Thực trạng tình hình kinh doanh của các trang trại

1 Download:: thùc tr¹ng t×nh h×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c trang tr¹i. 2 Download:: GIÔÙI THIEÄU VEÀ TAØI LIEÄU Tài liệu bạn đang xem được download từ website WWW.AGRIVIET.COM WWW.MAUTHOIGIAN.ORG »Agriviet.com là website chuyên đề về nông nghiệp nơi liên kết mọi thành viên hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp, chúng tôi thường xuyên tổng hợp tài liệu về tất cả các lĩnh vực có liên quan đến nông nghiệp để chia sẽ cùng tất cả mọi người. Nếu tài liệu bạn cần không tìm thấy trong website xin vui lòng gửi yêu cầu về ban biên tập website để chúng tôi cố gắng bổ sung trong thời gian sớm nhất. »Chúng tôi xin chân thành cám ơn các bạn thành viên đã gửi tài liệu về cho chúng tôi. Thay lời cám ơn đến tác giả bằng cách chia sẽ lại những tài liệu mà bạn đang có cùng mọi người. Bạn có thể trực tiếp gửi tài liệu của bạn lên website hoặc gửi về cho chúng tôi theo địa chỉ email Webmaster@Agriviet.Com Lưu ý: Mọi tài liệu, hình ảnh bạn download từ website đều thuộc bản quyền của tác giả, do đó chúng tôi không chịu trách nhiệm về bất kỳ khía cạnh nào có liên quan đến nội dung của tập tài liệu này. Xin vui lòng ghi rỏ nguồn gốc “Agriviet.Com” nếu bạn phát hành lại thông tin từ website để tránh những rắc rối về sau. Một số tài liệu do thành viên gửi về cho chúng tôi không ghi rỏ nguồn gốc tác giả, một số tài liệu có thể có nội dung không chính xác so với bản tài liệu gốc, vì vậy nếu bạn là tác giả của tập tài liệu này hãy liên hệ ngay với chúng tôi nếu có một trong các yêu cầu sau : • Xóa bỏ tất cả tài liệu của bạn tại website Agriviet.com. • Thêm thông tin về tác giả vào tài liệu • Cập nhật mới nội dung tài liệu www.agriviet.com 3 Download:: §Æt vÊn ®Ò Thùc hiÖn ®−êng lèi ®æi míi cña §¶ng vµ Nhµ n−íc ta, ®Æc biÖt lµ ®æi míi vÒ c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ, trong nh÷ng n¨m võa qua, kinh tÕ trang tr¹i ®· ph¸t huy ®−îc søc m¹nh to lín, ®ãng gãp mét l−îng gi¸ trÞ hµng ho¸ ®¸ng kÓ cho nÒn kinh tÕ quèc d©n vµ ®−îc coi lµ nh©n tè míi thóc ®Èy m¹nh mÏ sù ph¸t triÓn s¶n xuÊt N«ng - L©m NghiÖp. Thµnh c«ng cña kinh tÕ trang tr¹i ®· kh¼ng ®Þnh ®−îc h−íng ®i ®óng ®¾n cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng th«n miÒn nói theo h−íng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc. Trang tr¹i ë n−íc ta hiÖn nay ®ang ph¸t triÓn kh¸ nhanh trªn ph¹m vi toµn quèc. Theo b¸o c¸o cña Bé n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n, tÝnh ®Õn ngµy 01 th¸ng 10 n¨m 2002, c¶ n−íc ®· cã 60.758 trang tr¹i l©m nghiÖp, trong ®ã cã 1.630 trang tr¹i l©m nghiÖp , chñ yÕu lµ trang tr¹i hé gia ®×nh n«ng d©n , cßn l¹i lµ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c. Nguån gèc cña trang tr¹i còng rÊt phong phó, ®a d¹ng . HÇu hÕt c¸c trang tr¹i ®Òu ph¸t huy ®−îc tiÒm n¨ng vµ lîi thÕ cña vïng, ®Þa ph−¬ng thu hót ®−îc mét l−îng vèn, lao ®éng kh¸ lín nhµn rçi ë n«ng th«n tham gia vµo s¶n xuÊt kinh doanh tæng hîp, lÊy ng¾n nu«i dµi, gãp phÇn xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo vµ lµm giµu chÝnh ®¸ng cho mét bé phËn n«ng d©n. Kinh tÕ trang tr¹i ë n−íc ta míi ph¸t triÓn trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. Song vÞ trÝ, vai trß tÝch cùc vµ quan träng cña nã ®· thÓ hiÖn râ nÐt kÓ c¶ vÒ mÆt kinh tÕ, x· héi vµ m«i tr−êng. NhËn thøc râ ®−îc nh÷ng vÊn ®Ò ®ã, §¶ng vµ Nhµ n−íc ®· cã nhiÒu chñ tr−¬ng, chÝnh s¸ch vµ c¸c gi¶i ph¸p. Nh»m khuyÕn khÝch ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i mµ cô thÓ ho¸ b»ng viÖc ban hµnh c¸c Bé luËt vµ c¸c v¨n b¶n ph¸p quy d−íi luËt nh−: NghÞ quyÕt, NghÞ ®Þnh, Th«ng t− h−íng dÉn... §¸ng chó ý nhÊt lµ nghÞ quyÕt sè 03/2000/NQ-CP ngµy 02 th¸ng 02 n¨m 2000 cña ChÝnh Phñ vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i. 4 Download:: Tuy nhiªn trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i cßn béc lé nh÷ng h¹n chÕ cÇn ®−îc nghiªn cøu bæ sung, ®Ó kÞp thêi gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò cßn v−íng m¾c trong thùc tÕ s¶n xuÊt kinh doanh. PhÇn lín c¸c chñ trang tr¹i tæ chøc qu¶n lý theo kinh nghiÖm, hä thiÕu nh÷ng kiÕn thøc vÒ khoa häc kü thuËt, qu¶n lý, kinh doanh vµ thÞ tr−êng. §Çu t− s¶n xuÊt theo chiÒu réng lµ chñ yÕu (diÖn tÝch, loµi c©y . . .) mµ ch−a chó träng tËp trung vµo chiÒu s©u (gi¸ trÞ s¶n phÈm hµng ho¸ trªn mét ®¬n vÞ diÖn tÝch). HÖ thèng h¹ tÇng c¬ së phôc vô s¶n xuÊt cßn nhiÒu yÕu kÐm ®· lµm h¹n chÕ sù v−¬n lªn cña c¸c chñ trang tr¹i, bªn c¹nh ®ã vÉn cßn mét bé phËn c¸n bé, ®¶ng viªn ch−a nhËn thøc ®Çy ®ñ ®−îc quan ®iÓm cña §¶ng vµ Nhµ n−íc vÒ ph¸t triÓn Kinh tÕ trang tr¹i, dÉn tíi sù chØ ®¹o, h−íng dÉn cña c¸c cÊp, c¸c ngµnh nhÊt lµ chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng ®«i khi cßn lóng tóng, thiÕu nhÊt qu¸n trong kh©u ®iÒu hµnh s¶n xuÊt. ChÝnh s¸ch cña Nhµ n−íc vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i cßn ch−a ®ång bé, thiÕu c¬ së ph¸p lý ®Ó b¶o vÖ quyÒn lîi hîp lý, hîp ph¸p, cho c¸c chñ trang tr¹i, ch−a ®éng viªn, khuyÕn khÝch kÞp thêi ®Ó hä yªn t©m ®Çu t− s¶n xuÊt. V× vËy viÖc nghiªn cøu kinh tÕ trang tr¹i cã ý nghÜa thiÕt thùc vÒ mÆt lý luËn còng nh− thùc tiÔn. XuÊt ph¸t tõ nh÷ng lý do trªn, víi mong muèn ®−îc gãp phÇn vµo sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ N«ng nghiÖp n«ng th«n, ®Æc biÖt lµ ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i L©m - N«ng nghiÖp hé gia ®×nh ë ®Þa ph−¬ng vµ ®Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p nh»m ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i t¹i x· Hµ Long, HuyÖn Hµ Trung, TØnh Thanh Ho¸. Môc tiªu cña ®Ò tµi lµ trªn c¬ së nghiªn cøu thùc tr¹ng t×nh h×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c trang tr¹i. Tõ ®ã ®Ò xuÊt nh÷ng gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ, ®Þnh h−íng cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ë khu vùc nghiªn cøu. 5 Download:: Ch−¬ng 1 Tæng quan vÊn ®Ò nghiªn cøu 1.1.T×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i 1.1.1.Trªn thÕ giíi Trang tr¹i kinh tÕ gia ®×nh lµ lo¹i h×nh s¶n xuÊt N«ng - L©m - Ng− nghiÖp cña hé gia ®×nh ®−îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn. nhÊt lµ tõ khi ph−¬ng thøc s¶n xuÊt t− b¶n thay thÕ ph−¬ng thøc s¶n xuÊt phong kiÕn, khi nÒn kinh tÕ tù cung, tù cÊp b¾t ®Çu chuyÓn sang nÒn kinh tÕ hµng hãa vµ kinh tÕ thÞ tr−êng mµ khëi ®Çu lµ cuéc c¸ch m¹ng c«ng nghiÖp lÇn thø nhÊt ë c¸c n−íc T©y ¢u nh−: Anh, Ph¸p vµ tiÕp tôc cho ®Õn nay [22,8]. Tõ cuèi thÕ kû XVII V−¬ng quèc Anh lµ mét trong nh÷ng n−íc thùc hiÖn cuéc c¸ch m¹ng c«ng nghiÖp hãa sím nhÊt thÕ giíi, xuÊt