Tăng cường tiềm lực và đổi mới khoa học và công nghệ thực sự trở thành động lực phát triển đất nước

LỜI GIỚI THIỆU Trong kinh tế vai trò của tri thức khoa học và công nghệ trong bất cứ giai đoạn nào của xã hội loài người cũng đã được lịch sử thừa nhận. Tuy nhiên, vào cuối thế kỷ XX vai trò của tri thức khoa học công nghệ ngày càng rõ rệt, trở thành yếu tố có tính quyết định trong sự phát triển kinh tế. Ngày nay các quốc gia đều thừa nhận khoa học, công nghệ là công cụ là chiến lược để phát triển kinh tế xã hội một cách nhanh chóng và bền vững trong môi trường quốc tế ngày càng cạnh tranh quyết liệt. Ở Việt Nam vai trò của tri thức khoa học công nghệ đã được khẳng định . Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam đã xác định “khoa học công nghệ đóng vai trò then chốt trong sự phát triển kinh tế xã hội của đất nước”. Đại hội Đảng VIII Đảng cộng sản Việt Nam cũng nhấn mạnh “khoa học và công nghệ phải trở thành nền tảng và động lực cho công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước” tiếp theo Đại hội IX “Tăng cường tiềm lực và đổi mới khoa học và công nghệ thực sự trở thành động lực phát triển đất nước” Vậy vai trò của tri thức khoa học và tri thức công nghệ đối với phát triển kinh tế như thế nào và cần có những phương hướng để phát triển, vận dụng thúc đẩy tri thức khoa hoc, công nghệ. Em xin trân thành cám ơn T.S Phạm Văn Sinh đã hướng dẫn em làm bài này. 1. Kh¸i niÖm tri thøc khoa häc vµ c«ng nghÖ a. Tri thøc khoa häc. - Kh¸i niÖm Tri thøc khoa häc lµ nh÷ng kiÕn thøc thu ®­îc qua nh÷ng qu¸ tr×nh häc tËp mét c¸ch c«ng phu. Tri thøc khoa hoc kh«ng chØ lµ sù ph¶n ¸nh thÕ giíi hiÖn thùc, mµ cßn ®­îc kiÓm nghiÖm qua thùc tiÔn. -§Æc ®iÓm cña tri thøc khoa häc Tri thøc khoa häc lµ tri thøc ë tÇm qu¶n lý ®­îc c¸i b¶n chÊt qui luËt nguyªn nh©n, xu h­íng cña thÕ giíi kh¸ch quan. Tri thøc khoa häc lµ tri thøc cã tÝnh hÖ thèng vÒ sù vËt kh¸ch quan. Tri thøc khoa häc lµ tri thøc ch©n thùc vÒ thÕ giíi kh¸ch quan vµ kh«ng ph¶i ®­îc kiÓm tra vµ chøng minh bëi logic vµ thùc tiÔn - Nguån gèc cña sù h×nh thµnh tri thøc khoa häc Tri thøc khoa häc lµ s¶n phÈm cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn l©u dµi,liªn tôc t­ duy nh©n lo¹i tõ thÕ hÖ nµy sang thÕ hÖ kh¸c. Tõ nh÷ng con sè, chÊt liÖu, d÷ liÖu thu nhËn ®­îc qua viÖc quan s¸t, ph©n tÝch,næ xÎ c¸c ®èi t­îng nghiªn cøu qua thùc nghiÖm,thÝ nghiÖm khoa häc ®· h×nh thµnh nªn nh÷ng tri thøc kinh nghiÖm khoa häc song nÕu chØ dõng l¹i ë tri thøc kinh nghiÖm khoa häc th× ch­a thÓ co tri thøc khoa häc. V× ch­a kh¸m ph¸ ra ®­îc b¶n chÊt cña sù kiÖn ch­a n¾m b¾t ®­îc qui luËt tån t¹i vµ ho¹t ®éng cña nã b»ng t­ duy lý luËn víi t­ duy trõu t­îng khoa häc. Mét ®Æc tr­ng chØ vèn cã cña bé n·o con ng­êi, con ng­êi g¹t bá ®­îc nh÷ng mèi liªn hÖ ngÉu nhiªn bÒ ngoµi cña sù