Thực trạng cơ cấu đội tàu thế giới giai đoạn 2006 - 2015

THE INTERNATIONAL CONFERENCE ON MARINE SCIENCE AND TECHNOLOGY 2016 HỘI NGHỊ QUỐC TẾ KHOA HỌC CÔNG NGHỆ HÀNG HẢI 2016 523 Thực trạng cơ cấu đội tàu thế giới giai đoạn 2006 - 2015 Structure of world fleet during period of 2006 to 2015 Nguyễn Cảnh Hải Trường Đại học Hàng hải Việt Nam, nguyencanhhai84@gmail.com Tóm tắt Cơ cấu đội tàu là một thuật ngữ được đề cập khá nhiều khi nghiên cứu đội tàu vận tải biển của mỗi doanh nghiệp, quốc gia, vùng lãnh thổ hay trên toàn thế giới. Bài báo này phân tích và đánh giá thực trạng cơ cấu đội tàu thế giới theo loại tàu và tuổi tàu giai đoạn 2006 – 2015 để thấy được xu hướng phát tiển của đội tàu thế giới. Đây là một trong những cơ sở để mỗi doanh nghiệp vận tải biển, mỗi quốc gia đề ra những giải pháp, chiến lược hợp lý hóa cơ cấu đội tàu, phát triển bền vững đội tàu, phù hợp với xu thế phát triển chung của ngành hàng hải thế giới. Từ khóa: Cơ cấu đội tàu, cơ cấu đội tàu thế giới, tàu dầu, tàu bách hóa, tàu hàng rời, tàu container. Abstract Structure of the fleet term is commonly used in the sea shipping and transportation study. This paper analyzes and assesses the reality of the structure of the world fleet for 2006 - 2015 to see the development trends of the world fleet. There are 2 criteria: the ages and types of ship are used to classify the world fleet. Classification and developing trend of the world fleet assist countries, shipping companies in finding solutions to restructuring and sustainably developing their fleet. Keywords: Structure of the fleet, structure of the world fleet, oil tanker, general ship, bulk carrier, container ship. 1. Đặt vấn đề Cơ cấu đội tàu biển (sau đây gọi là cơ cấu đội tàu) chính là tập hợp các chủng loại tàu với tỷ trọng khác nhau cấu thành nên đội tàu chở hàng hóa hoặc hành khách bằng đường biển của một tổ chức hay vùng lãnh thổ nào đó. Tùy thuộc vào tiêu thức phân loại mà cơ cấu đội tàu bao gồm những chủng loại tàu khác nhau. Có thể phân loại cơ cấu đội tàu theo các tiêu thức sau đây: - Cơ cấu theo chức năng và công dụng (loại tàu); - Cơ cấu theo cỡ tàu (trọng tải); - Cơ cấu theo tuổi tàu; - Cơ cấu theo hình thức tổ chức khai thác; - Cơ cấu theo phạm vi hành hải; - Cơ cấu theo cờ quốc tịch; - Cơ cấu theo quy mô doanh nghiệp. Phạm vi bài báo này đề cập đến thực trạng cơ cấu đội tàu thế giới theo một số tiêu thức cơ bản là loại tàu và tuổi tàu. 2. Thực trạng cơ cấu đội tàu biển thế giới 2.1. Sự phát triển đội tàu thế giới Quá trình phát triển của đội tàu thế giới từ cuối thế kỷ 20 đến nay đã có nhiều thay đổi, chia thành các giai đoạn khác nhau về sự tăng trưởng, đình trệ và suy giảm. Đồ thị sau thể hiện tỷ trọng từng loại tàu chủ yếu của đội tàu thế giới giai đoạn 1980 - 2015: ĐVT: % THE INTERNATIONAL CONFERENCE ON MARINE SCIENCE AND TECHNOLOGY 2016 HỘI NGHỊ QUỐC TẾ KHOA HỌC CÔNG NGHỆ HÀNG HẢI 2016 524 Nguồn: UNCTAD , Review of Maritime Transport 2015, New York and Genava Hình 1. Cơ cấu đội tàu thế giới theo loại tàu giai đoạn 1980 - 2015 Những năm 1980, tổng tải trọng