ph¸t tõ ®Æc ®iÓm cña s¶n xuÊt c«ng nghiÖp lµ s¶n xuÊt tËp trung quy m« lín nªn hä cho r»ng: Trong nÒn kinh tÕ hµng hãa t− b¶n chñ nghÜa, n«ng nghiÖp còng ph¶i x©y dùng thµnh c¸c xÝ nghiÖp tËp trung víi diÖn tÝch vµ quy m« s¶n xuÊt lín nh− m« h×nh cña c¸c xÝ nghiÖp s¶n xuÊt c«ng nghiÖp. Do ®ã trong thêi gian nµy chñ tr−¬ng ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh tËp trung tÝch tô ruéng ®Êt, x©y dùng c¸c xÝ nghiÖp n«ng nghiÖp t− b¶n víi quy m« lín lµm ph¸ s¶n c¸c trang tr¹i gia ®×nh nhá lÎ, ph©n t¸n. Nh÷ng ng−êi ®i theo khuynh h−íng nµy rÊt tin t−ëng lµ m« h×nh míi sÏ t¹o ra l−îng hµng hãa n«ng s¶n lín, gi¸ rÎ h¬n hµng s¶n xuÊt cña c¸c gia ®×nh quy m« s¶n xuÊt nhá vµ ph©n t¸n. Nh−ng c¸c xÝ nghiÖp N«ng-L©m s¶n xuÊt víi quy m« lín, thuª m−în nhiÒu lao ®éng ®· kh«ng thµnh c«ng nh− kÕt qu¶ mong ®îi. Do ®Æc ®iÓm vµ ®èi t−îng s¶n xuÊt n«ng - l©m nghiÖp kh¸c víi c«ng nghiÖp, ®ã lµ sù t¸c ®éng vµo c¸c c¬ thÓ sèng (vËt nu«i, c©y trång) mang nh÷ng ®Æc ®iÓm sinh vËt häc cña c¸c loµi rÊt kh¸c biÖt vµ thÓ hiÖn tÝnh thêi vô s©u s¾c, h¬n n÷a qu¸ tr×nh s¶n xuÊt l¹i phô thuéc rÊt nhiÒu vµo thiªn nhiªn nh− : §iÒu kiÖn khÝ hËu, ®Êt ®ai... V× vËy kh«ng phï hîp víi h×nh thøc s¶n xuÊt tËp trung nh− ngµnh c«ng nghiÖp. ViÖc sö dông lùc l−îng lao ®éng lín lµ rÊt l·ng phÝ (do tÝnh thêi vô, t×nh h×nh thêi tiÕt) 6 Download:: cã ¶nh h−ëng rÊt lín ®Õn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh, dÉn tíi hiÖu qu¶ kinh tÕ cña xÝ nghiÖp N«ng nghiÖp t− b¶n thÊp h¬n hiÖu qu¶ kinh tÕ cña trang tr¹i hé gia ®×nh quy m« nhá [22,8,9], ®iÒu nµy ®· lµm mÊt dÇn −u thÕ cña c¸c trang tr¹i kiÓu t− b¶n. S¶n xuÊt tËp trung quy m« lín ®· nh−êng l¹i cho sù ph¸t triÓn trang tr¹i hé gia ®×nh quy m« võa vµ nhá. Cho ®Õn nh÷ng thËp niªn cuèi cña thÕ kû XX, trang tr¹i hé gia ®×nh ®· trë thµnh m« h×nh s¶n xuÊt phæ biÕn nhÊt cña nÒn n«ng nghiÖp thÕ giíi, chiÕm tû lÖ ®Êt ®ai canh t¸c vµ khèi l−îng lín n«ng s¶n lµm ra [23,7]. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ®Õn nay, kinh tÕ trang tr¹i hé gia ®×nh tiÕp tôc ph¸t triÓn ë nh÷ng n−íc cã nÒn c«ng nghiÖp ph¸t triÓn vµ nÒn c«ng nghiÖp ®ang ph¸t triÓn. C¸c n−íc T− B¶n c«ng nghiÖp vµ c¸c n−íc X· héi Chñ nghÜa. Víi sù kh¸c biÖt nhÊt ®Þnh vÒ quy m«, ph−¬ng ph¸p tiÕn hµnh s¶n xuÊt vµ ®Þnh h−íng kinh doanh. §iÒu ®ã chøng tá r»ng tÝnh ®a d¹ng cña kinh tÕ trang tr¹i phï hîp víi ®iÒu kiÖn cña mçi n−íc xÐt trªn gãc ®é kinh tÕ, ®iÒu kiÖn tù nhiªn, thÓ chÕ chÝnh trÞ x· héi, phong tôc tËp qu¸n. Sù ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i gia ®×nh ë c¸c n−íc trªn thÕ giíi cã nh÷ng biÕn ®éng theo c¸c chiÒu h−íng kh¸c nhau kÓ c¶ vÒ mÆt sè l−îng, quy m« vµ diÖn tÝch. N−íc Mü lµ n¬i cã kinh tÕ trang tr¹i rÊt ph¸t triÓn n¨m 1950 cã 5,648 triÖu trang tr¹i, ®Õn n¨m 1960 cßn 3,962 triÖu trang tr¹i, n¨m 1970 cßn 2,954 triÖu vµ ®Õn n¨m 1992 cßn 1,925 triÖu trang tr¹i, gi¶m b×nh qu©n lµ 2,6% trong khi ®ã diÖn tÝch b×nh qu©n trang tr¹i t¨ng lªn n¨m 1950 lµ 86 ha, n¨m 1960 lµ 120 ha, n¨m 2002 lµ 150 ha. DiÖn tÝch trang tr¹i t¨ng b×nh qu©n lµ 2% [25,8]. C¸c n−íc T− b¶n Ch©u ¢u, Anh quèc tõ n¨m1950 ®Õn 1987 l−îng trang tr¹i gi¶m b×nh qu©n hµng n¨m lµ 2,1%, ë Ph¸p Tõ n¨m 1955-1993 sè l−îng trang tr¹i gi¶m hµng n¨m lµ 2,7%. DiÖn tÝch trang tr¹i qua c¸c n¨m cã xu h−íng t¨ng, ë Anh Quèc n¨m 1950 diÖn tÝch trang tr¹i b×nh qu©n lµ: 36 ha, n¨m 1978 lµ 71 ha, ë Ph¸p n¨m 1955 lµ 14 ha, n¨m 1985 lµ 15 ha, Hµ Lan n¨m 1950 lµ 7 ha, n¨m 1987 lµ 16 ha [25,98]. Sè liÖu trªn ®©y cho thÊy ë Mü vµ c¸c n−íc T− b¶n T©y ¢u sè l−îng trang tr¹i cã xu h−íng gi¶m nh−ng quy m« diÖn tÝch cña trang tr¹i t¨ng lªn. §ã lµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh tÝch tô, tËp trung ®Êt ®ai cña c¸c chñ trang tr¹i. Ch©u ¸ lµ ch©u lôc cã mËt ®é d©n sè cao vµ diÖn tÝch b×nh qu©n trªn ®Çu ng−êi thÊp nhÊt thÕ giíi. Kinh tÕ trang tr¹i chÞu sù t¸c ®éng cña ®iÒu kiÖn tù nhiªn, ®iÒu kiÖn 7 Download:: x· héi, ph−¬ng thøc canh t¸c l¹c hËu cßn tån t¹i trªn nhiÒu quèc gia, ®Æc biÖt lµ c¸c n−íc nµy ph¶i chÞu søc Ðp cña sù gia t¨ng d©n sè lµ rÊt lín. nªn sù ph¸t triÓn trang tr¹i cã phÇn kh¸c biÖt vÒ quy m« vµ sè l−îng so víi c¸c n−íc ch©u ¢u vµ ch©u Mü. Mét sè n−íc Ch©u ¸ nh−: NhËt B¶n, §µi Loan, Hµn Quèc lµ nh÷ng quèc gia ®i ®Çu trong cuéc c¸ch m¹ng c«ng nghiÖp ho¸ vµ còng lµ nh÷ng n−íc sím du nhËp ph−¬ng thøc s¶n xuÊt T− b¶n, ®· xuÊt hiÖn h×nh thøc kinh tÕ trang tr¹i trong N«ng - L©m NghiÖp. Do ®Æc ®iÓm vïng §«ng B¾c ¸ ®Êt chËt ng−êi ®«ng nªn diÖn tÝch b×nh qu©n mét trang tr¹i ë NhËt B¶n, §µi Loan vµ Hµn Quèc chØ kho¶ng 1 ha so víi diÖn tÝch b×nh qu©n trang tr¹i ë c¸c n−íc T©y ¢u lµ 20-30 ha vµ n−íc Mü lµ 150-180 ha th× nhá h¬n rÊt nhiÒu. Kinh tÕ trang tr¹i hiÖn nay ®ang cã xu h−íng gi¶m vÒ sè l−îng vµ t¨ng vÒ diÖn tÝch. Sè l−îng trang tr¹i ë NhËt B¶n trong nh÷ng n¨m qua nh− sau : N¨m 1950 cã 6.176 trang tr¹i, diÖn tÝch b×nh qu©n lµ 0,8 ha, n¨m 1995 lµ 5.382 trang tr¹i, diÖn tÝch trung b×nh cña mçi trang tr¹i lµ 1,5 ha. §èi víi trang tr¹i l©m nghiÖp th× kho¶ng 58% sè trang tr¹i cã quy m« diÖn tÝch nhá h¬n 1 ha, 30% trang tr¹i cã quy m« tõ 1 - 5 ha, sè trang tr¹i cã diÖn tÝch tõ 5-10 ha chiÕm 6% vµ cã 0,4% sè trang tr¹i cã diÖn tÝch tõ 50 ®Õn 100 ha [9]. Thêi kú ®Çu giai ®o¹n c«ng nghiÖp ho¸ ë §µi Loan (1952-1970) sè l−îng trang tr¹i t¨ng tõ 679.750 lªn 880.274 vµ quy m« diÖn tÝch b×nh qu©n cña trang tr¹i gi¶m tõ 1,29 ha xuèng cßn 1,03 ha. Giai ®o¹n c«ng nghiÖp ë tr×nh ®é cao (1970-1996) sè l−îng trang tr¹i gi¶m xuèng cßn 779.000 vµ diÖn tÝch trung b×nh cña mçi trang tr¹i t¨ng lªn 1,2 ha. Hµn Quèc thêi kú (1953-1965) sè l−îng trang tr¹i t¨ng tõ 2.249 lªn 2.507 víi quy m« diÖn tÝch b×nh qu©n mét trang tr¹i lµ 0,9 ha. Thêi kú (1970 - 1999) sè l−îng trang tr¹i gi¶m xuèng cßn 1.700 vµ quy m« diÖn tÝch b×nh qu©n mét trang tr¹i lµ 1,2 ha. 1.1.2. ë ViÖt Nam LÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ë n−íc ta ®· cã tõ l©u. NhÊt lµ ë vïng miÒn nói, trung du vµ T©y nam bé g¾n víi qu¸ tr×nh khai hoang lÊn biÓn ®· cã 8 Download:: nh÷ng m« h×nh tiªu biÓu nh−: Tr−íc n¨m 1945 «ng T− YÕn ®· thµnh lËp ®−îc mét trang tr¹i ë gÇn thÞ x· Bu«n Mª ThuËt chuyªn m«n hãa trång vµ s¶n xuÊt cµ fª diÖn tÝch 3 ha. Doanh thu mçi n¨m tõ 200-300 triÖu ®ång (theo gi¸ n¨m 1993) trang tr¹i cña «ng vÉn tån t¹i ph¸t triÓn cho ®Õn ngµy nay. HoÆc sau n¨m 1975 ë thÞ trÊn NghÜa Lé gia ®×nh bµ Th©n ®· x©y dùng ®−îc trang tr¹i víi diÖn tÝch 1,5 ha s¶n xuÊt c¸c lo¹i rau vµ gièng rau th−¬ng phÈm, ®ång thêi kÕt hîp nu«i tr©u bß trªn 20 con. Nhê ®ã bµ cã thu nhËp vµ cuéc sèng æn ®Þnh [35,50]. Vïng §ång Th¸p M−êi ®· h×nh thµnh hµng lo¹t c¸c trang tr¹i chuyªn s¶n