Thực trạng và giải pháp phát triển du lịch Phú Thọ

Tạp chí Khoa học & Công nghệ số 4 (9) – 2017 35 KHOA HỌC Xà HỘI 1. Đặt vấn đề Phú Thọ là một tỉnh Trung du miền núi Bắc Bộ, nơi tiếp giáp giữa đồng bằng và miền núi, là cửa ngõ phía Tây Bắc của Thủ đô Hà Nội� Lợi thế nổi bật của du lịch Phú Thọ là vùng đất “Địa linh nhân kiệt”, nơi cội nguồn của dân tộc Việt Nam với hệ thống các di tích lịch sử, văn hóa, kiến trúc, khảo cổ; di tích kiến trúc nghệ thuật, di tích cách mạng kháng chiến� Đặc biệt, Khu di tích lịch sử quốc gia Đền Hùng kết hợp cùng với loại hình nghệ thuật “Hát xoan Phú Thọ”, “Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương” đã được UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại (Ủy ban Nhân dân tỉnh Phú Thọ, 2012, Quy hoạch phát triển du Thực trạng và giải pháp phát triển du lịch PHÚ THỌ nguyễn minh Tuân, nguyễn nhậT Đang Trường Đại học Hùng Vương lịch tỉnh Phú Thọ giai đoạn 2011–2020, định hướng đến năm 2030)� Tuy nhiên, trong quá trình phát triển, du lịch Phú Thọ vẫn chưa thật sự là “điểm đến” của khách du lịch trong nước và quốc tế� Theo Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Phú Thọ (2016), du lịch đã góp phần tăng trưởng và chuyển dịch cơ cấu kinh tế và giải quyết việc làm, cải thiện đời sống cho cộng đồng dân cư nhưng chưa tương xứng với tiềm năng và lợi thế, thể hiện ở tỷ trọng GDP ngành du lịch mới chỉ đạt chưa đến 2% (Niên giám thống kê, 2016)� Trong thời gian qua, số lượt khách đến Phú Thọ tăng mạnh, tuy nhiên tỷ lệ khách lưu trú rất thấp, trung bình từ 5-6%� Một trong những nguyên TÓM TẮT Phú Thọ là một tỉnh Trung du miền núi Bắc Bộ, cội nguồn của dân tộc Việt Nam với hệ thống đa dạng các di tích lịch sử, văn hóa, kiến trúc, khảo cổ; di tích kiến trúc nghệ thuật, di tích cách mạng kháng chiến. Tuy nhiên trong quá trình phát triển, du lịch Phú Thọ vẫn chưa thật sự là “điểm đến” của khách du lịch trong nước và quốc tế. Trên cơ sở phân tích đầy đủ thực trạng phát triển du lịch tỉnh Phú Thọ, quan điểm và mục tiêu phát triển du lịch Phú Thọ đến năm 2020, tầm nhìn 2030, bài viết này sẽ bàn thảo về các giải pháp nhằm tăng cường liên kết, phát triển du lịch trên địa bàn tỉnh Phú Thọ. Từ khóa: du lịch, Phú Thọ, phát triển Nhận bài ngày 05/12/2017, Phản biện xong ngày 28/12/2017, Duyệt đăng ngày 29/12/2017 36 Tạp chí Khoa học & Công nghệ số 4 (9) – 2017 KHOA HỌC Xà HỘI nhân là du lịch Phú Thọ chưa có sự liên kết, tương tác giữa các khu du lịch để giữ chân du khách� Bài báo này tập trung đánh giá thực trạng liên kết các khu du lịch trên địa bàn tỉnh Phú Thọ, từ đó đưa ra giải pháp liên kết phát triển các khu du lịch trên cơ sở tiềm năng và lợi thế vùng� 2. Nội dung và phương pháp nghiên cứu 2.1. Nội dung nghiên cứu Bài báo tập trung đánh giá thực trạng du lịch tỉnh Phú Thọ, những tiềm năng, thách thức trong liên kết các khu du lịch của tỉnh Phú Thọ, từ đó đề xuất các giải pháp tăng cường liên kết, phát triển du lịch trên địa bàn tỉnh Phú Thọ. 2.2. Phương pháp nghiên cứu ■ Phương pháp thu thập số liệu, tài liệu: • Đối với tài liệu thứ cấp: Kế thừa các số liệu thống kê, tài liệu, các báo cáo, các công trình nghiên cứu về liên kết phát triển du lịch • Đối với tài liệu sơ cấp: Tiến hành khảo sát tại các khu du lịch theo phiếu với các đối tượng: Cán bộ quản lý khu du lịch, chính quyền địa phương, khách du lịch và cộng đồng dân cư tại địa phương� ■ Phương pháp phân tích: Sử dụng phương pháp thống kê kinh tế, phương pháp phân tích điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức (SWOT) để tổng hợp và phân tích kết quả� 3. Kết quả nghiên cứu 3.1. Thực trạng phát triển du lịch tỉnh Phú Thọ Giai đoạn 2010–2016, du lịch Phú