đội tàu thế giới đạt gần 700 triệu DWT, bao gồm 4 loại tàu chính là tàu dầu, tàu hàng rời, tàu bách hóa, tàu container và các loại tàu khác. Trong đó, tàu dầu chiếm tỷ trọng chủ yếu 50%, tiếp đến là tàu hàng rời, gần 30%; tàu container chỉ chiếm tỷ trọng rất nhỏ 1,6%. Tuy nhiên, đến giai đoạn những năm 1985, 1990; tổng trọng tải đội tàu thế giới có sự sụt giảm. Năm 1990, tổng trọng tải đội tàu thế giới chỉ còn khoảng 650 triệu DWT. Tỷ trọng mỗi loại tàu cũng có sự thay đổi đáng kể. Tàu dầu và tàu bách hóa có tải trọng giảm, nếu tải trọng tàu bách hóa chỉ giảm 1,4% tỷ lệ từ năm 1980 đến năm 1990 thì tàu dầu giảm mạnh, từ 49,7% xuống còn 37,4 % (giảm hơn 12%). Tàu container và tàu bách hóa có tải trọng tăng, tỷ trọng tàu container tăng nhẹ trong 10 năm 2,3% còn tàu hàng khô tăng thêm hơn 8% tổng trọng tải. Giai đoạn từ năm 1995 đến nay là giai đoạn phát triển mạnh mẽ, toàn diện và quốc tế hóa của hình thức vận tải hàng hóa bằng container. Đội tàu container liên tục phát triển về số lượng lẫn trọng tải. Nếu như năm 1995, trọng tải đội tàu này là 44 triệu DWT thì 20 năm sau, năm 2015, con số này đã tăng hơn 5 lần (227 triệu DWT). Những năm trở lại đây, sự thay thế các tàu bách hóa truyền thống bằng tàu container là thay đổi to lớn trong ngành thương mại vận tải tàu định tuyến. Tàu hàng rời và tàu dầu cũng có sự phát triển mạnh mẽ. Trong vòng 35 năm, tải trọng đội tàu hàng rời đã tăng gần 4 lần, từ 186 triệu DWT năm 1980 đến 760 triệu DWT năm 2015. Tàu hàng rời cỡ lớn là loại tàu có sự tăng trưởng mạnh nhất. Đội tàu hàng rời cũng có những thay đổi tương tự về kích cỡ tàu, trải đều ở các nhóm cỡ tàu khác nhau. Các cỡ tàu hàng rời như handysize (10 - 40 KDWT), handymax (40 - 60 KDWT), panama (60 - 80 KDWT) và capsize (> 80 KDWT) đều tăng. Các tàu cỡ lớn hơn, hoạt động hiệu quả hơn đã tham gia vào thị trường vận tải theo hướng tích cực và làm giảm tỷ lệ tăng trưởng của các tàu cỡ nhỏ. Các loại tàu chở ô tô hay chở hóa chất cũng ngày càng phát triển, tính chuyên môn hóa ngày càng cao, đóng vai trò quan trọng trong quá trình phát triển của đội tàu thế giới. Việc sử dụng tàu hàng rời cỡ lớn đóng vai trò chi phối trong sự phát triển của ngành thương mại vận chuyển hàng rời chủ yếu bằng đường biển như quặng sắt, than đá, Nếu giai đoạn 1980 - 1990, tải trọng đội tàu dầu giảm từ 339 triệu DWT xuống còn 246 triệu DWT thì giai đoạn 1995 - 2015 hoàn toàn ngược lại. Năm 1995, trọng tải đội tàu dầu thế giới là 268 triệu DWT nhưng tới năm 2015 con số này đạt mức là 489 triệu DWT. Tuy nhiên, nếu tính theo tỷ trọng thì trọng tải đội tàu dầu càng ngày càng giảm, năm 1980 trọng tải tàu dầu chiếm gần 50% tổng trọng tải đội thế giới thì năm 2000 là 35,4% và giảm còn 28% tính tới đầu năm 2015. THE INTERNATIONAL CONFERENCE ON MARINE SCIENCE AND TECHNOLOGY 2016 HỘI NGHỊ QUỐC TẾ KHOA HỌC CÔNG NGHỆ HÀNG HẢI 2016 525 Song song với sự phát triển về tải trọng của tàu container, tàu hàng rời và tàu dầu là sự sụt giảm đáng kể về tải trọng và số lượng của tàu bách hóa. Năm 1980, tỷ trọng tàu bách hóa trong tổng trọng tải đội tàu thế