xuÊt lóa víi quy m« diÖn tÝch tõ 5-25 ha ®Êt canh t¸c thùc hiÖn 1 ®Õn 2 vô lóa mét n¨m thu ho¹ch hµng tr¨m tÊn thãc. ë c¸c vïng khai hoang lÊn biÓn ®· h×nh thµnh c¸c trang tr¹i nu«i trång thñy s¶n nh−: T«m, cua phôc vô xuÊt khÈu vµ nhu cÇu tiªu dïng trong n−íc. Quy m« diÖn tÝch tõ 2 -30 ha, c¸ biÖt cã trang tr¹i trªn 100 ha [35,51]. Vïng trung du vµ miÒn nói c¸c trang tr¹i n«ng l©m nghiÖp ®· ®−îc h×nh thµnh trång c¸c lo¹i c©y ¨n qu¶, c©y lÊy gç, quy m« diÖn tÝch tõ 5 ®Õn 30 ha cã trang tr¹i trªn 100 ha. Theo sè liÖu ®iÒu tra n¨m 1989 n−íc ta cã: 5.215 trang tr¹i ®Õn n¨m 1992 t¨ng lªn 13.246 trang tr¹i gÊp h¬n 2,53 lÇn. DiÖn tÝch ®Êt sö dông thêi gian nµy ®· t¨ng tõ 1,96 lªn 6,8% t¨ng h¬n 3,57 lÇn. §Æc biÖt tû suÊt n«ng l©m s¶n hµng hãa cña trang tr¹i n¨m 1992 ®· chiÕm 78,6% [35,53]. Quy m« trang tr¹i ë n−íc ta còng rÊt kh¸c nhau phô thuéc vµo ruéng ®Êt vµ ®Þnh h−íng kinh doanh N«ng - L©m nghiÖp ch¨n nu«i hoÆc N«ng - L©m - Ng− nghiÖp. PhÇn lín diÖn tÝch biÕn ®éng tõ 2-30 ha. C¸ biÖt cã trang tr¹i lªn tíi gÇn 300 ha ®ã lµ trang tr¹i «ng NguyÔn H÷u Gi¶ng ë Mª Linh - Phó Thä cã 220 ha rõng trång trªn ®Êt trèng, ®åi nói träc vµ 70 ha rõng t¸i sinh nhËn ch¨m sãc b¶o vÖ [35,52,53]. Nh×n chung lÞch sö h×nh hµnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ë n−íc ta theo thêi gian, kh«ng gian vµ quy m« s¶n xuÊt víi nh÷ng ph−¬ng thøc nhÊt ®Þnh, ë nh÷ng vïng cã ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai th× ®· thùc hiÖn s¶n xuÊt hµng hãa tuy nhiªn cßn ë møc ®é kh¸c nhau phô thuéc vµo truyÒn thèng, tr×nh ®é canh t¸c cña vïng. 9 Download:: Nh÷ng n¨m gÇn ®©y trang tr¹i hé gia ®×nh ë n−íc ta ph¸t triÓn kh¸ m¹nh, nhÊt lµ c¸c vïng trung du, miÒn nói vµ ven biÓn kÓ c¶ vÒ sè l−îng, tèc ®é vµ quy m« ngµy cµng lín. §©y thùc sù lµ mét qu¸ tr×nh chuyÓn biÕn tõ l−îng sang chÊt cña kinh tÕ trang tr¹i hé gia ®×nh. Theo b¸o c¸o cña bé N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n, tÝnh ®Õn ngµy 1/10/2002, c¶ n−íc ®· cã 60.758 trang tr¹i, trong ®ã sè trang tr¹i trång trät lµ 38.412 (63,2%), ch¨n nu«i cã 1.762 (2,9%), l©m nghiÖp cã 1.630 (2,7%), nu«i trång thñy s¶n cã 16.951 (27,9%) vµ kinh doanh tæng hîp cã 2.006 (3,3%). C¸c trang tr¹i ®· sö dông 369.600 ha ®Êt vµ mÆt n−íc, trong ®ã ®Êt trång c©y ng¾n ngµy lµ 137.700 ha, chiÕm 37,3%, ®Êt trång c©y l©u n¨m lµ 96.100 ha (26%), ®Êt l©m nghiÖp lµ 69.300 ha (18,7%), diÖn tÝch mÆt n−íc nu«i trång thñy s¶n lµ 66.500 ha (18%), b×nh qu©n mét trang tr¹i sö dông 6,08 ha ®Êt ®ai. Trong n¨m 2002 sè lao ®éng th−êng xuyªn lµm viÖc ë c¸c trang tr¹i trong ph¹m vi c¶ n−íc lµ 374.701 ngµy c«ng, lao ®éng cña chñ hé trang tr¹i ®ãng gãp lµ 168.634 vµ lao ®éng ph¶i thuª ngoµi lµ 206.067 ngµy c«ng. B×nh qu©n mçi mét trang tr¹i sö dông 6,2 lao ®éng. Tæng sè vèn ®Çu t− cña c¸c trang tr¹i ®· lªn ®Õn 8.294,7 tû ®ång, b×nh qu©n 1 trang tr¹i ®· ®Çu t− 136.500.000 ®ång, trong ®ã vèn tù cã cña chñ trang tr¹i lµ 7.021 tû ®ång (chiÕm 84,6%); vèn vay ng©n hµng lµ 1.096,9 tû ®ång (chiÕm 13,2%) vµ vay c¸c nguån vèn kh¸c lµ 176,9 tû ®ång chiÕm 2,2%. Tuy míi ra ®êi vµ ph¸t triÓn, nh−ng n¨m 2000, kinh tÕ trang tr¹i ®· ®¹t 5.360,9 tû ®ång, b×nh qu©n mçi trang tr¹i ®¹t 88.200.000®ång. Gi¸ trÞ hµng ho¸ vµ dÞch vô b¸n ra ®¹t 4.965,9 tû ®ång, b×nh qu©n mét trang tr¹i ®¹t 81.700.000 ®ång. Nh− vËy, kinh tÕ trang tr¹i ®· cã tû suÊt hµng ho¸ ®¹t 92,6%. Thu nhËp cña c¸c trang tr¹i lµ 1.905,8 tû ®ång, b×nh qu©n mét trang tr¹i ®¹t 31,5 triÖu ®ång, thu nhËp b×nh qu©n mét ng−êi trong th¸ng cña c¸c nh©n khÈu cña chñ hé trang tr¹i lµ 584.000®ång, gÊp 2,5 lÇn møc b×nh qu©n nh©n khÈu ë khu vùc n«ng th«n. B×nh qu©n mét trang tr¹i ®Çu t− 136,5 triÖu ®ång. §iÒu nµy cho thÊy kinh tÕ trang tr¹i ®· thu hót mét khèi l−îng vèn khæng lå vµ mét lùc l−îng lao ®éng rÊt lín tham gia vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, gãp phÇn gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm cña lao ®éng ë n«ng th«n [26, 403-404]. 10 Download:: 1.2. T×nh h×nh nghiªn cøu trang tr¹i 1.2.1.Trªn thÕ giíi VÊn ®Ò trang tr¹i ®Æc biÖt lµ trang tr¹i hé gia ®×nh ®· ®−îc c¸c n−íc, c¸c tæ chøc quèc tÕ vµ c¸c nhµ khoa häc hÕt søc quan t©m, ®· cã nhiÒu c«ng tr×nh ®i s©u vµo nghiªn cøu nh÷ng vÊn ®Ò cô thÓ vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i, ®Ò ra c¸c gi¶i ph¸p nh»m kh¾c phôc, th¸o gì nh÷ng ®iÒu cßn bÊt cËp trong qu¸ tr×nh x©y dùng vµ ph¸t triÓn. Nhµ kinh tÕ häc ng−êi Nga Trai Nop ®· tæng kÕt c¸c kinh nghiÖm vÒ x©y dùng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ë Mü, Anh, Ph¸p , §øc vµ ë Nga trong thêi kú c¶i c¸ch n«ng nghiÖp (1906- 1910), ®· chøng minh hiÖu qu¶ vµ søc sèng m·nh liÖt cña kinh tÕ hé n«ng d©n trªn m¶nh ®Êt cña hä. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y kinh tÕ trang tr¹i ®· lín m¹nh vÒ nhiÒu mÆt. Cïng víi sù hîp t¸c, gióp ®ì cña c¸c n−íc ph¸t triÓn, c¸c tæ chøc quèc tÕ, c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ víi c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn th«ng qua c¸c ch−¬ng tr×nh hîp t¸c kü thuËt, ch−¬ng tr×nh l©m nghiÖp x· héi ®−îc thùc hiÖn d−íi h×nh thøc c¸c dù ¸n hç trî ®Çu t− cho c¸c hé gia ®×nh ë giai ®o¹n ban ®Çu x©y dùng trang tr¹i. N¨m 1982 tæ chøc FAO ®· tµi trî cho mét sè dù ¸n nghiªn cøu c¸c ho¹t ®éng l©m nghiÖp ë Bang Gugarat (Ên §é). N«ng d©n c¸c huyÖn Bhargagr vµ Khada ë Bang nµy ®· ®−îc tham gia vµo c¸c ho¹t ®éng trang tr¹i. Thùc hiÖn c¸c m« h×nh s¶n xuÊt míi ®ã lµ kü thuËt trång th©m canh vµ xen canh c¸c loµi c©y, øng dông tiÕn bé míi trong kh©u khai th¸c vµ chÕ biÕn n«ng l©m s¶n mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao cho c¸c n«ng tr¹i. Ng−êi ta dïng ph−¬ng ph¸p so s¸nh gi÷a tû sè trong chi phÝ ®Çu t− vµ lîi Ých thu ®−îc tõ ho¹t ®éng trang tr¹i víi c¸c lo¹i h×nh s¶n xuÊt kinh doanh c¸c loµi c©y trång kh¸c qua ®ã tù ng−êi d©n sÏ kÕt luËn m« h×nh nµo lµ hiÖu qu¶ [34]. ë Harahigh lands Etrrn Ethiopia do mËt ®é d©n sè cao, n«ng nghiÖp kÐm ph¸t triÓn, kh«ng ®¸p øng ®−îc nhu cÇu ph¸t triÓn cña nh©n d©n trong vïng, dÉn ®Õn t×nh tr¹ng khai th¸c tµi nguyªn rõng qu¸ møc lµm ¶nh h−ëng xÊu ®Õn m«i tr−êng. 11 Download:: Mét t¸c gi¶ t×nh nguyÖn ng−êi §øc ®· thùc hiÖn nghiªn cøu vµ x©y dùng hÖ thèng trang tr¹i trong 3 n¨m, «ng sö dông ph−¬ng ph¸p l«gic vµ tiÕp cËn ®i tõ ®iÒu tra t×nh h×nh ®Æc ®iÓm ®iÒu kiÖn tù nhiªn, ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi cña khu vùc, hiÖn tr¹ng sö dông ®Êt ®ai, tr×nh ®é canh t¸c vµ kh¶ n¨ng cung cÊp s¶n phÈm cho n«ng d©n ®èi víi c¸c lo¹i c©y ®em trång. Nh»m ®−a ra ®−îc hÖ thèng trang tr¹i phï hîp, tËp trung c¸c mèi liªn kÕt cña c¸c trang tr¹i N«ng- L©m nghiÖp, thiÕt kÕ c¸c