Thiết kế nguồn một chiều biến đổi từ 0v đến 15v

Tr ng ĐHSPKT H ng Yên Đ án môn:ườ ư ồ Khoa: Đi n_Đi n T Đi n t c b nệ ệ ử ệ ử ơ ả L i nói đ uờ ầ Ngày nay,v i s phát tri n m ch m c a n n khoa h c công ngh đ i s ngớ ự ể ạ ẽ ủ ề ọ ệ ờ ố con ng i ngày càng đ c c i thi n và nâng cao. Nh ng ng d ng c a côngườ ượ ả ệ ữ ư ụ ủ ngh không ch vào công nghi p mà còn trong c đ i s ng hàng ngày c a conệ ỉ ệ ả ờ ố ủ ng i .T nh ng ng d ng c a các h th ng thì c n cung c p m t đi n năngườ ừ ữ ứ ụ ủ ệ ố ầ ấ ộ ệ đ v n hành d i d ng đi n áp và dòng đi n . Do đó,đi n cung c p trên cácể ậ ướ ạ ệ ệ ệ ấ m ch ph i đ c đi u ch nh và chuy n đ i thành các đ i l ng đi n áp và dòngạ ả ượ ể ỉ ể ổ ạ ượ ệ đi n sao cho phù h p v i các m ch đi n t và s .ệ ợ ớ ạ ệ ử ố Là sinh viên k thu t nói chung và ngàng k thu t đi n t nói riêng, vi c n mỹ ậ ỹ ậ ệ ử ệ ắ b t công ngh và ng d ng c a chúng vào đ i s ng là vô cùng quan tr ng đắ ệ ứ ụ ủ ờ ố ọ ể theo k p công ngh m i ra. Do đó , vi c nghiên c u , tìm tòi và n m b t chúngị ệ ớ ệ ứ ắ ắ là m t đi u t t y u .ộ ề ấ ế Xu t phát t th c t và yêu c u c a th y cô giao cho , chúng em đã b t tayấ ừ ự ế ầ ủ ầ ắ s u t m và tìm hi u v đ tài th y cô giao cho là “ thi t k ngu n m t chi uư ầ ể ề ề ầ ế ế ồ ộ ề bi n đ i t 0v đ n 15v”.Do trình đ h n ch và nh n th c còn kém nên s nế ổ ừ ế ộ ạ ế ậ ứ ả ph m c a chúng em còn nhi u thi u sót nên mong đ c s đóng góp và quanẩ ủ ề ế ượ ự tâm giúp c a th y cô và b n bè .Đ s n ph m c a chúng em đ c hoàn thi n vàủ ầ ạ ể ả ẩ ủ ượ ệ đ c ng d ng nhi u vào đ i s ng.ượ ứ ụ ề ờ ố Xin chân thành c m n th y cô chú ý và quan tâm đ tài c a chúng em!ả ơ ầ ề ủ Sinh viên th c hi n ự ệ Ph n 1: N i dungầ ộ GVHD: Đ Tu n Anhỗ ấ SVTH : Ph m Th Th y_Ph m Văn Tiên_Tr ng Văn Ti nạ ị ủ ạ ươ ế Page 1 Tr ng ĐHSPKT H ng Yên Đ án môn:ườ ư ồ Khoa: Đi n_Đi n T Đi n t c b nệ ệ ử ệ ử ơ ả 1. M c tiêu, phân tích yêu c u và ph ng ánụ ầ ươ th c hi nự ệ 1.1. M c tiêu ụ Hoàn thành đ c đ tài đ c giao theo đúng yêu c u và th i gian quy đ nh,ượ ề ượ ầ ờ ị s n ph n ph i g n nh , hi u qu ng d ng cao và kinh t , d l p ráp và thayả ẩ ả ọ ẹ ệ ả ứ ụ ế ễ ắ th . Qua đó có th hi u bi t thêm v các linh ki n cũng nh ng d ng c aế ể ể ế ề ệ ư ứ ụ ủ chúng vào th c t .ự ế 1.2. Phân tích yêu c u c a đ bàiầ ủ ề Yêu c u c a đ tài là:ầ ủ ề Thi t k m ch đi n m t chi u bi n đ i t 0v đ n 15v s d ng các linh ki nế ế ạ ệ ộ ề ế ổ ừ ế ử ụ ệ có s n trên th tr ng, thi công phân tích nguyên lý ho t đ ng c a m ch .T đóẵ ị ườ ạ ộ ủ ạ ừ đ a vào th c t .ư ự ế 1.3. Ph ng án th c hi n ươ ự ệ Tr c h t, ph i phân tích yêu c u c a đ tài đ c giao. N m b t dõ đ cướ ế ả ầ ủ ề ượ ắ ắ ượ m c đích và yêu c u c a đ tài. Đ t đó có s đ b t tay vào công vi c s uụ ầ ủ ề ể ừ ở ể ắ ệ ư t m, tìm tòi m ch c a m t s anh ch khóa tr c cũng nh tìm trên m ngầ ạ ủ ộ ố ị ướ ư ạ internet đ t đó làm c s cho vi c xây đ ng và thi t k đ tài cho nhóm. ể ừ ơ ở ệ ự ế ế ề Khi đó có c s đ th c hi n nhóm s b t tay vào công vi c xây d ng m chơ ở ể ự ệ ẽ ắ ệ ự ạ trên mô hìnhv a ch n l c và thi t k theo nhi u ph ng án đ tìm ra ph ng ánừ ọ ọ ế ế ề ươ ể ươ t i t i u nh t cho vi c thi t k và thi công m ch sau nay.ố ố ư ấ ệ ế ế ạ Sau khi đã xây d ng đ c m ch ch y trên mô hình thì nhóm s b t tay vàoự ượ ạ ạ ẽ ắ vi c xây d ng và hoàn m ch sao cho hi u qu kinh t nh t.ệ ự ạ ệ ả ế ấ 2. C s lý thuy tơ ở ế 2.1 T ng quan v m t linh ki n có trong m ch ổ ề ộ ệ ạ 2.1.1 Máy bi n ápế Máy bi n th có th thay đ i hi u đi n th xoay chi u, tăng th ho c h th ,ế ế ể ổ ệ ệ ế ề ế ặ ạ ế đ u ra cho 1 hi u đi n th t ng ng v i nhu c u s d ng. Máy bi n áp đ cầ ệ ệ ế ươ ứ ớ ầ ử ụ ế ượ GVHD: Đ Tu n Anhỗ ấ SVTH : Ph m Th Th y_Ph m Văn Tiên_Tr ng Văn Ti nạ ị ủ ạ ươ ế Page 2 Tr ng ĐHSPKT H ng Yên Đ án môn:ườ ư ồ Khoa: Đi n_Đi n T Đi n t c b nệ ệ ử ệ ử ơ ả s d ng quan tr ng trong vi c truy n t i đi n năng đi xa. Ngoài ra còn có cácử ụ ọ ệ ề ả ệ máy bi n th có công su t nh h n, máy bi n áp ( n áp) dùng đ n đ nh đi nế ế ấ ỏ ơ ế ổ ể ổ ị ệ áp trong nhà, hay các c c bi n th , c c x c, ... dùng cho các thi t b đi n v iụ ế ế ụ ạ ế ị ệ ớ hi u đi n th nh (230 V sang 24 V, 12 V, 3 V, ...). Bài này h ng d n các pác tệ ệ ế ỏ ướ ẫ ự qu n l y 1 cái máy bi n áp phù h p v i m c đích s d ng c a mình. Không c nấ ấ ế ợ ớ ụ ử ụ ủ ầ ph i đi mua cho dù nó r h n.