai, t©m lý dù ®ãan ph¸ gi¸, lµm cho c¸c doang nghiÖp ng¹i c¸c rñi ro vµ lµm gi¶m cÇu tÝn dông b»ng ngäai tÖ. C¸c doanh nghiÖp l¹i t¨ng c­êng nhËn tÝn dông b¨ng VND vµ chuyÓn thµnh USD ®Ó tr¸nh rñi ro tû gi¸ vµ thùc hiÖn ®Çu c¬ ngäai tÖ. V× thÕ nªn c¬ cÊu cho vay ngäai tÖ trong tæng d­ nî cña hÖ thèng ng©n hµng ®Òu gi¶m. Nh­ vËy hiªn t­îng “®«la hãa” ë n­íc ta chñ yÕu lµ ë tr¹ng th¸i “®«la hãa” tiÒn göi. Trong nh÷ng n¨m 2000, kh¸ch hµng vay ngäai tÖ víi l·i suÊt ­u ®·i ë møc 5,8-6,6%/n¨m th× l·i suÊt sau khi ®iÒu chØnh møc ®é gi¶m gi¸ cña VND so víi USD ®· lªn ®Õn 9,2-9,4%/n¨m; trong khi ®ã vay b»ng VND kh¸ch hµng chØ ph¶i tr¶ ë møc l·i suÊt 8-8,5%/n¨m, møc l·i suÊt ­u ®·i lµ 7,5-8%/n¨m. H¬n n÷a doanh nghiÖp vay ngäai tÖ chñ yÕu cho môc ®Ých nhËp khÈu, nguån thu chñ yÕu l¹i b»ng VND. Tõ ®ã doanh nghiÖp thÊy vay b»ng VND sau ®ã chuyÓn ®æi sang USD ®Ó nhËp khÈu cã lîi h¬n. 3. “§« la hãa” trong x· héi. §©y còng lµ hiÖn t­¬ng th­êng gÆp trong c¸c häat ®éng kinh doanh hoÆc trong c¸c gia ®×nh cã thu nhËp cao. Ngäai tÖ ®­îc d©n chóng n¾m gi÷ vµ ®Ó thanh tãan trong c¸c giao dÞch hµng ngµy, thËm chÝ dïng ®Ó ®Þnh gi¸ vµ niªm yÕt gi¸. Theo sè liÖu ®iÒu tra cña NHNN vÒ kinh doanh vµng b¹c, xe m¸y cña 90 doanh nghiÖp trong th¸ng 1/2003 t¹i Hµ néi vµ H¶i D­¬ng cho thÊy: Kho¶ng 92% doanh nghiÖp giao dÞch b»ng USD diÔn ra hµng ngµy, cã trªn 83 doanh nghiÖp cã tæng doanh sè b¸n hµng lµ 5,4 triÖu USD/ngµy. Nh­ vËy víi viÖc ph©n tÝch nh÷ng chØ tiªu trªn thi chóng ta cã thÓ ®­a ra nh÷ng nhËn ®Þnh chung nhÊt cho t×nh tr¹ng “®«la ho¸” ë ViÖt Nam nh­ sau: - “Đôla hoá” ở Việt Nam đương nhiên là nặng. Nhưng theo đánh giá của quốc tế thì chỉ ở mức trung bình so với trình độ Việt Nam. Nhưng tình trạng này đang giảm bớt rõ rệt. điều này được thể hiện qua các số liệu sau: Thứ nhất, so với 10 năm trước, đồng tiền Việt (VND) đã có thế và có giá hơn: việc giữ và tiêu dùng đồng tiền Việt đang dÇn phổ biến, bên cạnh giữ và tiêu dùng USD. Thứ hai, tỷ lệ tiền gửi bằng VND vào hệ thống ngân hàng rất cao. Đồng thời, tỷ lệ tiền gửi bằng USD vào ngân hàng cũng cao. Các chuyên gia Nhật Bản tiến hành khảo sát và khẳng định: tình trạng "đôla hoá" ở Việt Nam đang giảm đi. Số liệu cho thấy: năm 1995, chỉ thu hút được 1,5 tỷ USD vào hệ thống ngân hàng, con số này của hiện tại đã lên 8 tỷ USD. - Nguy cơ “đôla hoá” đã giảm và hiện tại không còn trầm trọng như ở các nền kinh tế đôla hoá cao(ở Mỹ La tinh). Việc làm giảm lãi suất và bình ổn giá sau khi có cú sốc lạm phát đầu năm 2004, đã làm tăng lòng tin vào đồng Việt Nam hơn. Sự giảm sút tỷ trọng tiết kiệm bằng ngoại tệ trong tổng mức huy động tiết kiệm tới 31% năm 2004 so với mức 41% năm 2000-2001đã làm lắng dịu mối lo khủng hoảng niềm tin trong hệ thống ngân hàng dẫn tới rút tiết kiệm ồ ạt và sự giảm sút dự trữ ngoại tệ. Tỉ lệ hệ số tiền M2 so với dự trữ ngoại hối bắt buộc đã dao động trong khoảng