m« h×nh n«ng l©m kÕt hîp vµ ph−¬ng ph¸p dù ®o¸n cña ICRAF ®· kh¾c phôc ®−îc n¹n ph¸ rõng, khai th¸c l©m s¶n qu¸ møc, c¶i thiÖn ®−îc m«i tr−êng vµ æn ®Þnh ®êi sèng nh©n d©n trong vïng [39]. ë Nªpan víi sù gióp ®ì cña ChÝnh phñ Australia dù ¸n l©m nghiÖp x· héi Nªpan - Australia (NAFP) gi÷a chÝnh phñ Nªpan vµ côc trî gióp ph¸t triÓn Australia (AIDAB), néi dung cña dù ¸n lµ nghiªn cøu sù xãi mßn ®Êt ë Nªpan vµ nh÷ng nguyªn nh©n g©y nªn. Mét trong nh÷ng nguyªn nh©n quan träng nhÊt ®ã lµ ho¹t ®éng sö dông ®Êt kh«ng hîp lý cña con ng−êi ®· t¸c ®éng ®Õn dßng ch¶y cña c¸c s«ng ®æ vµo Ên §é vµ Bangladesh, g©y ra lò lôt vµ l¾ng ®äng trÇm tÝch ë vïng h¹ l−u, dù ¸n ®· chØ ra cho thÊy viÖc trång rõng kh«ng chØ ®em l¹i lîi Ých vÒ kinh tÕ vµ m«i tr−êng sinh th¸i mµ cßn mang l¹i lîi Ých cho quèc gia trong khu vùc. Trong dù ¸n nµy ng−êi ta ®· sö dông ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch chi phÝ vµ thu nhËp ®Ó ph©n tÝch tµi chÝnh cña c¸c hé khi tham gia trång rõng vµ ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh tÕ [40]. 1.2.2. ë ViÖt Nam 1.2.2.1. Nh÷ng nghiªn cøu vÒ lý luËn Ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ë ViÖt nam mét vÊn ®Ò cßn t−¬ng ®èi míi. Bëi vËy nã phong phó c¶ vÒ mÆt lý luËn còng nh− thùc tiÔn ®èi víi ®Êt n−íc ta ®ang trong thêi kú ®æi míi chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ tËp trung bao cÊp sang nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n−íc theo ®Þnh h−íng X· héi Chñ nghÜa. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y trang tr¹i gia ®×nh ph¸t triÓn m¹nh mÏ vµ n¶y sinh kh«ng Ýt vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt ®· ®−îc ®¨ng t¶i trªn c¸c ph−¬ng tiÖn Th«ng tin ®¹i chóng còng nh− trong c¸c tµi liÖu nghiªn cøu. VÊn ®Ò trang tr¹i ë n−íc ta ®ang ®−îc nhiÒu nhµ khoa häc t×m tßi, nghiªn cøu vµ ®· ®−a ra nh÷ng quan ®iÓm vµ c¸c gi¶i ph¸p nh»m ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i. T¸c gi¶ TrÇn §øc 12 Download:: cho r»ng: Trang tr¹i sÏ lµ lùc l−îng chñ lùc trong c¸c tæ chøc s¶n xuÊt N«ng - L©m nghiÖp ë c¸c n−íc T− b¶n còng nh− c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn vµ kh¼ng ®Þnh ®©y lµ mét h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh cña nhiÒu quèc gia trªn thÕ giíi trong thÕ kû XX [23]. Quan niÖm vÒ kinh tÕ trang tr¹i ë n−íc ta Lª Träng ®· ®−a ra nh− sau : Kinh tÕ trang tr¹i bao gåm kinh tÕ N«ng - L©m - Ng− tr¹i, lµ h×nh thøc tæ chøc kinh tÕ bao gåm chñ trang tr¹i vµ mét sè l−îng lao ®éng nhÊt ®Þnh ®−îc trang bÞ t− liÖu s¶n xuÊt ®Ó tiÕn hµnh mét ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh phï hîp víi nhu cÇu cña thÞ tr−êng [35]. TrÇn H÷u Quang ®−a ra ý kiÕn cña m×nh: “Trang tr¹i lµ h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt N«ng - L©m nghiÖp dùa trªn c¬ së lao ®éng vµ ®Êt ®ai cña hé gia ®×nh lµ chñ yÕu, cã t− c¸ch ph¸p nh©n vµ tù chñ s¶n xuÊt kinh doanh b×nh ®¼ng víi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c, cã chøc n¨ng chñ yÕu lµ s¶n xuÊt hµng ho¸ N«ng - L©m s¶n, t¹o nguån thu nhËp chÝnh cho gia ®×nh vµ ®¸p øng nhu cÇu x· héi” . Tõ nh÷ng quan ®iÓm cña m×nh, c¸c t¸c gi¶ ®· ®−a ra mét sè gi¶i ph¸p vÒ chÝnh s¸ch nh»m khuyÕn khÝch ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ë n−íc ta trong giai ®o¹n hiÖn nay. Nh÷ng cuéc héi th¶o khoa häc, ch−¬ng tr×nh vµ ®Ò tµi nghiªn cøu vÒ trang tr¹i ®· ®−îc ®Ò cËp ë nhiÒu gãc ®é kh¸c nhau. Dù ¸n l©m nghiÖp cÊp trang tr¹i do ch−¬ng tr×nh hîp t¸c ViÖt Nam - Thôy §iÓn (SIDA) ®· ®−îc thùc hiÖn n¨m 1987 trªn ®Þa bµn 3 tØnh: VÜnh Phó, Hoµng Liªn S¬n vµ Hµ Tuyªn. KÕt qu¶ b−íc ®Çu cña thêi kú dù ¸n (1987 - 1999) ®−îc ®¸nh gi¸: Dù ¸n ®· hç trî 3 tØnh 23,2 triÖu c©y ®−îc trång trªn ®Þa bµn 32 huyÖn trong sè 40 huyÖn thuéc 3 tØnh. Tõ n¨m (1991 -1994) c¸c tØnh ®· trång ®−îc gÇn 60 triÖu c©y trong vïng dù ¸n (gåm cã c©y ¨n qu¶, c©y c«ng nghiÖp, c©y d−îc liÖu vµ c©y l©m nghiÖp). Nh×n chung c¸c n−íc ë Ch©u ¸ qu¸ tr×nh tÝch tô ruéng ®Êt diÔn ra chËm, ®Êt ®ai bÞ ph©n chia thµnh nhiÒu m¶nh nhá lÎ, ph©n t¸n lµ mét trong nh÷ng trë ng¹i lín trong viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i. VÊn ®Ò tÝch tô ruéng ®Êt, dån ®iÒn ®æi thöa tõ nhiÒu m¶nh ®Êt canh t¸c nhá lÎ thµnh m¶nh lín, ®Ó më réng quy m« s¶n xuÊt hµng hãa trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng . Qu¸ tr×nh h×nh thµnh c¸c trang tr¹i hé gia ®×nh chÞu sù t¸c ®éng cña sù c¹nh tranh, ph©n hãa vµ chÝnh s¸ch ph¸p luËt cña Nhµ n−íc [25,101]. Dù ¸n nghiªn cøu vÒ kh¶ n¨ng ph¸t triÓn c¸c loµi c©y phôc vô cho ch−¬ng tr×nh ph¸t triÓn trang tr¹i . 13 Download:: §Ò tµi KN 03-05 thuéc ch−¬ng tr×nh KN 03 do Gi¸o s− - TiÕn sü Phïng Ngäc Lan lµm chñ nhiÖm ®Ò tµi : "Nghiªn cøu x©y dùng m« h×nh l©m nghiÖp x· héi vïng ®åi nói phÝa B¾c B¾c Bé"[28] thùc hiÖn tõ th¸ng 6/1992 ®Õn th¸ng 9/1995. §· ®Ò cËp ®Õn nh÷ng néi dung vµ kÕt qu¶ ®¹t ®−îc mét c¸ch cô thÓ trong ®ã cã nh÷ng néi dung cÇn quan t©m. GÇn ®©y nhÊt lµ ®Ò tµi "Nghiªn cøu hiÖn tr¹ng kinh tÕ trang tr¹i ë c¸c tØnh miÒn nói PhÝa B¾c, ®Ò xuÊt mét sè kiÕn nghÞ vÒ ®Þnh h−íng chÝnh s¸ch nh»m khuyÕn khÝch ph¸t triÓn trang tr¹i l©m nghiÖp ë n−íc ta hiÖn nay" [38] do TiÕn sü NguyÔn V¨n TuÊn lµm chñ nhiÖm ®Ò tµi. T¸c gi¶ ®· nghiªn cøu thùc tr¹ng vµ t×nh h×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c trang tr¹i l©m nghiÖp ë 5 tØnh miÒn nói phÝa B¾c, lµm c¬ së ®Ó ®−a ra mét sè gi¶i ph¸p thiÕt thùc cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i cña khu vùc nghiªn cøu. 1.2.2.2. Nh÷ng lý luËn c¬ b¶n vÒ kinh tÕ trang tr¹i + Kh¸i niÖm vÒ kinh tÕ trang tr¹i HiÖn nay ë n−íc ta ®ang tån t¹i mét sè kh¸i niÖm vÒ kinh tÕ trang tr¹i, sù kh¸c nhau nµy chñ yÕu lµ do c¸ch tiÕp cËn kh¸c nhau. Mét sè ý kiÕn cho r»ng: Kinh tÕ trang tr¹i lµ h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh N«ng - L©m - Thuû s¶n cña hé gia ®×nh theo c¬ chÕ thÞ tr−êng. Nh÷ng ®Æc tr−ng chÝnh cña trang tr¹i lµ quy m« s¶n xuÊt hµng hãa lín h¬n nhiÒu so víi hé gia ®×nh n«ng d©n vµ hµng ho¸ ®−îc s¶n xuÊt theo nhu cÇu cña thÞ tr−êng. Víi c¸ch hiÓu nµy dÉn ®Õn quan niÖm lµ c¸c chÝnh s¸ch qu¶n lý kinh tÕ trang tr¹i còng gièng nh− qu¶n lý hé kinh tÕ gia ®×nh. Mét sè ý kiÕn quan niÖm r»ng: Kinh tÕ trang tr¹i lµ h×nh thøc doanh nghiÖp s¶n xuÊt trong lÜnh vùc N«ng - L©m - Ng− nghiÖp. Nh÷ng ®Æc tr−ng c¬ b¶n cña kinh tÕ trang tr¹i lµ quy m« s¶n xuÊt hµng ho¸ lín, ¸p dông ®−îc c¸c tiÕn bé kü thuËt míi vµ môc tiªu lµ t×m kiÕm lîi nhuËn. ChÝnh s¸ch vµ ph−¬ng ph¸p qu¶n lý trang tr¹i cÇn vËn dông nh− ®èi víi c¸c doanh nghiÖp N«ng - L©m nghiÖp. Mét sè quan ®iÓm kh¸c cho r»ng: kinh tÕ trang tr¹i lµ h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt qu¸ ®é trong n«ng nghiÖp, nã võa mang ph−¬ng thøc s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp trong n«ng th«n l¹i võa mang tÝnh chÊt kinh tÕ cña hé gia ®×nh. Do ®ã cÇn cã nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøu khoa häc thËn träng ®Ó x©y dùng hÖ thèng chÝnh s¸ch vµ ph−¬ng ph¸p qu¶n lý riªng cho lo¹i h×nh s¶n xuÊt míi ë n−íc ta. Trong giai ®o¹n hiÖn nay mÆc dï cã nhiÒu quan ®iÓm kh¸c nhau nh−ng ®iÒu quan träng lµ ph¶i lµm râ 2 lo¹i h×nh s¶n xuÊt nµy. 14 Download:: + Ph©n biÖt kinh tÕ trang tr¹i vµ kinh tÕ n«ng hé Kinh tÕ trang tr¹i kh¸c víi kinh tÕ n«ng hé kÓ c¶ vÒ h×nh thøc, quy m« vµ tÝnh chÊt s¶n xuÊt. Nã ®· x¸c ®Þnh râ ®−îc môc tiªu kinh doanh vµ cã chiÕn l−îc trong s¶n xuÊt hµng ho¸ còng nh− thÞ tr−êng tiªu thô, nã cã thÓ ph©n lo¹i theo quy m« s¶n xuÊt lín, trung b×nh vµ nhá. Nh−ng kh«ng thÓ nhËp kinh tÕ trang tr¹i víi kinh tÕ n«ng hé lµ mét bëi nh÷ng lý do sau [35,7-91]. Kinh tÕ n«ng hé thùc chÊt lµ kinh tÕ tiÓu n«ng, mét h×nh thøc kinh tÕ s¶n xuÊt nhá ®−îc h×nh thµnh d−íi chÕ ®é phong kiÕn, s¶n phÈm hµng ho¸ lµm ra chñ yÕu lµ tù tóc, tù cÊp mµ tµn d− cña nã vÉn cßn tån t¹i cho ®Õn ngµy nay. Trong khi ®ã kinh tÕ trang tr¹i vÒ mÆt b¶n chÊt lµ h×nh thøc s¶n xuÊt t− b¶n chñ nghÜa, hµng ho¸ ®−îc s¶n xuÊt quy m« lín, tËp trung chñ yÕu lµ ®Ó b¸n ra thÞ tr−êng, ho¹t ®éng nµy th−êng ph¶i cã sù thuª m−ín lao ®éng. §ã lµ nh÷ng ®Æc tr−ng chñ yÕu kh¸c biÖt gi÷a kinh tÕ n«ng hé vµ kinh tÕ trang tr¹i. Qu¸ tr×nh chuyÓn biÕn tõ kinh tÕ n«ng hé sang kinh tÕ trang tr¹i thùc sù lµ qu¸ tr×nh biÕn ®æi tõ l−îng sang chÊt. §Ó ®¸p øng yªu cÇu thùc tiÔn vÒ qu¶n lý vµ ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i. ChÝnh phñ ®· ban hµnh NghÞ quyÕt 03/2000/NQ-CP ngµy 02/ 02/ 2000 [27] vÒ kinh tÕ trang tr¹i, trong ®ã ®· ®−a ra quan ®iÓm cña nhµ n−íc ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i. Theo NghÞ quyÕt 03 th× "Kinh tÕ trang tr¹i lµ h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt hµng ho¸ trong n«ng l©m nghiÖp, chñ yÕu dùa vµo hé gia ®×nh nh»m më réng quy m« vµ n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt trong lÜnh vùc trång trät, ch¨n nu«i, nu«i trång thuû s¶n vµ trång rõng g¾n víi chÕ biÕn vµ tiªu thô N«ng- L©m- Thuû s¶n". §©y lµ kh¸i niÖm chÝnh thèng ®ang ®−îc sö dông hiÖn nay trong c¸c ho¹t ®éng qu¶n lý, nghiªn cøu ®èi víi kinh tÕ trang tr¹i. 1.2.2.3. Nh÷ng ®Æc tr−ng c¬ b¶n cña kinh tÕ trang tr¹i hé gia ®×nh + Môc ®Ých cña kinh tÕ trang tr¹i lµ s¶n xuÊt hµng ho¸ N«ng- L©m- Thñy s¶n ®¸p øng nhu cÇu thÞ tr−êng [38]. HÇu hÕt kinh tÕ trang tr¹i ®Òu ®i lªn tõ kinh tÕ hé n«ng d©n, trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ hé gia ®×nh ®· v−ît qua ®−îc giai ®o¹n tù cung tù cÊp, v−¬n lªn s¶n xuÊt hµng ho¸ N«ng-L©m s¶n b¸n ra thÞ tr−êng nh»m thu lîi nhuËn, còng lµ lóc kinh tÕ trang tr¹i h×nh thµnh, quy m« s¶n xuÊt ®−îc më réng, tr×nh ®é tæ chøc qu¶n lý ngµy cµng n©ng cao theo h−íng h¹ch to¸n kinh tÕ. Thùc hiÖn s¶n xuÊt hµng ho¸ víi sè l−îng lín, ®¸p øng nhu cÇu thÞ tr−êng, t×m kiÕm lîi nhuËn lµ ®Æc tr−ng quan träng nhÊt cña kinh tÕ trang tr¹i . 15 Download:: + T− liÖu s¶n xuÊt cña trang tr¹i thuéc quyÒn së h÷u hoÆc sö dông l©u dµi cña chñ trang tr¹i. Trong c¸c trang tr¹i, t− liÖu s¶n xuÊt thuéc quyÒn qu¶n lý cña chñ trang tr¹i, tr−êng hîp ®i thuª hay ®−îc giao quyÒn sö dông th× t− liÖu s¶n xuÊt ®Òu thuéc quyÒn sö dông cña chñ trang tr¹i, hä cã quyÒn quyÕt ®Þnh trong s¶n xuÊt kinh doanh. §©y lµ mét trong nh÷ng ®Æc ®iÓm ®Ó ph©n biÖt kinh tÕ trang tr¹i víi c¸c h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt kh¸c. + Trong trang tr¹i c¸c yÕu tè s¶n xuÊt ®Æc biÖt quan träng lµ ®Êt ®ai vµ tiÒn vèn ®−îc tËp trung tíi mét quy m« nhÊt ®Þnh theo yªu cÇu ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt hµng ho¸ [25]. Kinh tÕ trang tr¹i còng nh− c¸c ngµnh kinh tÕ kh¸c, s¶n xuÊt hµng ho¸ chØ ®−îc tiÕn hµnh khi c¸c yÕu tè s¶n xuÊt ®−îc tËp trung ®Õn quy m« ®ñ lín, ®Æc biÖt lµ ®Êt ®ai vµ tiÒn vèn lµ hai yÕu tè cÇn ph¶i cã ®Ó thùc hiÖn qóa tr×nh s¶n xuÊt hµng ho¸ N«ng - L©m - Thuû s¶n cña trang tr¹i phôc vô nhu cÇu thÞ tr−êng. §Æc tr−ng nµy ®−îc thÓ hiÖn ë quy m« vµ môc ®Ých s¶n xuÊt hµng ho¸ nh»m mang l¹i hiÖu qu¶ cao. C¸c trang tr¹i th−êng ph¶i tËp trung c¸c yÕu tè s¶n xuÊt lín h¬n nhiÒu so víi kinh tÕ hé. + Kinh tÕ trang tr¹i cã h×nh thøc tæ chøc vµ qu¶n lý ®iÒu hµnh s¶n xuÊt tiÕn bé víi sù øng dông m¹nh mÏ c¸c thµnh tùu míi cña khoa häc kü thuËt, khoa häc qu¶n lý vµ kiÕn thøc vÒ thÞ tr−êng [24]. Kh¸c víi s¶n xuÊt nhá lÎ, ph©n t¸n ë n«ng hé. Trang tr¹i ®i vµo s¶n xuÊt víi quy m« lín vµ sù chuyªn m«n ho¸ cao, cã ph−¬ng ¸n quy ho¹ch sö dông ®Êt ®ai, x©y dùng c¬ së h¹ tÇng, kü thuËt s¶n xuÊt, lùa chän nh÷ng mÆt hµng n«ng l©m s¶n chñ lùc cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao ®Ó tËp trung ®Çu t− s¶n xuÊt theo chiÒu s©u th©m canh, lu©n canh c©y trång, rót ng¾n chu kú kinh doanh, ®iÒu nµy ®−îc thÓ hiÖn qua c¸c chØ tiªu sau ®©y. Vèn ®Çu t− trªn mét ®¬n vÞ diÖn tÝch, vèn ®Çu t− cho c«ng nghÖ trªn ®¬n vÞ diÖn tÝch vµ n¨ng suÊt, chÊt l−îng cña s¶n phÈm hµng ho¸. Bëi vËy viÖc qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh s¶n xuÊt ph¶i cã nh÷ng kiÕn thøc nhÊt ®Þnh vÒ sinh häc, n«ng häc, tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh. C¸c chñ trang tr¹i ph¶i n¾m v÷ng kiÕn thøc kinh tÕ, h¹ch to¸n gi¸ thµnh s¶n phÈm vµ lîi nhuËn cña tõng lo¹i s¶n phÈm hµng ho¸. Khi s¶n xuÊt hµng ho¸ ph¸t triÓn buéc c¸c chñ trang tr¹i ph¶i th−êng xuyªn tiÕp cËn víi thÞ tr−êng, t×m kiÕm vµ chiÕm lÜnh thÞ tr−êng . + Chñ trang tr¹i lµ ng−êi cã ý chÝ, n¨ng lùc tæ chøc qu¶n lý, kinh nghiÖm s¶n xuÊt vµ hiÓu biÕt nhÊt ®Þnh vÒ kinh doanh. 