ả ẻ ơ Hình nh minh h a máy bi n áp đ c qu n xongả ọ ế ượ ấ Đ qu n đ c máy bi n áp thì chúng ta c n ph i l u ý m y v n đ c b n sauể ấ ượ ế ầ ả ư ấ ấ ề ơ ả đây : + Công su t bi n ápấ ế + Đi n áp đ u vào ệ ầ + Đi n áp đ u raệ ầ + T n hao c a máy bi n ápổ ủ ế + Quan tr ng h n n a c n đ ý đ n v t t qu n máy bi n ápọ ơ ữ ầ ể ế ậ ư ấ ế I ) C u t o máy bi n ápấ ạ ế GVHD: Đ Tu n Anhỗ ấ SVTH : Ph m Th Th y_Ph m Văn Tiên_Tr ng Văn Ti nạ ị ủ ạ ươ ế Page 3 Tr ng ĐHSPKT H ng Yên Đ án môn:ườ ư ồ Khoa: Đi n_Đi n T Đi n t c b nệ ệ ử ệ ử ơ ả Máy bi n áp có c u t o r t đ n gi n nó g m nh ng ph n sau :ế ấ ạ ấ ơ ả ồ ữ ầ + Th 1 : Nó có 1 cu n dây s c p. Đây là cu n dây đ u vào. Đi n áp đ u vàoứ ộ ơ ấ ộ ầ ệ ầ đ c đ a vào cu n dây này.ượ ư ộ + Th 2 : Cu n dây s c p. Đây là cu n dây đ u ra. Đi n áp đ u ra đ c l y tứ ộ ơ ấ ộ ầ ệ ầ ượ ấ ừ cu n dây nàyộ + Th 3: Lõi s t hay Ferit. Đây cũng là gông đ cho bi n áp và là ph n c m ngứ ắ ỡ ế ầ ả ứ gi a hai cu n s c p và th c pữ ộ ơ ấ ứ ấ Máy bi n áp nó c u t o g m 3 ph n chính đó. Ch có đi n áp xoay chi u m iế ấ ạ ồ ầ ỉ ệ ề ớ truy n đ c qua bi n áp chu n nh t là đi n áp hình sin.ề ượ ế ẩ ấ ệ II ) Tính toán các thông s c a máy bi n ápố ủ ế GVHD: Đ Tu n Anhỗ ấ SVTH : Ph m Th Th y_Ph m Văn Tiên_Tr ng Văn Ti nạ ị ủ ạ ươ ế Page 4 Tr ng ĐHSPKT H ng Yên Đ án môn:ườ ư ồ Khoa: Đi n_Đi n T Đi n t c b nệ ệ ử ệ ử ơ ả a) Xác đ nh thi t di n th c c a lõi s t (tr ) : So (cm2)ị ế ệ ự ủ ắ ụ Do các lá thép hình ch E ghép l i có l p các đi n nên do đó ta ph i tr đi cái l pữ ạ ớ ệ ả ừ ớ cách đi n đó do đó thì thi t di n th c c a lõi s t s là : ệ ế ệ ự ủ ắ ẽ So = k.S GVHD: Đ Tu n Anhỗ ấ SVTH : Ph m Th Th y_Ph m Văn Tiên_Tr ng Văn Ti nạ ị ủ ạ ươ ế Page 5 Tr ng ĐHSPKT H ng Yên Đ án môn:ườ ư ồ Khoa: Đi n_Đi n T Đi n t c b nệ ệ ử ệ ử ơ ả v i S là thi t di n c a ph n gi a lõi s t (Vuông hay ch nh t ) : S = a.b (cm2)ớ ế ệ ủ ầ ữ ắ ữ ậ ( Đây là thi t di n t thông móc vòng xuyên qua các b cu n dây)ế ệ ử ộ ộ k= 0.9 đ i v i lá thép E có b d y là 0.35mmố ớ ề ầ k=0.93 đ i v i lá thép E có b d y là 0.5mmố ớ ề ầ k= 0.8 - 0.85 n u lá thép b han r và l i lõmế ị ỉ ồ * Công su t c a bi n áp theo thi t di n th cấ ủ ế ế ệ ự P = (S0/1.1)2 ==> So = sqrt (P) / 1.1 Thông th ng m i ng i hay ch n lõi hình vuông hay ch nh t nên ta có đườ ọ ườ ọ ữ ậ ộ r ng c a b n :ộ ủ ả c = sqrt (So) T đó ta ch n công su t bi n áp c n qu n ==> Xác đ nh đ c kích th c c a lõiừ ọ ấ ế ầ ấ ị ượ ướ ủ s t.ắ b) Tính s Vòng/Von : nố v Cái này ta ph i ch n c m ng t B hay t thông và d a theo công th c tính s cả ọ ả ứ ừ ừ ự ứ ứ đi n đ ng ta s tính đ c s vòng/ vonệ ộ ẽ ượ ố nv = 45 / B.So (V/von) đây thì 45 là h s ph thu c vào t n s và b n ch t lõi. Cái giá tr này m iỞ ệ ố ụ ộ ầ ố ả ấ ị ọ ng i th ng ch n trong gi t (35-50) Nh ng theo kinh nghi m th y m iườ ườ ọ ả ừ ư ệ ấ ọ GVHD: Đ Tu n Anhỗ ấ SVTH : Ph m Th Th y_Ph m Văn Tiên_Tr ng Văn Ti nạ ị ủ ạ ươ ế Page 6 Tr ng ĐHSPKT H ng Yên Đ án môn:ườ ư ồ Khoa: Đi n_Đi n T Đi n t c b nệ ệ ử ệ ử ơ ả ng i ch n 45.ườ ọ B đây là c m ng t nó đ c ch n theo lá thép kĩ thu t đi n tùy thu c vàoở ả ứ ừ ượ ọ ậ ệ ộ l ng silic trong thép nh ng mà thông th ng giá tr B này t (1T đ n 1.2T) vàườ ư ườ ị ừ ế có khi là t (1.4T - 1.6T)ừ c) Xác đ nh s vòng dây qu nị ố ấ Đ xác đ nh đ c s vòng dây qu n ta ph i bi t đ c đi n áp đ u vào và đi nể ị ượ ố ấ ả ế ượ ệ ầ ệ áp đ u ra c n l y.ầ ầ ấ + N1 là s vòng dây qu n c a cu n dây s c pố ấ ủ ộ ơ ấ + N2 là s vòng dây qu n c a con dây th c pố ấ ủ ứ ấ + U1 là đi n áp đ u vàoệ ầ + U2 là đi n áp đ u raệ ầ Theo công th c tính ta s đ c nh sau : ứ ẽ ượ ư N1 = U1.nv N2 = 1.1.U2.nv Giá 1.1 đây là giá tr chênh l ch công su t do t n th tị ệ ấ ổ ấ d) Tính toán ti t di n c a dây qu n th c p và s c pế ệ ủ ấ ứ ấ ơ ấ Ti t di n c a dây qu n đ c ch n theo m t đ dòng đi n J. M t đ dòng đi n Jế ệ ủ ấ ượ ọ ậ ộ ệ ậ ộ ệ đ c ch n phù h p đ phù h p v i đi u ki n làm vi c và nhi t đ c a dây d nượ ọ ợ ể ợ ớ ề ệ ệ ệ ộ ủ ẫ trong kho ng cho phép.ả Tôi có tham kh o 1 s cách ch n m t đ dòng nhi t J theo công su tả ố ọ ậ ộ ệ ấ GVHD: Đ Tu n Anhỗ ấ SVTH : Ph m Th Th y_Ph m Văn Tiên_Tr ng Văn Ti nạ ị ủ ạ ươ ế Page 7 Tr ng ĐHSPKT H ng Yên Đ án môn:ườ ư ồ Khoa: Đi n_Đi n T Đi n t c b nệ ệ ử ệ ử ơ ả + V i J = 4 (A/mm2) - Công su t t (0 - 50 VA)ớ ấ ừ + V i J = 3.5 (A/mm2) - Công su t t ( 50 - 100VA)ớ ấ ừ + V i J = 3 (A/mm2) - Công su t t (100 - 200VA)ớ ấ ừ + V i J = 2.5 (A/mm2) - Công su t t ( 200 - 250VA)ớ ấ ừ + V i J = 2 (A/mm2) - CÔng su t t ( 500 - 1000VA)ớ ấ ừ + V i bi n áp công su t th p ta có th ch n J = 5 - 10 (A/mm2)ớ ế ấ ấ ể ọ T đó ta tính đ c thi t di n c a dây qu n s c p và th c pừ ượ ế ệ ủ ấ ơ ấ ứ ấ + Thi t di n dây qu n s c pế ệ ấ ơ ấ s1 = I1/J + Thi t di n dây qu n th c p ế ệ ấ ứ ấ s2 = I2/J Các giá tr I1 và I2 ta có th bi t và tính đ c d a vào m i quan h gi a s vòngị ể ế ượ ự ố ệ ữ ố dây s c p th c p và đi n áp s c p và th c p.