Thực trạng thu hút FDI đầu tư trực tiếp nước ngoài tại Cămpuchia

vÒ FDI ®­îc ®­a ra tuú gèc ®é nh×n nhÊt cña c¸c nhµ kinh tÕ nªn rÊt phßng phï vµ ®a d¹ng. qua ®ã, ta cã thÓ rót ra mét ®Þnh nghi· chung nhÊt nh­ sau . FDI lµ lo¹i h×nh kinh doanh mµ nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi bá vèn, tù thiÕt lËp c¸c c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh cho riªng m×nh, ®øng chñ së h÷u, tù qu¶n lÝ, kh¸i th¸c hoÆc thuÕ ng­êi qu¶n lÝ, khai th¸c c¬ së nµy, hoÆc hîp t¸c víi ®èi t¸c n­íc së t¹i thµnh lËp c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh vµ tham gia qu¶n lÝ, còng víi ®èi t¸c n­íc së t¹i chia sÎ lîi nhuËn vµ rñi ro. Nguån gèc vµ B¶n chÊt cña FDI FDI lµ ®êi muén h¬n c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i kh¸c vµi ba thËp kû nh÷ng FDI nhanh chãng x¸c lËp vÞ trÝ cña m×nh trong quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ. FDI trë thµnh mét xu thÕ tÊt yÕu cña lÞch sö, mét nhu cÇu kh«ng thÓ thiÕu cña mäi n­íc trªn thÕ giíi kÓ c¶ nh÷ng n­íc ®ang ph¸t triÓn, nh÷ng n­íc c«ng nghiÖp míi hay nh÷ng n­íc trong khèi OPEC vµ nh÷ng n­íc ph¸t triÓn cao. B¶n chÊt cña FDI lµ: - Cã sù thiÕt lËp vÒ quyÒn së h÷u vÒ t­ b¶n cña c«ng ty mét n­íc ë mét n­íc kh¸c - Cã sù kÕt hîp quyÒn së h÷u víi quyÒn qu¶n lÝ c¸c nguån vèn ®· ®­îc ®Çu t­ - Cã kÌm theo quyÒn chuyªn giao c«ng nghÖ vµ kü n¨ng qu¶n lÝ - Cã liªn quan ®Õn viÖc më réng thÞ tr­êng cña c¸c c«ng ty ®a quèc gia - G¾n liªn víi sù ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng tµi chÝnh quèc tÕ vµ th­¬ng m¹i quèc tÕ 3. Vai trß cña FDI Ho¹t ®éng FDI cã t×nh hai mÆt víi n­íc ®Çu t­ còng nh­ n­íc tiÕp nhËn ®Çu t­ ®Òu cã t¸c ®éng tiªu cùc vµ t¸c ®éng tÝch cùc. Tr­íc hÕt ®èi víi n­íc ®i ®Çu t­( n­íc chñ nhµ) FDI cã vai trß chñ yÕu sau: T¸c ®éng tÝch cùc Do ®Çu t­ lµ ng­êi n­íc ngoµi lµ ng­êi trùc tiÕp ®iÒu hµnh vµ qu¶n lÝ vèn nªn hä cã tr¸ch nhiÖm cao, th­êng ®­a ra nh÷ng quyÕt ®Þnh cã lîi cho hä. V× thÕ hä cã ®¶m b¶o hiÖu qu¶ cña vèn FDI. ®Çu t­ n­íc ngoµi më réng ®­îc thÞ tr­êng tiªu thÞ s¶n phÈm nguyªn liÖu, c¶ c«ng nghÖ vµ thiÕt bÞ trong khu vùc mµ hä ®©ï t­ còng nh­ trªn thÕ giíi. Do khai th¸c ®­îc nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ lao ®éng rÎ, thÞ tr­êng tiªu thô réng lín nªn cã thÓ më réng quy m«, khai th¸c ®­îc lîi thÕ kinh tÕ cña quy m« tõ ®ã cã thÓ n©ng cao n¨ng suÊt, gi¶m gi¸ thµnh s¶n phÈm. Tr¸nh ®­îc c¸c hµng rµo b¶o hé m©u dÞch vµ phÝ mËu dÞch cña n­íc tiÕp nhËn ®Çu t­ víi th«ng qua FDI chñ ®Çu t­ hay doanh nghiÖp n­íc ngoµi x©y dùng ®­îc c¸c doanh nghiÖp cña m×nh n»m trong lßng n­íc th× hµnh chÝnh s¸ch b¶o hé. T¸c ®éng tiªu cùc. Khi c¸c doanh nghiÖp thùc hiÖn viÖc ®Çu t­ ra n­íc ngoµi th× trong nø¬c sÏ mÊt ®i kho¶n vèn ®Çu t­, khã kh¨n h¬n trong viÖc t×m nguån vèn ph¸t triÓn còng nh­ gi¶i quyÕt viÖc lµm. do ®ã trong n­íc cã thÓ dÉn tíi nguy c¬ suy tho¸i, v× thÕ mµ n­íc chñ nhµ kh«ng ®­a ra nh÷ng chÝnh s¸ch khuyªn khÝch cho viÖc ®Çu t­ ra n­íc ngoµi. ®©ï t­ ra n­íc ngoµi th× doanh nghiÖp sÏ ph¶i ®èi mÆt víi nhiÒu rñi ro h¬n trong m«i tr­êng míi vÒ chÝnh trÞ, sù xung ®ét vò trang cña c¸c tæ chøc trong c¸c quèc gia hay nh÷ng tranh chÊp néi bé cña quèc gia hay ®¬n thuÇn chØ lµ sù thay ®æi trong chÝnh s¸ch vµ ph¸p luËt cña quèc gia tiÕp nhËn… tÊt c¶ nh÷ng ®iÒu ®ã ®Òu khiÕn cho c¸c doanh nghiÖp cã thÓ rêi vµo t×nh tr¹ng mÊt tµi s¶n c¬ së h¹ tÇng. Do vËy mµ hä th­êng ph¶i ®Çu t­ vµo c¸c n­íc æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ còng nh­ trong chÝnh s¸ch vµ m«i tr­êng kinh tÕ. §èi víi n­íc tiÕp nhËn ®Çu t­ th× ho¹t ®éng FDI cã t¸c ®éng: T¸c ®éng tÝch cùc. - Nhê nguån vèn FDI ®Çu t­ mµ cã thÓ cã ®iÒu khiÕn tèt ®Ó khai th¸c tèt nhÊt c¸c lîi thÕ vÒ tµi nguyªn thiªn nhiªn, vÞ trÝ ®Þa lÝ. Bëi c¸c n­íc tiÕp nhËn th× th­êng lµ n­íc ®ang ph¸t triÓn cã tµi nguyªn song kh«ng biÖt c¸ch khai th¸c. - T¹o ®iÒu kiÖn ®Ó khai th¸c ®­îc nguån vèn tõ bªn ngoµi do kh«ng quy ®Þnh møc vèn gãp tèi ®a mµ chØ quyÕt ®Þnh møc vèn gãp tèi thiÓu cho nhµ ®Çu t­. - Th«ng qua viÖc hîp t¸c víi doanh nghiÖp n­íc ngoµi hay c¹nh tranh víi doanh nghiÖp n­íc ngoµi vµ tiÕp thu ®­îc kü thuËt c«ng nghÖ hiÖn ®¹i hay tiÕp thu ®­îc kÝnh nghiÖm qu¶n lÝ kinh doanh cña hä. - T¹o ®iÒu kiÖn ®Ó t¹o viÖc lµm, t¨ng tèc ®é t¨ng tr­ëng cña ®èi t­îng bá vèn còng nh­ t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu vµ t¨ng tr­ëng kinh tÕ, qua ®ã n©ng cao ®êi sèng nh©n d©n. - KhuyÕn khÝch doanh nghiªp trong n­íc t¨ng n¨ng lùc kinh doanh, c¶i tiÕn c«ng nghÖ míi n©ng cao n¨ng suÊt chÊt l­îng gi¶m gi¸ thµnh s¶n phÈm do ph¶i c¹nh tranh víi doanh nghiÖp n­íc ngoµi, mét mÆt kh¸c th«ng qua hîp t¸c víi n­íc ngoµi cã thÓ më réng thÞ tr­êng th«ng qua tiÕp cËn víi b¹n hµng cña ®èi t¸c ®©ï t­. T¸c ®éng tiªu cùc - NÕu kh«ng cã quy ho¹ch cô thÓ vµ khoa häc, cã thÓ ®Çu t­ trµn lan kÐm hiÖu qua, tµi nguyªn thiªn nhiªn cã thÓ bÞ khai t¸hc bõa b¹i vÒ sÏ g©y ra « nhiÔm m«i tr­êng nghiÖm träng - M«i tr­êng chÝnh trÞ trong n­íc cã thÓ bÞ ¶nh h­ëng, c¸c chÝnh s¸ch trong n­íc cã thÓ bÞ thay ®æi do khi ®Çu t­ vµo th× c¸c nhµ ®Çu t­ th­êng cã c¸c biÖn ph¸p vËn ®éng quan chøc ®Þa ph­êng theo h­íng cã lîi cho m×nh. - HiÖu qu¶ cña ®Çu t­ phô thuéc vµo n­íc tiÕp nhËn cã thÓ tiÕp nhËn tõ c¸c n­íc ®i ®Çu t­ nh÷ng c«ng nghÖ thiÕt bÞ l¹c hËu kh«ng phï hîp víi nÒn kinh tÕ g©y « nhiÔm m«i tr­êng. - C¸c lÜnh vùc vµ ®Þa ban ®Çu t­ phôc thuéc vµo sù lùa chän cña nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi mµ kh«ng theo ý muèn cña n­íc tiÕp nhËn. Do vËy viÖc bæ trÝ c¬ cÊu ®Çu t­ sÏ gÆp khã kh¾n sÏ t¹o ra sù ph¸t triÓn mÊt c©n ®èi gi÷a c¸c vïng. - Gi¶m sè l­îng doanh nghiÖp trong n­íc do qu¸ tr×nh c¹nh tranh nªn nhiÒu doanh nghiÖp trong n­íc bÞ ph¸ s¶n. hay ¶nh h­ëng tíi can cÇn thµnh to¸n quèc tÕ do sù di chuyÓn cña c¸c luång vèn còng nh­ luång hµng ho¸ ra vµo trong n­íc. - Ngµy nµy hÇu hÕt viÖc ®µu t­ lµ cña c¸c c«ng ty ®a quèc gia v× thÕ c¸c n­íc tiÕp nhËn th­êng bÞ thua thiÖt, thÊt thu thuÕ hay c¸c liªn doanh sÏ ph¶i chuyÓn thµnh doanh nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi do c¸c vÊn ®Ò chuyÓn nh­îng gi¸ néi bé cña c¸c c«ng ty nµy. 4. §Þa ®iÓm cña FDI C¸c chñ ®Çu t­ thùc hiÖn ®Çu t­ trªn n­íc së t¸c ph¶i tuÇn thu ph¸p luËt cña n­íc ®ã. - H×nh thùc nµy th­êng mang t×nh kh¶ thi vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ cao - Tû lÖ vèn quy ®Þnh vèn ph©n chia quyÒn lîi vµ ngi· vô c¸c chñ ®Çu t­ - Thu nhËp chñ ®Çu t­ phôc thuéc vµo kÕt qu¶ kinh doanh - HiÖn t­îng ®a cùc vµ ®a biÕn trong FDI lµ hiÖn t­îng ®Æc thï, kh«ng chØ gåm nhiÒu bªn víi tû lÖ gãp vèn kh¸c nhau