giới là 17% tương ứng với 116 triệu DWT thì đến năm 2015 chỉ còn 4,4% tương ứng gần 77 triệu DWT. Lý giải cho sự sụt giảm về cả số lượng và tải trọng này là xu hướng chuyên môn hóa đội tàu vận tải biển trên giới ngày càng phát triển. Mỗi loại tàu trong đội tàu thế giới đều có sự biến động khác nhau, tuy nhiên tổng trọng tải đội tàu thế giới tăng dần theo từng năm. Cụ thể, năm 2006 tổng trọng tải đội tàu thế giới đạt 959 triệu DWT, mỗi năm tăng trung bình khoảng 6,93% và đến năm 2015, trọng tải đội tàu thế giới là 1.749 triệu DWT. Đồ thị sau thể hiện sự phát triển của tổng trọng tải đội tàu thế giới trong giai đoạn 10 năm 2006 - 2015: Nguồn: UNCTAD, Review of Maritime Transport, New York and Genava Hình 2. Tổng trọng tải đội tàu thế giới giai đoạn 2006 - 2015 Bên cạnh sự tăng trưởng về tổng trọng tải thì đội tàu thế giới cũng có sự thay đổi của tuổi bình quân (tuổi bình quân được tính cho những tàu có tải trọng từ 1.000 DWT trở lên). Trong vòng 10 năm trở lại đây, tuổi bình quân đội tàu thế giới ngày càng giảm; năm 2006 đội tàu thế giới có tuổi bình quân là 15,3 tuổi và tới năm 2015 thì tuổi bình quân giảm còn 9,41 tuổi. Điều này phản ánh đội tàu thế giới ngày càng được trẻ hóa. Đồ thị sau thể hiện tuổi bình quân của đội tàu thế giới giai đoạn 2006 - 2015: Nguồn: UNCTAD , Review of Maritime Transport, New York and Genava Hình 3. Tuổi bình quân đội tàu thế giới giai đoạn 2006 - 2015 0 200 400 600 800 1000 1200 1400 1600 1800 2000 Tổng trọng tải (Triệu DWT) 0.00 2.00 4.00 6.00 8.00 10.00 12.00 14.00 16.00 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Tuổi bq THE INTERNATIONAL CONFERENCE ON MARINE SCIENCE AND TECHNOLOGY 2016 HỘI NGHỊ QUỐC TẾ KHOA HỌC CÔNG NGHỆ HÀNG HẢI 2016 526 2.2. Cơ cấu đội tàu thế giới theo loại tàu Nếu phân chia theo công năng sử dụng, tàu biển thế giới được chia làm 4 loại tàu chính: tàu dầu, tàu hàng rời, tàu bách hóa, tàu container và các loại tàu khác. Tổng hợp từ báo cáo hàng năm của hội nghị liên hợp quốc về thương mại và phát triển (UNCTAD), ta có bảng thể hiện cơ cấu đội tàu thế giới theo loại tàu giai đoạn 2006 - 2015 như sau: Bảng 1. Cơ cấu đội tàu thế giới theo loại tàu giai đoạn 2006 - 2015 ĐVT: 103 DWT TT Năm Tàu dầu Tàu hàng rời Tàu bách hóa Tàu container Tàu khác Tổng trọng tải 1 2006 354.219 345.924 96.218 111.095 52.508 959.964 2 2007 382.975 367.542 100.934 128.321 62.554 1.042.326 3 2008 407.881 391.127 105.492 144.655 68.624 1.117.779 4 2009 418.266 418.356 108.881 161.919 84.895 1.192.317 5 2010 450.053 456.623 108.232 164.158 97.071 1.276.137 6 2011 474.846 532.039 108.971 183.859 96.028 1.395.743 7 2012 469.516 623.006 80.825 196.583 166.667 1.536.597 8 2013 490.743 684.673 80.345 206.577 166.445 1.628.783 9 2014 482.017 726.319 77.552 216.345 189.395 1.691.628 10 2015 489.388 760.468 76.731 227.741 194.893 1.749.222 Nguồn: UNCTAD, Review of Maritime Transport, New York and Genava Nhìn vào bảng có thể thấy, tổng trọng tải đội tàu thế giới tăng liên tục theo từng năm, trung bình 9,14 %/năm. Tính đến 01/01/2015, tổng trọng tải đội tàu thế giới đạt 1.749 