ơ ấ ứ ấ ệ ơ ấ ứ ấ Tính n t đ ng kính c a dây nh vào thi t di n c a dây : (Do ta ch n dây đ ngố ườ ủ ờ ế ệ ủ ọ ồ là hình tròn nên ta tính đ c nh sau )ượ ư + Cu n s c p : d1 = 2.sqrt(s1/3.14)ộ ơ ấ + Cu n th c p : d2 = 2.sqrt(s2/3.14)ộ ứ ấ Ngoài ra còn chi li cho 1 máy bi n áp thì nó còn c h s l p đ y, tính khuônế ả ệ ố ấ ầ GVHD: Đ Tu n Anhỗ ấ SVTH : Ph m Th Th y_Ph m Văn Tiên_Tr ng Văn Ti nạ ị ủ ạ ươ ế Page 8 Tr ng ĐHSPKT H ng Yên Đ án môn:ườ ư ồ Khoa: Đi n_Đi n T Đi n t c b nệ ệ ử ệ ử ơ ả đúc...Nh ng mà thôi qu n th công ch c n th thôi!ư ấ ủ ỉ ấ ế Nh v y đ qu n đ c bi n áp thì chúng ta c n ph i bi t nh ng th trên đư ậ ể ấ ượ ế ầ ả ế ữ ứ ể qu n đ c bi n áp mong mu n. Do qu n b ng th công s không đ c ch t vàấ ượ ế ố ấ ằ ủ ẽ ượ ặ nhi u khe h nên hi u su t c a bi n áp s gi m và t n hao s l n. ề ở ệ ấ ủ ế ẽ ả ổ ẽ ớ Bài vi t có s k t h p và tham kh o t nhi u ngu n!ế ự ế ợ ả ừ ề ồ 2.1.1Đi n trệ ở a) Khái ni m.ệ - Đi n tr là s c n tr dòng đi n c a m t v t d n đi n, n u có m t v t d nệ ở ự ả ở ệ ủ ộ ậ ẫ ệ ế ộ ậ ẫ đi n t t thì đi n tr nh và ng c l i v t cách đi n có đi n tr c c l n.ệ ố ệ ở ỏ ượ ạ ậ ệ ệ ở ự ớ - Đi n tr c a dây d n là s ph thu c vào ch t li u và ti t di n c a dâyệ ở ủ ẫ ự ụ ộ ấ ệ ế ệ ủ d n đ c tính theo công th c:ẫ ượ ứ R = . Trong đó: R là đi n tr . Đ n v là Ωệ ở ơ ị là đi n tr su t.ệ ở ấ L là chi u dài dây d n.ề ẫ S là ti t di n c a dây d n.ế ệ ủ ẫ b) Đi n tr trong th c t và trong các m ch đi n t .ệ ở ự ế ạ ệ ử * Hình dáng và ký hi uệ : Trong th c t đi n tr là m t lo i linh ki n đi n tự ế ệ ở ộ ạ ệ ệ ử không phân c c, nó là m t linh ki n quan tr ng trong các m ch đi n t , chúngự ộ ệ ọ ạ ệ ử đ c làm t h p ch t c a cacbon và kim lo i và đ c pha theo t l mà t o raượ ừ ợ ấ ủ ạ ượ ỷ ệ ạ các con đi n tr có đi n dung khác nhau. ệ ở ệ GVHD: Đ Tu n Anhỗ ấ SVTH : Ph m Th Th y_Ph m Văn Tiên_Tr ng Văn Ti nạ ị ủ ạ ươ ế Page 9 Tr ng ĐHSPKT H ng Yên Đ án môn:ườ ư ồ Khoa: Đi n_Đi n T Đi n t c b nệ ệ ử ệ ử ơ ả Hình 1.9 Đi n trệ ở Kí hi u : ệ Đ n v đo b ng Ω, KΩ, MΩ.ơ ị ằ 1MΩ = 1000 KΩ = 1000000Ω * Cách đ c tr s đi n tr trong th c t .ọ ị ố ệ ở ự ế Đ c theo màu s c theo quy c qu c t :ọ ắ ướ ố ế Màu Tr sị ố Sai số B cạ 10% Vàng 5% Đen 0 Nâu 1 1% Đ ỏ 2 2% Cam 3 Vàng 4 Xanh 5 0.5% L c ụ 6 0.25% Tím 7 0.1% Xám 8 Tr ngắ 9 Bàng 1.3 màu s c đi n tr theo quy c qu c tắ ệ ở ướ ố ế Chú ý: đi n tr là linh ki n không phân c c nên khi m c vào m ch đi nệ ở ệ ự ắ ạ ệ ta không c n đ ý đ n đ u âm d ng làm gì (đ u nào cũng nh đ u nào).ầ ể ế ầ ươ ầ ư ầ c. Xác đ nh ch t l ng c a đi n tr .ị ấ ượ ủ ệ ở * Đ xác đ nh ch t l ng c a đi n tr chúng ta có nh ng ph ng pháp sauể ị ấ ượ ủ ệ ở ữ ươ : GVHD: Đ Tu n Anhỗ ấ SVTH : Ph m Th Th y_Ph m Văn Tiên_Tr ng Văn Ti nạ ị ủ ạ ươ ế Page 10 Tr ng ĐHSPKT H ng Yên Đ án môn:ườ ư ồ Khoa: Đi n_Đi n T Đi n t c b nệ ệ ử ệ ử ơ ả - Quan sát b ng m t: Ki m tra xem màu s c thân đi n tr có ch nào bằ ắ ể ắ ệ ở ỗ ị đ i màu hay không. N u có thì giá tr c a đi n có th b thay đ i khiổ ế ị ủ ệ ể ị ổ làm vi c.ệ - Dùng đ ng h v n năng và k t h p v i ch s ghi trên thân c a đi nồ ồ ạ ế ợ ớ ỉ ố ủ ệ tr đ xác đ nh ch t l ng c a đi n tr .ở ể ị ấ ượ ủ ệ ở * Nh ng h h ng th ng g p đi n trữ ư ỏ ườ ặ ở ệ ở: - Đ t: Đo Ω không lên.ứ - Cháy: do làm vi c quá công su t ch u đ ng.ệ ấ ị ự - Tăng tr s : Th ng x y ra các đi n tr b t than, do lâu ngày ho tị ố ườ ả ở ệ ở ộ ạ tính c a l p b t than b bi n ch t làm tăng tr s c a đi n tr .ủ ớ ộ ị ế ấ ị ố ủ ệ ở - Gi m tr s : Th ng x y ra các lo i đi n tr dây qu n là do b ch mả ị ố ườ ả ở ạ ệ ở ấ ị ạ m t s vòng dây(s c này ít x y ra nh t).ộ ố ự ố ả ấ - d. Các lo i đi n tr đ c bi t.ạ ệ ở ặ ệ a) Đi n tr nhi t (Thermitor).ệ ở ệ Lo i này đ c ch t o t ch t bán d n, nên có kh năng nh y c m v i nhi tạ ượ ế ạ ừ ấ ẫ ả ạ ả ớ ệ đ .ộ - Nhi t đ tăng làm tăng giá tr c a đi n tr (Nhi t tr d ng).ệ ộ ị ủ ệ ở ệ ở ươ - Nhi t đ tăng làm gi m giá tr c a đi n tr (Nhi t tr âm). ệ ộ ả ị ủ ệ ở ệ ở b) Đi n tr c m nh n đ mệ ở ả ậ ộ ẩ . - Đ m tăng làm tăng giá tr c a đi n tr (d ng).ộ ẩ ị ủ ệ ở ươ - Đ m tăng làm gi m giá tr c a đi n tr (âm). ộ ẩ ả ị ủ ệ ở c) Quang tr (Light Dependent Resistor)ở : Đ c ch t o có đ c đi m là khiượ ế ạ ặ ể ánh sáng chi u vào s làm thay đ i giá tr đi n tr .ế ẽ ổ ị ệ ở GVHD: Đ Tu n Anhỗ ấ SVTH : Ph m Th Th y_Ph m Văn Tiên_Tr ng Văn Ti nạ ị ủ ạ ươ ế Page 11 Tr ng ĐHSPKT H ng Yên Đ án môn:ườ ư ồ Khoa: Đi n_Đi n T Đi n t c b nệ ệ ử ệ ử ơ ả d) Bi n tr (Variable Resister)ế ở . - Công d ng: Dùng đ bi n đ i(thay đ i) giá tr đi n tr , qua đó làm thayụ ể ế ổ ổ ị ệ ở đ i đi n áp ho c dòng đi n ra trên bi n tr . ổ ệ ặ ệ ế ở Ký hi u:ệ Lo i thông th ngạ ườ Lo i vi ch nhạ ỉ - Lo i thông th ng đòi h i s đi u ch nh v i đ chính xác không cao.