mµ cßn c¸c h×nh thùc kh¸c nhau cña t­ b¶n t­ nh©n vµ t­ b¶n nhµ n­ãc còng tham gia. - Tån t¹i hiÖn t­îng hai chiÒu trong FDI mét n­íc võa nhËn ®Çu t­ võa thùc hiÖn ®Çu t­ ra n­íc ngoµi nh»m tËn dông lîi thÕ so sanh gi÷a c¸c n­íc -Do nhµ ®Çu t­ muèn ®Çu t­ vµo th× ph¶i tuÇn thu c¸c quyÕt ®Þnh cña nø¬c së t¹i th× nªn vèn tû lÖ vèn tèi thiÓu cña nhµ ®Çu vµo vèn ph¸p ®Þnh cña dù ¸n lµ do luËt ®Çu t­ cña mçi n­íc quyÕt ®Þnh. C¨mpuchia quyÕt ®Þnh lµ 40% trong khi ë Mü l¹i quyÕt ®Þnh l¹i Quy ®Þnh 10% vµ mét sè n­íc kh¸c l¹i lµ 20%. - C¸c nhµ ®Çu t­ lµ nguån bá vèn vµ ®ãng thêi tù m×nh trùc tiÕp qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh dù ¸n. quyÒn qu¶n lÝ phôc thuéc vµo vèn ®ãng gãp mµ chñ ®Çu t­ ®· gãp trong vèn ph¸p ®Þnh cña dù ¸n. nÕu doanh nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi th× hä cã toµ quyÒn quyÕt ®Þnh - KÕt qu¶ thu ®­îc tõ dù ¸n ®­îc ph©n chia cho c¸c bªn theo tû lÖ vèn gãp vµo vèn ph¸p ®Þnh sau khi ®· nép thuÕ cho n­íc së t¹i vµ tr¶ lîi tøc cæ phÇn cho c¸c cæ ®ång nÕu lµ c«ng ty cæ phÇn. - FDI th­êng ®­îc thùc hiÖn th«ng qua viÖc x©y dùng míi hay mua l¹i mét phÇn hoÆc toµn bé doanh nghiÖp ®ang ho¹t ®éng, th«ng qua viÖc mua cæ phiÕu ®Ó th«ng tin x¸c nhËn 5. C¸c lý luËn kh¸c vÒ FDI 5.1. Lý luËn vÒ chu kú s¶n phÈm Lý luËn nµy ®Ò cËp tíi chu kú ph¸t triÓn cña chu kú tuæi thä cña s¶n phÈm quyÕt ®Þnh c¸c doanh nghiÖp ph¶i ®Çu t­ ra ngoµi ®Ó chiÕm lÜnh thÞ tr­êng ra n­íc ngoµi. Lý thuyÕt nµy ®­îc RAYMOND VERNON x©y dùng n¨m 1966, nhÊn m¹nh vÒ vßng ®êi cña mét s¶n phÈm bao gåm 3 thêi kû: thêi kû s¶n phÈm míi, thêi kû s¶n phÈm hoµn thiÖn, thêi kû s¶n phÈm tiªu chuÈn hay chÝnh muèi. Lý thuyÕt nµy chØ ra r»ng chØ ®­îc thùc hiÖn khi s¶n phÈm b­íc sang thêi kû chuÈn ho¸ vµ chi phsi s¶n xuÊt lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh khi c¹nh tranh. Lý luËn trªn nµy v¹ch ra sù kh¸c nhau vÒ tÇm quan träng cña c¸c yÕu tè s¶n xuÊt trong c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn s¶n phÈm, lµ c¸i lµm nµy n¶y sinh quy luËt chiÕn dÞch lîi thÕ 5.2. QuyÕt cÇu thµnh h÷u c¬ cña ®Çu t­ C¹nh tranh thÞ tr­êng ®ang ®­îc më réng, tiÒn ®Ò sèng cña xÝ nghiÖp lµ ph¶i tiÕp tô t¨ng tr­ëng, ®Çu t­ ra n­íc ngoµi nh»m b¶o vÖ vÞ trÝ cña m×nh trªn thÞ tr­êng ngµy cµng më réng. xÐt d­íi gèc ®é cña quy luËt ®Çu t­, muèn duy tr× n¨ng lùc thu lêi cña ®Çu t­ th× ph¶i tiÕn hµnh ®Çu t­ míi nªó kh«ng th× thu lao cña ®Çu t­ sÏ gi¶m, c¸c nhµ ®Çu sÏ ®Çu t­ ra n­íc ngoµi víi môc ®Ých ng¾n ngõa ®èi thu c¹nh tranh chiÕm lÜnh thÞ tr­êng. 5.3. Lý luËn vÒ ph©n t¸n rñi ro H.M. Markawitey cho r»ng sù lùa chän ®Çu t­ cã hiÖu qu¶ lµ ®Çu t­ ®a d¹ng ho¸ s¶n phÈm, tøc lµ phÇn t¸n ho¸, møc bï trõ thï lao gi÷a c¸c h¹ng môc ®Çu t­ thÊp hoÆc Êm sÏ cã thÓ khiÕn cho thï lao dù kiÕn lín gi¸ trÞ cña biÕn ®é vÒ thï lao. §a d¹ng ho¸ lµm cho s¶n phÈm cã sù kh¸c biÖt, sù kh¸c biÖt theo chiÒu ngang, sù kh¸c biÖt theo chiÒu réng cã thÓ ph©n t¸n rñi ro III. Xu h­íng vËn ®éng cña FDI 1. FDI t¨ng nhanh vµ chiÕm tû träng ngµy cµng lín trong tû träng vèn ®Çu t­. Tæng l­u chuyÓn vèn quèc tÕ ngµy cµng t¨ng nhanh trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y kho¶ng 20 ®Õn 30% mét n¨m. ®iÒu ®ã cho th©ý xu thÕ quèc tÕ ho¸ ®êi sèng ngµy cµng ph¸t triÓn m¹nh, c¸c n­íc ®Òu phôc thuéc lÉn nhau vµ tham gia tÝch cùc vµo qu¸ tr×nh ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ. Nh÷ng n¨m 1970, vèn FDI thÕ giíi hµng n¨m t¨ng 25 tû ®o la mü, ®Õn nh÷ng n¨m 1980 ®Õn 1985 l­îng vèn FDI thÕ giíi hµng n¨m t¨ng 50 tû USD n¨m 1988 l­îng vèn FDI thÕ giíi lµ 158 tû USD chung nh­ng n¨m 1990 ®Õn 1993 l­îng vèn FDI thÕ giíi kh«ng ngõng t¨ng va dõng ë møc d­íi 200 tû USD ®Õn n¨m 1994 vèn FDI thÕ giíi t¨ng 226 tû USD n¨m 1995 cßn sè ®ã lµ 235 USD ®Õn n¨m 1998 vèn FDI cña toµn thÕ giíi lªn tíi 4000 tû USD t¨ng 20 % víi n¨m 1997 vµ cho ®Õn hÕt n¨m 2002 l­îng FDI cña thÕ giíi lµ 4500 tû USD ®iÒu ®ã chøng tá ho¹t ®éng FDI ngµy cµng ®ùoc nhiÒu n­íc tiÕn hµnh. H­íng ph¸t triÓn FDI: Tõ sau chiÕn tranh thÕ giíi thø 2 vèn FDI chñ yÕu ®æ vµo c¸c n­íc ch©u ©u bëi ®Çu t­ thêi ®ã m¹nh nhÊt lµ Mü, c¸c c«ng ty cña Mü thùc hiÖn theo kÕ ho¹ch MARSHAL ®Ó thóc ®Èy nÒn kinh tÕ cña c¸c n­íc ®ång m×nh. Thêi kû sau ®ã khi nÒn kinh tÕ t©y ©u vµ nhËt b¶n phôc håi, thÕ giíi h×nh thµnh ba trung t©m Mü, T©y ¢u, NhËt B¶n, FDI chñ yÕu ®­îc thùc hiÖn trong c¸c n­íc c«ng nghiÖp nh»m cñng cè tiÒm lùc cña m×nh. Nh÷ng n¨m 50 do suy tho¸i réng kh¾p trong giíi t­ b¶n th× FDI cã xu h­íng chuyÓn sang c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. B¶ng 1: §Çu t­ trôc tiÕp n­íc ngoµi trªn thÕ giíi Nhãm n­íc 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 Tæng sè 78 133 159 195 184 194 226 N­íc CNPT 64 108 129 165 152 114 142 Nø¬c §PT 14 25 30 30 52 80 84 Nguån: World Investment Report, UN, New york Nguyªn nh©n cña sù chuyÓn h­íng nµy lµ v×: - Suy tho¸i kinh tÕ cã t×nh chu kû, sù tù tôt gi¶m l·i suÊt vµ lîi nhuËn cña n­íc ph¸t triÓn ®Ó ®¹t ®­îc lîi nhuËn cao buéc c¸c nhµ ®Çu t­ ph¶i t×m ®Þa ban míi ®ã lµ thÞ tr­êng cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. - Xu h­íng toµn cÇu ho¸ vµ ®a d¹ng ho¸ ¶nh h­ëng l©u dµi tíi sù chuyÓn h­íng ®Çu t­ v× nhiÖm ®é t¨ng nhanh nh­ hiÖn nµy th× c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn chiÕm tû träng lín trong s¶n xuÊt vµ th­¬ng m¹i quèc tÕ, ®ã lµ n¬i thu hót FDI hÊp dÉn. MÆt kh¸c khi viÖc c¶i c¸ch m¹nh mÏ thÞ tr­êng tµi chÝnh cña c¶ n­íc ph¸t triÓn lÉn c¸c nø¬c ®ang ph¸t triÓn dÉn tíi sù c¹nh tranh gay gÆt trong thu hót FDI. - T¸c ®éng cña quèc c¸ch m¹ng khoa häc kü thuËt khiÕn c¸c nø¬c c«ng nghiÖp ph¶i th­êng xuyªn thay thÕ may mãc thiÕt bÞ l¹c hËu ®Ó lµm ®­îc ®iÒu nµy hä ph¶i t×m ®­îc n¬i ®Ó chuyÓn giao c¸c c«ng nghÖ, ®ã lµ c¸c nø¬c ®ang ph¸t triÓn c¸c n­íc c«ng nghiÖp l¹i thu ®­îc gi¸ trÞ míi. - ThÕ giíi xuÊt hiÖn nhiÒu vÊn ®Ò mµ mét m×nh c¸c n­íc c«ng nghiÖp kh«ng thÓ gi¶i quyÕt hÕt v× thÕ cÇn ph¶i hîp t¸c víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. - C¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®¹t ®­îc nh÷ng thanh t­u to lín, vÒ kinh tÕ, ®¶m b¶o m«i tr­êng vÜ m« vµ c¶i thiÖt m«i tr­êng ®Çu t­ thuËn lîi, tham gia ngay cµng m¹nh vµo phÇn c«ng lao ®éng quèc tÕ, ®iÒu ®ã ngµy cµng thu hót ®­îc FDI. Tuú nhiªn ngµy nµy l­îc vèn FDI vÉn chñ yÕu trong khèi OECD, 80% l­îng FDI vÉn h­íng vµo c¸c n­íc ph¸t triÓn. Theo dù ®o¸n cña WB l­îng FDI vµo c¸c n­íc song l­îng FDI vÉn tiÕp tôc t¨ng vµo c¸c n­íc ph¸t triÓn, ®Ó thu hót ®­îc nhiÒu l­îng FDI h¬n n÷a cÇn tiÕp tôc t¹o ra sù æn ®Þnh trong m«i tr­êng chÝnh trÞ x· héi vµ tèc ®é t¨ng tr­ëng cao ®ã