từ 3% đến 4%, bằng mức trung bình của các nước phát triển. Tuy nhiên, kiểm soát ngoại hối trên diện rộng cả giao dịch vốn lẫn giao dịch vãng lai cũng làm giảm nguy cơ khủng hoảng khả năng thanh toán. Do ®ã viÖc sö dông ®ång ®« la nh­ thÕ nµo cho cã hiÖu qu¶ ®èi víi n­íc ta lµ mét vÊn ®Ò v« cïng phøc t¹p. §Ó cã c¸i nh×n s©u h¬n vÒ thùc tr¹ng cña hiÖn t­¬ng “®«la ho¸” ë ViÖt Nam th× chóng ta cïng xem xÐt tíi t¸c ®éng cña hiÖn t­îng nµy tíi nÒn kinh tÕ cña n­íc ta. IV/ T¸c ®éng cña hiÖn t­îng ®« la hãa tíi nÒn kinh tÕ ViÖt Nam Tõ thùc tr¹ng trªn th× ta thÊy r»ng t¸c ®éng cña hiÖn t­¬ng ®«la ho¸ tíi nÒn kinh tÕ cña n­íc ta lµ kh¸ râ nÐt. 1. Những tác động tích cực: - Tạo một cái ‘van’ giảm áp lực đối với nền kinh tế trong những thời kỳ lạm phát cao, bị mất cân đối và các điều kiện kinh tế vĩ mô không ổn định. Do có một lượng lớn đô la Mỹ trong hệ thống ngân hàng, sẽ là một công cụ tự bảo vệ chống lại lạm phát và là phương tiện để mua hàng hoá ở thị trường phi chính thức. - Bằng việc sử dụng đồng ngoại tệ, ta sẽ duy trì được tỷ lệ lạm phát gần với mức lạm phát thấp làm tăng sự an toàn đối với tài sản tư nhân, khuyến khích tiết kiệm và cho vay dài hạn. - Tăng cường khả năng cho vay của ngân hàng và khả năng hội nhập quốc tế. Với một lượng lớn ngoại tệ thu được từ tiền gửi tại ngân hàng, các ngân hàng sẽ có điều kiện cho vay nền kinh tế bằng ngoại tệ, qua đó hạn chế việc phải vay nợ nước ngoài, và tăng cường khả năng kiểm soát của ngân hàng trung ương đối với luồng ngoại tệ. Đồng thời, các ngân hàng sẽ có điều kiện mở rộng các hoạt động đối ngoại, thúc đẩy quá trình hội nhập của thị trường trong nước với thị trường quốc tế. - Hạ thấp chi phí giao dịch như chênh lệch giữa tỷ giá mua và bán khi chuyển từ đồng tiền này sang đồng tiền khác. Các chi phí dự phòng cho rủi ro tỷ giá cũng không cần thiết, các ngân hàng có thể hạ thấp lượng dự trữ, vì thế giảm được chi phí kinh doanh. - Thúc đẩy thương mại và đầu tư, khuyến khích tự do thương mại và đầu tư quốc tế. Các nền kinh tế đôla hoá có thể được, chênh lệch lãi suất đối với vay nợ nước ngoài thấp hơn, chi ngân sách giảm xuống và thúc đẩy tăng trưởng và đầu tư. - T¹o ®iÒu kiÖn tèt cho ViÖt Nam ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ më cöa, ®Èy m¹nh ngo¹i giao vµ bu«n b¸n víi ThÕ giíi.§« la ho¸ sÏ xiÕt chÆt nÒn kinh tÕ, ®Æc biÖt lµ thÞ tr­êng tiÒn tÖ cña VN víi ThÕ giíi do cïng sö dông ®ång ®« la nªn mét sè ng¨n c¸ch gi÷a thÞ tr­êng trong n­íc vµ ngoµi n­íc sÏ ®­îc xo¸ bá. Nã lµ tiÒn ®Ò cho sù hoµ nhËp cña thÞ tr­êng hµnh ho¸ VN víi thÕ giíi còng nh­ lµ kinh tÕ VN víi n­íc ngoµi. b. Những tác động tiêu cực: - Ảnh hưởng đến việc hoạch định các chính sách kinh tế vĩ mô. Trong một nền kinh tế có tỷ trọng ngoại tệ lớn, việc hoạch định các chính sách kinh tế vĩ mô, đặc biệt là chính sách tiền tệ sẽ bị mất tính độc lập mà chịu nhiều ảnh hưởng bởi diễn