ạ ườ ỏ ự ề ỉ ớ ộ - Lo i vi ch nh đ c dùng đ hi u ch nh đ chính xác c a m ch đi n.ạ ỉ ượ ể ệ ỉ ộ ủ ạ ệ *L u ý:ư Đ i v i VR lo i than, th c t có 2 lo i: A và B.ố ớ ạ ự ế ạ - Lo i A: Ch nh thay đ i ch m đ u, đ c s d ng đ thay đ i âm l ngạ ỉ ổ ậ ề ượ ử ụ ể ổ ượ l n nh trong Ampli, Cassette, Radio, TV, ho c ch nh đ t ng ph nớ ỏ ặ ỉ ộ ươ ả (Contrass), ch nh đ sáng (Brightness) TV,... Bi n tr lo i A còn cóỉ ộ ở ế ở ạ tên g i là bi n tr tuy n tính.ọ ế ở ế - Lo i B: Ch nh thay đ i đ t bi n nhanh, s d ng ch nh âm s c tr mạ ỉ ổ ộ ế ử ụ ỉ ắ ầ b ng Ampli. Bi n tr lo i B còn có tên g i là bi n tr phi tuy n hayổ ở ế ở ạ ọ ế ở ế bi n tr loga.ế ở *H h ng th c t :ư ỏ ự ế - Đ i v i các VR lo i than th ng g p các h h ng nh : đ t, b n, rố ớ ạ ườ ặ ư ỏ ư ứ ẩ ỗ m t than. Tr ng h p m t than b b n, r m t s x y ra h h ngặ ườ ợ ặ ị ẩ ỗ ặ ẽ ả ư ỏ th ng g p trong th c t ví d nh máy Ampli v n Volume nghe s tườ ặ ự ế ụ ư ở ặ ộ GVHD: Đ Tu n Anhỗ ấ SVTH : Ph m Th Th y_Ph m Văn Tiên_Tr ng Văn Ti nạ ị ủ ạ ươ ế Page 12 Tr ng ĐHSPKT H ng Yên Đ án môn:ườ ư ồ Khoa: Đi n_Đi n T Đi n t c b nệ ệ ử ệ ử ơ ả s t... Đ kh c ph c nhanh h ng hóc trong tr ng h p này ta dùng x tẹ ể ắ ụ ỏ ườ ợ ị gió th i s ch các cáu b n, r i nh m t ít d u máy khâu vào bi n tr làổ ạ ẩ ồ ỏ ộ ầ ế ở xong. *Cách đo bi n tr :ế ở - V n đ ng h v thang đo Ohm.ặ ồ ồ ề - Đo c p chân 1-3 r i đ i chi u v i giá tr ghi trên thân bi n tr .ặ ồ ố ế ớ ị ế ở - Đo ti p c p chân 1-2 r i dùng tay ch nh th xem kim đ ng h thay đ i:ế ặ ồ ỉ ử ồ ồ ổ + N u thay đ i ch m ta xác đ nh VR là lo i A .ế ổ ậ ị ạ + N u thay đ i nhanh ta xác đ nh VR là lo i B.ế ổ ị ạ + N u kim đ ng h thay đ i r i l i chuy n h n v ∞ là bi n b trế ồ ồ ổ ồ ạ ể ẳ ề ế ị ở đ tứ + N u kim đ ng h thay đ i r i l i chuy n v ∞ r i l i tr l i vế ồ ồ ổ ồ ạ ể ề ồ ạ ở ạ ị trí g n đó là bi n tr b b n, r m t.ầ ế ở ị ẩ ỗ ặ 2.1.2 T đi nụ ệ . T đi n là m t linh ki n th đ ng và đ c s d ng r ng rãi trong cácụ ệ ộ ệ ụ ộ ượ ử ụ ộ m ch đi n t , đ c s d ng trong các m ch l c ngu n, l c nhi u m ch truy nạ ệ ử ượ ử ụ ạ ọ ồ ọ ễ ạ ề tín hi u, m ch dao đ ng…ệ ạ ộ a) Khái ni m.ệ T đi n là linh ki n dung đ c n tr và phóng n p khi c n thi t và đ cụ ệ ệ ể ả ở ạ ầ ế ượ đ c tr ng b i dung kháng ph thu c vào t n s đi n áp.ặ ư ở ụ ộ ầ ố ệ Ký hi u c a t đi n trong s đ nguyên lý là:ệ ủ ụ ệ ơ ồ GVHD: Đ Tu n Anhỗ ấ SVTH : Ph m Th Th y_Ph m Văn Tiên_Tr ng Văn Ti nạ ị ủ ạ ươ ế Page 13 Tr ng ĐHSPKT H ng Yên Đ án môn:ườ ư ồ Khoa: Đi n_Đi n T Đi n t c b nệ ệ ử ệ ử ơ ả T không phân c c là t có hai c c nh nhau và giá tr th ng nh (pF).ụ ự ụ ự ư ị ườ ỏ T phân c c là t có hai c c tính âm và d ng không th dũng l n l nụ ự ụ ự ươ ể ẫ ộ nhau đ c. Có giá tr l n h n so v i t không phân c c.ượ ị ớ ơ ớ ụ ự b) C u t o.ấ ạ Hình 1.10. C u t o c a t đi nấ ạ ủ ụ ệ C u t o c a t đi n g m hai b n c c song song, gi a có m t l p cách đi nấ ạ ủ ụ ệ ồ ả ự ở ữ ộ ớ ệ g i là đi n môi nh t hóa, t g m, t gi y…Hình d ng t trong th c t .ọ ệ ư ụ ụ ố ụ ấ ạ ụ ự ế Hình 1.11 T g m.ụ ố Hình 1.12 T hóa.ụ c. Xác đ nh ch t l ng c a t đi n.ị ấ ượ ủ ụ ệ d ng thang đo Ohm c a đ ng h v n năng ch th kim.ụ ủ ồ ồ ạ ỉ ị - Khi đo t >100µFụ Ch n thang đo x1ọ - Khi đo t 10àF đ n 100 µF ụ ế Ch n thang đo x10ọ - Khi đo t 104 đ n 10 µFụ ế Ch n thang đo x1Kọ - Khi đo t 102 đ n 104 ụ ế Ch n thang đo x10Kọ - Khi đo t 100pF đ n 102ụ ế Ch n thang đo x1Mọ - Khi đo t <100pFụ Ch n thang đo x10Mọ GVHD: Đ Tu n Anhỗ ấ SVTH : Ph m Th Th y_Ph m Văn Tiên_Tr ng Văn Ti nạ ị ủ ạ ươ ế Page 14 Tr ng ĐHSPKT H ng Yên Đ án môn:ườ ư ồ Khoa: Đi n_Đi n T Đi n t c b nệ ệ ử ệ ử ơ ả Đo 2 l n có đ o chi u que đo:ầ ả ề - N u kim v t lên r i tr v h t: Kh năng n p x c a t còn t t.ế ọ ồ ả ề ế ả ạ ả ủ ụ ố - N u kim v t lên 0Ω : T b n i t t (B đánh th ng, b ch m,ế ọ ụ ị ố ắ ị ủ ị ạ ch p)ậ - N u kim v t lên tr v không h t: T b rò r .ế ọ ả ề ế ụ ị ỉ - N u kim v t lên tr v l đ : T b khô.ế ọ ả ề ờ ờ ụ ị - N u kim không lên: T b đ t (Chú ý: Ki m tra t không đúngế ụ ị ứ ể ụ thang đo, không đ kích thích cho t n p x đ c)ủ ụ ạ ả ượ Diot – Led. a. Đi t.ố Đ c c u t o t hai l p bán d n ti p xúc nhau. Diode có hai c c làượ ấ ạ ừ ớ ẫ ế ự Anot (A) và Katot (K). Nó ch cho dòng m t chi u t A sang K và nó đ c coiỉ ộ ề ừ ượ nh van m t chi u trong m ch đi n và đ c ng d ng r ng rãi trong các máyư ộ ề ạ ệ ượ ứ ụ ộ thu thanh thu hình, các m ch ch nh l u, n đ nh đi n áp.ạ ỉ ư ổ ị ệ Hình 1.13 C u t oấ ạ Hình 1.14 Hình d ng diode trong th c t .ạ ự ế Hình 1.15 Kí hi u diode trong các m ch nguyên lý.ệ ạ Nguyên t c ho t đ ng c a diode: ch cho dòng m t chi u t A đ n Kắ ạ ộ ủ ỉ ộ ề ừ ế ch không cho dòng ch y ng c l i.