triệu DWT, tăng gần gấp đôi so với 10 năm trước (năm 2005, tổng trọng tải đội tàu thế giới là 895 triệu DWT). Cơ cấu đội tàu thế giới theo loại tàu được thống kê theo bảng 1 và được biểu diễn qua đồ thị sau: Nguồn: UNCTAD , Review of Maritime Transport, New York and Genava Hình 4. Cơ cấu đội tàu thế giới theo loại tàu giai đoạn 2006 - 2015 Tuy tổng trọng tải đội tàu thế giới liên tục tăng như vậy nhưng tỷ trọng các loại tàu trong đội tàu thế giới khá ổn định qua các năm. Tàu hàng rời là loại tàu chiếm tỷ trọng lớn 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Tàu khác Tàu container Tàu bách hóa Tàu hàng rời Tàu dầu THE INTERNATIONAL CONFERENCE ON MARINE SCIENCE AND TECHNOLOGY 2016 HỘI NGHỊ QUỐC TẾ KHOA HỌC CÔNG NGHỆ HÀNG HẢI 2016 527 nhất, bình quân là 38,5% tổng trọng tải đội tàu thế giới; tiếp đến là tàu tàu dầu, bình quân 33,2%. Tàu container khá ổn định ở mức bình quân là 12,8% tổng trọng tải đội tàu thế giới. Tàu dầu và tàu bách hóa là 2 loại tàu có tỷ lệ trọng tải giảm qua các năm, trái ngược với tàu hàng rời và tàu container. Trọng tải tàu dầu ngày càng tăng nhưng tỷ trọng lại giảm, năm 2006 trọng tải tàu dầu là 354 triệu DWT chiếm 36,9% tổng trọng tải đội tàu thế giới; đến năm 2015 tỷ trọng tàu dầu chỉ còn 28,0% tổng trọng tải đội tàu thế giới mặc dù trọng tải tăng lên 489 triệu DWT. Điều này cho thấy tốc độ tăng trọng tải của tàu dầu thấp hơn tàu hàng rời và tàu container. Trọng tải tàu bách hóa tăng dần trong giai đoạn 2006 - 2011, sau đó lại giảm dần; tỷ trọng giảm mạnh từ 10,0% tổng trọng tải đội tàu thế giới năm 2006 xuống còn 8% năm 2011 và 4,4% năm 2015. Với tàu hàng rời, trọng tải liên tục tăng và chiếm tỷ trọng khá cao trong tổng trọng tải đội tàu thế giới; 36,0% năm 2006, biến động tăng/giảm không nhiều qua các năm và từ năm 2010 thì trọng tải liên tục tăng, đến năm 2015 thì tỷ trọng loại tàu này là 43,5% so với đội tàu thế giới, tương đương 760 triệu DWT. Tỷ trọng tàu container tăng dần trong giai đoạn 2006 - 2009 và khá ổn định trong những năm còn lại; trọng tải tàu container chiếm 11,6% tổng trọng tải đội tàu thế giới năm 2006, tới năm 2009 là 13,6% và các năm tiếp theo ổn định ở mức 13%. Năm 2015, trọng tải tàu container là hơn 227 triệu DWT, chiếm 13,0% tổng trọng tải đội tàu thế giới và gấp đôi trọng tải loại tàu này năm 2005. Như vậy; tàu dầu, tàu container và tàu hàng rời đều có phát triển về trọng tải, đặc biệt là tàu container và tàu hàng rời, trọng tải đã tăng gấp đôi trong giai đoạn 2006 - 2015. Tàu dầu và tàu hàng rời là 2 chủng loại chiếm tỷ trọng lớn, đều trên 1/3 tổng trọng tải đội tàu thế giới. Tàu bách hóa chiếm tỷ lệ thấp trong tổng trọng tải đội tàu thế giới và giảm mạnh qua các năm. Điều này cho thấy các loại tàu chuyên dụng như tàu chở dầu, tàu chở container và tàu chở hàng rời cỡ lớn ngày càng phát triển và đáp ứng được nhu cầu chuyên chở hàng hóa trên toàn thế giới. 2.3. Cơ cấu đội tàu thế giới theo tuổi tàu Tính đến năm 2015, tổng trọng tải đội tàu thế giới là 1.749.222 (103 DWT) với tuổi tàu trung bình là 9,41 (tính cho những tàu có trọng tải trên 