Thực trạng sản xuất rau an toàn ở Đà Nẵng và đề xuất giải pháp phát triển

UED JOURNAL OF SOCIAL SCIENCES, HUMANITIES AND EDUCATION VOL.3, NO.1 (2013) 1 THỰC TRẠNG SẢN XUẤT RAU AN TOÀN Ở ĐÀ NẴNG VÀ ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN THE REALITY OF SAFE VEGETABLE PRODUCTION IN DANANG CITY AND SUGGESTIONS FOR THE DEVELOPMENT Nguyễn Huy Bình Trường Đại học Sư phạm, Đại học Đà Nẵng Email: huybinh1556@yahoo.com TÓM TẮT Trong thời gian gần đây do quá trình đô thị hóa mạnh diện tích trồng trọt nói chung, diện tích trồng rau cũng như sản lượng rau ở Đà Nẵng nói riêng có xu hướng giảm. Tiêu thụ rau trong nước và ở thành phố Đà Nẵng đang phải đối mặt với vấn đề nghiêm trọng, đó là sự mất an toàn trong các sản phẩm rau. Để góp phần giải quyết những vấn đề trên, chúng tôi đã điều tra tìm hiểu diễn biến diện tích và năng suất rau trong năm năm từ 2008 đến 2012, tình hình sử dụng thuốc bảo vệ thực vật các vùng trồng rau. Kết quả điều tra mẫu sản phẩm rau ở các điểm trồng rau Đà Nẵng trong năm 2012 cho kết quả khá tốt. Thông qua kết quả trên có phương án tập huấn đề xuất giải pháp phát triển rau an toàn ở Đà Nẵng Từ khóa: rau an toàn; diện tích trồng rau ở Đà Nẵng; sản lượng rau ở Đà Nẵng; thuốc bảo vệ thực vật; sản phẩm rau ở Đà Nẵng ABSTRACT Nowadays, because of intense urbanization, the area for farmland in general, the area for planting vegetables in particular in Danang city is decreased. It results in the decrease of vegetable production. Moreover, our city now have to confront with the unsafety of vegetable products. To find a solution to this situation, from 2008 to 2012, we researched on the change in area used to plant vegetables as well as production and the amount of pesticide used in planting vegetables. From the good research results in 2012, suggestions for the development of safe vegetables in Danang city are proposed. Key words: safe vegetables; vegetable area in Danang; vegetable production in Danang; pesticide; vegetable products of Danang 1. Đặt vấn đề Rau là thực phẩm không thể thiếu trong bữa ăn gia đình. Rau không chỉ cung cấp các vitamin, chất xơ, chất khoáng, chất vi lượng thiết yếu mà còn là một nguồn dược liệu quý góp phần bảo vệ sức khỏe cho con người. Trong thời gian gần đây, sản xuất và tiêu thụ rau đang phải đối mặt với vấn đề hết sức nghiêm trọng, đó là sự mất an toàn trong các sản phẩm rau. Số vụ ngộ độc thực phẩm từ rau có xu hướng ngày càng gia tăng. Hiện tượng rau không an toàn, chứa nhiều kim loại nặng, dư thừa hàm lượng nitrat, hóa chất bảo vệ thực vật (BVTV) tồn dư trên mức cho phép, vi sinh vật gây hại cho con người có trong rau chưa được kiểm soát chặt chẽ đã gây ảnh hưởng tới sức khỏe người tiêu dùng. Chính vì vậy chúng tôi đã nghiên cứu thực trạng sản xuât rau an toàn ở Đà Nẵng và đề xuất giải pháp phát triển. 2. Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp thu thập tài liệu. - Phương pháp điều tra, phỏng vấn. - Phương pháp lấy mẫu ngoài thực địa. 3. Kết quả điều tra 3.1. Diễn biến diện tích và năng suất rau từ 2008 - 2012 Qua số liệu điều tra từ Trung tâm khuyến nông, lâm ngư thành phố Đà Nẵng chúng tôi tổng hợp được bảng 1 UED JOURNAL OF SOCIAL SCIENCES, HUMANITIES AND EDUCATION VOL.3, NO.1 (2013) 1 Bảng 1. Biến động diện tích và năng suất rau từ 2008 – 2012 Chỉ tiêu 2008 2009 2010 2011 2012 Diện tích gieo trồng (ha) 1721 1747 1350 1320 944 Diện tích canh tác (ha) 490 501 396 352 237 Tỉ lệ (%) 28.5 28.7 29.3 26.7 25.1 Năng suất (tạ/ha) 113 130 130 130 128 Sản lượng (tấn) 19.475 22.710 17.550 17.160 12.083 Trong đó: 1. Rau ăn lá Diện tích gieo trồng (ha) 1415 1450 1130 1105 795 Diện tích canh tác (ha) 329 336 264 235 159 Tỉ lệ (%) 23.3 23.2 23.4 21.3 20.0 Năng suất (tạ/ha) 100 120 120 120 118 Sản lượng (tấn) 14.150 17.483 13.560 13.260 9.382 2. Rau ăn quả Diện tích gieo trồng (ha) 161 165 132 115 78 Diện tích canh tác (ha) 306 297 220 215 149 Tỉ lệ (%) 19.0 18.0 16.7 18.7 19.1 Năng suất (tạ/ha) 174 176 180 181 181 Sản lượng (tấn) 5.325 5.227 3.960 3.900 2.701 Về địa bàn canh tác trước đây thành phố Đà Nẵng quy hoạch 10 xã phường là vùng sản xuất rau an toàn (RAT): Hòa Quý, Ngũ Hành Sơn, Hòa Khương, Hòa Tiến, Hòa Châu, Hòa Nhơn, Hòa Phong, Hòa Ninh, Hòa Thọ, Đông - Cẩm Lệ với 15 cơ sở được cấp giấy chứng nhận giấy đủ điều kiện sản xuất RAT, diện tích 80,3 ha. Do quá trình quy hoạch đô thị nên một số vùng không còn sản xuất, hiện nay chỉ còn 5 xã - phường còn đất trồng rau là: Hòa Sơn, Hòa Nhơn, Hòa Phong, Hòa Tiến và Hòa Thọ Đông - Cẩm Lệ có vùng sản xuất RAT, với tổng diện tích 31 ha. 3.2. Tình hình sử dụng thuốc bảo vệ thực vật Qua điều tra chúng tôi đã thống kê được tình hình sử dụng các loại thuốc bảo vệ thực vật trên cây rau ở Đà Nẵng như sau (Bảng 2) Bảng 2. Danh mục các loại thuốc được sử dụng trên cây rau Stt Thuốc sử dụng Đối tượng phòng trừ Liều lượng (phun cho 1 sào 500m2) Thời gian cách ly Khi cây còn nhỏ Khi cây đã phân tán TẠP CHÍ KHOA HỌC XÃ HỘI, NHÂN VĂN VÀ GIÁO DỤC TẬP 3, SỐ 1 (2013) 2 1 2 3 4 5 6 1* Actara Bọ phấn, rầy rệp 1,4g/bình 14 lít 2,8g/bình 28 lít 5 ngày 2 Match Sâu đục hoa quả, sâu tơ, sâu xanh, sâu khoang 21ml/bình 23 lít 41ml/ 2 bình 23 lít 7 ngày 3 Proclaim Sâu tơ, sâu xanh, sâu khoang 14 ml/bình 11 lít 28ml/bình 23 lít 5 ngày 4 Vertimex Sâu vẽ bùa, sâu tơ 14 ml/bình 11 lít 28ml/bình 23 lít 5 ngày 5* Pegasus Sâu tơ, sâu xanh, sâu khoang 