biến kinh tế quốc tế, nhất là khi xẩy ra các cuộc khủng hoảng kinh tế. - Làm giảm hiệu quả điều hành của chính sách tiền tệ - Gây khó khăn trong việc dự đoán diễn biến tổng phương tiện thanh toán, do đó dẫn đến việc đưa ra các quyết định về việc tăng hoặc giảm lượng tiền trong lưu thông kém chính xác và kịp thời. - Làm cho đồng nội tệ nhậy cảm hơn đối với các thay đổi từ bên ngoài, do đó những cố gắng của chính sách tiền tệ nhằm tác động đến tổng cầu nền kinh tế thông qua việc điều chỉnh lãi suất cho vay trở nên kém hiệu quả. - Tác động đến việc hoạch định và thực thi chính sách tỷ giá. Đô la hoá có thể thực thi chính sách tỷ giá. Đôla hoá có thể làm cho cầu tiền trong nước không ổn định, do người dân có xu hướng chuyển từ đồng nội tệ sang đô la Mỹ, làm cho cầu của đồng đô la Mỹ tăng mạnh gây sức ép đến tỷ giá. Khi các đối thủ cạnh tranh trên thị trường thế giới thực hiện phá giá đồng tiền, thì quốc gia bị đôla hoá sẽ không còn khả năng để bảo vệ sức cạnh tranh của khu vực xuất khẩu thông qua việc điều chỉnh lại tỷ giá hối đoái. - Ở trong các nước đôla hoá không chính thức trong ®ã cã VN, nhu cầu về nội tệ không ổn định. Trong trường hợp có biến động, mọi người bất ngờ chuyển sang ngoại tệ có thể làm cho đồng nội tệ mất giá và bắt đầu một chu kỳ lạm phát. Khi người dân giữ một khối lượng lớn tiền gửi bằng ngoại tệ, những thay đổi về lãi suất trong nước hay nước ngoài có thể gây ra sự chuyển dịch lớn từ đồng tiền này sang đồng tiền khác (hoạt động đầu cơ tỷ giá). Những thay đổi này sẽ gây khó khăn cho ngân hàng trung ương trong việc đặt mục tiêu cung tiền trong nước và có thể gây ra những bất ổn định trong hệ thống ngân hàng. Trường hợp tiền gửi của dân cư bằng ngoại tệ cao, nếu khi có biến động làm cho người dân đổ xô đi rút ngoại tệ, trong khi số ngoại tệ này đã được ngân hàng cho vay, đặc biệt là cho vay dài hạn, khi đó ngân hàng nhà nước của nước bị đôla hoá cũng không thể hỗ trợ được vì không có chức năng phát hành đô la Mỹ. - Chính sách tiền tệ bị phụ thuộc nặng nề vào nước Mỹ. Trong khi nước ta lµ n­íc ®ang phát triển và một nước phát triển như Mỹ không có chu kỳ tăng trưởng kinh tế giống nhau, sự khác biệt về chu kỳ tăng trưởng kinh tế tại hai khu vực kinh tế khác nhau đòi hỏi phải có những chính sách tiền tệ khác nhau. - Đôla hoá chính thức sẽ làm mất đi chức năng của ngân hàng trung ương là người cho vay cuối cùng của các ngân hàng. Trong các nước đang phát triển chưa bị đô la hoá hoàn toàn, mặc dù các ngân hàng có vốn tự có thấp, song công chúng vẫn tin tưởng vào sự an toàn đối với các khoản tiền gửi của họ tại các ngân hàng. Nguyên nhân là do có sự bảo lãnh ngầm của Nhà nước đối với các khoản tiền này. Điều này chỉ có thể làm được đối với đồng tiền nội tệ, chứ không thể áp dụng được đối với đô la Mỹ. Đối với vác nước đô la hoá hoàn toàn, khu vực ngân hàng sẽ trở nên bất ổn hơn trong trường