lµ nh©n tè lín c¬ b¶n, kh«ng thÓ thiÕu trong thu hót FDI IV. Sù phÇn bè FDI kh«ng ®Òu cho c¸c khu vùc ®Þa lÝ Nh÷ng n¨m 1960 tinh ®¹t tèc ®é t¨ng tr­ëng cao, vèn ®Çu t­ chñ yÕu tËp trung vµo khu vùc nµy. Sau ®ã nh÷ng n¨m 1970 ®Õn n¨m 1980 l¹m ph¸t t¨ng nhanh cã dÊu hiÖu suy tho¸i khñng ho¶ng nªn l­îng vèn FDI cã xu h­íng chuyÓn sang c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ë §«ng Nam ¸, n¬i cã c¶i c¸ch míi ®ang lµ nÒn kinh tÕ n¨ng ®éng nhÊt trªn thÕ giíi. B¶ng 2: FDI vµo khu vùc c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn thêi kû 86 ®Õn 90 Khu vùc FDI b×nh qu©n 1 n¨m ( tû USD) Tèc ®é t¨ng b×nh qu©n (%) Mü La tinh 26 22 T©y ¸ 0,4 17 §«ng Nam ¸ 14 37 Ch©u phÝ 3 6 Nguån: World Investment Report, UN, New york Nguån FDI vµo §«ng Nam ¸ chñ yÕu lµ tõ Mü, NhËt B¶n vµ c¸c nø¬c c«ng nghiÖp kh¸c. Trong sè c¸c n­íc cã vèn FDI t¨ng ph¶i kÓ ®Õn Th¸i Lan, Singapore, Malaysia, ®Çu t­ vµo §«ng Nam ¸ lµ do: - T¨ng tr­ëng cao vµ æn ®Þnh, còng c¸c c¶i c¸ch vÒ tµi chÝnh lµ nªn t¨ng thu hót FDI - §ång yªn t¨ng gi¸ khiÕn NhËt ®Çu t­ ra n­íc ngoµi nhiÒu h¬n vµo §«ng Nam ¸ lµ thÞ tr­êng quen thuéc cña NhËt - Kh¶ xuÊt khÈu cña c¸c n­íc §«ng Nam ¸ t¨ng nhanh nªn d­ c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ, t¹o ra t­ b¶n thõa cÇn t×m n¬i ®Çu t­, kÕt hîp víi xu h­íng liªn kÕt khu vùc ph¸t triÓn m¹nh nªn FDI t¨ng nhanh phÇn nhiÒu còng lµ do c¸c nhµ ®Çu t­ khu vùc - Do c¸c n­íc §«ng Nam ¸ ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc ®Çu t­ vµ x©y dùng nhiÒu c¸c khu c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt ®ång thêi cã nhiÒu ­u ®·i cho nhµ ®Çu t­ khi ®Çu t­ vµo c¸c khu ®ã - ChuyÓn sang nh÷ng n¨m 90 ®Õn 94 l­îng FDI cã xu h­íng t¨ng trë l¹i trong khu vùc Mü La tÝnh vµ khu vùc ch©u phÝ, ®ång ©u nh÷ng n¨m 96 ®Õn 98 do gÆp ph¶i cuéc khung ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ nÒn l­îng FDI trong khu vùc §«ng Nam ¸ gi¶m m¹nh, tuú vËy nã cã xu h­íng t¨ng trë l¹i tõ ®Çu n¨m 99. L­îng FDI t¨ng kh«ng ®Òu trong khu vùc c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn song l¹i chñ yÕu tËp trung vµo mét sè n­íc nh­ trung quèc, Brazil, Nga vµ mét sè n­íc NEC §«ng Nam ¸, l­îng FDI vµo c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn vÉn lµ chñ yÕu. Mü lµ n­íc cã l­îng FDI lín nhÊt trªn thÕ giíi chiÕm h¬n 1/ 4 l­îng FDI trªn thÕ giíi. Tuú nhiªn FDI cña EU lín h¬n lµ vµo Mü. V. Kinh nghiÖm thu hót FDI cña mét sè n­íc Trung quèc lµ n­íc rÊt thµnh c«ng trong viÖc thu hót FDI (trong n¨m 2002,l­îng FDI vµo trung quèc ®¹t 55 tû USD), cßn Malaysia lµ quèc gia mµ nhÊt ®­îc vèn FDI tõ EU nhiÒu nhÊt trong khu vùc §«ng Nam ¸ (®Õn cuèi n¨m 2002, c¸c nhµ ®Çu t­ EU ®· ®Çu t­ gÇn 98 tû USD vµo Malaysia.) v× vËy nh÷ng chÝnh s¸ch chèng viÖc thu hót FDI cña quèc gia nµy lµ kinh nghiÖm rÊt quý b¶n víi C¨mpuchia ®Ó t×m ra nh÷ng gi¶i ph¸p thÝch hîp nh»m thu thót FDI nãi chung vµ FDI tõ Eu nãi riªng. 5.1 Trung quèc Tõ n¨m 1979 ®Õn nµy nguån FDI vµo trung quèc lu«n cã sù t¨ng tr­ëng, sù t¨ng tr­ëng ®ã g¾n liªn víi chu tr­ëng, biÖn ph¸p khuyÕn khÝch FDI cña nhµ l·nh ®¹o Trung Quèc 5.2 Malaysia Sau cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ Ch©u ¸ n¨m 1997, Malaysia ®· ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi. VI. ®èi víi nguån vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi dµi h¹n - TiÕp tôc chÝnh s¸ch thÆt chÆt tiÒn tÖ ®Ó æn ®Þnh m«i tr­êng ®Çu t­ n­íc ngoµi. - Phôc håi khu vùc tµi chÝnh ng©n hµng ®Ó t¨ng thªm niÒm tin cho c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi cô thÓ lµ + Thµnh lËp quü Danaharta ®Ó mua l¹i c¸c kho¶n nî kh«ng thÓ hoµn tr¶ cña c¸c ng©n hµng vµ kiÓm so¸t l¹i viÖc thu c¸c kho¶n nî nµy, còng nh­ phôc håi viÖc vay vèn cña c¸c c«ng ty + X¸c nhËp 58 ng©n hµng vµ c«ng ty tµi chÝnh thµnh 10 ng©n hµng lín h¬n. + Giíi h¹n tèc ®é vay vèn ë møc 15 % gi¶m 1/2 so víi 1997 - Cho phÐp ng­êi n­íc ngoµi së h÷u 61 % cæ phÇn trong c¸c dù ¸n ®Çu t­ vµo ngµnh viÔn th«ng, sau 5 n¨m tû lÖ nµy cßn rót xuèng 49%, trong lÜnh vùc b¶o hiÓm th× tèi ®a lµ 51 % - Cho phÐp nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi cã cæ phÇn trong hai doanh nghiÖp lín thuéc quyÒn qu¶n lý chÆt chÏ cña chÝnh phñ, ®ã lµ h·ng hµng kh«ng Malaysia vµ tËp ®o¸n s¶n xuÊt « t« Protoan. - Cho phÐp ng­êi n­íc ngoµi cã thÓ mua c¸c tµi s¶n chiÕn l­îc cña quèc gia vµ ®­îc qu¶n lý mét sè s©n bay cña ®Êt n­íc - KhuyÕn khÝch c¸c xÝ nghiÖp võa vµ nhá tham gia vµo ch­¬ng tr×nh “ ng­êi cung cÊp toµn cÇu” n¨m 1999 ®Ó më réng vµ liªn kÕt néi ®Þa c¸c c«ng ty ®Çu t­ n­íc ngoµi ( ®Æc biÖt lµ TNCs). Theo ch­¬ng tr×nh nµy, c¸c c«ng ty ®i¹ ph­êng sÏ ®­îc TNCs ®µo t¹o kü n¨ng l·nh ®¹o, c«ng nghÖ s¶n xuÊt víi chi phÝ ®­îc chÝnh phñ trî cÊp 55 % th«ng qua ch­¬ng tr×nh nay, cÊp kü n¨ng”. Bang Penang- lµ bang cã m¹ng l­êi c¸c c«ng ty ®iÖn tö lín nhÊt cña Malaysia chÞu tr¸ch nhiÖm thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh nµy cã 8 TNCs vµ 9 XÝ nghiÖp võa vµ nhá tham gia ch­¬ng tr×nh nµy. Ch­¬ng II Thùc tr¹ng thu hót FDI ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i C¨mpuchia I kh¸i qu¸t vÒ kinh tÕ chÝnh trÞ, x· héi cña C¨mpuchia C¨mpuchia lµ mét n­íc n«ng nghiÖp víi kho¶ng 80% d©n sè lµm n«ng nghiÖp. NÒn kinh tÕ C¨mpuchia bÞ tµn ph¸ bëi chÕ ®é c¶i trÞ cña Kh¬ me ®á trong giai ®o¹n 1975 ®Õn 1979. Sau khi ViÖt Nam ®¸nh ®uæi kh¬ me ®á, nÒn kinh tÕ cña C¨mpuchia cßn chÞu nhiÒu khã kh¨n tuy nhiªn sau nhiÒu n¨m C¨mpuchia ®· cã sù phôc håi ch©m chÊp tr¶i qua nhiÒu n¨m nghÌo ®ßi, néi chiÕn, diÖt chung, ®¶o chÝnh qu©n sù vµ khñng ho¶ng kinh tÕ. C¨mpuchia ®· phôc håi l¹i nÒn kinh tÕ. Sù håi phôc l¹i cña n«ng nghiÖp nÒn kinh tÕ cña C¨mpuchia vµ ng­êi sö dông nhiÒu nh©n lùc nhÊt, chËm nh÷ng ch¾c nã ®· gãp phÇn t¨ng GDP cña ®Êt n­íc, ®iÒu kiÖn cho ®Çu t­ tèt h¬n tr­íc ®©y, GDP cña C¨mpuchia t¨ng 4,3% n¨m 1999 ®¹t 3,34 tû USD sau nh÷ng lÇn t¨ng rÊt h¹n chÕ vµo n¨m 1997 vµ 1998. GDP t¨ng 5,5% n¨m 2000 vµ ®­îc dù ®o¸n t¨ng 6,3% n¨m 2002. §ång riªl æn ®Þnh ë møc 3800 theo ®ång USD,vµ l¹m ph¸t dù ®o¸n ë mét con sè trong n­íc nµy. Sau khi t¨ng liªn tôc ®Õn 17% vµo cuèi 1998. T¨ng tr­ëng kinh tÕ gÇn ®©y lµ kÕt qña trùc tiÕp cña sù æn ®Þnh chÝnh trÞ míi lËp ®­îc ë C¨mpuchia. Hai sù kiÖn vÜ ®¹i trong 3 n¨m qua cuèi cïng ®· mang l¹i mét thêi kû yÕu æn chÝnh trÞ cña C¨mpuchia, ®Çu tiªn mét quèc ®¶o chØnh qu©n sù tµn b¹o n¨m 1997 g©y nªn c¸i chÕt cña hµng tr¨m c«ng d©n vµ lµm v÷ng ch¾c ®Þa vÞ cao nhÊt cña thñ t­¬ng Hun Sen trong chÝnh phñ. Hun Sen xuÊt ph¸t t­ ®¶ng nh©n d©n, sù kiÖn trªn lµm cho chÝnh phñ l¹i tËp trung vµo nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn qu¶n lÝ nÒn kinh tÕ. Sù kiÖn quan träng thø 2 lµ c¸i chÕt cña Pol P«t, n¨m 1998 vµ kÕt thóc cña cuéc chiÕn rêi r¹c tiÕn hµnh bëi nh÷ng thµnh viªn cuèi cïng cña Kh¬ me ®á, c¸i chÕt vµ mang l¹i c¸i lîi cho c¸c C¨mpuchia, c¸c tØnh t©y b¾c cña C¨mpuchia däc biªn giíi th¸i lan vµ ®· ¸n to¸n h¬n, ®iÒu nµy sÏ lµm t¨ng th­¬ng m¹i däc biªn giíi. ChÝnh phñ còng cã thÓ mang mét sè nguån lùc ra khái c¸c hµnh ®éng qu©n sù chèng l¹i kh¬ me ®á. lÞch sö nµy ®­îc dù ®o¸n sÏ t¨ng vµ mang l¹i thu nhËp cÇn thiÕt, tuú nhiªn mÆc dï bèn n¨m ho¹t ®éng nÒn kinh tÕ vÜ m« C¨mpuchia cã thÓ ®­îc m« t¶ lµ mét nÒn kinh tÕ ®ang ph¸t triÓn. N­íc nµy tiÕp tôc chÞu ®ùng tµn tÝch cña chÕ ®é kh¬ me ®á, nh÷ng kÎ ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm ®èi víi nh÷ng c¸i chÕt cña d©n C¨mpuchia gÇn 2 triÖu ng­êi tõ 1975 ®Õn 1979, mÆc dï 80% d©n sè lµm n«ng nghiÖp nh÷ng chÝnh ®é s¶n xuÊt cßn thËp h¬n so víi kh¶ n¨ng. ®iÒu nµy lµ nh÷ng ng­êi n«ng d©n vÉn sö dông nh÷ng ph­¬ng ph¸p n«ng nghiÖp truyªn thèng vµ c«ng nghÖ míi vÉn ®­îc kÕt hîp chÆt chÏ vµ C¨mpuchia còng thiÕu c¬ së vÊt chÊt nh÷ng d­¬ng nh­ chÝnh phñ C¨mpuchia nhËn ra ®­îc tÇm quan träng trong viÖc nhÊn m¹nh. Sù ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc ®· thùc hiÖn mét sè s¸ng kiÕn gióp t¨ng tr­ëng x· héi. II. sè vèn vµ mét sè dù ¸n trong n¨m qua Chi tiªu cho ®Çu t­ ®¹t ®­îc 5% vµo n¨m 2002 vµ gi¶m tõ møc 18% so víi n¨m 2001.lý do lµ sù t¨ng tr­ëng chËm h¬n ë c¶ hai khu vùc ®Çu t­ c«ng céng vµ t­ nh©n. ®Çu t­ c«ng céng t¨ng 5% chËm h¬n ®¸ng kÓ so víi n¨m 2001 khi møc ®¹t 24% t¨ng tr­ëng gi¶m kh«ng liªn quan ®Õn chÝnh trÞ nh÷ng liªn quan ®Õn møc thùc hiÖn luËt chÝnh s¸ch theo luËt chÝnh s¸ch cña mçi n¨m 2000, 2001 vµ 2002 ®Çu t­ c«ng céng ph¶i t¨ng 0,5 % n¨m 2001 vµ 0.9 n¨m 2002. tû lÖ t¨ng tr­ëng cao cña ®Çu t­ c«ng céng n¨m 2001 ë møc 24%. Nguyªn nh©n chÝnh lµ do viÖc sö dông chi tiªu ng©n s¸ch vµo n¨m 2000 ®­îc viÖn trî tµi chÝnh tõ n­íc ngoµi, chØ ®¹t ®­îc 83% cña môc. Mµ khi ®ã sö dông vèn n¨m 2001 ®¹t 117% møc t¨ng tr­ëng cña ®Çu t­ n¨m 2002 mµ cao hín môc tiªu 0.9% bÞ t¸c ®éng cña viÖc sö dông vèn ®¹t 123% môc tiªu. Còng vËy ®Çu t­ t­ nh©n trong vµ ngoµi n­íc t¨ng tr­ëng chËm h¬n gi¶m tõ 13% n¨m 2001 xuèng 10% n¨m 2002. Nguyªn nh©n chÝnh lµ do sù gi¶m vèn 152 triÖu USD n¨m 2001, cã hai lý do c¬ b¶n cho viÖc gi¶m ®Çu t­ trùc tiÕp cña n­íc ngoµi vµo C¨mpuchia lµ sù håi phôc kinh tÕ chËm ch¸p cña khu vùc ®ång nam lµ phÇn lín lµ c¸c nhµ ®Çu t­ cña C¨mpuchia ë ®©y vµ sù n©ng cao nhanh h¬n cña m«i tr­êng ®Çu t­ ë c¸c n­íc c¹nh tranh nh­ ViÖt nam, Philipine, Trung quèc, Th¸i lan, tiÕn tr×nh n©ng cÊp c¬ së vËt chÊt vµ m«i tr­êng tæ chøc ë C¨mpuchia vÉn kh«ng b»ng c¸c n­íc c¹nh tranh. V× dô nh­ ViÖt Nam ®· n©ng cÊp giao thèng, ®iÖn, hÖ thèng t­êi tiªu vµ hÖ thèng tæ chøc c¬ quan ë møc mµ C¨mpuchia vÉn ch­a ®¹t ®­îc hiÖn nµy. C¨mpuchia tôt hËu sau nh÷ng n­íc c¹nh tranh trong viÖc thiÕt lËp m«i tr­êng ®Çu t­ thuËn lîi h¬n, FDI hÇu nh­ kh«ng thÓ t¨ng, ®iÒu nµy yÕu cÇu ®ßi hái mét næ lùc to lín cña chÝnh phñ ®Ó thùc hiÖn nhiÒu chÝnh s¸ch c¶i tæ cÇn thiÕt, ®Æc biÖt nh÷ng chÝnh s¸ch liªn quan ®Õn hµnh chÝnh vµ cuéc ®Çu tranh chèng l¹i tham nhòng, mét chÝnh s¸ch kinh tÕ míi nhÊn m¹nh mét chiÕn l­îc mµ ­­ tiªn cho nh÷ng ho¹t ®éng ®Æc biÖt lµ cÇn thiÕt dùa trªn nh÷ng nhÊt ®Þnh trªn, c¸c nhµ ®Çu t­ t­ nh©n trong n­íc mµ s¶n xuÊt cho trong n­íc hoÆc cho xuÊt khÈu nªn ®­îc coi lµ nh÷ng ho¹t ®éng chiÕn l­îc mµ cã thÓ thóc ®Èy nh÷ng t¨ng tr­ëng kinh tÕ bªn v÷ng III. C¶i c¸ch kÝnh tÕ t¹i C¨mpuchia. Sù chuyÓn nÒn kinh tÕ sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cña C¨mpuchia ®­îc x¸c ®Þnh víi mét c¬ së h¹ tÇng yªu kÐm, chuyªn m«n ho¸ trong s¶n xuÊt gian ®¬n møc tiÕt kiÖm thÊp vµ sù mÊt æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ, kh«ng nh­ nh÷ng nÒn kinh tÕ may m¾n kh¸c nh­ Singapore vµ Hong Kong, C¨mpuchia kh«ng ®­îc chê ban cho ®iÒu kiÖn thuËn lîi vµ lµ mét n­íc ph¸t triÓn ®iÓn h×nh sÏ ph¶i chuyÓn tõ m«n ho¸ víi d©n sè 10.7 triÖu ng­êi trong n¨m 1998, tû lÖ t¨ng tr­ëng d©n sè cña C¨mpuchia lµ 5% trong giai ®o¹n n¨m 1980 ®Õn 1990 vµ 3.1% trong giai ®o¹n 1990 ®Õn 1998. ®©y lµ mét trong nh÷ng møc cao nhÊt trªn thÕ giíi, tû lÖ t¨ng tr­ëng nhanh còng víi møc t¨ng nhanh cña vÊn ®Ò vÒ x· héi lµm cho nÒn kinh tÕ khã ®¹t ®­îc sù thiÕu dinh d­¬ng ë trÎ em d­íi 5 tuæi ë 38% n¨m 1992 ®Õn 1997, so s¸nh chØ cã h¬n India, Ethiopia, Nepal, ERITHRIA, ViÖtNam, Myama, Lµo, Maly, Niger, Negeria, vµ Chad … vµ 78% d©n sè sèng ë khu vùc n«ng th«n phôc thuéc vµo n«ng nghiÖp nh÷ng chiÒu h­íng trªn cã nghÜa lµ chÝnh phñ sÏ ph¶i ®iÒu chØnh tµi chÝnh ®Ó cã thÎ ®¸p øng tèt nhu cÇu vÒ c¬ së h¹ tÇng cña ng­êi d©n. Bªn c¹nh nguån thu cña chÝnh phñ ë møc thÊp, c¸c vÊn ®Ò cña C¨mpuchia còng t¨ng lªn bëi sù tiÕp tôc cña møc chi phÝ c«ng céng thÊp cho nh÷ng nhu cÇu c¬ b¶n nh­ ý tÕ, gi¸o dôc chØ chiÕm 2,9 % n¨m 1997 trong kho¶ng 133 n­íc kinh tÕ, chØ cao h¬n n­íc Burkina Faso, Chad, China, Dominican Republic, Erica, Indonesia, Laos, Mali, Myamar, Nepal, Philipines,Tajikistan,Turkey,Vietnam, vµ Zambi… kh«ng gièng nh­ C¨mpuchia trong viÖc chi tiªu c«ng céng chiÕm lÜnh vùc ®Çu t­ gi¸o dôc, mét sè c¸c nÒn kinh tÕ nh­ Philipines vµ Indonesia sö dông mét phÇn ®Çu t­ t­ nh©n ®¸ng kÓ cho gi¸o dôc.chi phÝ cho qu©n sù cña C¨mpuchia ®¹t 3,1 % GNP n¨m 1995, chØ cã Singapore lµ v­ît qua møc nµy trong khu vùc ®ång Nam ¸. NÒn kinh tÕ C¨mpuchia ho¹t ®éng kh¸ tèt trong nh÷ng n¨m 1990, GDP t¨ng hín 7%, 1993 vµ 1995 ®Õn 1996 (b¶ng 1). ChØ sè gi¸ tiªu dïng(CPI) cã tû lÖ t¨ng gi¶m tõ 112,5% n¨m 1992 xuèng cßn 3.5% n¨m 1995. tuú nhiªn xung ®ét vò trang n¨m 1997 theo sau ¶nh h­ëng cña cuéc khung ho¶ng tµi chÝnh A sean ®· ®Èy GDP vµ CPI xuèng 1% vµ 9.1% n¨m 1997, ®iÒu nµy nhËn quan ®Õn viÖc gi¶m møc ®é tiÕt kiÖm vµ t¨ng thªm ng©n s¸ch cña chÝnh phñ C¨mpuchia tiÕt kiÖm lµ mét phÇn cña GDP. Gi¶m tõ 7.3% n¨m 1992 xuèng 4.7% trong n¨m 1997 thÊm hót tµi chÝnh cña chÝnh phñ trung ­¬ng, mét phÇn GDP t¨ng tõ -3.6 % trong n¨m 1992. lªn -7.8 n¨m 1995 tr­íc khi gi¶m ®Õn -4,2% n¨m 1997. §Çu t­ trùc tiÕp cña n­íc ngoµi(FDI) t¨ng ­u tiªn n¨m 1997 vµ khñng ho¶ng ®· lµm t¨ng phÇn vèn GDP trong GDP tõ 9.8% n¨m 1992 lªn 20.4% n¨m 1996, FDI ®· gãp phÇn gi¶i quyÕt ®­îc nguån vèn kh¸n hiÕm trong n­íc. Trong khi tû lÖ t¨ng tr­ëng GDP vÉn rÊt Ên t­îng, nh÷ng nã còng ®­îc theo thÊm hót tµi kho¶n hiÖn hµnh cña GDP t¨ng tõ -2.5% n¨m 1992 lªn -16.1% n¨m 1996, gi¶m xuèng -11.4% khi møc t¨ng tr­ëng GDP gi¶m h¼n n¨m 1997(b¶ng 1) ®ã lµ kÕt qu¶ cña sù ph¸t triÓn c«ng