ứ ạ ượ ạ GVHD: Đ Tu n Anhỗ ấ SVTH : Ph m Th Th y_Ph m Văn Tiên_Tr ng Văn Ti nạ ị ủ ạ ươ ế Page 15 Tr ng ĐHSPKT H ng Yên Đ án môn:ườ ư ồ Khoa: Đi n_Đi n T Đi n t c b nệ ệ ử ệ ử ơ ả b. LED. LED là vi t t t c a ế ắ ủ Light Emitting Diode, có nghĩa là đi t phát quangố ) là các diode có kh năng phát ra ánh sáng hay tia h ng ngả ồ o i ạ , t ngoử ại. Cũng gi ng nh đi t, LED đ c c u t o t m t kh i bán d n lo i ố ư ố ượ ấ ạ ừ ộ ố ẫ ạ P ghép v i m tớ ộ kh i bán d n lo i ố ẫ ạ N • Tính ch tấ . Tùy theo m c năng l ng gi i phóng cao hay th p mà b c sóng ánhứ ượ ả ấ ướ sáng phát ra khác nhau (t c màu s c c a LED s khác nhau). M c năng l ngứ ắ ủ ẽ ứ ượ (và màu s c c a LED) hoàn toàn ph thu c vào c u trúc năng l ng c a cácắ ủ ụ ộ ấ ượ ủ nguyên t ch t bán d nử ấ ẫ . LED th ng có đi n th phân c c thu n cao h n đi t thông th ng, trongườ ệ ế ự ậ ơ ố ườ kho ng 1,5ả V đ n 3V. Nh ng đi n th phân c c ngh ch LED thì không cao. Doế ư ệ ế ự ị ở đó, LED r t d b h h ng do đi n th ng c gây ra.ấ ễ ị ư ỏ ệ ế ượ c. phân lo iạ Đi t đ c chia ra nhi u th lo i tùy theo vùng ho t đ ng c a Đi tố ượ ề ể ạ ạ ộ ủ ố Phân lo i theo s phân c c:ạ ự ự • Đi t phân c c thu nố ự ậ Ch c n m t đi n áp d ng đ đ cho Đi t d nỉ ầ ộ ệ ươ ủ ể ố ẫ đi n . Đi t s cho dòng đi n đi qua theo ệ ố ẽ ệ m t chi uộ ề t C c Âm đ n C cừ ự ế ự D ng và s c n dòng đi n đi theo chi u ng c l i. Thí dươ ẽ ả ệ ề ượ ạ ụ : Đi t Bánố d n, LED... ẫ • Đi t phân c c ngh chố ự ị Ch c n m t đi n áp âm đ đ cho Đi t d n đi n .ỉ ầ ộ ệ ủ ể ố ẫ ệ Đi t s cho dòng đi n đi qua theo 2 chi u . Thông th ng, d n đi n t tố ẽ ệ ề ườ ẫ ệ ố h n trong chi u ngh ch. Thí dơ ề ị ụ : Đi t Zener, Đi t bi n dung ố ố ế GVHD: Đ Tu n Anhỗ ấ SVTH : Ph m Th Th y_Ph m Văn Tiên_Tr ng Văn Ti nạ ị ủ ạ ươ ế Page 16 Tr ng ĐHSPKT H ng Yên Đ án môn:ườ ư ồ Khoa: Đi n_Đi n T Đi n t c b nệ ệ ử ệ ử ơ ả M t s lo i đi t thông d ng (ộ ố ạ ố ụ Riêng hình d i cùng là m t c u n m đi n đ cướ ộ ầ ắ ệ ượ tích h p t b n đi t đ n n đi n xoay chi u thành m t chi uợ ừ ố ố ể ắ ệ ề ộ ề ) Đi t phát quang (LED)ố Các Đi t th ng th y:ố ườ ấ GVHD: Đ Tu n Anhỗ ấ SVTH : Ph m Th Th y_Ph m Văn Tiên_Tr ng Văn Ti nạ ị ủ ạ ươ ế Page 17 Tr ng ĐHSPKT H ng Yên Đ án môn:ườ ư ồ Khoa: Đi n_Đi n T Đi n t c b nệ ệ ử ệ ử ơ ả • Đi t bán d nố ẫ : c u t o b i ch t bán d n Silic ho c Gecmani có pha thêmấ ạ ở ấ ẫ ặ m t s ch t đ tăng thêm electron t do. Lo i này dùng ch y u đ ộ ố ấ ể ự ạ ủ ế ể ch nhỉ l uư dòng đi n ho c trong m ch tách sóng. ệ ặ ạ • Đi t Schottkyố : Ở t n sầ ố th p, đi t thông th ng có th d dàng khóa l iấ ố ườ ể ễ ạ (ng ng d n) khi chi u phân c c thay đ i t thu n sang ngh ch, nh ng khiư ẫ ề ự ổ ừ ậ ị ư t n s tăng đ n m t ng ng nào đó, s ng ng d n không th đ nhanhầ ố ế ộ ưỡ ự ư ẫ ể ủ đ ngăn ch n dòng đi n su t m t ph n c a bán kỳ ng c. Đi t Schottkyể ặ ệ ố ộ ầ ủ ượ ố kh c ph c đ c hi n t ng này. ắ ụ ượ ệ ượ • Đi t Zenerố , còn g i là "đi t đánh th ng" hay "đi t n áp": là lo i đi tọ ố ủ ố ổ ạ ố đ c ch t o t i u đ ho t đ ng t t trong mi n đánh th ng. Khi sượ ế ạ ố ư ể ạ ộ ố ề ủ ử d ng đi t này m c ng c chi u l i, n u đi n áp t i m ch l n h n đi nụ ố ắ ượ ề ạ ế ệ ạ ạ ớ ơ ệ áp đ nh m c c a đi t thì đi t s cho dòng đi n đi qua đ n khi đi n ápị ứ ủ ố ố ẽ ệ ế ệ m ch m c b ng đi n áp đ nh m c c a đi t - Đây là c t lõi c a m ch nạ ắ ằ ệ ị ứ ủ ố ố ủ ạ ổ áp. • Đi t phát quangố hay còn g i là LED ọ (Light Emitting Diode) là các đi t cóố kh năng phát ra ánh sáng hay tia h ng ngo i, t ngo i. Cũng gi ng nhả ồ ạ ử ạ ố ư đi t bán d n, LED đ c c u t o t m t kh i bán d n lo i p ghép v i m tố ẫ ượ ấ ạ ừ ộ ố ẫ ạ ớ ộ kh i bán d n lo i n. ố ẫ ạ • Đi t quangố (photodiode): là lo i nh y v i ánh sáng, có th bi n đ i ánhạ ạ ớ ể ế ổ sáng vào thành đ i l ng đi n, th ng s d ng các máy nh (đo c ngạ ượ ệ ườ ử ụ ở ả ườ đ sáng), s d ng trong các m ch đi u khi n (k t h p m t đi t phátộ ử ụ ạ ề ể ế ợ ộ ố quang và m t đi t quang thành m t c p), các modul đ u ra c a các PLC... ộ ố ộ ặ ầ ủ • Đi t bi n dungố ế (varicap): Có tính ch t đ c bi t, đó là khi ph n c c ngh ch,ấ ặ ệ ậ ự ị đi t gi ng nh m t ố ố ư ộ t đi nụ ệ , lo i này đ c dùng nhi u cho máy thu hình,ạ ượ ề máy thu sóng FM và nhi u thi t b truy n thông khác. ề ế ị ề • Đi t n đ nh dòng đi nố ổ ị ệ : là lo i đi t ho t đ ng ng c v i Đi t Zener.ạ ố ạ ộ ượ ớ ố Trong m ch đi n đi t này có tác d ng duy trì dòng đi n không đ i. ạ ệ ố ụ ệ ổ 2.1.3.IC 78xx –IC79xx a.IC 78xx Là lo i IC n áp khá thông d ng, cho đ u ra (chân3) c a IC m c đi n ápạ ổ ụ ở ầ ủ ứ ệ n đ nh là 5V.ổ ị V i nh ng m ch đi n không đòi h i đ n đ nh c a đi n áp quá cao, sớ ữ ạ ệ ỏ ộ ổ ị ủ ệ ử d ng IC n áp th ng đ c ng i thi t k s d ng vì m ch đi n khá đ n gi n.