hợp ngân hàng thương mại bị phá sản và sẽ phải đóng cửa khi chức năng người cho vay cuối cùng của ngân hàng trung ương đã bị mất. - XÐt vÒ ph­¬ng diÖn v¨n ho¸- chÝnh trÞ th× ®«la ho¸ cßn lµm mÊt ®i b¶n s¾c d©n téc. Bëi v× trªn ®ång tiÒn cña ta cã in quèc huy ViÖt Nam, in ¶nh B¸c, in c¸c tranh ¶nh g¾n liÒn víi ®êi sèng cña nh©n d©n ta cßn ®ång USD th× in h×nh c¸c tæng thèng Hoa Kú qua c¸c giai ®o¹n. Do vËy viÖc sö dông ®ång USD thay cho ®ång VND ®· lµm mai mét b¶n s¾c con ng­êi ViÖt Nam. V/ Nh÷ng gi¶i ph¸p h¹n chÕ t×nh tr¹ng “®« la hãa” . §Ó gi÷ ®­îc nh÷ng mÆt tÝch cùc vµ h¹n chÕ nh­ìng mÆt tiªu cùc cöa ®«la hãa, th× chóng ta cã thÓ thùc hiÖn 1 sè gi¶i ph¸p sau: * Tạo môi trường đầu tư trong nước có khả năng hấp thụ được số vốn ngoại tệ hiện có trong dân bằng những biện pháp : - Thúc đẩy phát triển môi trường kinh tế vĩ mô, tạo môi trường cạnh tranh thực sự giữa các thành phần kinh tế trong cả sản xuất, thương mại, dịch vụ và kể cả lĩnh vực tài chính, ngân hàng. - Mở rộng các dự án đầu tư của Chính phủ: dầu khí, cầu đường, điện lực... khuyến khích sự tham gia đầu tư của các thành phần kinh tế. - Phát triển các công cụ tài chính như cổ phần, cổ phiếu, trái phiếu, đa dạng hoá các danh mục đầu tư trong nước. Thay cho dự kiến phát hành trái phiếu ngoại tệ trên thị trường quốc tế, bằng việc mở rộng phát hành trái phiếu ngoại tệ ở trong nước, huy động vốn đô la ở trong dân. * Những giải pháp trong lĩnh vực tiền tệ - Cần tiếp tục cơ cấu tích cực mệnh giá đồng Việt Nam, phát triển dịch vụ ngân hàng và mở rộng thanh toán không dùng tiền mặt trong nền kinh tế. - Thay cho việc chỉ gắn với đồng đô la Mỹ như trước đây, tỷ giá ngang giá nên gắn với một "rổ" tiền tệ (bao gồm một số ngoại tệ mạnh như USD, EURO, JPY và một số đồng tiền của các nước trong khu vực như Trung Quốc, Hàn Quốc...), các đồng tiền này tham gia vào "rổ" tiền tệ theo tỷ trọng quan hệ thương mại và đầu tư với Việt Nam. Việc xác định tỷ giá như trên nhằm giảm bớt sự lệ thuộc của đồng Việt Nam vào đô la Mỹ, và phản ánh xác thực hơn quan hệ cung cầu trên thị trường trên cơ sở có tính đến xu hướng biến động các đồng tiền của các nước bạn hàng lớn. - Các ngân hàng chỉ được phép cho vay đồng USD đối với những đối tượng có doanh thu trực tiếp và có khả năng chi trả bằng đồng USD. - Không được duy trì quyền sở hữu ngoại tệ không có nguồn gốc hợp pháp. - Sử dụng các công cụ của chính sách tiền tệ (như lãi suất, dự trữ bắt buộc...) để tác động đến điều kiện thị trường nhằm làm cho đồng Việt Nam hấp dẫn hơn đô la. * Cần nhất quán chủ trương quản lý lưu hành ngoại tệ theo hướng "Trên đất nước Việt Nam chỉ chi trả bằng đồng Việt Nam". Muốn vậy, cần có các quy định về việc sử dụng ngoại tệ của cá nhân như sau: - Chi trả bằng ngoại tệ ở Việt Nam, bao gồm tiền mặt hay chuyển khoản cũng không được phép, trừ duy nhất trường hợp trả chuyển khoản cho các tổ chức kinh