nghiÖp, s¶n l­îng c«ng nghiÖp ®¹t ®­îc møc t¨ng tr­ëng 15.7% n¨m 1992,13.1% n¨m 1993 vµ 18.2% n¨m 1996 t¨ng tr­ëng trong n«ng nghiÖp t¨ng Ýt trong cïng kú ®¹t møc cao nhÊt 6.5% n¨m 1995 Vµ tèi tÖ nhÊt –1% n¨m 1998. Sù ø ®äng, ®×nh ®èn t­¬ng ®èi trong n«ng nghiÖp ®· lµm gi¶m n¨ng lùc cña ngµnh n«ng nghiÖp ®Ó t¹o ra ®ñ ngo¹i tÖ ®Ó gi¶m th©m hôt nhËp khÈu m¸y mãc vµ hµng ho¸ trung gian bao gåm nh÷ng m¸y mãc ®Æc biÖt dÖt m¸y vµ v¶i vãc cho sù t¨ng tr­ëng cña khu vùc s¶n xuÊt lµm trÇm träng h¬n CA. C¬ cÊu kinh tÕ C¨mpuchia ®­îc thèng trÞ bëi n«ng nghiÖp. Trong khi trång lóa lµ chñ yÕu n«ng nghiÖp ®ån ®iÒn còng t¨ng ®¸ng kÓ. N«ng nghiÖp chiÕm 51% GDP n¨m 1994 s¶n xuÊt chØ chiÕm 6% n¨m 1997 còng gièng nh­ Malaysia khi n­íc nµy míi dµnh ®­îc ®éc lËp tõ Anh n¨m 1957. C«ng nghiÖp s¶n xuÊt x©y dùng má vµ nh÷ng vËn dông chiÕm 15% GDP n¨m 1997 cña C¨mpuchia, c«ng nghiÖp t¨ng ®ang kÓ h¬n n«ng nghiÖp 10.7% trong n¨m so víi n«ng nghiÖp chØ t¨ng 2.2% vµ so víi møc t¨ng GDP lµ 9.5% trong giai ®o¹n 1990 ®Õn 1998. Sù phôc thuéc cña C¨mpuchia vµo n«ng nghiÖp cßn cao h¬n khi nãi ®Õn nguån lao ®éng chiÕm 78% n¨m 1996(xem b¶ng) trong khi ®ã nguån lùc c«ng nghiÖp chØ chiÕm 47%, phÇn cßn l¹i thuéc ngµnh dÞch vô vµ th­¬ng m¹i lµ mét nÒn kinh tÕ ®iÓn h×nh ®ang næi lªn C¨mpuchia chØ cã 39% d©n sè trong lùc l­îng lao ®éng. Tû lÖ thÊt nghiÖp lµ 2.3% trong n¨m 1993 ®Õn 1994. nh÷ng phÇn cßn l¹i lùc l­îng lao ®éng còng ®ang chë tuyÓn dông lµ nÒn kinh tÕ ®iÓn h×nh ®i lªn tõ chiÕn tranh vµ néi chiÕn dµi, C¨mpuchia cã mét l­îng lín ng­êi tµn tËt n¨m 1996, 7.8% ng­êi C¨mpuchia bÞ dÞ d¹ng vÜnh cöu vµ 6.8% ng­êi bÞ tµn tËt. 1. Thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i C¨mpuchia §Çu t­ trong khu vùc tõ nh©n mét phÇn cña tæng ®Çu t­ cè ®Þnh trong n­íc ®¹t ®­îc 68.9% n¨m 1997, nh÷ng con sè nµy cÇn ®­îc xem xÐt thÊt träng v× nÒn kinh tÕ chuyÓn ®æi vÉn ph¶i ®èi mÆt d­íi nhiÒu vÊn ®Ò nghiªm träng vÒ cæ phÇn ho¸ c¸c tµi s¶n. do vËy nh÷ng con sè nµy cña khu vùc ®Çu t­ n­íc ngoµi cã xu h­íng t¨ng qu¸ møc, uû b¶n ®Çu t­ C¨mpuchia cho biÕt ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi (FDI) chiÕm 72% cña vèn ®¸ng kÓ n¨m 1996, dùa trªn nh÷ng sù phª chuÈn tõ ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi FDI chiÕm 79% trong GDFI th¸ng 8 n¨m 1994 ®Õn th¸ng 6 n¨m 1997, Malaysia lµ n­íc ®Çu t­ dÉn ®Çu víi 40% , sau ®ã lµ Mü 8%, Ph¸p 7%. Tuú nhiªn nÕu dù ¸n vÒ du lÞch cña Malaysia trÞ gi¸ 1.2 tû USD kh«ng thµnh c«ng, vèn FDI cña Malaysia sÏ gi¶m tõ 1.7 tû USD xuèng 0.5 tû USD chØ chiÕm 16% cña GDFI. Dßng tiÒn vµo Dù ¸n FDI theo kÕ ho¹ch ®· khuyÕn khÝch t¨ng tr­ëng cña ngµnh du lÞch vµ c¸c ngµnh khuyÕn khÝch lao ®éng nh­ m¸y mãc vµ chÕ biÕn gç. Vèn n­íc ngoµi ®· tham gia ®Çu t­ vµo sù qu¶n lÝ së h÷u toµn diÖn vÒ ngµnh c«ng nghiÖp n¨ng lùc, phÇn phèi x¨ng dÇu vµ dung cô y tÕ trong th¸ng 8 n¨m 1994 ®Õn th¸ng 6 n¨m 1997. PhÇn vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi chØ chiÕm Ýt h¬n 50% trong ngµnh phôc lµm ruéng ®iÓn h×nh( lµm ruéng b»ng bß vµ tr©u ( cattle farming)), ngµnh lùc l­îng dÞch vô, n«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp kü s­ vµ cung cÊp y tÕ. Vèn cña C¨mpuchia chØ së h÷u toµn diÖn vÒ lÜnh vùc cung cÊp y tÕ vµ mechanics. NÕu dù ¸n du lÞch cña Malaysia thÊt b¹i bÞ lo¹i trõ, chÕ biÕn gç sÏ thu hót phÇn ®Çu t­ nhiÒu nhÊt trong giai ®o¹n th¸ng 8 n¨m 1994 ®Õn th¸ng 6 n¨m 1997. sau ®ã lµ ngµnh x©y dùng , kh¸ch s¹n, du lÞch, trång trät vµ m¸y mãc. Trong khi x©y dùng, kh¸ch s¹n vµ du lÞch kh«ng ph¶i thuéc ngo¹i th­¬ng quèc tÕ, chÕ biÕn gç, ®ån ®iÒn vµ ngµnh m¸y mãc lµ ngµnh xuÊt khÈu chÝnh cña C¨mpuchia. Trong ®ã chØ ngµnh m¸y mãc lµ phô thuéc vµo c¸c ®Çu vµo nhËp khÈu nh­ sîi vµ v¶i. §Çu t­ t­ nh©n cã xu h­íng ®­îc t¸n thµnh chØ ra r»ng s¶n xuÊt cung cÊp nhiÒu viÖc lµm h¬n c¸c ngµnh kh¸c trong giai ®o¹n tõ th¸ng 8 n¨m 1994 ®Õn th¸ng 6 n¨m 1997, c¸ dù ¸n dùa trªn ®­îc t¸n thµnh chØ ra r»ng s¶n xuÊt ®· t¹o ra h¬n 75% viÖc lµm míi. M¸y mãc lµ ngµnh t¹o ra nhiÒu viÖc lµm nhÊt víi 39% trong tæng sè viÖc lµm míi ®­îc t¹o ra. N«ngnghiÖp chØ t¹o ra 10% viÖc lµm míi. Trong ngµnh m¸y mãc, trong 6 th¸ng tõ th¸ng 1 ®Õn th¸ng 6 n¨m 1997 cßn cao h¬n ®¹t ®­îc 61%. Ngµnh giÇy da còng lµ ngµnh cung cÊp viÖc lµm lín thø 2, cung nh­ m¸y mãc, nã còng khuyÕn khÝch lao ®éng. N«ng nghiÖp chØ t¹o ra 2% viÖc lµm míi trong s¸u th¸ng tõ th¸ng 1 ®Õn th¸ng 6 n¨m 1997. ThËm chÝ nÕu tÝnh to¸n xuèng ®Õn ë møc ®Çu t­ thùc tÕ , vÝ dô trong kho¶ng 20 ®Õn 30% cña dù ¸n ®­îc th«ng qua ®· nhËn xÐt r»ng c«ng nghiÖp h­íng xuÊt khÈu liªn quan ®Õn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi cã thÓ gãp phÇn cung cÊp 20% c«ng viÖc lµm míi. Mét nguån cung cÊp lín lao ®éng rÎ tiÒn còng nh­ GSP vµ sù miÔn thuÕ réng r·i còng khuyÕn khÝch FDI vµo c¸c ngµnh xuÊt khÈu nhiÒu lao ®éng trong nh÷ng n¨m 90 vµo C¨mpuchia. Nguån lîi lín tõ ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ®· gióp ®­îc chuyÓn ®æi c¬ cÇu th­¬ng m¹i cña C¨mpuchia, xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu chÝnh thùc t¨ng tõ 15 triÖu USD vµ 180 TriÖu USD, n¨m 1983 lªn 330 triÖu USD vµ 660 triÖu USD n¨m 1997 lµ kÕt qu¶ chÝnh cña ®a d¹ng ho¸ s¶n xuÊt hµng ho¸ hçn hîp chiÕm 58.8% xuÊt khÈu 1995, nh÷ng phÇn cña nã gi¶m xuèng 44.6% n¨m 1996 gi¶m 22%. Nguyªn liÖu vµ s¶n phÈm gç còng gi¶m ®¸ng kÓ phÇn xuÊt khÈu cña nã gi¶m tõ 17.1% n¨m 1995 xuèng 9.7% n¨m 1996, gi¶m xuèng 42% s¶n phÈm qu©n ¸o vµ ®å phôc tïng kh¸c t¨ng tû lÖ xuÊt khÈu tõ 6.5% n¨m 1995 lªn 20.2 % n¨m 1996 vµ 52.8% n¨m 1998 s¶n xuÊt gç vµ nguyªn liÖu ®¹t møc t¨ng tõ 2% n¨m 1995 lªn 7.7% n¨m 1996. ThÞ tr­êng xuÊt khÈu truyÒn thèng cña C¨mpuchia còng thay ®æi. Sù phô thuéc ban ®Çu vµo ViÖtnam vµ c¸c n­íc x· héi chñ nghÜa tr­íc khi chuyÓn ®æi sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng vµo nh÷ng n¨m 1990 víi ngo¹i th­¬ng lín h¬n víi c¸c n­íc kinh tÕ Asean. Th¸i lan vÉn gi÷ lµ thÞ tr­êng xuÊt khÈu chÝnh, mÆc dï thÞ phÇn cña nã gi¶m 42% trong n¨m 1995 xuèng 27% n¨m 1996 vµ 26.2% n¨m 1997(xem b¶ng 2). Th¸i lan lu«n lµ mét ®èi t¸c th­¬ng m¹i quan träng víi C¨mpuchia, thËm chÝ trong xuÊt chiÕn tranh l¹nh, tuú mét sè viÖc trao ®æi th­¬ng m¹i ®ã ®­îc thùc hiÖn kh«ng hîp ph¸p. Singapore lµ thÞ tr­êng xuÊt khÈu lín thø hai, xuÊt khÈu cña nã t¨ng tõ 25.9% n¨m 95 lªn 26.2% n¨m 96 nh÷ng gi¶m lín xuèng 14.7% n¨m 1997. c¸c n­íc ch©u ¢u còng dù ®Þnh më réng phÇn cña hä trong xuÊt khÈu tõ C¨mpuchia kho¶ng 6.2% n¨m 1995 lªn 14.0% n¨m 1997. Trong khi phÇn ASEAN gi¶m tõ 72.8% xuèng cßn 50.3% trong cïng kú, sù héi nhËp cña C¨mpuchia vµo ASEAN c¶ chÝnh thøc lÉn kh«ng