21ml/bình 23 lít 41ml/ 2 bình 23 lít 5 ngày 6 Ammate Sâu đục hoa quả, sâu tơ, sâu xanh 11ml/bình11ml 13,8ml/bình 11 lít 7 ngày 7 Vi-BT Sâu ăn lá 34,5 g/bình 23 lít 69g/ 2 bình 23 lít 5 ngày 8 TP-pectin Rệp, sâu tơ, sâu xanh, sâu vẽ bùa, sâu đục quả 14 ml/bình 11 lít 28ml/bình 23 lít 5 -7 ngày 9* Trebon Rệp, sâu ăn lá, sâu cuốn lá, sâu đục quả 21ml/bình 11 lít 41ml/bình 23 lít 3 -5 ngày 10* Peran 50EC Sâu ăn lá Theo hướng dẫn trên bao bì Theo hướng dẫn trên bao bì 7 ngày 11 Marshal Bọ trĩ dưa chuột, rệp rau cải 34,5ml/bình11 lít 69 ml/ bình 23 lít 7 ngày 12 Kuraba Sâu tơ, sâu xanh, sâu vẽ bùa, bọ trĩ 13,8 g/ bình 23 lít 28 g/ 2 bình 23 lít 3 -5 ngày 13 Soka Bọ trĩ, nhện đỏ, sâu khoang, sâu xanh, sâu xanh da láng Theo hướng dẫn trên bao bì Theo hướng dẫn trên bao bì 3 ngày 14 Comite Nhện đỏ 21 ml/ bình 23 lít 41 ml/bình 23 lít 7 ngày 15 Balic-tỏi Bọ nhảy 28ml/bình 11 lít 55ml/ 2 bình 11 lít 7 ngày 16* Rholam supper Sâu cuốn lá, sâu đục thân, nhện đỏ 5 g/ bình 16 lít nước 7 ngày 17* Sokubi Bọ nhảy, sâu tơ, sâu xanh, bọ trĩ, rệp 21ml/bình 23 lít 41ml/bình 23 lít 3 ngày 18* kasumin 2L Thối vi khuẩn 25 - 30ml/8 - 10 lít nước 7 ngày 19* Eliette Phấn trắng dưa chuột 34,5 ml/bình 23 lít 69ml/ 2 bình 23 lít 7 ngày 20* Score (5 - 10ml) Bệnh nấm hại gốc,bệnh rỉ sắt, hại đậu leo, đốm vòng bắp cải 5- 10 ngày UED JOURNAL OF SOCIAL SCIENCES, HUMANITIES AND EDUCATION VOL.3, NO.1 (2013) 3 21* Topsin Rỉ sắt, nấm xám, phấn trắng,chết héo, mốc sương 34,5 g/bình 23 lít 69g/ 2 bình 23 lít 7 ngày 22* Anvil Phấn trắng, rỉ sắt, lở cổ rể 21ml/bình 11 lít 41ml/bình 23 lít 14 ngày 23 Antracon Lở cổ rễ hành, đốm lá bắp cải, sương mai cà chua 41ml/bình 23 lít 83 g/2 bình 23 lít 7 ngày 24* Validan 5DD Thối nhũn 7 ngày 25* Ridomin 72MZ Thối nhũn, 7 ngày 26* TriB1 Bệnh héo do nấm trên cà chua, đậu đỗ 4 kg chế phẩm 4 kg chế phẩm _ 27 Stamer Bệnh thối nhũn 28 g/bình 11 - 14 lít _ 28 Kasuran 45-2WP Bệnh thối nhũn 110 g/ bình 23 lít _ Ghi chú : * Đang sử dụng Từ (bảng 2) cho thấy trong 28 loại thuốc thuộc danh mục thuốc được sử dụng ở Việt Nam, các vùng rau ở Đà Nẵng nhân dân đang sử dụng 15 trong 28 loại thuốc này. Qua điều tra các hộ nông dân sử dụng thuốc bảo vệ thực vật cho thấy ở đây đã sử dụng đúng chủng loại và qui trình, đúng thời gian cách ly trước khi thu hoạch. Các loại thuốc BVTV nông dân sử dụng được mua ở các công ty hay cửa hàng đại lý hợp pháp (có chứng nhận đăng ký kinh doanh), thuộc danh mục thuốc BVTV được phép sử dụng ở Việt Nam. Do được các cơ quan chức năng tập huấn nên việc sử dụng thuốc BVTV ở đây được hạn chế tối đa và chỉ được sử dụng trong các trường hợp sau: - Vào giai đoạn cây con mà dịch hại có khả năng gây ảnh hưởng nghiêm