vËn ®éng biÕn ®æi vµ ph¸t triÓn cña ®èi t­îng nghiªng cøu. b. Tri thøc c«ng nghÖ. - Kh¸i niÖm Tri thøc c«ng nghÖ lµ tËp hîp tÊt c¶ nh÷ng hiÓu biÕt cña con ng­êi vÒ viÖc biÕn ®æi,c¶i t¹o thÕ giíi nh»m ®¸p øng nhu cÇu sèng cña con ng­êi,sù tån t¹i vµ ph¸t tiÓn cña x· héi. Tri thøc c«ng nghÖ bao gåm c¸c c¸ch thøc,ph­¬ng ph¸p c¸c thñ thuËt, kü n¨ng cã ®­îc nhê trªn c¬ së khoa häc vµ ®­îc sö dông vµo s¶n xuÊt trong c¸c ngµnh kh¸c nhau ®Ó t¹o ra s¶n phÈm. §Æc ®iÓm của tri thøc c«ng nghệ. Tri thức công nghệ có tính lưu truyền. Chuỗi phát triển tri thức công nghệ không có kết thúc vì những kỹ năng, hiểu biết, đóng góp của con người tích lũy được trong quá trình hoạt động của họ truyền lại cho thế hệ sau. Tri thức công nghệ được tích lũy trong công nghệ trả lời hai câu hỏi “làm cái gì” và “làm như thế nào” nhờ các tri thức áp dụng trong công nghệ mà sản phẩm của nó có đặc trưng mà sản phẩm cùng loại của công nghệ khác không có được. Do đó tri thức công nghệ là sức mạnh của công nghệ. c. Mèi quan hÖ gi÷a khoa häc vµ c«ng nghÖ. Trong giai ®o¹n hiÖn nay, khoa häc vµ c«ng nghÖ lu«n g¾n bã chÆt chÏ víi nhau. Khoa häc lµ tiÒn ®Ò trùc tiÕp cña c«ng nghÖ vµ c«ng nghÖ l¹i lµ kÕt qu¶ trùc tiÕp cña khoa häc. Khi nãi ®Õn c«ng nghÖ ng­êi ta hiÓu ngay trong ®ã cã khoa häc. Trong c«ng nghÖ trÝ tuÖ, tri thøc khoa häc ®· trë thµnh lùc l­îng s¶n xuÊt trùc tiÕp. Ng­îc l¹i nh÷ng tri thøc khoa häc hiÖn ®¹i kh«ng thÓ cã ®­îc nÕu thiÕu trî gióp cña c«ng nghÖ, ®Æc biÖt lµ c«ng nghÖ th«ng tin. V× sù ph¸t triÓn cña khoa häc chÝnh lµ th­íc ®o tr×nh ®é ph¸t triÓn cña t­ duy con ng­êi. Tõ ®©y cho thÊy r»ng gi÷a th«ng tin vµ khoa häc cã mèi quan hÖ hÕt søc chÆt chÏ,h÷u c¬ víi nhau. Th«ng tin võa lµ néi dung khoa häc võa lµ h×nh thøc biÓu hiÖn cña nã v× nã l­u gi÷ vµ chuyÓn t¶i th«ng tin tri thøc khoa häc lµ b»ng c«ng nghÖ th«ng tin. Qua c¸c m¸y vi tÝnh,siªu vi tÝnh vµ m¹ng Internet b»ng c«ng nghÖ th«ng tin. So s¸nh c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn c¬ b¶n cña khoa häc vµ c«ng nghÖ hay còng cã thÓ coi ®ã lµ nh÷ng cuéc c¸ch m¹ng khoa häc vµ c¸ch m¹ng c«ng nghÖ chóng ta thÊy mèi quan hÖ chÆt chÏ vµ phï hîp víi nhau mét c¸ch ®¸ng kinh ng¹c. XÐt vÒ mÆt thêi gian c¸c cuéc c¸ch m¹ng khoa häc vµ c¸c cuéc c¸ch m¹ng c«ng nghÖ diÔn ra vÒ c¬ b¶n nh­ ®ång bé víi nhau. XÐt vÒ mÆt néi dung vµ tÝnh chÊt cña c¸c cuéc c¸ch m¹ng nµy biÓu hiÖn nh÷ng tr×nh ®é ph¸t triÓn ngµy cµng cao,hoµn thiÖn h¬n. d. CÊu tróc cña tri thøc khoa häc vµ c«ng nghÖ. - CÊu tróc cña tri thøc khoa häc HÇu hÕt c¸c nhµ khoa häc ®Òu thõa nhËn tri thøc khoa häc bao gåm tri thøc kinh nghiÖm vµ tri thøc lý luËn. Trong ®ã tri thøc kinh nghiÖm lµ tr×nh ®é thÊp cßn tri thøc lý luËn lµ tr×nh ®é cao cña tri thøc khoa häc, gi÷a hai tr×nh ®é nµy c¸c tri thøc khoa häc cã mèi quan hÖ mËt thiÕt víi nhau lµm