chÝnh thøc sau khi sù s¸p nhËp cña nã ®· trë nªn cã ý nghÜa quan träng viÖc toµn cÇu ho¸. Ph¸p lµ mét n­íc thèng trÞ C¨mpuchia tr­íc ®©y lµ thÞ tr­êng xuÊt khÈu chÝnh n¨m 1996 trong EU vµo C¨mpuchia tû lÖ cña nã tõ 2.1% n¨m 1995 lªn 9.9% vµo n¨m 1996. Nh­ng l¹i gi¶m xuèng cßn 1.9% n¨m 1997, cã sù thay ®æi trong c¬ cÇu nhËp khÈu cña C¨mpuchia tõ giai ®o¹n thêi kú 80s ®Õn thêi kú 90s. X¨ng dÇu , xe cé, dÖt may, v¶i vãc, m¸y mãc cho c¸c ngµnh dÖt m¸y vµ d­îc phÈm lµ n¨m mÆt hµng nhËp khÈu lín nhÊt n¨m 1996. ChiÕm t­¬ng u¬ng tõ 11.3% ,7.9% ,4.5%,3.5% vµ 3.6% n¨m 1995 ®Õn 14%,13.9%,6.3%,5.7% vµ 5% n¨m 1996. ngoµi sù chuyÓn ®æi tõ chiÕn tranh l¹nh ra kh«ng cã nhiÒu sù thay ®æi tû lÖ nhËp khÈu gi÷a c¸c n­íc vµo trong thêi kú 90. Singapore chiÕm phÇn nhËp khÈu lín nhËp vµo C¨mpuchia n¨m 1995 ®Õn 1996 tiÕp theo lµ thµi lan vµ viÖtnam tû lÖ nhËp khÈu cña singpore gi¶m tõ 17.4% n¨m 1995 xuèng 16.5% n¨m 1996 vµ 10.3% n¨m 1997. NhËp khÈu tõ thµi lan ®· v­ît qua Singapore n¨m 1997 do sù gi¶m mÊt gi¸ cña ®ång baht so víi ®ång ®« la cña Singapore lµm cho nhËp khÈu tõ Th¸i lan rÎ h¬n. tû lÖ nhËp khÈu tõ asean vÉn h¬n 40% trong giai ®o¹n 1995 ®Õn 1997 sù t¨ng nhËp khÈu nhiªn liÖu dÇu vµ ph­¬ng tiÖn ®­êng bé cho thÊy sù t¨ng tr­ëng cña nh÷ng yªu cÇu hiÖu qu¶ trong nÒn kinh tÕ cña C¨mpuchia, sù t¨ng tr­ëng trong nhËp khÈu dÖt m¸y chñ yÕu cho khu vùc may mÆt ®Þnh h­íng xuÊt khÈu do n­íc ngoµi së h÷u rÊt nhiÒu nhµ m¸y may xuÊt khÈu dïng sîi dÖt vµ v¶i nhËp khÈu trong khi sù ph¸t triÓn cña ngµnh s¶n xuÊt may mãc kh«ng thÓ hiÖn yªu cÇu ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng vµ x©y dùng,mµ cßn s¶n xuÊt. Sù thay ®æi trong c¬ cÇu tæng nhËp khÈu thÓ hiÖn sù tr¶i qua c«ng nghiÖp sím cña C¨mpuchia, gîi ý râ rµng sù chuyÓn ®æi c¬ cÇu tõ s¶n xuÊt hµng ho¸ thiÕt yÕu. XuÊt khÈu s¶n phÈm cña C¨mpuchia còng t¨ng ®¸ng kÎ. Lµ mét phÇn cña tæng l­îng xuÊt khÈu, may mãc vµ chÕ biÕn gç t¨ng t­¬ng øng tõ 6.6 % vµ 18.9% vµo n¨m 1995 lªn 30.8% vµ 20.1% n¨m 1997. s¶n xuÊt may mÆc cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi t¨ng m¹nh n¨m 1990s. mang l¹i khuyªn khÝch lao ®éng l­¬ng thÊp cña viÖc s¶n xuÊt may mÆc, vµ nhu cÇu thay ®æi , viÖc thanh lËp luËt ph¸p vÒ lao ®éng lµ vÊn ®Ò quan träng ®Ó ®¶m b¶o hiÖu qu¶ trong viÖc qu¶n lý b¶o vÖ. Trong khi n«ng nghiÖp vÉn lµ ngµnh dÉn ®Çu, hµng xuÊt khÈu trë nªn quan träng. Sù thiÕu vèn trong n­íc nh­ lµ sù ph¶n ¶nh vÒ møc tiÕt kiÖm thÊp ®· ®­îc ®¸p øng víi dßng FDI. Trong khi sù t¨ng tr­ëng nhanh trong ®Çu t­ vµ th­¬ng m¹i, t¹o ra sù t¨ng tr­ëng nhanh trong GDP vµo n¨m thêi kú 90, mét sè trong nhiÒu vÊn ®Ò vÒ vÜ m« còng ®ang bao ®éng. T¨ng tr­ëng nhanh cïng víi sù t¨ng tr­ëng tµi kho¶n hiÖn hµnh, tµi chÝnh chÝnh phñ vµ tiÕt kiÖm ®Çu t­ thÊm hót. 1992 1993 1994 1995 1996 1997 Sù t¨ng tr­ëng cña GDP 7.1 4.1 4.0 7.6 7.0 1.0 N«ng nghiÖp 1.9 -1.0 0.0 6.5 2.4 1.2 C«ng nghiÖp 15.7 13.1 7.5 9.9 18.2 -2.9 DÞch vô 11.2 7.0 7.5 7.8 7.0 2.6 TiÕt kiÖm néi bé(% GDP) 7.3 5.6 4.8 5.4 4.9 4.7 §Çu t­ néi bé(%GDP) 9.8 14.3 18.5 21.2 20.4 16.1 Tû lÖ t¨n tr­ëng CPI 112.5 41.0 17.9 3.5 9.0 9.1 Ho¹t ®éng chÝnh phñ trung ­¬ng(%GDP) Chi tiªu 9.8 11.2 16.5 16.7 16.3 13.9 Doanh thu 6.2 5.4 9.6 8.9 9.1 9.7 C©n b»ng -3.6 -5.8 -6.9 -7.8 -7.2 -4.2 Tµi kho¶n hiÖn hµnh (%GDP) -2.5 -9.4 -13.7 -16.1 -15.5 -11.4 Nguån: Chan S.et al(1999:19); b¸o c¸o tõ ng©n hµng thÕ giíi(1999) B¶ng 2: C¬ cÊu xuÊt nhËp khÈu cña C¨mpuchia, n¨m 1995_1997(%) 1995 Exports Imports 1996 Exports Imports 1997 Exports Imports ASEAN Thailand Singapore Vietnam European Union France 72.77 45.96 41.96 12.49 25.93 17.39 3.30 11.04 6.23 9.04 2.18 5.75 60.63 48.74 27.70 13.21 26.16 16.46 5.79 12.23 22.48 11.85 9.93 4.41 50.30 44.57 26.18 17.78 14.71 10.31 6.99 9.67 14.00 7.75 1.94 3.72 Nguån: computed from Cambodia, 1998, Cambodia: Imports- Exports,1995-1996-1997 Theo thèng kª bé kÕ ho¹ch ®Çu t­ cña v­¬ng quèc C¨mpuchia cho thÊy cã 10 n­íc ®· ®Çu t­ nhiÒu nhÊt vµo C¨mpuchia trong thêi h¹n 5 n¨m, b¾t ®Çu tõ n¨m 1994 ®Õn 1998: B¶ng 3. C¬ cÊu ®Çu t­ cña 10 n­íc vµo C¨mpuchia Tªn n­íc Sè tiÒn tÝnh b»ng USD PhÇn tr¨m Malaysia 1.866.908.135 34.63 United States 394.007.692 7.31 Taiwan 367.335.947 6.81 Singapore 245.496.069 4.55 China 218.208.704 4.05 Korea 200.670.333 3.72 Hongkong 200.190.342 3.71 France 192.298.054 3.57 Thailand 156.911.929 2.91 England 72.814.328 1.35 Nguån: b¸o c¸o tõ thèng kª cña uû ban ®Çu t­ vµ t­ vÊn ph¸t triÓn cña C¨mpuchia  2. §èi t¸c vµ lÜnh vùc ®Çu t­ C¨mpuchia cã mèi quan hÖ th­¬ng m¹i cã mèi quan hÖ th­¬ng m¹i v÷ng ch¾c víi hÇu hÕt c¸c n­íc. ChÝnh phñ cña thñ t­íng Hun Sen ®· chøng tá tÝnh quan träng trong viÖc thóc ®Èy ph¸t triÓn th­¬ng m¹i víi nhiÒu lo¹i hµng ho¸. Sau khi giµnh chÝnh quyÒn, «ng Hun Sen ®· ¨n mõng hai thµnh tùu vÒ chÝnh s¸ch víi n­íc ngoµi l©u dµi. C¶ hai thµnh tùu nµy ®· thóc ®Èy xuÊt khÈu vµ thu hót xuÊt khÈu ®Þnh h­íng ®Çu t­ n­íc ngoµi. §Çu tiªn C¨mpuchia cã quan hÖ th­¬ng m¹i b×nh th­¬ng víi Mü vµo ®Çu 1998. víi quan hÖ nµy, thuÕ quan ®èi víi hµng dÖt may ®· gi¶m tõ 40% xuèng cßn 3%. KÕt qu¶ ®¹t ®­îc lµ sù bïng næ vÒ xuÊt khÈu ra thÞ tr­êng lín nhÊt cña thÕ giíi. TiÕp theo, C¨mpuchia gia nhËp hiÖu hé c¸c nø¬c §«ng Nam ¸ vµo th¸ng 4 n¨m 1999, vµ C¨mpuchia cã thÓ b¾t ®Çu héi nhËp l¹i víi céng ®ång c¸c n­íc §«ng Nam ¸. V× mét triÓn väng vÒ th­¬ng m¹i, c¸c thanh viªn ASEAN cña C¨mpuchia ®· cho phÐp n­íc nµy xuÊt khÈu hµng ho¸ sang n­íc hä víi tû lÖ thuÕ quan ­u tiªn. ChÕ ®é thuÕ quan cña C¨mpuchia cã lîi cho ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ t¨ng c­êng th­¬ng m¹i. Nguyªn liÖu thæ, c¸c linh kiÖn r¬i vµ c¸c c«ng cô nhËp khÈu cho s¶n xuÊt kinh ®oanh lµ cã ®èi t­îng ®­îc gi¶m thuÕ. Nguyªn vËt liÖu x©y dùng, m¸y mãc, vµ c¸c dông cô kh¸c ®­îc miÔn thuÕ nhËp khÈu. XuÊt khÈu cña C¨mpuchia bao gåm phÇn lín hµng dÖt may, gç, g¹o, cao su, ng« vµ c¸c n«ng s¶n kh¸c. ngµnh dÖt may ®ang mang l¹i thu nhËp vÒ xuÊt khÈu cho C¨mpuchia vµ lµ mét phÇn quan träng nhÊt ®èi víi nÒn kinh tÕ. C¨mpuchia ngoµi gç vµ khai th¸c hµng dÖt may lµ nguån thu vÒ xuÊt khÈu lín nhÊt cña C¨mpuchia n¨m 1999, dÖt may xuÊt khÈu cña C¨mpuchia ®¹t 606 triÖu USD, t¨ng 60% so víi n¨m ngoµi, trong nöa ®Çu n¨m 2000, xuÊt khÈu t¨ng 53.5% ®¹t 422.8 triÖu USD, theo tin cña bé th­¬ng m¹i C¨mpuchia xuÊt khÈu h¬n mét tû USD gi¸ trÞ hµng dÖt vµo n¨m 2001. C¶ng tØnh Sihanoukville lµ c¶ng lín nhÊt cña C¨mpuchia vµ lµ mèi liªn kÕt ®­êng biÓn víi c¸c ®èi t¸c th­¬ng m¹i khu vùc. Th­¬ng m¹i hµng ho¸ träng yÕu còng ph¸t triÓn gi÷a Thailand vµ C¨mpuchia vµo tØnh Koh Kong, Hµng xuÊt khÈu chÝnh cña C¨mpuchia lµ cao su, gç, ®Ëu t­¬ng, thuû s¶n, Ng«, Võng, B«ng g¹o vµ thuèc l¸. NhËp khÈu chÝnh lµ Thuèc l¸, nguyªn vËt liÖu x©y dùng, X¨ng dÇu, May mãc vµ « t«. ThÞ tr­êng chÝnh lµ Singapore, nhËt b¶n, Thailand, Hong kong, Indonesia, Malaysia vµ Mü. ThÞ tr­êng nhËp khÈu lµ: Singapore, Vietnam, NhËt b¶n, óc, Hong kong, vµ Indonesia. Ho¹t ®éng th­¬ng m¹i cña C¨mpuchian ( ®¬n vÞ triÖu USD) XuÊt khÈu % thay ®æi NhËp khÈu % Thay ®æi 1997 621 111.92 1,112 -31.86 1998 796 28.18 1,080 -2.8 1999 1,323 66.20 1,241 14.90 2000 1,358 2.64 1,418 14.26 2001 1,268 -6.62 1,422 0.28 Nguån: www.usembassy.state.gov/cambodia and direction of trade statistics yearbook 2001 ThÞ tr­êng xuÊt khÈu chÝnh cña C¨mpuchia (®¬n vÞ triÖu USD) 1997 1998 1999 2000 United states 86 293 236 740 Hong Kong(China) 13 27 38 262 United kingdom 31 25 53 82 Germany 18 72 40 66 France 10 12 21 28 China 46 42 9 24 Thailand 132 77 19 23 Netherlands 2 7 9 20 Vietnam 157 42 392 19 Singapore 74 133 182 18 Nguån: Direction of Trade statistics yearbook 2001 ThÞ tr­êng nhËp khÈu chÝnh cña C¨mpuchia (®¬n vÞ triÖu USD) 1997 1998 1999 2000 Hong Kong (China) 67 130 186 254 United states 344 217 231 220 Thailand 198 169 195 222 Taiwan 79 126 149 175 China 57 96 86 113 Singaporee 57 96 86 113 Vietnam 108 91 86 92 Korea 51 68 80 77 Idonesia 15 28 51 68 Malaysia 60 47 50 64 Nguån: Direction of Trade Statistics yearbook 2001 Ch­¬ng III Mét sè gi¶i ph¸p ®Èy m¹nh thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi FDI t¹i C¨mpuchia I. Môc tiªu chung §¸nh gi¸ ®óng tÇm quan träng cña FDI. chÝnh phñ C¨mpuchia ®· ban hµnh chÝnh s¸ch thu hót FDI vµo môc tiªu chÝnh lµ tranh thu nguyªn t¾c kü thuËt c«ng nghÖ, ph­¬ng ph¸p qu¶n lý tiªn tiÕn, më réng thÞ tr­êng nh»m ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. Môc tiªu cô thÓ trong 5 n¨m lµ ph¶i thu hót tõ 4 tû ®Õn 5 tû USD vèn FDI. Môc tiªu thu hót FDI nµy lµ xuÊt ph¸t tõ yªu cÇu t¨ng tèc ®é ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ C¨mpuchia ®· tranh nguy c¬ tôt hËu so víi c¸c n­íc trong khu vùc ®ång nam ¸ vµ c¨n cø vµo thùc tiÖn huy ®éng FDI trong thêi gian gÇn ®©y còng nh­ xu h­íng vèn FDI trªn thÕ giíi vµ xu h­íng gia t¨ng FDI vµo khu vùc ®ång nam ¸ nh÷ng n¨m qua. Môc tiªu cô thÓ trªn lµ cã thÓ thùc hiÖn ®­îc, tÝnh ®Õn cuèi 2002, hai n¨m trong kÕ hoach 2002-2007 ®· ®¹t 1,8671 tû USD Mü dù kiÕn ®Õn n¨m 2007 cã thÓ ®¹t ®­îc 4 tû USD nÕu tû lÖ FDI thùc hiÖn trung b×nh 40% vèn ®¨ng ký nh­ tr­íc. Môc tiªu cô thÓ víi thu hót FDI ®­îc ®Þnh gi¸ c¬ së tÝnh to¸n kh¶ n¨ng huy ®éng nguån vèn FDI trong n­íc. Theo nguyªn t¾c tiÕp nhËn FDI th× C¨mpuchia ph¶i cã l­îng vèn ®èi øng, nh÷ng thµnh tùu vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ còng nh­ trong viÖc thu hót FDI trong giai ®o¹n qua kh¼ng ®Þnh sù ®óng ®¾n ®­êng lèi ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi mµ nhµ n­íc ®· ®Ò ra. T¹o tiÒn ®Ò v÷ng ch¾c cho giai ®o¹n tiÕp theo, trong chÆng tiÕp theo chóng ta sÏ tiÕp tôc ®èi míi ®­êng lèi ph¸t triÓn kinh tÕ theo ph­¬ng h­íng chiÕn l­îng kinh tÕ ®· ®Ò ra. Trªn c¬ së ph­¬ng h­íng ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ®ã th× huy ®éng FDI còng ®­îc thùc hiÖn hiÖn nay. II. truyÒn väng thu hót FDI ChÝnh phñ C¨mpuchia biÕt r»ng C¨mpuchia cßn mét thêi gian dµi ®Ó b¾t kÞp víi c¸c n­íc lang going trong viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ. Quan träng h¬n lµ chÝnh phñ nhËn thøc r»ng nã sÏ kh«ng bao giê lµm nh­ vËy mµ kh«ng cã sù tham gia cña c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ c¸c tæ chøc ®a ph­¬ng. kh«ng cã mét sù tranh luËn trong n­íc nµo vÒ viÖc nÒn kinh tÕ cÇn bao nhiÒu ®Çu t­ n­íc ngoµi. C¨mpuchia muèn cµng nhiÒu cµng tèt. Bëi vËy nã ®ang cã b­íc ®i quan träng vµ v÷ng ch¾c ®Î t¹o cho m«i tr­êng ®Çu t­ hÊp dÉn h¬n víi c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. chÝnh phñ biÕt r»ng FDI gi÷ vai trß chñ ®¹o ®èi víi sù ph¸t triÓn cña C¨mpuchia ë mét tèc ®é nhanh. Tuy nhiªn, ®iÒu quan träng ®èi víi chÝnh phñ lµ cÇn nhËn thÊy r»ng khung tæ chøc mµ sÏ hç trî chÝnh phñ ®Ó thu hót ®Çu t­ nªn ®­îc ®Æt hîp lý. Mét yªu tè cÇu thanh quan träng cña khung tæ chøc hç trî lµ n¨ng lùc c¸c c¬ quan nhµ n­íc, c¶ kinh tÕ lÉn tµi chÝnh ®Ó lËp kÕ ho¹ch vµ thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch , luËn vµ quy ®Þnh t¸c ®éng ®Õn ®Çu t­ n­íc ngoµi trong c¸c ngµnh kh¸c nhau trong nÒn kinht Õ. Trong c¬ cÇu tæ chøc vÌ c¸c chinh s¸ch vµ chiÕn l­îc ®Çu t­ cña chÝnh phñ hoµn toµn tËp trung ë héi ®ång ph¸t triÓn C¨mpuchia(CDC). CDC ( council for the development of Cambodia) lµ cÊp quyÕt ®Þnh cao nhÊt trogn viÖc x¸c ®Þnh khung chiÕn l­îc ®Çu vµ trong viÖc chÊp nhËn hoÆc ph¶n ®èi c¸c môc ®Ých ®Çu t­ trong c¸c tr­êng hîp cô thÓ. Uû b¶n ®Çu t­ C¨mpuchia(CIB, Cambodian Invesment Board), nhËn ®¸nh gi¸ c¸ môc ®Þnh ®Çu t­ cña c¸c nhµ ®Çu t­ vµ gîi ý trong mét tr­êng hîp víi sù ®¸nh gi¸ vÒ kinh tÕ vµ kü thuËt. Uû ban ®Çu t­ nµy còng cã tr¸ch nhiÖm trong viÖc xóc ®Èy ®Çu t­ ë trong n­íc vµ quèc tÕ, ®Ó thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi nã ®· thùc hiÖn mét nghiªn cøu vÒ c¸c lîi thÕ c¹nh tranh toµn diÖn vµ còng thùc hiÖn mét chiÕn dÞch thóc ®Èy trong c¸c trung t©m kinh doanh lín vµ c¸c trung t©m lín trªn thÕ giíi th«ng qua chiÕn dÞch qu¶ng cao. Chøc n¨ng quan träng nhÊt cña uû ban nµy lµ nã thµnh lËp mét dÞch vô cho c¸c nhµ ®Çu t­ ®Ó cung cÊp cho hä tÊt c¶ c¸c th«ng tin cÇn thiÕt trî gióp vµ h­íng dÉn ®Ó hä ®¹t ®­îc cµng nhanh cµng tèt sù gi¶i ph¸p ®¨ng ký cÇn thiÕt. KÕt qu¶ nh÷ng nç lùc cña chÝnh phñ vµ CIB C¨mpuchia ®· nhanh chãng trë thµnh mét khu vùc hîp dÉn ®Ó ®Çu t­ víi chi phÝ thÊp, cÇn nhiÒu nh©n c«ng, s¶n xuÊt ®Þnh h­íng xuÊt khÈu. C¸c c«ng ty n­íc ngoµi liªn quan ®Õn c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt sÏ cã lîi nhÊt cña c¸c ®iÒu nµy. Trong khi tham nhòng ®ang lan trµn ë mäi cÊp trong x· héi C¨mpuchia vµ th­¬ng xuyªn lµ th­c tÕ cña c¸c cuéc sèng doanh nghiÖp ho¹t ®éng ë ®©y. §Ó thu hót FDI, chÝnh phñ C¨mpuchia ®· ph¸t hµnh c¸c giÊy phÐp ®Çu t­ mét c¸ch nhanh chãng vµ kh«ng mét tiÕn tr×nh tr«ng thÊy cho c¸ dù ¸n ®· thùc hiÖn nh÷ng chñ yÕu ®Ó x¸c ®Þnh: luËt ®Çu t­ cung cÊp sù khuyªn khÝch ®Çu t­ hµng h·o phßng bao gåm thuÕ thu nhËp c«ng ty 9% vµ miÔn thuÕ lîi nhuËn 8 n¨m. Dßng ®Çu t­ n­íc ngoµi thùc tÕ ch¹y vµo C¨mpuchia t¨ng hµng n¨m. PhÇn lín c¸c quy ®Þnh ®Çu t­ n­íc ngoµi tËp trung môc tiªu vµo c¸c doanh nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ truyÒn thèng nh­ thuèc l¸, s¶n xuÊt bia, tµi s¶n, du lÞch vµ dÖt may. C¸c doanh nghiÖp n­íc ngoµi còng tham gia vµo lÜnh