1.000 DWT). Mỗi chủng loại tàu đều được chia thành 5 nhóm tuổi khác nhau (0 - 4 tuổi, 5-9 tuổi, 10 - 14 tuổi, 15 - 19 tuổi và trên 20 tuổi) để thống kê số lượng và trọng tải. Nếu tính về số lượng, tàu có tuổi từ 20 trở lên chiếm tỷ trọng lớn nhất (53,12%), tiếp theo đó là 5 - 9 tuổi, 0 - 4 tuổi, 10 -1 4 tuổi và 15 - 19 tuổi. Nếu tính theo tải trọng lại có sự khác biệt, nhóm tàu trẻ 0 - 4 tuổi chiếm phần lớn trọng tải đội tàu thế giới (38,71%), sau đó là nhóm tàu 5 - 9 tuổi (25,50%), 10 - 14 tuổi (14,90%) và hai nhóm tàu tuổi già còn lại đều chiếm trên dưới 10% tổng trọng tải đội tàu. Điều này phản ánh xu hướng phát triển tất yếu của đội tàu thế giới, những tàu vận tải biển mới được đầu tư đều là tàu có trọng tải lớn, đáp ứng nhu cầu vận chuyển các tuyến xa. Còn những tàu tuổi già (nhóm tàu từ 15 tuổi trở lên) hầu hết là những tàu tải trọng thấp. Xét toàn bộ đội tàu là vậy, nếu xét cho mỗi loại tàu thì có sự khác biệt. Tàu hàng rời và tàu container có tỷ lệ số lượng và trọng tải tàu tuổi trẻ khá tương xứng với nhau. Còn tàu bách hóa và tàu dầu, tỷ lệ số lượng tàu ít hơn tỷ trọng. Các loại tàu đều có lượng tàu trên 20 tuổi chiếm tỷ lệ cao so với tải trọng, cho thấy đội tàu thế giới đang được trẻ hóa và nâng dần tải trọng bình quân. Tàu hàng rời, tàu container và tàu dầu là các loại tàu có tuổi bình quân trẻ hơn so với tàu bách hóa và các loại tàu còn lại. Tàu bách hóa là nhóm tàu có tuổi bình quân lớn nhất (17,76 tuổi), cao gần gấp đôi tuổi bình quân của cả đội tàu thế giới. Số lượng tàu tuổi trẻ (dưới 10 tuổi) của ba loại tàu hàng rời, tàu container và tàu dầu này chiếm tỷ trọng tương đối lớn, khoảng 60% cả đội tàu. Như vậy, ba loại tàu này có sự phát triển rõ rệt cả về số lượng cũng như mức độ hiện đại. Hầu hết các loại tàu đều có sự trẻ hóa đội tàu và tàu dầu là loại tàu THE INTERNATIONAL CONFERENCE ON MARINE SCIENCE AND TECHNOLOGY 2016 HỘI NGHỊ QUỐC TẾ KHOA HỌC CÔNG NGHỆ HÀNG HẢI 2016 528 có mức giảm tuổi tàu bình quân lớn nhất (0,47 tuổi). Do vậy, đội tàu thế giới năm 2015 có tuổi bình quân giảm 0,22 tuổi so với năm 2014. Bảng 2. Cơ cấu đội tàu thế giới theo tuổi tính đến năm 2015 Loại tàu Tiêu chí 0 - 4 tuổi 5 - 9 tuổi 10 -14 tuổi 15 - 19 tuổi Trên 20 tuổi Tuổi BQ năm 2014 Tuổi BQ năm 2015 Tàu hàng rời Số lượng (%) 47,50 18,68 11,12 11,55 11,15 9,07 9,15 Trọng tải (%) 51,88 18,73 10,46 9,94 8,99 8,08 7,98 Trọng tải bình quân (DWT) 80.338 73.728 69.145 63.323 59.290 Tàu container Số lượng (%) 20,94 34,31 17,61 17,55 9,60 10,88 10,70 Trọng tải (%) 34,88 34,22 16,58 10,18 4,14 8,23 8,19 Trọng tải bình quân (DWT) 74.310 44.487 42.001 25.869 19.235 Tàu bách hóa Số lượng (%) 10,68 14,89 7,70 8,96 57,76 24,86 24,18 Trọng tải (%) 22,09 18,86 10,05 10,17 38,83 17,97 17,76 Trọng tải bình quân (DWT) 8.297 5.388 6.086 4.885 2.758 Tàu dầu Số lượng (%) 18,74 21,72 12,69 8,32 38,54 18,37 17,92 Trọng tải (%) 29,90 32,59 22,83 10,04 4,64 8,98 8,51 Trọng tải bình quân (DWT) 83.196 78.871 95.321 65.702 6.521 Tàu khác Số lượng (%) 16,55 16,87 9,22 8,88 48,48 22,22 21,86 Trọng tải (%) 20,41 26,49 12,31 9,16 31,62 