doanh được Ngân hàng Nhà nước cho phép tiếp tục thu ngoại tÖ. Việc chi trả cho người hưởng trong nước các khoản tiền như kiều hối, tiền lương, thu nhập từ xuất khẩu lao động... bằng ngoại tệ tiền mặt theo yêu cầu cũng nên chấm dứt. Việc này chỉ thực hiện bằng tài khoản tiền gửi ngoại tệ hoặc chi trả bằng tiền Việt Nam. - Cá nhân có tài khoản ngoại tệ gửi tại ngân hàng thương mại chỉ rút ra bằng tiền mặt ngoại tệ để cất giữ riêng hoặc để đưa đi nước ngoài chi tiêu. - Ngăn chặn và giảm dần các hoạt động kinh tế ngầm, kiểm soát chặt chẽ tình trạng buôn lậu, tình trạng bán hàng thu ngoại tệ trong nước. Cần có biện pháp hạn chế đến mức tối đa việc lưu thông và sử dụng đô la Mỹ, niêm yết giá bằng đô la Mỹ trên thị trường Việt Nam. * chèng tham nhòng ®Ó gi¶m t×nh tr¹ng “§« la ho¸” Gi¶i ph¸p nµy ban ®Çu nghe cã vÎ h¬i khã hiÓu, nh­ng víi t×nh tr¹ng tham nhòng ë n­íc ta hiÖn nay th× gi¶i ph¸p nµy cã thÓ lµ 1 biÖn ph¸p h÷u hiÖu. ë n­íc ta hiÖn nay viÖc viÖc sö dông ®« la ®Ó “ bá phong b× ” hèi lé lµ c¸ch ªm thÊm nhÊt ®­îc ng­êi ®­a hèi lé lÉn kÎ nhËn hèi lé ­a thÝch nhÊt v× bá mÊy tr¨m triÖu mµ dïng tiÒn ®« th× võa gän gµng võa lÞch sù mµ còng kh«ng bÞ coi lµ nhµ quª. Nh­ vËy quá trình kiềm chế và đẩy lùi tình trạng “đôla hoá” thành công là một tiền để cần thiết để Việt Nam có được một cơ chế tỷ giá hối đoái linh hoạt hơn. Với sự mở cửa của khu vực tài chính trong những năm tới, và sự tự do hoá giao dịch tài khoản vốn, việc đạt được mục tiêu kiềm chế và đẩy lùi tình trạng đô la hoá là việc làm rất khó khăn. Muốn làm được cần phải có thời gian và có quyết tâm cao. Điều quan trọng là những mặt tích cực mang lại tõ lîi ích của hiện tượng “đôla hoá” trên thị trường Việt Nam không bị xoá bỏ, nó tồn tại đan xen trong cơ chế thị trường mở cửa và hội nhập, được sử dụng như một giải pháp bổ sung trong chính sách tiền tệ tích cực của đất nước trong giai đoạn mới, còn những mặt tiêu cực của “đôla hoá” thì cần phải được kiềm chế, đẩy lùi và xoá bỏ. §Ó kªt thóc cho bai tiÓu luËn cña chóng em thi em xin ®­îc phÐp trÝch lêi cña Thèng ®èc Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam, «ng Lª §øc Thuý vÒ niÒm tin ViÖt Nam sÏ sím kh¾c phôc ®­îc t×nh tr¹ng ®«la ho¸: “ Nhiều nước đã làm được, Việt Nam cũng sẽ làm được. Trước đây, người ta giữ USD ở ngoài ngân hàng thì nay người ta đã gửi vào ngân hàng là chính vì tỷ giá chính thức giữa ngân hàng và bên ngoài chênh không đáng kể, việc mua bán qua ngân hàng lại hợp pháp, đảm bảo an toàn. Trước đây, người ta gửi nhiều bằng USD thì nay người ta bán USD đi để gửi bằng tiền đồng. Tôi rất tin là sẽ khắc phục được tình trạng ''đôla hoá'', dù cuộc đấu tranh sẽ còn dài. ” TÀI LIỆU THAM KHẢO * vietbao.vn/Kinh-te/Dola-hoa * vietbao.vn/vi/Kinh-te/VN-phai-ngan-chan-tinh-trang-dola- hoa-nen-kinh-te/40041848/87/ * vietbao.vn/Kinh-te/Cac-bien-phap-giam-tinh-trang-dola-hoa/30060635/87 *