tiÒn ®Ò, c¬ së cho nhau cung ph¸t triÓn, ph¶n ¸nh ngµy cµng ®óng ®¾n h¬n, ®Çy ®ñ h¬n vµ s©u s¨c h¬n vÒ thÕ giíi vËt chÊt ®ang vËn ®éng kh«ng ngõng. Tri thøc kinh nghiÖm chñ yÕu thu nhËn ®­îc th«ng qua quan s¸t vµ thÝ nghiÖm thùc tÕ. Nã n¶y sinh mét c¸ch trùc tiÕp tõ thùc tiÔn, tõ lao ®éng s¶n xuÊt ®Õn ®Êu tranh x· héi hoÆc tõ thÝ nghiÖm khoa häc. XÐt vÒ mÆt toµn diÖn vµ ®Çy ®ñ tri thøc kinh nghiÖm l¹i ®­îc chia thµnh hai lo¹i lµ tri thøc kinh nghiÖm th«ng th­êng vµ tri thøc kinh nghiÖm khoa häc. Tri thøc kinh nghiÖm míi chØ lµ nh÷ng hiÓu biÕt vÒ nh÷ng mÆt riªng rÏ, rêi r¹c vÒ c¸c mèi liªn hÖ bªn ngoµicña ®èi t­îng. V× thÕ dï ®· mang tÝnh trõu t­îng vµ kh¸i qu¸t nhÊt ®Þnh nh­ng tri thøc kinh nghiÖm míi chØ lµ b­íc ®Çu vµ cßn h¹n chÕ. §Ó n¾m b¾t ®­îc b¶n chÊt cña sù vËt th× nhËn thøc cña con ng­êi tÊt yÕu ph¶i chuyÓn lªn tr×nh ®é tri thøc lý luËn. §©y lµ mét tr×nh ®é cao h¬n vÒ chÊt so víi tri thøc kinh nghiÖm. Tri thøc lý luËn ®­îc kh¸i qu¸t t­ tri thøc kinh nghiÖm. Nã tån t¹i trong hÖ thèng c¸c kinh nghiÖm ph¹m trï,quy luËt,gi¶ thuyÕt, lý thuyÕt, häc thuyÕt nµo ®ã. Tri thøc lý luËn lµ sù biÓu hiÖn ch©n lý chÝnh x¸c h¬n, hÖ thèng h¬n vµ cã tÝnh s©u s¾c h¬n vµ v× thÕ ph¹m vi øng dông cña nã còng réng r·i h¬n tri thøc kinh nghiÖm. Tri thøc lý luËn vµ tri thøc kinh nghiÖm lµ hai tr×nh ®é ph¶n ¸nh kh¸c nhau vµ bæ xung cho nhau ®Ó n¾m b¾t chuÈn x¸c h¬n b¶n chÊt cña sù vËt. CÊu tróc cña tri thøc c«ng nghệ. Theo trình độ tri thức công nghệ căn cứ vào mức độ phức tạp, hiện đại của công nghệ được chia thành các tri thức công nghệ đơn giản và phức tạp hơn. Phát triển tri thức công nghệ của con người hình thành khi được nuôi dưỡng,dạy dỗ trong nhà trẻ,lớp mẫu giáo,tiếp theo được hoc tập trong nhà trong nhà trường rồi đào tạo trong trường dạy nghề hay trường chuyên nghiệp, cao đẳng, đại học. Với kiến thức trang bị qua quá trình đào tạo,con người tham gia vào công nghệ trong quá trình đó với sự tích lũy kinh nghiệm, kỹ năng của họ được nâng cấp và phát triển. 2. Vai trß cña tri thøc khoa häc ,c«ng nghÖ ®èi víi ph¸t triÓn kinh tÕ a. Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay øng dung tri thøc khoa häc,c«ng nghÖ lµ sù cÇn thiÕt. - Trong nÒn kinh tÕ thÕ giíi chuyÓn dÇn sang c¬ cÊu ph¸t triÓn theo chiÒu s©u. Trong nÒn v¨n minh nµy ®éng lùc thóc ®Èy nÒn s¶n xuÊt kh«ng ph¶i lµ vèn,tµi nguyªn thiªn nhiªn, søc lao ®éng gi¶n ®¬n mµ lµ tri thøc khoa häc, c«ng nghÖ… §Æc biÖt lµ trong c«ng nghÖ c¬ cÊu ®ã chuyÓn dÞch kh¸ nhanh vÒ phÝa nh÷ng ngµnh cã hµm l­îng khoa häc, c«ng nghÖ vµ trÝ tuÖ cao, c¬ cÊu tiªu thô gi¶m theo h­íng gi¶m c¸c s¶n phÈm dïng nhiÒu lao ®éng vµ nguyªn liÖu. ChÝnh tiÕn bé khoa häc - kü thuËt ®· lµm cho vai trß cña n¨ng l­îng vµ lîi thÕ so s¸nh cña nguyªn liÖu vµ s¶n phÈm s¬ cÊp trong c«ng nghiÖp gi¶m dÇn, do vËy mµ míi cã t×nh