16 Download:: Chñ trang tr¹i lµ ng−êi cã nh÷ng tè chÊt cÇn thiÕt ®Ó tæ chøc vµ qu¶n lý ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña m×nh ®ã lµ : - Cã ý chÝ quyÕt t©m lµm giµu - Cã n¨ng lùc tæ chøc qu¶n lý ®iÒu hµnh s¶n xuÊt - Cã kiÕn thøc vµ kinh nghiÖm s¶n xuÊt n«ng l©m nghiÖp vµ sù hiÓu biÕt vÒ kinh tÕ nh− h¹ch to¸n, ph©n tÝch vµ dù ®o¸n sù biÕn ®éng thÞ tr−êng. Nh÷ng tè chÊt trªn rÊt hiÕm thÊy ë chñ n«ng hé s¶n xuÊt tù tóc, tù cÊp. Tuy nhiªn nh÷ng tè chÊt nµy kh«ng ph¶i tù nhiªn mµ cã, nã ®−îc h×nh thµnh tõ khi t¹o lËp trang tr¹i vµ dÇn dÇn ®−îc tÝch luü thªm trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. + Thuª m−ín lao ®éng Hçu hÕt c¸c trang tr¹i N«ng – L©m nghiÖp ®Òu cã thuª m−ín lao ®éng vµ quy m« s¶n xuÊt lín h¬n rÊt nhiÒu lÇn so víi quy m« s¶n xuÊt cña kinh tÕ hé n«ng nghiÖp. Do ®ã nhu cÇu lao ®éng trong c¸c trang tr¹i ®Òu v−ît qu¸ kh¶ n¨ng nguån lao ®éng tù cã cña hé gia ®×nh. V× vËy c¸c trang tr¹i ®Òu cã nhu cÇu thuª, m−ín lao ®éng nh»m thùc hiÖn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh, tuy nhiªn sè l−îng lao ®éng thuª m−ín phô thuéc vµo quy m« s¶n xuÊt vµ ®Æc ®iÓm lo¹i h×nh kinh doanh cña trang tr¹i. Th«ng th−êng cã 2 h×nh thøc thuª m−ín lao ®éng lµ thuª theo thêi vô vµ thuª th−êng xuyªn. C¸c trang tr¹i cã quy m« s¶n xuÊt lín th−êng hä thuª c¶ lao ®éng thêi vô vµ lao ®éng th−êng xuyªn, trong ®ã lao ®éng thuª th−êng xuyªn lµ chñ yÕu. Ng−îc l¹i trang tr¹i cã quy m« s¶n xuÊt nhá h¬n th× lao ®éng thuª thêi vô lµ chñ yÕu, cßn lao ®éng thuª th−êng xuyªn rÊt Ýt v× nguån lao ®éng trong gia ®×nh gÇn nh− ®¶m b¶o ®−îc qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña trang tr¹i. Ngo¹i trõ thêi ®iÓm gieo trång vµ thu ho¹ch s¶n phÈm. 1.2.2.4. Vai trß cña kinh tÕ trang tr¹i HiÖn nay trang tr¹i lµ h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt phæ biÕn trªn thÕ giíi còng nh− ë ViÖt Nam. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y kinh tÕ trang tr¹i ®ang ph¸t triÓn t−¬ng ®èi nhanh kÓ c¶ vÒ mÆt sè l−îng vµ quy m« diÖn tÝch, nã cã vai trß ®Æc biÖt quan träng trong s¶n xuÊt N«ng – L©m nghiÖp vµ ®æi míi bé mÆt n«ng th«n ë n−íc ta. Kinh tÕ trang tr¹i míi ph¸t 17 Download:: triÓn trong mét thêi gian ng¾n, nh−ng nã ®· thÓ hiÖn ®−îc c¸c yÕu tè tÝch cùc trong s¶n xuÊt vµ cã nh÷ng ®ãng gãp to lín kÓ c¶ vÒ mÆt kinh tÕ, x· héi vµ m«i tr−êng. + VÒ mÆt kinh tÕ S¶n xuÊt kinh doanh cña trang tr¹i ®· gãp phÇn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ mµ chñ yÕu lµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu vËt nu«i c©y trång, lùa chän ®−îc c¸c loµi c©y, con cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao. §Ó ®−a vµo s¶n xuÊt hµng ho¸ t¹o thµnh nh÷ng vïng nguyªn liÖu tËp trung, øng dông c¸c tiÕn bé kinh tÕ – kü thuËt n©ng cao tr×nh ®é chuyªn m«n ho¸ vµ th©m canh c©y trång. MÆt kh¸c kinh tÕ trang tr¹i cã t¸c dông thóc ®Èy c«ng nghiÖp ph¸t triÓn. §Æc biÖt lµ c«ng nghiÖp chÕ biÕn N«ng – L©m – Thuû s¶n vµ dÞch vô s¶n xuÊt trong n«ng th«n, ®ång thêi nã khai th¸c vµ sö dông c¸c nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn, nh©n lùc s½n cã cña ®Þa ph−¬ng mét c¸ch hîp lý mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao. V× vËy ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i gãp phÇn thóc ®Èy sù t¨ng tr−ëng vµ ph¸t triÓn lÜnh vùc s¶n xuÊt N«ng – L©m nghiÖp, c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ trong n«ng nghiÖp vµ kinh tÕ n«ng th«n. + VÒ mÆt x· héi Ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ®· lµm t¨ng sè hé giµu, gãp phÇn xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo t¹o thªm c«ng ¨n viÖc lµm, thu hót ®−îc mét lùc l−îng lao ®éng d− thõa lín ë n«ng th«n, tham gia vµo s¶n xuÊt t¹o ra cña c¶i vËt chÊt cho x· héi. Gi¶i quyÕt ®−îc mét phÇn n¹n thÊt nghiÖp ë n«ng th«n, gi¶m søc Ðp sù di d©n tù do tõ n«ng th«n ra thµnh phè. ThÊt nghiÖp vµ tÖ n¹n x· héi ®ang lµ nh÷ng vÊn ®Ò bøc xóc hiÖn nay mµ §¶ng vµ nhµ n−íc ta quan t©m vµ tËp trung gi¶i quyÕt. Bªn c¹nh ®ã ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i kÐo theo sù ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng trong s¶n xuÊt N«ng- L©m nghiÖp. Nh÷ng tiÕn bé khoa häc kü thuËt ®−îc øng dông trong s¶n xuÊt, nhiÒu m« h×nh míi, ph−¬ng thøc tæ chøc qu¶n lý, ®iÒu hµnh tæ chøc kinh doanh míi xuÊt hiÖn ®em l¹i hiÓu qu¶ kinh tÕ cao, ®©y lµ nh÷ng tÊm g−¬ng s¸ng trong s¶n xuÊt ®¸ng ®−îc häc tËp vµ nh©n réng trong n«ng th«n. Ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i võa t¹o thªm viÖc lµm, n©ng cao ®êi sèng cho ng−êi d©n, gi¶m ®−îc n¹n thÊt nghiÖp, nguån gèc chÝnh cña mäi tÖ n¹n x· héi, ®ång thêi lµ ®éng lùc m¹nh mÏ thóc ®Èy sù ®æi míi diÖn m¹o n«ng th«n n−íc ta ®Æc biÖt lµ khu vùc miÒn nói, vïng s©u, vïng xa. + VÒ mÆt m«i tr−êng 18 Download:: Chñ trang tr¹i lµ ng−êi v¹ch ra chiÕn l−îc s¶n xuÊt kinh doanh, hä hiÓu h¬n hÕt vÒ lîi Ých thiÕt thùc vµ l©u dµi trªn m¶nh ®Êt cña m×nh. ChÝnh v× vËy nh÷ng ng−êi nµy ph¶i lu«n ý thøc ®−îc r»ng ph¶i khai th¸c hîp lý c¸c nguån tµi nguyªn mét c¸ch l©u dµi vµ bÒn v÷ng [4]. Quan t©m b¶o vÖ m«i tr−êng sinh th¸i. Thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p kü thuËt trong N«ng – L©m nghiÖp, nh»m ng¨n chÆn sù « nhiÔm, xuèng cÊp cña m«i tr−êng vµ lo¹i trõ, kh«ng ¸p dông c¸c h×nh thøc s¶n xuÊt kh«ng bÒn v÷ng. §Æc biÖt chó träng khi tiÕn hµnh s¶n xuÊt canh t¸c trªn ®Êt dèc. C¸c trang tr¹i ë vïng trung du vµ miÒn nói cã vai trß quan träng trong viÖc trång c©y, trång rõng vµ cã hiÖu qu¶, ng¨n chÆn sù xãi mßn ®Êt , b¶o vÖ ®−îc ®a d¹ng sinh häc trong c¬ cÊu canh t¸c [1], b¶o vÖ ®−îc c¸c c«ng tr×nh thuû lîi phôc vô s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, æn ®Þnh vµ bÒn v÷ng. + Nh÷ng tiªu chÝ ®Ó x¸c ®Þnh trang tr¹i Tiªu chÝ ®Ó x¸c ®Þnh trang tr¹i cÇn ®¶m b¶o ®−îc c¸c yªu cÇu sau: - Ph¶i chøa ®ùng ®−îc nh÷ng ®Æc tr−ng c¬ b¶n cña trang tr¹i, b¶o ®¶m tÝnh chÝnh x¸c cho viÖc nhËn d¹ng . - §¬n gi¶n vµ dÔ vËn dông Tiªu chÝ nhËn d¹ng bao hµm c¶ vÒ mÆt ®Þnh tÝnh vµ ®Þnh l−îng MÆt ®Þnh tÝnh lµ nh÷ng ®Æc tr−ng c¬ b¶n cña trang tr¹i MÆt ®Þnh l−îng lµ c¸c ®Æc tr−ng ®ã ph¶i ®−îc l−îng ho¸ Tiªu chÝ thø 2 cho biÕt sù vËn dông c¸c chØ tiªu vÒ mÆt ®Þnh l−îng vµ ®Þnh tÝnh ph¶i ®¬n gi¶n ®Ó ¸p dông kh«ng qu¸ phøc t¹p vµ ai còng cã thÓ lµm ®−îc c¸c tiªu chÝ cô thÓ ®Ó x¸c ®Þnh trang tr¹i ®· quy ®Þnh trong Th«ng t− liªn tÞch sè 69/2000/TTLT-BNN- TCTK ban hµnh ngµy 23/6/2000 vµ Th«ng t− sè 63/2003/TTLT-BNN-TCTK ban hµnh ngµy 20 th¸ng 5 n¨m 2003 . 1.2.2.5. C¸c chñ tr−¬ng vµ chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n−íc vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y lµ mét nh©n tè míi, ®éng lùc míi thóc ®Èy s¶n xuÊt N«ng – L©m nghiÖp ngµy cµng ®¹t hiÖu qu¶ cao, lµm thay ®æi bé mÆt n«ng th«n miÒn nói. Sè hé giµu cã t¨ng lªn, gi¶m ®−îc sè hé ®ãi nghÌo, gãp phÇn c¶i thiÖn vµ n©ng cao ®êi sèng cho nh©n d©n. Nh−ng sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ trang tr¹i l¹i phô thuéc rÊt nhiÒu vµo chñ tr−¬ng, ®−êng lèi chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n−íc. 19 Download:: Nh÷ng quan ®iÓm c¬ b¶n cña §¶ng vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng nghiÖp vµ kinh tÕ trang tr¹i: Ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i lµ qóa tr×nh ®i lªn tõ kinh tÕ n«ng hé, tr¶i qua tõng thêi kú, tõng giai ®o¹n lÞch sö, c¸ch nh×n nhËn vÒ lo¹i h×nh s¶n xuÊt míi nµy còng kh¸c nhau. Qu¸ tr×nh ®ã g¾n liÒn víi c¸c chØ thÞ, nghÞ quyÕt thÓ hiÖn nh÷ng quan ®iÓm vµ c¸ch nh×n nhËn cña §¶ng ta trong tõng b−íc ®i cña trang tr¹i, nh»m gi¶i quyÕt kÞp thêi nh÷ng ph¸t sinh trong thùc tiÔn, ®Þnh h−íng cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i. + ChØ thÞ sè 100 CT/TW cña ban chÊp hµnh trung −¬ng §¶ng kho¸ IV [14] ngµy 13/01/ 1981. T¹i héi nghÞ nµy §¶ng ta ®· ®−a ra chñ ch−¬ng c¶i c¸ch vµ më réng h×nh thøc kho¸n “kho¸n s¶n phÈm ®Õn nhãm lao ®éng vµ ng−êi lao ®éng “ trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ë c¸c HTX, ®Ò cao tr¸ch nhiÖm vµ quyÒn lîi cña ng−êi lao ®éng, ph¸t huy tÝnh chñ ®éng, s¸ng t¹o trong lao ®éng s¶n xuÊt cña tæ lao ®éng vµ hé n«ng d©n, më ®−êng cho sù x¸c lËp vµ c«ng nhËn kinh tÕ t− nh©n kinh tÕ hé gia ®×nh, kinh tÕ trang tr¹i sau nµy. + §¹i héi §¶ng lÇn thø VI th¸ng 12 n¨m 1986 cña Ban chÊp hµnh Trung −¬ng §¶ng [5] ®· ®Ò ra ®−êng lèi ®æi míi, ®Æc biÖt nhÊn m¹nh ®æi míi vÒ t− duy kinh tÕ trong ®ã cã sù ®æi míi vÒ c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ n«ng nghiÖp vµ thõa nhËn “nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn”, lÇn ®Çu tiªn kinh tÕ hé gia ®×nh ®−îc ®Æt ®óng vai trß quan träng cña nã vµ coi kinh tÕ hé lµ mét ®¬n vÞ kinh tÕ ®éc lËp, ®Æt nÒn mãng cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i. + NghÞ quyÕt 10/NQ-TW cña Bé chÝnh trÞ ®−îc ban hµnh (5/4/1988) vÒ ®æi míi qu¶n lý kinh tÕ trong n«ng nghiÖp [6]. NghÞ quyÕt ®· chØ râ muèn s¶n xuÊt N«ng nghiÖp cã nh÷ng b−íc ph¸t triÓn nhanh th× ph¶i s¾p xÕp, tæ chøc l¹i s¶n xuÊt N«ng nghiÖp, cñng cè quan hÖ më réng s¶n xuÊt vµ x¸c ®Þnh hé gia ®×nh n«ng d©n lµ ®¬n vÞ tæ chøc tù chñ, ®−îc quyÒn sö dông ruéng ®Êt æn ®Þnh l©u dµi vµ quyÕt ®Þnh mäi ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. 20 Download:: NghÞ quyÕt 10 ®· ®−a N«ng nghiÖp n«ng th«n lªn mét b−íc cao h¬n trong qu¸ tr×nh chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ tù tóc tù cÊp sang mét nÒn kinh tÕ hµng ho¸ më ra con ®−êng cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i sau nµy. + NghÞ quyÕt sè 05-NQ/ HN TW cña ban chÊp hµnh Trung −¬ng §¶ng kho¸ VII th¸ng 6 n¨m 1993 [ 2] vÒ viÖc “tiÕp tôc ®æi míi vµ ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi n«ng th«n”. T¹i héi nghÞ nµy §¶ng ta tiÕp tôc ®æi míi vµ ph¸t triÓn N«ng nghiÖp n«ng th«n theo h−íng s¶n xuÊt hµng ho¸, nghÞ quyÕt ®· ®−a ra nh÷ng gi¶i ph¸p cô thÓ nh− sau: - §æi míi kinh tÕ N«ng nghiÖp - C¶i tiÕn c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n Kiªn tr× nhÊt qu¸n ®èi víi chÝnh s¸ch kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr−êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n−íc theo ®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa. Thùc hiÖn chÝnh s¸ch giao quyÒn sö dông ®Êt l©u dµi cho hé gia ®×nh, khuyÕn khÝch ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i. + NghÞ quyÕt sè 04-NQ/HNTW th¸ng 12/1997cña ban chÊp hµnh Trung −¬ng §¶ng kho¸ VIII [3] vÒ viÖc “tiÕp tôc ®Èy m¹nh c«ng cuéc ®æi míi, ph¸t huy n«i lùc, n©ng cao hiÖu qu¶ hîp t¸c quèc tÕ, cÇn kiÖm ®Ó c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ phÊn ®Êu hoµn thµnh c¸c môc tiªu kinh tÕ x· héi ®Õn n¨m 2000”. Héi nghÞ ®· kh¼ng ®Þnh ph¸t triÓn n«ng nghiÖp n«ng th«n theo h−íng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ trong ®ã nhÊn m¹nh: - §Èy nhanh qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ g¾n víi ph©n c«ng l¹i lao ®éng ë n«ng th«n. - Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò tiªu thô N«ng – L©m s¶n - Ph¸t triÓn c¸c h×nh thøc kinh tÕ hîp t¸c, ®æi míi ho¹t ®éng c¸c N«ng-L©m tr−êng quèc doanh. - TÝch cùc xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo - Nh÷ng vÊn ®Ò nªu trªn mµ §¶ng ta tËp trung gi¶i quyÕt ®ã lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i. + NghÞ quyÕt sè 05- NQ/TW ngµy 17/ 10/ 1998 cña Trung −¬ng §¶ng kho¸ VIII vÒ nhiÖm vô kinh tÕ x· héi n¨m 1999 [4 ] , ®· ®Ò ra nh÷ng vÊn ®Ò sau: TËp trung søc h¬n n÷a cho ph¸t triÓn n«ng th«n, −u tiªn ph¸t triÓn c«ng nghiÖp phôc vô n«ng th«n. 21 Download:: - Më réng thÞ tr−êng tiªu thô s¶n phÈm - N©ng cao chÊt l−îng vµ hÖ thèng an toµn trong ho¹t ®éng tÝn dông Héi nghÞ ®· kh¼ng ®Þnh sù tån t¹i l©u dµi cña nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, khuyÕn khÝch mäi ng−êi cã vèn kinh doanh ®Çu t− hoÆc liªn doanh liªn kÕt ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt trong ®ã cã ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i. + NghÞ quyÕt sè 06-NQ/ TW cña bé chÝnh trÞ kho¸ VIII th¸ng 11/1998 [7] vÒ mét sè vÊn ®Ò “ph¸t triÓn N«ng nghiÖp vµ n«ng th«n, c¸c môc tiªu chÝnh cÇn ®¹t ®−îc. Héi nghÞ ®· chØ ra nh÷ng thµnh c«ng, tån t¹i khuyÕt ®iÓm vµ kh¼ng ®Þnh vÞ trÝ quan träng cña kinh tÕ n«ng nghiÖp n«ng th«n. - §¶m b¶o an ninh l−¬ng thùc trong mäi t×nh huèng - ChuyÓn dÞch c¬ cÊu n«ng nghiÖp theo h−íng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ - Gi¶i quyÕt viÖc lµm t¨ng thu nhËp cho ng−êi d©n, héi nghÞ ®· kh¼ng ®Þnh mét lÇn n÷a vÞ trÝ, vai trß cùc kú quan träng cña kinh tÕ n«ng nghiÖp n«ng th«n vµ ®éng viªn khuyÕn khÝch mäi ng−êi nhÊt lµ nh÷ng ng−êi cã vèn vµ n¨ng lùc s¶n xuÊt hµng, ®Çu t− ph¸t triÓn kinh doanh trong ®ã cã ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i. + C¸c chÝnh s¸ch vµ gi¶i ph¸p chñ yÕu vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i Thùc hiÖn chñ tr−¬ng ®−êng lèi cña §¶ng vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi trong ®ã cã Kinh tÕ N«ng – L©m nghiÖp vµ ®−îc cô thÓ ho¸ b»ng c¸c v¨n b¶n ph¸p quy cña Nhµ n−íc, t¹o ra nh÷ng tiÒn ®Ò, c¬ së ph¸p lý quan träng trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn Kinh tÕ trang tr¹i. + Nh÷ng v¨n b¶n ph¸p lý quan träng ®èi víi sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i. - LuËt ®Êt ®ai n¨m 1993 vµ ®−îc söa ®æi n¨m 2003 [31] ®· quy ®Þnh nh÷ng c¨n cø ph¸p lý c¬ b¶n toµn diÖn cho viÖc h×nh thµnh kinh tÕ trang tr¹i ë n−íc ta sau khi luËt ®Êt ®ai n¨m 1993 ra dêi c¸c nghÞ ®Þnh cña chÝnh phñ ®· cô thÓ ho¸ vµ h−íng dÉn cho mäi thµnh phÇn kinh tÕ thùc hiÖn theo môc tiªu s¶n xuÊt kinh doanh cña m×nh. - NghÞ ®Þnh 64-CP ngµy 27/09/1993 Quy ®Þnh cña Nhµ n−íc vÒ giao ®Êt n«ng nghiÖp cho hé gia ®×nh, c¸ nh©n sö dông æn ®Þnh l©u dµi vµo môc ®Ých s¶n xuÊt n«ng nghiÖp [ 15]. 