ụ ổ ườ ượ ườ ế ế ử ụ ạ ệ ơ ả GVHD: Đ Tu n Anhỗ ấ SVTH : Ph m Th Th y_Ph m Văn Tiên_Tr ng Văn Ti nạ ị ủ ạ ươ ế Page 18 Tr ng ĐHSPKT H ng Yên Đ án môn:ườ ư ồ Khoa: Đi n_Đi n T Đi n t c b nệ ệ ử ệ ử ơ ả Các lo i n áp th ng đ c s d ng là IC 78xx, v i xx là đi n áp c n n áp. Víạ ổ ườ ượ ử ụ ớ ệ ầ ổ d 7805 n áp 5V, 7812 n áp 12V. Vi c dùng các lo i IC n áp 78xx t ng tụ ổ ổ ệ ạ ổ ươ ự nhau, d i đây là minh h a cho IC n áp 7805. ướ ọ ổ Hình 1.16 IC 7805 S đ phía d i IC 7805 có 3 chân: ơ ồ ướ Chân s 1 là chân INPUT .ố Chân s 2 là chân GND.ố Chân s 3 là chân OUTPUT.ố Ngõ ra OUT luôn n đ nh 5V dù đi n áp t ngu n cung c p thay đ i.ổ ị ở ệ ừ ồ ấ ổ b.H IC 79xx và IC 7905ọ H 79xxọ là h n đ nh đi n áp đ u ra là âm. Còn xx là giá tr đi n áp đ u raọ ổ ị ệ ầ ị ệ ầ . Hình 11: IC 7905: là IC ôn áp -5V̉ V m t nguyên lý 7905 và 7805 ho t đ ng t ng đ i gi ng nhau .ề ặ ạ ộ ươ ố ố * Trong cac bô nguôn thi 78xx va 79xx đ c s dung rât nhiêu trong cac mach́ ̣ ̀ ̀ ̀ ượ ử ̣ ́ ̀ ́ ̣ nguôn đê tao điên ap đâu ra mong muôn đăc biêt nh ng thiêt bi nay cân điên ap̀ ̉ ̣ ̣ ́ ̀ ́ ̣ ̣ ữ ́ ̣ ̀ ̀ ̣ ́ đâu vao cô đinh không thay đôi lên xuông. Sau đây la môt mach vi du:̀ ̀ ́ ̣ ̉ ́ ̀ ̣ ̣ ́ ̣ GVHD: Đ Tu n Anhỗ ấ SVTH : Ph m Th Th y_Ph m Văn Tiên_Tr ng Văn Ti nạ ị ủ ạ ươ ế Page 19 Tr ng ĐHSPKT H ng Yên Đ án môn:ườ ư ồ Khoa: Đi n_Đi n T Đi n t c b nệ ệ ử ệ ử ơ ả 2.1.4 Transistor 1. Đ nh nghĩaị Transistor đ c hình thành t ba l p bán d n ghép v i nhau hình thành hai m iượ ừ ớ ẫ ớ ố ti p giáp P-N , n u ghép theo th t PNP ta đ c Transistor thu n , n u ghépế ế ứ ự ượ ậ ế theo th t NPN ta đ c Transistor ng c. v ph ng di n c u t o Transistorứ ự ượ ượ ề ươ ệ ấ ạ t ng đ ng v i hai Diode đ u ng c chi u nhau. C u trúc này đ c g i làươ ươ ớ ấ ượ ề ấ ượ ọ Bipolar Junction Transitor (BJT) vì dòng đi n ch y trong c u trúc này bao g mệ ạ ấ ồ c hai lo i đi n tích âm và d ng (Bipolar nghĩa là hai c c tính).ả ạ ệ ươ ự Ba l p bán d n đ c n i ra thành ba c c, l p gi a g i là c c g c ký hi u là Bớ ẫ ượ ố ự ớ ữ ọ ự ố ệ (Base), l p bán d n B r t m ng và có n ng đ t p ch t th p. ớ ẫ ấ ỏ ồ ộ ạ ấ ấ Hai l p bán d n bên ngoài đ c n i ra thành c c phát (Emitter) vi t t t là E, vàớ ẫ ượ ố ự ế ắ c c thu hay c c góp (Collector) vi t t t là C, vùng bán d n E và C có cùng lo iự ự ế ắ ẫ ạ bán d n (lo i N hay P ) nh ng có kích th c và n ng đ t p ch t khác nhau nênẫ ạ ư ướ ồ ộ ạ ấ không hoán v cho nhau đ c ị ượ 2. Nguyên t c ho t đ ng c a Transitorắ ạ ộ ủ Trong ch đ tuy n tính hay còn g i là ch đ khuy ch đ i, Transitor là ph nế ộ ế ọ ế ộ ế ạ ầ t khuy ch đ i dòng đi n v i dòng Ic b ng β l n dòng bazo (dòng đi u khi n )ử ế ạ ệ ớ ằ ầ ề ể Trong đó β là h s khuy ch đ i dòng đi n .ệ ố ế ạ ệ Ic = β.IB * Xét đ c tính đóng c tặ ắ GVHD: Đ Tu n Anhỗ ấ SVTH : Ph m Th Th y_Ph m Văn Tiên_Tr ng Văn Ti nạ ị ủ ạ ươ ế Page 20 Tr ng ĐHSPKT H ng Yên Đ án môn:ườ ư ồ Khoa: Đi n_Đi n T Đi n t c b nệ ệ ử ệ ử ơ ả Ch đ đóng c t c a Transitor ph thu c ch y u vào các t kí sinh gi a ti pế ộ ắ ủ ụ ộ ủ ế ụ ữ ế giáp BE và BC. + Quá trình c t: Đ cho transitor c t đ c thì b t đ u t giá tr -Ub2 đ n Ub1.ắ ể ắ ượ ắ ầ ừ ị ế + Quá trình đóng : Đ cho transitor đóng thì b t đ u t giá tr t Ub1 đ n -Ub2. ể ắ ầ ừ ị ừ ế * S đ m c Darlingtonơ ồ ắ Nói chũng các BJT có h s khuy ch đ i t ng đ i th p mà yêu c u dòng đi uệ ố ế ạ ươ ố ấ ầ ề khi n l n nên s đ m c Darlington là m t yêu c u đ t ra v i các ghép 2ể ớ ơ ồ ắ ộ ầ ặ ớ transitor Q1 và Q2 có h s khuy ch đ i là β12. βệ ố ế ạ Khi m c thành Darling ton thì h s khuy ch đ i t ng là ắ ệ ố ế ạ ổ β = β1 + β2 + β1.β2 * Xét nguyên lý ho t đ ng c a Transistor NPNạ ộ ủ GVHD: Đ Tu n Anhỗ ấ SVTH : Ph m Th Th y_Ph m Văn Tiên_Tr ng Văn Ti nạ ị ủ ạ ươ ế Page 21 Tr ng ĐHSPKT H ng Yên Đ án môn:ườ ư ồ Khoa: Đi n_Đi n T Đi n t c b nệ ệ ử ệ ử ơ ả Ta c p m t ngu n m t chi u UCE vào hai c c C và E trong đó (+) ngu n vàoấ ộ ồ ộ ề ự ồ c c C và (-) ngu n vào c c E. C p ngu n m t chi u UBE đi qua công t c và trự ồ ự ấ ồ ộ ề ắ ở h n dòng vào hai c c B và E , trong đó c c (+) vào chân B, c c (-) vào chân E. ạ ự ự ự Khi công t c m , ta th y r ng, m c dù hai c c C và E đã đ c c p đi nắ ở ấ ằ ặ ự ượ ấ ệ nh ng v n không có dòng đi n ch y qua m i C E ( lúc này dòng IC = 0 ) ư ẫ ệ ạ ố Khi công t c đóng, m i P-N đ c phân c c thu n do đó có m t dòng đi n ch yắ ố ượ ự ậ ộ ệ ạ t (+) ngu n UBE qua công t c => qua R h n dòng => qua m i BE v c c (-)ừ ồ ắ ạ ố ề ự t o thành dòng IB ạ Ngay khi dòng IB xu t hi n => l p t c cũng có dòng IC ch y qua m i CE làmấ ệ ậ ứ ạ ố bóng đèn phát sáng, và dòng IC m nh g p nhi u l n dòng IB ạ ấ ề ầ Nh v y rõ ràng dòng