trọng; - Vào giai đoạn trưởng thành khi mật độ sâu hại quá cao có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến năng suất. Các Dự án về sản xuất (RAT) ở Đà Nẵng yêu cầu người nông dân tuân thủ nguyên tắc 4 đúng: đúng lúc, đúng thuốc, đúng liều lượng và đúng cách. Ưu tiên sử dụng các thuốc sinh học, chỉ sử dụng thuốc hoá học khi: mật độ dịch hại quá cao thuốc sinh học không có khả năng khống chế; không có thuốc sinh học đặc hiệu, đặc biệt là thuốc trừ bệnh; sử dụng vào giai đoạn cây con. Trong những lứa trồng thử nghiệm đầu tiên Dự án hướng dẫn sử dụng các thuốc sinh học. Để hạn chế thuốc BVTV, Dự án đã sử dụng biện pháp quản lý dịch hại IPM bao gồm: dùng tay để diệt rệp, cỏ dại và sâu bọ; trồng thêm một số loại rau và cây hoa có mùi hắc nhằm bảo vệ rau trồng trước các loại sâu hại: để tránh con bọ nhảy tấn công rau cải, người trồng đã cho trồng xen một số loại rau khác. Ngoài ra, người trồng cũng trồng một số cây có mùi hắc như thì là, tỏi, lá húng để xua đuổi côn trùng. 3.3. Kết quả điều tra chất lượng sản phẩm rau ở Đà Nẵng năm 2012 TẠP CHÍ KHOA HỌC XÃ HỘI, NHÂN VĂN VÀ GIÁO DỤC TẬP 3, SỐ 1 (2013) 4 Bảng 3. Điều tra mẫu sản phẩm rau ở Đà Nẵng năm 2012 STT Vùng sản xuất/loại mẫu Số mẫu Chỉ tiêu kiểm tra, phân tích Phương pháp kiểm tra, phân tích Kết quả kiểm tra, phân tích Mẫu đạt Không đạt 1 Túy Loan Tây 2 NO3 PK2-P.38 Dền đỏ x Mồng tơi 2 Yến Nê 1 Cải cay x 3 La Hường 2 Cải cay x Rau muống x 1 Túy Loan Tây 2 Coliform (CFU/g) TCVN 6848:2007 Dền đỏ x Mồng tơi x 2 Yến Nê 1 Cải cay x 3 La Hường 2 Cải cay x Rau muống x 1 Túy Loan Tây 2 E.coli (CFU/g) TCVN 7924:2:200 8 Dền đỏ x Mồng tơi x 2 Yến Nê 1 Cải cay x 3 La Hường 2 Cải cay x Rau muống x Kết quả phân tích hàm lượng kim loại nặng, hóa chất, vi sinh, 4 loại rau điển hình ở Túy Loan Tây, Yến Nê, La Hường, cho thấy, các mẫu đều dưới ngưỡng cho phép. Tuy nhiên về hàm lượng NO3: có 4 mẫu trên ngưỡng cho phép cầu đó là Dền đỏ ở Túy Loan Tây, Cải cay ở Cẩm Nê, La Hường, Rau muống ở La Hường. Chỉ tiêu về Colifor có 5 mẫu trên ngưỡng cho phép: Dền đỏ, Mồng tơi ở Túy Loan Tây; Cải cay ở Yến Nê; Cải cay, Rau muống ở La Hường. TẠP CHÍ KHOA HỌC XÃ HỘI, NHÂN VĂN VÀ GIÁO DỤC TẬP 3, SỐ 1 (2013) 5 Chỉ tiêu E. coli có một mẫu Dền đỏ ở Túy Loan Tây trên ngưỡng cho phép. Qua điều tra cho thấy quy trình sản xuất rau của các hộ nông dân thực hiện trong thời gian qua nằm trong trong dự án quy trình sản xuất RAT do Sở NN&PTNT thành phố Đà Nẵng ban hành. Người nông dân đã được hướng dẫn kỹ thuật trồng RAT. Cán bộ kỹ thuật thuộc Chi cục Trồng trọt và bảo vệ thực vật; Trung tâm khuyến nông chịu trách nhiệm hướng dẫn và giám sát quá trình thực hiện của người dân, nhằm đảm bảo người nông dân tuân thủ đúng quy trình. 