tr¹ng chØ sè gi¸ c¶ c¸c s¶n phÈm s¬ cÊp vµ nguyªn liÖu trªn thÞ tr­êng thÕ giíi gi¶m tíi 40% so víi ®Çu thËp kû 80. Nhê tiÕn bé khoa häc, c«ng nghÖ mµ cµng ngµy ng­êi cµng tao ra ®­îc nhiÒu nguyªn liÖu cã thÓ thay thÕ nh÷ng thø tõ tr­íc tíi nay chØ cã thÓ d­a vµo sù cung cÊp cña thiªn nhiªn. V× vËy tiÕn bé khoa häc c«ng nghÖ ®ang lµm cho ­u thÕ d­íi d¹ng tiÒm n¨ng vÒ tµi nguyªn thiªn nhiªn trë nªn t­¬ng ®èi. - TiÕn bé khoa häc kü thuËt mét mÆt t¹o thêi c¬ thuËn lîi cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn tho¸t khái sù l¹c hËu vµ tr× trÖ vÒ kinh tÕ. NÕu nh­ biÕt ®Þnh h­íng ®óng, cã mét tiÒm n¨ng nhÊt ®Þnh nµo ®ã vÒ nguån vèn vµ nguån nh©n lùc cã tr×nh ®é cÇn thiÕt ®Ó tiÕp thu c¸c c«ng nghÖ hiÖn ®¹i. Khi ®· cã nh÷ng kü thuËt c«ng nghÖ míi tiÕn bé th× vÊn ®Ò ®Æt ra tiÕp theo lµ gi¶i quyÕt viÖc lµm cho sè lao ®éng d«i ra, t×m thÞ tr­êng tiªu thô s¶n phÈm th× kh¶ n¨ng héi nhËp cña c¸c n­íc nµy víi trµo l­u chung cña thÕ giíi lµ hiÖn thùc song tiÕn bé khoa häc c«ng nghÖ thêi ®¹i chóng ta cßn cã mét mÆt kh¸c nghiÖt ng· hoµn toµn cã kh¶ n¨ng nhÊn ch×m c¸c n­íc kÐm ph¸t triÓn ch×m s©u h¬n trong c¶nh l¹c hËu vµ phô thuéc. NÕu nh­ hä kh«ng t×m ra con ®­êng thÝch hîp hoÆc cè t×nh duy tr× c¸ch lµm ¨n cò, thãi quen cò kh«ng thÝch nghi víi nh÷ng biÕn ®æi cña thêi ®¹i. - Khoa häc vµ céng nghÖ lµ ®éng lùc cña c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ Môc tiªu cña c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ lµ sö dông kü thuËt c«ng nghÖ ngµy cµng tiªn tiÕn hiÖn ®¹i nh»m ®¹t n¨n¸tuÊt lao ®éng cao. TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu ®ã chØ cã thÓ ®­îc thùc hiÖn trªn c¬ së khoa häc c«ng nghÖ ph¸t triÓn ®Õn mét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh. Khi mµ nÒn khoa häc cña thÕ giíi ®ang cã sù ph¸t triÓn nh­ vò b·o, khoa häc ®ang trë thµnh lùc l­îng s¶n xuÊt trùc tiÕp, khi mµ c«ng nghÖ ®ang trë thµnh nh©n tè quyÕt ®Þnh chÊt l­îng s¶n phÈm chi phÝ s¶n xuÊt… tøc lµ nãi ®Õn kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng ho¸, hiÖu qu¶ cña s¶n xuÊt kinh doanh th× khoa häc c«ng nghÖ lµ ®éng lùc cña c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸. Bëi vËy ph¸t triÓn khoa häc c«ng nghÖ cã ý nghÜa ®Æc biÖt quan träng trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸. b. Vai trß cña tri thøc khoa häc ®èi víi ph¸t triÓn kinh tÕ: - Tri thøc khoa häc lµ lùc l­îng s¶n xuÊt trùc tiÕp: Ngµy nay trong sù tù ®éng ho¸ s¶n xuÊt tri thøc khoa häc ®­îc kÕt tinh trong mäi nh©n tè cña lùc l­îng s¶n xuÊt, trong ®èi t­îng lao ®éng kü thuËt, qu¸ tr×nh c«ng nghÖ vµ trong nh÷ng h×nh thøc tæ chøc t­¬ng øng cña s¶n xuÊt. Ng­êi lao ®éng kh«ng cßn lµ nh©n tè thao t¸c trùc tiÕp trong hÖ thèng kü thuËt mµ chñ yÕu lµ vËn dông tri thøc khoa häc ®Ó ®iÒu khiÓn s¶n xuÊt. Khoa häc cho phÐp hoµn thiÖn c¸c ph­¬ng ph¸p s¶n xuÊt, hoµn thiÖn viÖc qu¶n lý kinh tÕ h¬n n÷a khoa häc trë thµnh mét ngµnh s¶n xuÊt víi quy m« ngµy cµng lín bao hµm hµng lo¹t c¸c viÖn, phßng thÝ nghiÖm, tr¹m, tr¹i, xÝ nghiÖp víi tiÕn bé khoa häc ngµy cµng t¨ng, vèn ®Çu t­ ngµy cµng lín hiÖu qu¶ ®Çu t­ ngµy cµng cao. Do nh÷ng biÕn ®æi c¨n b¶n vÒ vai trß cña khoa häc ®èi víi s¶n xuÊt mµ tri thøc khoa häc trë thµnh lùc l­îng s¶n xuÊt trùc tiÕp. - ViÖc sö dông nh÷ng thµnh tùu cña tri thøc khoa häc vµo s¶n xuÊt lµ mét trong nh÷ng con ®­êng c¬ b¶n ®Ó ®Èy m¹nh s¶n xuÊt, n©ng cao hiÖu qu¶ lao ®éng chiÕn l­îc ph¸t triÓn manh mÏ. S¶n xuÊt phô thuéc mét c¸ch nghiªm ngÆt vµ qu¸ tr×nh t¨ng tèc vµ tèi ­u ho¸ nh÷ng t×m kiÕm khoa häc ®ång thêi nã còng quy ®Þnh qu¸ tr×nh nµy. Tõ ®ã cho thÊy sù liªn kÕt khoa häc vµ s¶n xuÊt lµ mét tÊt yÕu quy ®Þnh sù ph¸t triÓn cña c¶ khoa häc, c¶ s¶n xuÊt vµ suy cho cïng lµ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó ®Èy m¹nh sù ph¸t triÓn khoa häc. -Ph¸t triÓn tri thøc khoa häc, c«ng nghÖ t¹o ®iÒu kiÖn cho sù qu¶n lý s¶n xuÊt, qu¶n lý x· héi nhanh nh¹y h¬n. Ngµy nay viÖc qu¶n lý x· héi quan träng qu¶n lý kinh tÕ, qu¶n lý nhµ n­íc thµnh c«ng ®Õn møc nµo lµ tuú thuéc vµo kh¶ n¨ng xö lý th«ng tin. Kh«ng theo kÞp nh÷ng biÕn ®æi hÕt søc míi trong lÜnh vùc nµy mµ kh­ kh­ gi÷ lÊy c¸ch qu¶n lý cò l¹c hËu th× kh«ng tr¸nh khái bá lì thêi c¬ cã thÓ v­¬n lªn ®Ó tiÕn kÞp cïng thêi ®¹i vµ tho¸t ra sù tr× trÖ. c. Vai trß cña tri thøc c«ng nghÖ cao ®èi víi ph¸t triÓn kinh tÕ. -C«ng nghÖ lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh chÊt l­îng s¶n phÈm chi phÝ s¶n xuÊt,ảnh hưởng tới năng lực cạnh tranh tác động này thể hiện trước hết ở chỗ nhờ công nghệ và tiến bộ công nghệ mà chất lượng sản phẩm được duy trì và nâng cao, chi phí sản xuất được tiết kiệm một cách tương đối để gia thành sản phẩm được giảm bớt, sản phẩm mới có công dụng tốt hơn…Hơn nữa trong điều kiện hiện nay công nghệ đã dần dần trở thành một yếu tố sản xuất trực tiếp chính vì vậy các doanh nghiệp đều cố gắng đầu tư với quy mô ngày càng tăng vào công nghệ. -C«ng nghÖ trë thµnh lo¹i h×nh quan träng nhÊt tiªn tiến nhÊt vµ gi¶i quýªt viÖc lµm. Tiến bộ công nghệ cho phép các nhà kinh doạnh có thể tiếp cận và xử lý thông tin một cách nhanh chóng, kiểm tra thông tin môt cách dễ dàng. Nhờ tiến bộ công nghệ những lĩnh vực kinh doanh mới được hình thành, cũng nhờ kỹ thuật công nghệ thông tin phát triển mà có các hoạt động thương mại đầu tư. Ngày nay trong lĩnh vực tài chính ngân hàng hình thành những mạng lưới toàn cầu làm thị trường tài chính quốc tế hoạt động liên tục không gián đoạn. d. Thóc ®Èy , vËn dông tri thøc khoa häc, c«ng nghÖ vµ ph¸t triÓn kinh tÕ tri thøc. -Thúc đẩy hình thức đào tạo nâng cao trình độ đội ngũ cán bộ tri thức khoa học. Xây dựng tiềm lực nhằm