IC hoàn toàn ph thu c vào dòng IB và ph thu c theoư ậ ụ ộ ụ ộ m t công th c . ộ ứ IC = β.IB Trong đó IC là dòng ch y qua m i CE ạ ố IB là dòng ch y qua m i BE ạ ố β là h s khuy ch đ i c a Transistor ệ ố ế ạ ủ GVHD: Đ Tu n Anhỗ ấ SVTH : Ph m Th Th y_Ph m Văn Tiên_Tr ng Văn Ti nạ ị ủ ạ ươ ế Page 22 Tr ng ĐHSPKT H ng Yên Đ án môn:ườ ư ồ Khoa: Đi n_Đi n T Đi n t c b nệ ệ ử ệ ử ơ ả Gi i thíchả : Khi có đi n áp UCE nh ng các đi n t và l tr ng không th v tệ ư ệ ử ỗ ố ể ượ qua m i ti p giáp sang B P-N đ t o thành dòng đi n, khi xu t hi n dòng IBE doố ế ể ạ ệ ấ ệ l p bán d n P t i c c B r t m ng và n ng đ pha t p th p, vì v y s đi n t tớ ẫ ạ ự ấ ỏ ồ ộ ạ ấ ậ ố ệ ử ự do t l p bán d n N ( c c E ) v t qua ti p giáp sang l p bán d n P( c c B ) l nừ ớ ẫ ự ượ ế ớ ẫ ự ớ h n s l ng l tr ng r t nhi u, m t ph n nh trong s các đi n t đó th vàoơ ố ượ ỗ ố ấ ề ộ ầ ỏ ố ệ ử ế l tr ng t o thành dòng IB còn ph n l n s đi n t b hút v phía c c C d iỗ ố ạ ầ ớ ố ệ ử ị ề ự ướ tác d ng c a đi n áp UCE => t o thành dòng ICE ch y qua Transistor.ụ ủ ệ ạ ạ S ho t đ ng c a Transistor PNP hoàn toàn t ng t Transistor NPN nh ngự ạ ộ ủ ươ ự ư c c tính c a các ngu n đi n UCE và UBE ng c l i . Dòng IC đi t E sang Cự ủ ồ ệ ượ ạ ừ còn dòng IB đi t E.ừ 3. Ví d Transistor H1061ụ Là lo i transistor thu nạ ậ - Đ i v i transistor thu n thì đi n áp n i vào các chân ng c l i v iố ớ ậ ệ ố ượ ạ ớ Transistor ngh ch. H t t i di chuy n trong Transistor NPN là electron xu t phátị ạ ả ể ấ t c c E trong khi đ i v i transistor PNP thì h t t i di chuy n là l tr ng xu từ ự ố ớ ạ ả ể ỗ ố ấ phát t E.ừ - Tr ng h p này l tr ng trong vùng bán d n P c a c c E và C, do tácườ ợ ỗ ố ẫ ủ ự d ng c a l c tích đi n, s b di chuy n theo h ng t c c E và c c C. Do c c Bụ ủ ự ệ ẽ ị ể ướ ừ ự ự ự đ h nên l tr ng t vùng bán d n P c a c c E s không th vùng bán d n Nể ở ỗ ố ừ ẫ ủ ự ẽ ể ẫ c a c c B nên không có hi n t ng tái h p gi a l tr ng và electron và do đóủ ự ệ ượ ợ ữ ỗ ố không có dòng đi n qua transistor.ệ - Tr ng h p 2: N i c c B vào đi n áp âm sao cho :ườ ợ ố ự ệ VB VC - Trong tr ng h p này vùng bán P và N c a c c E và B gi ng nhườ ợ ủ ự ố ư Diod(g i là diod BE) đ c phân c c thu n nên d n đi n, l tr ng t vùng bánọ ượ ự ậ ẫ ệ ỗ ố ừ d n P c a c c E s sang vùng bán d n N c a c c B đ tái h p v i electron. Khiẫ ủ ự ẽ ẫ ủ ự ể ợ ớ vùng bán d n N c a c c B có thêm l tr ng nên có đi n tích d ng. C c B n iẫ ủ ự ỗ ố ệ ươ ự ố vào đi n áp âm c a ngu n nên s hút m t s l tr ng trong vùng bán d n Nệ ủ ồ ẽ ộ ố ỗ ố ẫ xu ng t o thành dòng đi n Iố ạ ệ B. C c C n i vào đi n áp âm cao h n nên hút h uự ố ệ ơ ầ h t l tr ng trong vùng bán d n N sang vùng bán d n P c a c c C t o thànhế ỗ ố ẫ ẫ ủ ự ạ GVHD: Đ Tu n Anhỗ ấ SVTH : Ph m Th Th y_Ph m Văn Tiên_Tr ng Văn Ti nạ ị ủ ạ ươ ế Page 23 Tr ng ĐHSPKT H ng Yên Đ án môn:ườ ư ồ Khoa: Đi n_Đi n T Đi n t c b nệ ệ ử ệ ử ơ ả dòng đi n Iệ C . C c E n i vào ngu n đi n áp d ng nên khi vùng bán d n P bự ố ồ ệ ươ ẫ ị m t l tr ng s hút l tr ng t ngu n d ng lên th ch t o thành dòng đi n Iấ ỗ ố ẽ ỗ ố ừ ồ ươ ế ỗ ạ ệ E. Hình 1.17. C u t oấ ạ Hình 1.18 Hình nh th c t c a H1061ả ự ế ủ PH N 2 :THI T K VÀ THI CÔNG PH N C NGẦ Ế Ế Ầ Ứ 1.S đ m chơ ồ ạ S đ kh iơ ồ ố 1.1.1.Nhi m v t ng kh iệ ụ ừ ố *Bi n ápế Các b cung c p AC nói chung là m t bi n áp đ n gi n, đ cung c p m t ho cộ ấ ộ ế ơ ả ể ấ ộ ặ nhi u m c đi n c a ngu n AC. ề ứ ệ ủ ồ GVHD: Đ Tu n Anhỗ ấ SVTH : Ph m Th Th y_Ph m Văn Tiên_Tr ng Văn Ti nạ ị ủ ạ ươ ế Page 24 Tr ng ĐHSPKT H ng Yên Đ án môn:ườ ư ồ Khoa: Đi n_Đi n T Đi n t c b nệ ệ ử ệ ử ơ ả ∗B đi u ch nh ộ ề ỉ B đi u ch nh tuy n tính dòng đi n ch y ra t ngõ vào đ n ngõ ra b đi uộ ề ỉ ế ệ ả ừ ế ộ ề ch nh. Đi n áp ngõ vào b đi u ch nh ph i l n h n đi n áp ngõ ra yêu c uỉ ệ ộ ề ỉ ả ớ ơ ệ ầ c n ph i có (th ng là vài vôn). M ch bên trong b đi u ch nh đi n áp ngõầ ả ườ ạ ộ ề ỉ ệ vào đ t o m c đi n áp ngõ ra n đ nh b n v ng ể ạ ứ ệ ổ ị ề ữ đ i v i d i thay đ i r ng c a t i và c a đi n áp ngõ vào. N u đi n áp ngõố ớ ả ổ ộ ủ ả ủ ệ ế ệ vào gi m đ n tr s nh nh t, b đi u ch nh s không th c hi n công vi cả ế ị ố ỏ ấ ộ ề ỉ ẽ ự ệ ệ đi u ch nh. Trong tr ng h p này, tín hi u ngõ vào có kèm theo tín hi nề ỉ ườ ợ ệ ệ t ng g n sóng.ượ ợ *B l cộ ọ Tuy nhiên, ngay c m ch đi n DC cũng ch a thích h p v i b t kì m chả ạ ệ ư ợ ớ ấ ạ c p ngu n đi n t nào. Các m c đi n áp ph i không đ i trong su t th i gianấ ồ ệ ử ứ ệ ả ổ ố ờ ho t đ ng b l c đ c s d ng đ cung c p đi n áp DC không g n sóngạ ộ ộ ọ ượ ử ụ ể ấ ệ ợ ( đúng là v n còn g n song r t ít g n nh là b ng ph ng ). Các t đi n đ cẫ ợ ấ ầ ư ằ ẳ ụ ệ ượ s d ng nh các linh ki n l c vì chúng ho t đ ng nh các linh ki n l u tr .