15,65 15,30 Trọng tải bình quân (DWT) 6.619 8.547 7.574 5.834 3.962 Tổng Số lượng (%) 14,94 15,64 8,35 7,96 53,12 20,25 19,89 Trọng tải (%) 38,71 25,50 14,90 9,92 10,97 9,63 9,41 Trọng tải bình quân (DWT) 42.873 30.899 34.042 23.160 6.095 Nguồn: UNCTAD, Review of Maritime Transport 2015, New York and Genava Cơ cấu đội tàu thế giới theo tuổi giai đoạn 2006 - 2015 tính theo tỷ lệ tải trọng các nhóm tuổi tàu được thể hiện qua bảng 2 và có thể biểu diễn qua các đồ thị dưới đây: THE INTERNATIONAL CONFERENCE ON MARINE SCIENCE AND TECHNOLOGY 2016 HỘI NGHỊ QUỐC TẾ KHOA HỌC CÔNG NGHỆ HÀNG HẢI 2016 529 Nguồn: UNCTAD , Review of Maritime Transport, New York and Genava Hình 5. Cơ cấu đội tàu thế giới theo tuổi giai đoạn 2006 - 2015 Đồ thị trên cho thấy, tỷ trọng các nhóm tàu tuổi trẻ của đội tàu thế giới ngày càng tăng trong khi các nhóm tàu tuổi già thì ngược lại. Nhóm tàu 0 - 4 tuổi có tỷ trọng tăng khá nhanh, từ 24,2 % tổng trọng tải đội tàu thế giới năm 2006 lên 41,4% năm 2014 và giảm còn 38,7% năm 2015 còn nhóm tàu 5 - 9 tuổi tăng/giảm không nhiều từ 21,2% lên 25,5%. Hai nhóm tàu trẻ chiếm tỷ trọng trên 60% tổng trọng tải đội tàu thế giới năm 2015, cao hơn 20% so với năm 2006. Tỷ trọng nhóm tàu tuổi trung bình khá ổn định, khoảng 14 -16 % mỗi năm. Nhóm tàu 15 - 19 tuổi có tỷ trọng không biến động nhiều (khoảng 10%) trong khi nhóm tàu quá già (trên 20 tuổi) giảm mạnh, từ 27,1% năm 2006 xuống còn 11% năm 2015. Những biến động này phản ánh sự thay đổi của cơ cấu đội tàu thế giới theo độ tuổi, trọng tải các nhóm tàu tuổi già ngày càng giảm bên cạnh sự tăng trưởng của các nhóm tàu tuổi trẻ làm cho đội tàu thế giới càng càng trẻ hóa, tuổi tàu bình quân giảm từ 15,30 tuổi năm 2006 xuống còn 9,41 tuổi năm 2015. Để thấy rõ hơn thực trạng cơ cấu đội tàu thế giới theo độ tuổi, cần phân tích cơ cấu theo độ tuổi của mỗi loại tàu riêng biệt. Số liệu này được thể hiện trong bảng 3. Tàu hàng rời là loại tàu chiếm tỷ trọng lớn trong đội tàu thế giới (chiếm hơn 1/3 tổng trọng tải đội tàu thế giới). Cơ cấu đội tàu hàng rời khá hợp lý và phù hợp với xu thế phát triển chung của đội tàu thế giới. Tỷ trọng nhóm tàu già (> 20 tuổi) giảm mạnh qua mỗi năm, năm 2006 là 32% nhưng tới năm 2015 chỉ còn 9,0%. Song song với sự sụt giảm tỷ trọng nhóm tàu trên 20 tuổi là sự tăng trưởng rõ rệt của nhóm tàu 0 - 4 tuổi. Năm 2006, nhóm tàu 0 - 4 tuổi chỉ chiếm 19,7% tổng trọng tải đội tàu thế giới nhưng 5 năm sau đã tăng lên 32% và đạt hơn ½ tổng trọng tải đội tàu hàng rời vào năm 2015. Các nhóm tuổi tàu còn lại có sự biến động không đáng kể, tỷ trọng khá ổn định so với hai nhóm tàu trên 20 tuổi và 0 - 4 tuổi. Đồ thị hình 6 thể hiện cơ cấu tàu hàng rời thế giới theo tuổi tàu giai đoạn 2006 - 2015. Tàu container là loại tàu có sự phát triển mạnh về cả số lượng và trọng tải trong đội tàu thế giới. Tỷ trọng tàu container khá ổn định qua các năm nhưng tổng trọng tải đã tăng gần gấp đôi từ năm 2006 đến năm 2015. Xét về cơ cấu theo độ tuổi giai đoạn 2006 - 2015, đội tàu container không có nhiều sự thay đổi. Nhóm tàu quá già (> 20 tuổi) giảm từ 