phát triển một nền kinh tế tiên tiến, bao gồn đẩy mạnh các hình thức đào tạo và sử dụng cán bộ khoa học, chú trọng đào tạo lớp chuyên gia đầu đàn. Trong thời kỳ công nghiệp hóa hiện đại hóa còn tạo chuyển biến cơ bản toàn diện về giáo dục và đào tạo. Phải tạo dựng được những điều kiện cần thiết cho sự phát triển tri thức khoa học va công nghệ.Việc xác đinh những phương hướng đúng cho sự phát triển khoa học công nghệ là cần thiết. Những điều kiện cần thiết đó là đội ngũ khoa học công nghệ có số lượng đủ lớn, chất lượng cao, đầu tư ở mức độ cần thiết, các chính sách khoa học xã hội phù hợp. -T¨ng c­êng c¬ së vËt chÊt, kü thuËt cho c¸c ngµnh khoa häc vµ c«ng nghÖ.phát triển công nghệ đẩy mạnh có chọn lọc việc nhập khẩu công nghệ để kết hợp với công nghệ nội sinh nhanh chóng nâng cao trình độ công nghệ của các ngành có lợi thế cạnh tranh, có tỷ trọng lớn trong GDP. Mở rộng hợp tác khoa học công nghệ với các nước nhằm tiếp cận kế thừa những thành tựu khoa học công nghệ của thế giới, tranh thủ sự ủng hộ và giúp đỡ quốc tế. -Cần mạnh dạn thực hiện chiến lược chuyển giao công nghệ coa chọn lọc, kết hợp hữu cơ giữa nhập công nghệ từ nước ngoài và đẩy mạnh nghiên cứu trong nước sao cho phải phù hợp. 3.Vai trß cña tri thøc khoa häc,c«ng nghÖ cao ®èi víi ph¸t triÓn kinh tÕ tri thøc. a. NÒn kinh tÕ tri thøc - Kh¸i niÖm: NÒn kinh tÕ tri thøc lµ nÒn kinh tÕ trong ®ã sù s¶n sinh ra, phæ cËp vµ sö dông tri thøc gi÷ vai trß quyÕt ®Þnh nhÊt ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ, t¹o ra cña c¶i n©ng cao chÊt l­îng cuéc sèng. Víi ®Þnh nghÜa trªn cã thÓ hiÓu kinh tÕ tri thøc lµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cao cña l­îng x· héi mµ trong qu¸ tr×nh lao ®éng tõng ng­êi lao ®éng vµ toµn bé lao ®éng x· héi trong tõng s¶n phÈm vµ trong tæng s¶n phÈm quèc d©n th× hµm l­îng lao ®éng c¬ b¾p, hao phÝ lao ®éng c¬ b¾p gi¶m ®i trong khi hµm l­îng tri thøc, hao phÝ lao ®éng trÝ ãc t¨ng lªn. -§Æc ®iÓm nÒn kinh tÕ tri thøc. Trong kinh tÕ tri thøc, tri thøc trë thµnh l­îng s¶n xuÊt trùc tiÕp, lµ vèn quý nhÊt lµ nguån nh©n lùc quan träng hµng ®Çu, quy ®inh sù t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ. C¬ cÊu tÝnh chÊt vµ ph­¬ng thøc ho¹t ®éng kinh tÕ cã nh÷ng biÕn ®æi s©u s¾c nhanh chãng, trong ®ã c¸c ngµnh kinh tÕ d­¹ vµo tri thøc, dùa vµo c¸c thµnh tùu míi nhÊt cña khoa häc. Mäi ho¹t ®éng ®Òu cã liªn quan ®Õn vÊn ®Ò toµn cÇu ho¸ kinh tÕ, cã t¸c dông tÝch cùu s©u réng tíi nhiÒu mÆt cña ®êi sèng x· héi trong mçi quèc gia trªn thÕ giíi. -Ph¸t triÓn kinh tÕ tri thøc lµ mét xu h­íng tÊt yÕu. Kinh tÕ tri thøc kh«ng ph¶i lµ s©n ch¬i riªng biÖt cña c¸c n­íc ph¸t triÓn c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn còng cã nh÷ng c¬ héi thuËn lîi ®Óco thÓ rut ng¾n kho¶ng c¸ch hy h÷u. Trong bèi c¶nh tù do ho¸ th­¬ng m¹i vµ toµn cÇu hãa c¸c doanh nghiÖp t¹i c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn còng cã kh¶ n¨ng dông nh÷ng thµnh tùu míi nhÊt cña khoa häc c«ng nghÖ. Ngay t¹i khu vùc §«ng Nam ¸ ph¸t triÓn c«ng nghÖ th«ng tin vµ thiÕt lËp hÖ thèng th­¬ng m¹i ®ang lu«n lµ chñ ®Ò trong c¸c cuéc häp khoa häc ASEAN. Bên cạnh sư phát triển như vũ bão của các cuộc cách mạng khoa học và công nghệ hiện đại cũng đang tiềm ẩn những nguy cơ lớn những vấn đề nan giải có tính toàn cầu hóa việc khai thác cạn kiệt tài nguyên thiên nhiên, môi trường suy thoái nghiêm trọng an ninh thực sự bi đe dọa. Vì vậy việc phát triển kinh tế tri thức là một xu thế tất yếu. b. Tri thức khoa học công nghệ là chìa khóa đi vào nền kinh tế tri thức. Đặc trưng của nền kinh tế tri thức là không ngừng gia tăng sử dụng các loại tri thức và sự sáng tạo mới nhất của con người,có tốc độ đổi mới sản phẩm và công nghệ nhanh, tiêu hao ít tài nguyên, năng lượng , môi trường được đảm bảo bền vững. Động lực thúc đẩy sản xuất không phải vốn, tài nguyên thiên nhiên mà là tri thức là khoa học, công nghệ. Trong kinh tế tri thức những ngành dựa vào tri thức, dựa vào những thành tựu mới của khoa học, công nghệ có tác dung to lớn tới sự phát triển xã hội. Chẳng hạn như công nghệ thông tin, công nghệ sinh học…nhưng cũng có thể là những ngành kinh tế truyền thống (như nông nghiệp, công nghiệp, dịch vụ) được ứng dụng khoa học công nghệ cao. Trong nền kinh tế tri thức giá trị do tri thức tao ra chiếm tỷ lệ áp đảo (khoảng 70%) trong tổng giá tri sản xuất của ngành đó. Một nền kinh tế được coi là đã phát triển đến nền kinh tế tri thức khi tổng sản phẩm các ngành kinh tế tri thức chiếm 70% tổng sản phẩm trong nước (GDP). Chiến lược phát triển kinh tế tri thức phải dựa trên nền tảng phát triển khoa học công nghệ, trên nhu cầu phát triển và đòi hỏi của xã hội, tạo cơ hội cho khoa học công nghệ thực sự là động lực quan trọng trong công cuộc phát triển đất nước. Rút ngắn khoảng cách về khoa học kỹ thuật so với thế giới bằng cách thu nhập ứng dụng công nghệ tân tiến vào các ngành công nghiệp mũi nhọn, từng bước nội địa hóa rút ngắn quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa. -Trong kinh tế tri thức công nghệ cao được ứng dụng rộng rãi trong mọi lĩnh vực. Nhân loại đang bước vào những năm của thế kỷ 21 sống trong hòa bình, hợp tác cùng phát triển. Đồng thời cũng đang chứng kiến sự phát triển của cuộc cách mạng khoa học và công nghệ hiện đại mà đặc trưng là các ngành công nghệ cao như công nghệ thông tin, công nghệ sinh học,công nghệ vật liệu mới, công nghệ hàng không vũ trụ đang tác động sâu rộng đến mọi lĩnh vực đời sống, kinh tế làm thay đổi diện mạo thế giới đương đại. Trong bối cảnh toàn cầu hóa thế giới, một số nước đang phát triển tuy chưa có công nghệ hiện đại nhưng biết chủ động