vùc gç vµ ®a quý vµ b¾t ®Çu t×m kiÕm c¸c c¬ héi ®Ó t¹o dùng c¬ së vËt chÊt cho C¨mpuchia nh­ Trung quèc, H«ng kång, Th¸i lan, vµ Malaysia lµ c¸ nhµ ®Çu t­ dÉn ®Çu vµo C¨mpuchia. Dßng FDI hµng n¨m vµo C¨mpuchia N¨m Dßng FDI (§¬n vÞ TriÖu USD) 1996 293.6 1997 168 1998 121 1999 135.5 2000 153 Nguån: B¸o c¸o ®Çu t­ thÕ giíi, 2001 III. KhuyÕn khÝch thóc ®Èy FDI vµo C¨mpuchia ChÝnh phñ C¨mpuchia ®· ®­a ra nh÷ng chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ®Ó thu hót ®Çu t­ vµo Campuchai nh­ sau: 1. Tû lÖ thuÕ c«ng ty lµ 9% trõ thuÕ vÒ kh¸m ph¸ vµ khai th¸c c¸c nguån lùc thiªn nhiªn, gç, dÇu, má, vµng vµ ®¸ quý sÏ ®­îc thiÕt lËp trong c¸c luËt riªng rÎ. 2. Mét sè miÔn thuÕ c«ng ty trong 8 n¨m phôc thuéc vµo ®Æc tÝnh cña dù ¸n vµ sù ­u tiªn cña chÝnh phñ trong tr­êng hîp l¬Þ nhuËn ®­îc t¸i ®Çu t­ vµo nÒn kinh tÕ th× sÏ ®­îc miÔn thuÕ. 3. Kh«ng ®¸nh thuÕ trong viÖc phÇn bæ c¸c kho¶n chia hoÆc lîi nhuËn hoÆc cña ®Çu t­, kÓ c¶ chuyªn gi¸o n­íc ngoµi hay ph©n phèi trong n­íc. 4. MiÔn thuÕ 100% nhËp khÈu hµng ho¸ trung gian, nguyªn liÖu thæ vµ c¸c linh kiÖn ®­îc sö dông bëi a. Mét dù ¸n ®Þnh h­íng xuÊt khÈu víi møc tèi thiÓu 80% b. §­îc quy ®Þnh trong danh s¸ch ( a designated special promotion zone) c. Ngµnh du lÞch d. Ngµnh khuyÕn khÝch lao ®éng, ngµnh chÕ biÕn, ngµnh agro e. C¬ së h¹ tÇng vµ ngµnh n¨ng lùc 1. 100% miÔn thuÕ xuÊt khÈu 2. Cho phÐp vµo C¨mpuchia nh÷ng ng­êi n­íc ngoµi nh­ - Qu¶n lý nh©n sù vµ c¸c chuyªn gia - Nh©n sù cã kü thuËt - C«ng nh©n cã kü n¨ng. PhÇn III KÕt luËn Quèc tÕ ho¸ ®êi sèng lµ mét xu thÕ tËt yÕu kh¸ch quan cña nÒn s¶n xuÊt x· héi trªn c¬ së sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña lùc l­îng s¶n xuÊt. Xu h­íng nµy ®· lèi kÐo tÊt c¶ c¸c n­íc trªn thÕ giíi, dï muèn hay kh«ng còng ph¶i héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Trong qua tr×nh quèc tÕ ho¸ ®êi sèng kinh tÕ quèc tÕ ®ã, ho¹t ®éng ®Çu t­ n­íc ngoµi cã vÞ tr× ngµy cµng quan träng, nã lµ mét nh©n tè quan träng cÇu thµnh vµ quy ®Þnh xu thÕ ph¸t triÓn cña kinh tÕ thÕ giíi, ®ång thêi nã còng lµ nh©n tè thóc ®Èy nhanh qu¸ tr×nh héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ thª sgiíi cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. KÓ tõ khi xuÊt hiÖn ho¹t ®éng ®Çu t­ trùc tiÕp ®Õn nµy ®· cã rÊt nhiÒu thay ®æi trong ho¹t ®éng nµy. sè l­îng vèn FDI ngµy cµng t¨ng trªn thÕ giíi, h×nh thùc ®Çu t­ ngµy cµng phßng phó, ®a d¹ng vµ ngµy cµng cã nhiÒu quèc gia tham gia vµo c¶ víi t­ c¸ch lµ n­íc tiÕp nhËn ®Çu t­ vµ ®ång thêi lµ n­íc ®i ®Çu t­, dßng FDI tr­íc ®Çy tËp trung vµo thuéc ®Þa ®Ó kh¸i th¸c tµi nguyªn vµ lao ®éng, sau ®ã ®Çu t­ lÉn nhau gi÷a c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn, ®Õn thËp kû 70s ®Õn 80s th× dßng FDI l¹i cã xu h­íng ch¹y vµo c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn vµ b¾t ®Çu xuÊt hiÖn hai chiÒu, ®a cùc vµ ®a biÕn… trong ®Çu t­ quèc tÕ Tr¸i qua trong qu¸ tr×nh ph¸t lÞch sö l©u dµi vµ b»ng nh÷ng kÝnh nghiÖm cña c¸c n­íc kh¸c trªn thÕ giíi. Chóng ta ®· nhËn ra ®­îc vai trß to lín cu¶ FDI víi t¨ng tr­ëng kinh tÕ v× thÕ chÝnh phñ C¨mpuchia quyÕt ®Þnh ®æi míi ®Êt nøoc theo h­íng më cöa, còng víi viÖc më cöa nÒn kinh tÕ th× ®Çu t­ trùc tiÕp cña n­íc ngoµi còng b¾t ®Çu ®­îc më cöa. Tµi liÖu Tham Kh¶o Gi¸o tr×nh ®Çu t­ t¹i C¨mpuchia xuÊt b¶n n¨m 2000 Gi¸o tr×nh AFTA and The Cambodian labor market , published by Cambodian institute for cooperation and peace, issue No.3, Phnom Penh,Kingdom of Cambodia, July 2000 Bé kÕ ho¹ch vµ §Çu t­ t¹i C¨mpuchia Nguån tõ Trang Web cña C¨mpuchia. WWW.MOC.GOV.KH Bé Kinh tÕ vµ ph¸t triÓn n«ng th«n Gi¸o tr×nh ®Çu t­ n­íc Ngoµi FDI (Investment in Cambodia) Sè liÖu tõ trang web: WWW.Google.com Danh môc c¸c ch÷ c¸i viÖt t¾t Ch÷ viÕt t¾t Tªn tiÕng Anh Tªn tiÕng viÖt EU European community Liªn minh ch©u ©u EC European Economic community Céng ®ång kinh tÕ ch©u ©u EEA European investment bank Ng©n hµng ®Çu t­ ch©u ©u ECSC European Coal and Steel Céng ®ång than vµ thÐp ch©u ©u EFTA European Free Trade Association HiÖp héi mËu dÞch tù do ch©u ©u EIB European Investment Bank Ng©n hµng ®Çu t­ ch©u ©u EURATOM European Econiomic Energy Céng ®ång n¨ng l­îng nguyªn tö ch©u ©u CFSP Common Foreign and Security Policy ChÝnh s¸ch chung vÒ An ninh vµ §èi ngo¹i ASEAN Association of South- East Asia Nations HiÖp héi c¸c quèc gia ®ång Nam ¸ GSP Generalized system of preference HÖ thèng ­u ®·i thuÕ quan phæ cÊp MFN Most- favoured nation Quú chÕ tèi huÖ quèc FDI Foreign Direct Investment ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ODA Official development Assistance Héi trî ph¸t triÓn chÝnh thøc WTO World Trade Organization Tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi OECD Organization for Economics Cooperation and Development Tæ chøc hîp t¸c vµ ph¸t triÓn kinh tÕ GDP Gross Domestic Product Tæng s¶n phÈm quèc néi Môc lôc PhÇn I: TÝnh tÊt yÕu cña ®Ò ¸n 1 PhÇn II: Néi dung Ch­¬ng I: C¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ FDI 2 I. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ nguyªn nh©n dÉn tíi ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi 2 1. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ nguyªn nh©n thùc hiÖn FDI 2 2. Mét sè thuyÕt vÒ ®Çu t­ n­íc ngoµi 4 2.1. Lý thuyÕt chu kú sèng 4 2.2. Lý thuyÕt vÒ quyÒn lîi thÞ tr­êng 4 2.3. Lý thuyÕt vÒ tÝnh kh«ng hoµn h¶o cña thÞ tr­êng 5 2.4. Lý thuyÕt chiÕt trung 5 II. Kh¸i niÖm, vai trß vµ ®Æc ®iÓm cña FDI 6 1. Kh¸i niÖm FDI 6 2. Nguån gèc vµ b¶n chÊt cña FDI 6 3. Vai trß cña FDI 6 4. §Þa ®iÓm cña FDI 9 5. C¸c lý luËn kh¸c vÒ FDI 10 5.1. Lý luËn vÒ chu kú s¶n phÈm 10 5.2. QuyÕt cÇu thµnh h÷u c¬ cña ®Çu t­ 10 5.3. Lý luËn vÒ ph©n t¸n rñi ro 11 III. Xu h­íng vËn ®éng cña FDI 11 1. FDI t¨ng nhanh vµ chiÕm tû träng ngµy cµng lín trong tû träng vèn ®Çu t­ 11 IV. Sù ph©n bæ FDI kh«ng ®Òu cho c¸c khu vùc ®Þa lÝ 13 V. Kinh nghiÖm thu hót FDI cña mét sè n­íc 14 5.1. Trung Quèc 14 5.2. Malaysia 15 Ch­¬ng II: Thùc tr¹ng thu hót FDI ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi t¹i C¨mpuchia 16 I. Kh¸i qu¸t vÒ kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi cña C¨mpuchia 16 II. Sè vèn vµ mét sè dù ¸n trong n¨m qua 17 III. C¶i c¸ch kinh tÕ t¹i C¨mpuchia 18 1. Thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i C¨mpuchia 20 2. §èi t¸c vµ lÜnh vùc ®Çu t­ 26 Ch­¬ng III: Mét sè gi¶i ph¸p ®Èy m¹nh thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi FDI t¹i C¨mpuchia 29 I. Môc tiªu chung 29 II. TruyÒn väng thu hót FDI 30 III. KhuyÕn khÝch thóc ®Èy FDI vµo C¨mpuchia 33 PhÇn III: KÕt luËn 33