22 Download:: - NghÞ ®Þnh 02-CP ngµy 15/01/1994 Quy ®Þnh cña Nhµ n−íc vÒ giao ®Êt l©m nghiÖp cho c¸c tæ chøc, c¸ nh©n, hé gia ®×nh sö dông æn ®Þnh, l©u dµi vµo môc ®Ých s¶n xuÊt l©m nghiÖp [16]. - NghÞ ®Þnh 01- CP ngµy 4/01/1995 cña chÝnh phñ vÒ giao kho¸n sö dông ®Êt vµo môc ®Ých s¶n xuÊt N«ng nghiÖp, L©m nghiÖp vµ nu«i trång Thuû s¶n cho c¸c doanh nghiÖp nhµ n−íc [17]. - NghÞ ®Þnh 163/1999/N§-CP ngµy 16/11/1999 cña ChÝnh phñ vÒ giao ®Êt, cho thuª ®Êt l©m nghiÖp ®èi víi c¸c tæ chøc, c¸ nh©n hé vµ gia ®×nh sö dông æn ®Þnh, l©u dµi vµo môc ®Ých s¶n xuÊt L©m nghiÖp [18]. - NghÞ ®Þnh 43/1999/N§-CP ngµy 29/6/1999 cña ChÝnh Phñ vÒ vèn vay −u ®·i cho kinh tÕ trang tr¹i [19]. Nh÷ng chÝnh s¸ch trªn ®· t¹o c¬ së ph¸p lý quan träng ®Ó c¸c ®èi t−îng s¶n xuÊt kinh doanh n¾m ®−îc quyÒn sö dông ®Êt ®ai, mét t− liÖu s¶n xuÊt ®Æc biÖt, nhÊt lµ trong lÜnh vùc N«ng – L©m nghiÖp. Nhê ®ã c¸c thµnh phÇn kinh tÕ yªn t©m ®Çu t− vèn vµo s¶n xuÊt vµ t¸i ®Çu t− më réng s¶n xuÊt kinh doanh. §©y chÝnh lµ ®iÒu kiÖn c¬ b¶n nhÊt ®Ó cho sù ra ®êi h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña trang tr¹i. Nh−ng ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i th× Nhµ n−íc cÇn ph¶i cã nh÷ng chÝnh s¸ch vµ gi¶i ph¸p riªng ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò mét c¸ch s©u s¾c vµ toµn diÖn. NghÞ quyÕt 03/2000/NQ-CP ngµy 02/02/2000 cña ChÝnh phñ vÒ kinh tÕ trang tr¹i [20] thÓ hiÖn râ quan ®iÓm vµ chÝnh s¸ch nhÊt qu¸n cña §¶ng vµ Nhµ n−íc ta ®· giµnh sù quan t©m ®Æc biÖt ®èi víi m« h×nh s¶n xuÊt míi ë N«ng nghiÖp n«ng th«n, ®ång thêi kh¼ng ®Þnh sù b¶o hé quyÒn lîi chÝnh ®¸ng cña chñ trang tr¹i tr−íc mäi diÔn biÕn cña nÒn kinh tÕ. LËp tr−êng tr−íc sau nh− mét cña ChÝnh phñ vÒ b¶o hé ®Çu t−, b¶o vÖ quyÒn lîi hîp lý, hîp ph¸p cña chñ trang tr¹i nh»m ®éng viªn khuyÕn khÝch sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ trang tr¹i. Sau NghÞ quyÕt 03 cña ChÝnh Phñ ra ®êi, c¸c Bé, Ngµnh Trung −¬ng ®· ban hµnh c¸c v¨n b¶n h−íng dÉn thùc hiÖn . 23 Download:: Ch−¬ng 2 môc tiªu, ®èi t−îng, giíi h¹n, néi dung vμ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu. 2.1. Môc tiªu nghiªn cøu Trªn c¬ së ®iÒu tra, nghiªn cøu thùc tr¹ng s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c trang tr¹i N«ng – L©m nghiÖp hé gia ®×nh t¹i x· Hµ Long – huyÖn Hµ Trung – tØnh Thanh Ho¸. Tõ ®ã ®Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p nh»m ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ë khu vùc nghiªn cøu. 2.2. §èi t−îng vµ giíi h¹n ph¹m vi nghiªn cøu + §èi t−îng nghiªn cøu §èi t−îng nghiªn cøu cña ®Ò tµi lµ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c trang tr¹i L©m – N«ng nghiÖp hé gia ®×nh t¹i x· Hµ Long, huyÖn Hµ Trung, tØnh Thanh Ho¸ dùa vµo tiªu chÝ x¸c ®Þnh trang tr¹i theo Th«ng t− sè 69/2000 vµ Th«ng t− sè 62/2003 cña Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n vµ Tæng côc Thèng kª. + Giíi h¹n ph¹m vi ®Ò tµi nghiªn cøu Do h¹n chÕ vÒ mÆt thêi gian còng nh− kinh phÝ nªn ®Ò tµi chØ tËp trung nghiªn cøu mét sè vÊn ®Ò sau: - Mét sè trang tr¹i L©m – N«ng nghiÖp hé gia ®×nh ®¹i diÖn cho kinh tÕ trang tr¹i cña x· Hµ Long, huyÖn Hµ Trung, tØnh Thanh Ho¸ (®iÒu tra chi tiÕt 30 trang tr¹i). - Qóa tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i cña ®Þa ph−¬ng tõ n¨m 1994 sau khi cã chÝnh s¸ch giao ®Êt l©u dµi cho hé gia ®×nh vµ c¸c tæ chøc kinh tÕ (theo nghÞ ®Þnh 02/CP) vµ sè liÖu ph¶n ¸nh t×nh h×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c trang tr¹i chñ yÕu cña n¨m 2003. 2.3. Néi dung nghiªn cøu §Ó ®¹t ®−îc môc tiªu cña ®Ò tµi cÇn tiÕn hµnh nghiªn cøu nh÷ng vÊn ®Ò sau: 2.3.1. §iÒu tra t×nh h×nh c¬ b¶n cña khu vùc nghiªn cøu + §iÒu kiÖn tù nhiªn + §iÒu kiÖn kinh tÕ – x· héi + T×nh h×nh ho¹t ®éng cña kinh tÕ trang tr¹i vµ c¸c tæ chøc cã liªn quan +HiÖn tr¹ng sö dông ®Êt ®ai cña x· Hµ Long 24 Download:: 2.3.2. §iÒu tra thùc tr¹ng kinh tÕ trang tr¹i L©m – N«ng nghiÖp cña x· Hµ Long 2.3.2.1. ¶nh h−ëng cña chÝnh s¸ch Nhµ n−íc ®Õn sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ë ®Þa ph−¬ng. + ChÝnh s¸ch cña Trung −¬ng + ChÝnh s¸ch cña ®Þa ph−¬ng 2.3.2.2. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ë ®Þa ph−¬ng + Tr−íc khi cã c¸c chÝnh s¸ch cña Nhµ n−íc + Sau khi cã chÝnh s¸ch cña Nhµ n−íc 2.3.2.3. Ph©n lo¹i m« h×nh trang tr¹i theo tiÒm n¨ng (b»ng ph−¬ng ph¸p cho ®iÓm) 2.3.2.4. Ph©n tÝch c¬ cÊu kinh tÕ c¸c m« h×nh + Quy m« diÖn tÝch, c¬ cÊu ®Êt ®ai + C¬ cÊu ®Çu t− vµ thu nhËp 2.3.2.5. Tæ chøc qu¶n lý + Tr×nh ®é tæ chøc, qu¶n lý cña chñ trang tr¹i + Tr×nh ®é bè trÝ sö dông lao ®éng trong trang tr¹i 2.3.3. §¸nh gi¸ hiÖu qu¶ c¸c m« h×nh trang tr¹i 2.3.3.1. §¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh tÕ + Ba m« h×nh ®¹i diÖn cho 3 nhãm theo tiÒm n¨ng s¶n xuÊt + Dù ®o¸n hiÖu qu¶ cña mét sè loµi c©y trång chÝnh 2.3.3.2. §¸nh gi¸ hiÖu qu¶ vÒ mÆt x· héi 2.3.3.3. §¸nh gi¸ hiÖu qu¶ vÒ mÆt m«i tr−êng sinh th¸i 2.3.3.4. §¸nh gi¸ tiÒm n¨ng ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i trong t−¬ng lai + Nh÷ng thuËn lîi + Nh÷ng khã kh¨n + H−íng ph¸t triÓn 2.3.4. §Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p Trªn c¬ së quy ho¹ch sö dông ®Êt cña x· cã sù tham gia cña ng−êi d©n, ®ång thêi ng−êi d©n còng tù quy ho¹ch ®Êt trang tr¹i cña m×nh ®Ó phï hîp víi quy m« vµ ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt, tÝch cùc ®i ®Çu trong viÖc chuyÓn ®æi c¬ cÊu vËt nu«i c©y trång theo 25 Download:: h−íng s¶n xuÊt hµng ho¸, t¹o thµnh vïng nguyªn liÖu tËp trung g¾n víi chÕ biÕn vµ tiªu thô hµng N«ng – L©m s¶n. §©y lµ c¬ së ®Ó x· cã ph−¬ng ¸n ®iÒu chØnh quy ho¹ch sö dông ®Êt ®ai ph¸t triÓn s¶n xuÊt N«ng – L©m nghiÖp theo h−íng c«ng nghiÖp ho¸- hiÖn ®¹i ho¸. 2.4. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 2.4.1. Ph−¬ng ph¸p thu thËp sè liÖu 2.4.1.1. Ph−¬ng ph¸p thõa kÕ tµi liÖu cã chän läc KÕ thõa cã chän läc nh÷ng tµi liÖu nghiªn cøu, ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng t×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i cña khu vùc nghiªn cøu trong thêi gian qua. * Thu thËp c¸c sè liÖu vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, d©n sinh – kinh tÕ cña khu vùc nghiªn cøu tõ c¸c phßng Thèng kª, §Þa chÝnh, N«ng nghiÖp c¸c tµi liÖu bao gåm: §Þa lý, ®Êt ®ai thæ nh−ìng, khÝ hËu thñy v¨n, c¬ së h¹ tÇng vµ nh÷ng tµi liÖu cã liªn quan. Sè liÖu thu thËp dùa trªn c¬ së ®¸nh gi¸ kh¸ch quan vµ sù theo dâi, gi¸m s¸t cña phßng chøc n¨ng. 2.4.1.2. Kh¶o s¸t thùc ®Þa kÕt hîp víi pháng vÊn - KiÓm tra l¹i sè liÖu ®−îc cung cÊp th«ng qua kh¶o s¸t thùc ®Þa - Pháng vÊn ng−êi d©n c¸c sè liÖu vÒ trang tr¹i diÖn tÝch, hiÖn tr¹ng ®Êt ®ai quy ho¹ch ®Êt ®ai s¶n xuÊt, c¬ cÊu c©y trång (th«ng qua phiÕu ®iÒu tra vµ biÓu ®iÒu tra). 2.4.1.3. Ph−¬ng ph¸p chuyªn gia Th«ng qua tiÕp xóc, pháng vÊn c¸c nhµ khoa häc, nhµ qu¶n lý, c¸c c¸n bé giÇu kinh nghiÖm trong lÜnh vùc kinh tÕ trang tr¹i. 2.4.2. Ph−¬ng ph¸p xö lý sè liÖu vµ tÝnh to¸n 2.4.2.1. Ph©n lo¹i m« h×nh kinh tÕ trang tr¹i * C¬ së ph−¬ng ph¸p ph©n lo¹i Dùa trªn kÕt qu¶ ®iÒu tra chi tiÕt 30 trang tr¹i hé gia ®×nh, tiÕn hµnh ph©n lo¹i c¸c trang tr¹i theo 3 møc ®é kh¸