hội nhập kinh tế, tranh thủ tiếp thu công nghệ cao trên cơ sơ nguồn nhân lực thích hợp thi vẫn có thể bước đầu phát triển kinh tế tri thức. Nước ta tuy còn ở trong nền kinh tế nông nghiệp và là nước đang phát triển thu nhập thấp nhưng biết phát huy đội ngũ cán bộ khoa học, công nghệ có năng lực tiếp thu và ứng dụng các công nghệ cao, chủ động hội nhập kinh tế quốc tế vẫn có thể có cơ hội rút ngắn thời gian để tiến nhanh hơn. Muốn vậy phải đồng thời tiếp thu công nghệ cao của kinh tế tri thức và vận dụng ngay vào công nghiệp hóa hiện đại hóa trong các lĩnh vực cần thiết. Dịch vụ là lĩnh vực rất lớn của kinh tế tri thức bởi vậy gắn kết phát triển kinh tế tri thức sẽ có thuận lợi mạnh hiện đại hóa công nghệ hóa nhanh ở nước ta. Các ngành dịch vụ quan trọng như thương mại, tài chính ngân hàng, du lịch…bắt buộc phải nhanh chóng chuyển sang công nghệ thông tin, mạng internet viễn thông toàn cầu hay công nghệ cao.Vì vậy số dự án công nghệ cao đa tăng nhanh với vốn đầu tư lớn hứa hẹn triển vọng tốt. KẾT LUẬN Xu hướng xây dựng và phát triển kinh tế tri thức là xu hướng tất yếu của lịch sử vì mục tiêu dân giàu nước mạnh xã hội công bằng dân chủ văn minh Việt Nam không thể đi ngược xu hướng đó. Nước ta đã thu được nhiều thành tựu to lớn, nhưng bên cạnh đó vẫn còn một số hạn chế cần khắc phục. Nhờ có chính sách đẩy mạnh việc nghiên cứu và áp dụng những thành tựu khoa học- công nghệ nên nước ta đã dần thoát khỏi tình trạng lạc hậu rút ngắn khoảng cách với các nước trong khu vực và trên thế giới. Nhìn vào quá trình phát triển của nước ta, chúng ta thấy việc chuyển đổi, sử dụng nhiều tri thức khoa học trong công cuộc đổi mới là một hướng đi đúng đắn của Đảng và nhà nước, điều này được khẳng định qua các kì đại hội Đảng lần thứ VIII, IX. Do chiến tranh kéo dài, tiềm lực kinh tế thấp, do tác phong làm việc chưa năng động, do các phong tục tập quán của người phương Đông,… nên nước ta có trình độ phát triển kinh tế - xã hội còn rất thấp. Để nhanh chóng đuổi kịp các nước khác, Đảng và nhà nước phải có những biện pháp, chính sách để đẩy mạnh tri thức khoa học của đất nước, đó là con đường ngắn nhất để thực hiện lời Bác Hồ dạy “ làm cho dân giàu nước mạnh, xã hội công bằng dân chủ văn minh” Tuy nhiên, bên cạnh những mặt tích cực tri thức khoa học còn gây ra nhiều mặt tiêu cực như ô nhiễm môi trường, bệnh tật, làm cho xã hội phân hóa giàu nghèo,… nếu biết khắc phục các mặt tiêu cực, phát huy mặt tích cực thì nước ta sẽ nhanh chóng phát triển theo kịp các nước trên thế giới. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. T¹p chÝ kinh tÕ vµ ph¸t triÓn - Sè chuyªn ®Ò cña kinh tÕ Mac-Lªnin (Th¸ng 11/2001) 2. T¹p chÝ Kinh tÕ vµ Ph¸t triÓn - Sè 48/2001 3. V¨n kiÖn §¹i héi §¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX 4. T¹p chÝ Khoa häc x· héi