ử ụ ư ệ ọ ạ ọ ư ệ ư ữ 1.2 S đ nguyên lýơ ồ GVHD: Đ Tu n Anhỗ ấ SVTH : Ph m Th Th y_Ph m Văn Tiên_Tr ng Văn Ti nạ ị ủ ạ ươ ế Page 25 Tr ng ĐHSPKT H ng Yên Đ án môn:ườ ư ồ Khoa: Đi n_Đi n T Đi n t c b nệ ệ ử ệ ử ơ ả 2.1Nguyên lý làm vi cệ +) Đ i v i m ch đi u ch nh đi n áp m t chi u bi n đ i t 0v đ n 15v:ố ớ ạ ề ỉ ệ ộ ề ế ổ ừ ế GVHD: Đ Tu n Anhỗ ấ SVTH : Ph m Th Th y_Ph m Văn Tiên_Tr ng Văn Ti nạ ị ủ ạ ươ ế Page 26 Tr ng ĐHSPKT H ng Yên Đ án môn:ườ ư ồ Khoa: Đi n_Đi n T Đi n t c b nệ ệ ử ệ ử ơ ả 1.3.1 Nhi m v c a các linh ki n ệ ụ ủ ệ - T 2200uF là t l c ngu n chính, l c đi n áp sau ch nh l u 18v .Đây cũng làụ ụ ọ ồ ọ ệ ỉ ư đi n áp đ u vào c a m ch n áp, di n áp này có th tăng gi n 15%ệ ầ ủ ạ ổ ệ ể ả -Q1 và Q2 là transistor n ápổ -Q4 là transistor dò sai đi u khi n Qề ể 3 -Q12 là h p b i Qợ ở 1 và Q2 -Q12 và Q3 m c theo ki u darlington đ nâng cao h s khu ch đ i dòng Iắ ể ể ệ ố ế ạ B - R3 là đi n tr l y đi n áp phân c c cho Qệ ở ấ ệ ự 3, cũng là đi n tr t i Rệ ở ả C cho Q4 -R4 là đi n tr t i cho Rệ ở ả E Q4 -C u phân áp Rầ 7, VR1 ( R5) và R6 t o ra đi n áp l y m u đ a vào chân B c aạ ệ ấ ẫ ư ủ Q4 1.3.2 Nguyên lý làm vi c ệ Đi n áp Uout s thay đ i trong các tr ng h p ệ ẽ ổ ườ ợ -Đi n áp vào Uệ in thay đ iổ -T i c a m ch thay đ i ả ủ ạ ổ Tr c tiên ta c đ nh Uướ ố ị in nên Uin không thay đ i ổ +) Gi t ng vì m t lý do nào đó mà làm cho Uout tăng lên. Khi đó đi n áp Uả ưở ộ ệ BE (Q4)=UB-UE tăng lên ( vì UE không thay đ i ) đi u này s làm cho Qổ ề ẽ 4 d n m ch ,ẫ ạ đi n áp c c C c a Qệ ự ủ 4 gi m ,Uả C (Q4) gi m t c là đi n áp c c B c a Qả ứ ệ ự ủ 3 gi mả kéo theo UBE (Q3) gi m xu ng ,Qả ố 3 d n y u thì ẫ ế Q12 d n y u v y Uẫ ế ậ BEc a Qủ 12 gi m thì n i tr (C-E) Rả ộ ở ce Q12 tăng lên thì suy ra Uout gi n.ả +) Ng c l i, n u Uout gi m ,Us l y m u gi m ,do dó Uượ ạ ế ả ấ ẫ ả B( c a Qủ 4) gi m, kéoả theo UBE (c a Qủ 4) gi m d n đ n Qả ẫ ế 4 d n y u, làm cho Uẫ ế C c a Qủ 3 tăng t c là đi nứ ệ áp UB c a Qủ 3 tăng suy ra UBE c a Qủ 3 tăng, Q3 d n m nh thì Qẫ ạ 12 d n m nh v yẫ ạ ậ UBE c a Qủ 12 tăng thì n i tr ( C-E) Rộ ở CE c a Qủ 12 gi m thì suy ra Uả out tăng. +) Khi đi n áp đi u ch nh VR1, đi n áp l y m u thay đ i, đ d n Qệ ề ỉ ệ ấ ẫ ổ ộ ẫ 4 thay đ iổ suy ra Q3,Q12 thay đ i. V y VR1 dùng đ đi u ch nh đi n áp ra theo ý mu n.ổ ậ ể ề ỉ ệ ố GVHD: Đ Tu n Anhỗ ấ SVTH : Ph m Th Th y_Ph m Văn Tiên_Tr ng Văn Ti nạ ị ủ ạ ươ ế Page 27 Tr ng ĐHSPKT H ng Yên Đ án môn:ườ ư ồ Khoa: Đi n_Đi n T Đi n t c b nệ ệ ử ệ ử ơ ả +)Đ i v i m ch ngu n đ i x ng ố ớ ạ ồ ố ứ - Khi c p m t đi n áp 220V AC vào máy bi n áp, máy bi n áp s h áp làm đ uấ ộ ệ ế ế ẽ ạ ầ ra có đi n áp là 18V AC.ệ - Dòng đi n th c p qua b ch nh l u hình c u g m 4 diod 1N4007 đ i dòng ACệ ứ ấ ộ ỉ ư ầ ồ ổ thành DC.Đi n áp m t chi u đ c xác đ nh theo công th c: Uệ ộ ề ượ ị ứ - Sau khi ch nh l u thu đ c đi n áp m t chi u nh p nhô. Vì v y, t C1 thamỉ ư ượ ệ ộ ề ấ ậ ụ gia l c ngu n. K t qu là đ c đi n áp t ng đ i b ng ph ng. Dòng đi n quaọ ồ ế ả ượ ệ ươ ố ằ ẳ ệ đi n tr R1, LED1 làm LED1 phát sáng.ệ ở - Dòng đi n m t chi u l n l t đ c đ a vào các c c in và đi ra các c c outệ ộ ề ầ ượ ượ ư ự ự c a IC 7812 và IC 7805. T i đ u ra c a IC7812 có hi u đi n th 12V cònủ ạ ầ ủ ệ ệ ế IC7805 là 5V. Ch ng 2: Thi t k tính toánươ ế ế Q1,Q2 H1061( hfe = 130) Q3 C1815 (hfe =100 ) Q4 C828 (hfe = 325) Ta gi s : cung c p cho t i là 1A ả ử ấ ả Suy ra IC Q12 =1A GVHD: Đ Tu n Anhỗ ấ SVTH : Ph m Th Th y_Ph m Văn Tiên_Tr ng Văn Ti nạ ị ủ ạ ươ ế Page 28 Tr ng ĐHSPKT H ng Yên Đ án môn:ườ ư ồ Khoa: Đi n_Đi n T Đi n t c b nệ ệ ử ệ ử ơ ả IB Q12 5,8.10^-5 A IBQ3 = =3,8.10-5 A ICQ4 = IBQ3 +IR3 Ta có ICQ4 >> IBQ3 nên ta ch n Iọ CQ4 = 5 mA = IR3 IR3 =5mA suy ra R3= = 3,6k Suy ra ta ch n Rọ 3 = 2,2K R4 phân c c cho Uự E c a Qủ 4 R4 = = = 10R Suy ra ch n Rọ 4 =10R UrA là đi n áp r i trên t i c a Rệ ơ ả ủ 6 và 1 ph n c a Rầ ủ 5 ( VR1) Ta ch n Uọ rA =14,25 V IBQ4 = = =1,5.10-5 A RA = = = 100351R RB = = = 5490R GVHD: Đ Tu n Anhỗ ấ SVTH : Ph m Th Th y_Ph m Văn Tiên_Tr ng Văn Ti nạ ị ủ ạ ươ ế Page 29 Tr ng ĐHSPKT H ng Yên Đ án môn:ườ ư ồ Khoa: Đi n_Đi n T Đi n t c b nệ ệ ử ệ ử ơ ả Vì RA và RB n i ti p ,suy ra Zố ế AB =RA + RB = 105840,9 Suy ra, ta ch n Rọ 6 =R7 =330R R5 =VR1 = 100K Iq ch y qua b phân áp có đ l n đ c ch n có th so sánh v i dòng đi n c cả ộ ộ ớ ượ ọ ể ớ ệ ự g c Iố B, dòng đi n t ng ch y qua Rệ ổ ả rA Iq = 2.IB đ n 10Iế B Ch n Iọ q = 8,5 IB RrB là t i c a Rả ủ 7 và m t ph n c a VR1ộ ầ ủ RrA là t i c a Rả ủ 5 và m t ph n c a VR1ộ ầ ủ GVHD: Đ Tu n Anhỗ ấ SVTH : Ph m Th Th y_Ph m Văn Tiên_Tr ng Văn Ti nạ ị ủ ạ ươ ế Page 30