3.4 Đánh giá năng suất và sản lượng rau an toàn Năng suất rau phụ thuộc vào nhiều yếu tố như chủng loại, chất lượng giống, biện pháp kỹ thuật canh tác, thời vụ. Hiện nay, cơ cấu chủng loại rau, thời vụ sản xuất rất phong phú, nhiều biện pháp kỹ thuật tiên tiến được áp dụng, mỗi chủng loại rau có sự biến động về năng suất khác nhau khi có tác động kỹ thuật khác nhau, do đó với số liệu thống kê về năng suất theo các năm chỉ cho ta thấy khái quát về mặt tổng quan trên toàn thành phố là năng suất RAT ở Đà Nẵng thấp hơn so với sản xuất rau đại trà; năng suất RAT và năng suất rau đại trà có xu hướng tăng dần qua các năm; năng suất rau vụ Đông Xuân thường cao hơn năng suất rau Hè Thu. Nhìn chung về mức độ đáp ứng RAT ở Đà Nẵng hiện nay cung chưa kịp cầu nhất là các tháng mùa mưa, vì vậy cần qui hoạch một số xã thuộc huyện Hòa Vang thành vùng rau an toàn theo hướng phát triển bền vững. Để đảm bảo phát triển bền vững các vùng trồng rau thành phố nên hỗ trợ kinh phí tư vấn hướng dẫn kiểm tra chứng nhận sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP để đảm bảo phát triển tiêu thụ trong nước và xuất khẩu. 4. Kết luận - Qua điều tra cho thấy diễn biến diện tích trồng rau và sản lượng rau tính từ 2008 đến năm 2012 có xu hướng giảm dần. - Công tác sử dụng thuốc bảo vệ thực vật và kiểm soát an toàn rau xanh ở Đà Nẵng được các cơ quan chức năng quản lý khá chặt chẽ, các vùng trồng rau được cán bộ chuyên môn tập huấn và kiểm tra thường xuyên nên chất lượng rau khá tốt. TÀI LIỆU THAM KHẢO [1] Lê Huy Bá, Lâm Minh Triết (2005), Sinh thái môi trường ứng dụng, Nhà xuất bản Khoa học Kĩ thuật, Hà Nội. [2] Nguyễn Huy Bình (2012), Nghiên cứu thực trạng rau xanh trồng ở thành phố Đà Nẵng, đề xuất hướng phát triển vành đai rau xanh của thành phố, Báo cáo tổng kết đề tài khoa học và công nghệ cấp Đại học Đà Nẵng. [3] Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (2008), Quy định quản lý sản xuất, kinh doanh rau, quả và chè an toàn, Quyết định số 99/2008/QĐ-BNN ngày 15/10/2008. [4] Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (2008), Quy trình thực hành sản xuất nông nghiệp tốt cho rau quả tươi và cho chè búp tươi an toàn tại Việt Nam VietGap, Quyết định số 379/QĐ- BNN-KHCN ngày 28/01/2008. [5] Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (2008), Quy chế chứng nhận VietGAP, Quyết định số 84/2008/QĐ-BNN ngày 28/07/2008. Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (2009), Hướng dẫn Thực hiện Quyết định số 99/2008/QĐ- BNN ngày 15/10/2008 của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn về sản xuất, kinh doanh rau, quả và chè an toàn, Hướng dẫn số 352/HD-TT-CLT ngày 25/03/2009.