14% năm 2006 xuống còn 4,1% năm 2015 so với tổng trọng tải đội tàu container. Các nhóm tuổi khác có sự thay đổi về tỷ trọng nhưng không nhiều, nhóm tàu 0 - 4 tuổi dao động ở mức trên dưới 35%, nhóm tàu 5 - 9 tuổi ở mức 30% và nhóm 10 - 14 tuổi ở mức 17%, riêng nhóm 15 - 19 tuổi có 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 > 20 tuổi 15-19 tuổi 10-14 tuổi 5-9 tuổi 0-4 tuổi THE INTERNATIONAL CONFERENCE ON MARINE SCIENCE AND TECHNOLOGY 2016 HỘI NGHỊ QUỐC TẾ KHOA HỌC CÔNG NGHỆ HÀNG HẢI 2016 530 tỷ trọng tăng nhẹ qua các năm. Cơ cấu tàu container thế giới theo tuổi tàu giai đoạn 2006 - 2015 được thể hiện qua đồ thị hình 7. Nguồn: UNCTAD , Review of Maritime Transport, New York and Genava Hình 6. Cơ cấu đội tàu hàng rời theo tuổi giai đoạn 2006 - 2015 Nguồn: UNCTAD , Review of Maritime Transport, New York and Genava Hình 7. Cơ cấu đội tàu container theo tuổi giai đoạn 2006 - 2015 Tàu bách hóa là loại tàu chiếm tỷ trọng thấp nhất trong tổng trọng tải đội tàu thế giới so với 3 loại tàu còn lại. Cùng với xu hướng chuyên môn hóa và hiện đại hóa đội tàu thì trọng tải loại tàu này giảm rõ rệt qua từng năm. Về cơ cấu, các nhóm tuổi của tàu bách hóa có sự biến động khá hợp lý. Nhóm tàu già (> 20 tuổi) có tỷ trọng ngày càng giảm; từ 57,4% năm 2006 xuống còn 38,8% năm 2015. Song song với đó là nhóm tàu 0 - 4 tuổi tăng hơn 2 lần và nhóm tàu 5 - 9 tuổi tăng gấp rưỡi tỷ trọng từ năm 2006 đến năm 2015. Hai nhóm tuổi còn lại biến động không đáng kể. Cơ cấu theo tuổi tàu của tàu bách hóa thế giới có sự khác biệt so với tàu hàng rời và tàu container khi tỷ trọng nhóm tàu trên 20 tuổi cao trong khi tỷ trọng 2 nhóm tàu tuổi trẻ (0 - 4 tuổi và 5 - 9 tuổi) khá thấp. Đồ thị hình 8 thể hiện cơ cấu tàu bách hóa thế giới theo tuổi tàu giai đoạn 2006 - 2015. 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 > 20 tuổi 15-19 tuổi 10-14 tuổi 5-9 tuổi 0-4 tuổi 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 > 20 tuổi 15-19 tuổi 10-14 tuổi 5-9 tuổi 0-4 tuổi THE INTERNATIONAL CONFERENCE ON MARINE SCIENCE AND TECHNOLOGY 2016 HỘI NGHỊ QUỐC TẾ KHOA HỌC CÔNG NGHỆ HÀNG HẢI 2016 531 Nguồn: UNCTAD, Review of Maritime Transport, New York and Genava Hình 8. Cơ cấu đội tàu bách hóa theo tuổi giai đoạn 2006 - 2015 Cũng như tàu bách hóa, tàu dầu là loại tàu có tỷ trọng giảm qua các năm nhưng trọng tải lại tăng khá đều. Xét cơ cấu theo độ tuổi, các nhóm tuổi của 3 loại tàu trên biến động một chiều khá rõ nét thì các nhóm tuổi của đội tàu dầu có tỷ trọng tăng giảm liên tục qua từng năm. Nhóm tàu tuổi quá già năm 2006 chiếm 14,3% nhưng đến năm 2011 chỉ còn 9,1% và tăng mạnh lên 32,6% tổng trọng tải đội tàu đầu năm 2012; đến năm 2015 chỉ còn 4,6%. Nhóm tuổi 0 - 4 chiếm tỷ trọng lớn nhất (trên dưới 30%) nhưng cũng tăng giảm rõ rệt qua từng năm; 31,6% năm 2006, giảm mạnh còn 24,7% năm 2012 và tăng gấp rưỡi sau 2 năm (36,2% năm 2014). Các nhóm tuổi còn lại có tỷ trọng cũng biến động liên tục theo từng năm nhưng mức độ không lớn. Cơ cấu tàu dầu thế giới theo tuổi tàu giai đoạn 2006 - 2015 được thể hiện qua đồ thị hình 9. Nguồn: UNCTAD , Review of Maritime Transport, New York and Genava Hình 9. Cơ cấu đội tàu dầu theo tuổi giai đoạn 2006 - 2015 Như vậy, có thể thấy rằng cơ cấu theo tuổi của đội tàu thế giới có sự thay đổi theo từng năm, theo mỗi loại tàu, theo từng nhóm tuổi. Mỗi loại tàu thì nhóm tàu quá già (> 20 tuổi) thường giảm qua các năm, thay vào đó là sự tăng trọng tải của nhóm tuổi 0 - 4, các nhóm tuổi còn lại biến động không nhiều. Tàu dầu là loại tàu có sự biến động nhiều nhất ở các nhóm tuổi khi tỷ trọng mỗi nhóm tuổi tăng giảm liên tục theo từng năm. Tàu bách hóa có trọng tải nhóm tàu trên 20 tuổi chiếm tỷ lệ lớn so với nhóm tàu tuổi trẻ (0 - 4 tuổi và 5 - 9 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 > 20 tuổi 15-19 tuổi 10-14 tuổi 5-9 tuổi 0-4 tuổi 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 > 20 tuổi 15-19 tuổi 10-14 tuổi 5-9 tuổi 0-4 tuổi THE INTERNATIONAL CONFERENCE ON MARINE SCIENCE AND TECHNOLOGY 2016 HỘI NGHỊ QUỐC TẾ KHOA HỌC CÔNG NGHỆ HÀNG HẢI 2016 532 tuổi), trong khi các loại tàu khác thì tỷ trọng nhóm tàu tuổi trẻ cao hơn nhiều so với nhóm tàu trên 20 tuổi. Điều này cho thấy cơ cấu đội tàu thế giới theo tuổi tàu khá hợp lý, phù hợp với xu hướng phát triển chung khi các loại tàu chuyên dụng dần thay thế tàu bách hóa và nhóm tàu tuổi trẻ ngày càng tăng trọng tải thay thế dần cho nhóm tàu già. 3. Kết luận Bài viết đã trình bày sự phát triển của đội tàu biển thế giới từ cuối thế kỷ 20 đến nay và thực trạng cơ cấu đội tàu thế giới giai đoạn 2006 - 2015 theo loại tàu và tuổi tàu. Cơ cấu đội tàu thế giới có sự thay đổi theo thời gian và biến động khác nhau tùy theo mỗi loại tàu, theo từng nhóm tuổi. Tuy nhiên, việc phân tích và đánh giá thực trạng cơ cấu đội tàu thế giới cũng cho thấy xu hướng phát triển chung của đội tàu thế giới cũng như từng chủng loại tàu trong 10 năm trở lại đây. Đó là xu hướng trẻ hóa đội tàu khi tuổi tàu bình quân của đội tàu thế giới ngày càng giảm, tỷ trọng của các nhóm tàu tuổi trẻ ngày càng tăng trong khi nhóm tàu tuổi già giảm. Bên cạnh đó là xu hướng tăng dần tải trọng của các loại tàu chuyên dụng như tàu chở dầu, tàu chở container và tàu chở hàng rời cỡ lớn, đáp ứng nhu cầu chuyên chở hàng hóa trên toàn thế giới và tàu bách hóa đang dần dần được thay thế bằng các loại tàu chuyên dụng khi tuổi tàu bách hóa ngày càng tăng trong khi tỷ trọng ngày càng giảm. Khi tìm hiểu cơ cấu đội tàu của doanh nghiệp, quốc gia hay vùng lãnh thổ nào đó thì việc đánh giá cơ cấu đội tàu thế giới mang ý nghĩa quan trọng. Từ thực trạng, xu hướng phát triển đội tàu thế giới thì doanh nghiệp, quốc gia đó sẽ tìm ra những giải pháp, chiến lược để hợp lý hóa cơ cấu đội tàu, phát triển bền vững đội tàu, phù hợp với xu thế phát triển chung của ngành hàng hải thế giới. Tài liệu tham khảo [1]. ThS. Nguyễn Cảnh Hải. Cơ cấu đội tàu và các tiêu thức đánh giá cơ cấu đội tàu. Tạp chí Giao thông vận tải. 3/2016. tr. 111-113; [2]. UNCTAD (United Nations Conference on Trade and Development). Review of Maritime Transport. New York and Genava, 2006, 2007, 2008, 2009, 2010, 2011, 2012, 2013, 2014, 2015.