Thọ đã đạt được nhiều kết quả khả quan, cơ bản hình thành được một số khu, điểm du lịch trọng điểm trên cơ sở khai thác có hiệu quả các nguồn tài nguyên du lịch đặc trưng của tỉnh như: Du lịch nghỉ dưỡng; du lịch sinh thái – danh thắng; du lịch văn hóa tâm linh gắn với di sản văn hóa thế giới được UNESCO vinh danh: Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương (năm 2012) và Hát Xoan Phú Thọ (năm 2011)�  Công tác xúc tiến, quảng bá du lịch của tỉnh được triển khai tích cực, hướng vào trọng tâm, trọng điểm bằng nhiều hình thức, góp phần quảng bá hình ảnh du lịch Phú Thọ tới du khách trong và ngoài nước� Cùng với đó là việc tỉnh đã thu hút được một số dự án đầu tư du lịch trọng điểm có ý nghĩa lan tỏa, thúc đẩy du lịch phát triển� Công tác quản lý nhà nước về hoạt động du lịch được tăng cường, tổ chức bộ máy về du lịch bước đầu được củng cố, kiện toàn� Cụ thể một số chỉ tiêu về hiện trạng phát triển du lịch Phú Thọ giai đoạn 2010–2016 như sau: Qua bảng 1 có thể thấy lao động du lịch cũng như các dịch vụ du lịch của tỉnh Phú Thọ trong những năm gần đây tăng nhanh, riêng lao động du lịch tăng bình quân 1,02%� Trong 5 năm, lượng du khách đến Phú Thọ tăng bình quân 14,7%, trong đó lượng khách quốc tế tăng 17%� Thời gian gần đây lượng khách đến Phú Thọ ổn định hơn nhưng tốc độ tăng trưởng vẫn ở mức thấp� Năm 2016, lượng khách du lịch đến Phú Thọ có sự tăng trưởng chậm, chủ yếu tập trung ở khách nội địa (bảng 2)� Tuy nhiên khách du lịch đến Phú Thọ chủ yếu là khách du lịch trong ngày (chiếm tỷ lệ từ 91–94% trong tổng lượng khách hàng năm), lượng khách có sử dụng dịch vụ lưu trú chiếm tỷ lệ thấp (từ 6–9% tổng lượng khách, trong đó lượng khách có sử dụng dịch vụ lưu trú chiếm 3–5%) và chỉ Tạp chí Khoa học & Công nghệ số 4 (9) – 2017 37 KHOA HỌC Xà HỘI đứng thứ 8/14 tỉnh trong vùng miền núi phía Bắc, 36/63 tỉnh thành trong cả nước� Một trong những nguyên nhân là do du lịch Phú Thọ chưa thu hút và giữ chân được du khách khi về với Đất Tổ� Vì vậy cần nghiên cứu các giải phát để phát triển, liên kết các khu du lịch trên địa bàn tỉnh, nâng cao vị thế du lịch tỉnh Phú Thọ xứng đáng với tiềm năng du lịch của tỉnh� Có thể thấy du lịch Phú Thọ chủ yếu mới chỉ khai thác được ở các tuyến du lịch, chưa có sự gắn kết giữa các khu du lịch trên địa bàn tỉnh để có các tour du lịch đặc trưng và chưa mang được bản sắc riêng cho tỉnh Phú Thọ� Khả năng tiếp cận một số tài nguyên du lịch tiềm năng (như vườn quốc gia Xuân Sơn, đầm Ao Châu, đầm Vân Hội���) còn hạn chế do giao thông chưa thực sự thuận lợi; các quan hệ liên kết tour, tuyến mới chỉ đạt được kết quả bước đầu, chưa mở rộng được nhiều, tỷ lệ thời gian lưu giữ khách theo tour trên địa bàn Phú Thọ thấp so với tổng thời gian của các tour du lịch liên tỉnh mà Phú Thọ có tham gia liên kết tour� 3.2. Đánh giá kết quả đạt được và những tồn tại của ngành du lịch Phú Thọ * Những kết quả đạt được Với nhiều lợi thế về tiềm năng du lịch và điều kiện cơ sở hạ tầng, Phú Thọ đã có những bước tiến trong phát triển du lịch, lượng khách du lịch đến Phú Thọ tăng nhanh qua các năm, thị trường du lịch ngày Bảng 2. Tổng hợp khách du lịch các đơn vị lưu trú Chỉ tiêu Đơn vị tính 2010 2013 2014 2015 2016 2017 Lượt khách Lượt khách 392�769 665�344 683�743 752�185 7�800�000 833�524 • Lượt khách quốc tế - 2�944 4�747 4�876 4�977 5�700 5�523 • Lượt khách trong nước - 389�825 660�597 678�867 747�208 815�753 828�001 Ngày khách Ngày khách 255�826 317�661 372�941 358�004 450�000 386�066 • Ngày khách quốc tế - 3�339 4�684 5�040 5�604 5�600 5�489 • Ngày khách trong nước - 252�487 312�977 367�901 352�400 444�400 380�577 Nguồn: Số liệu Thống kê, Phú Thọ 2010 và 2017 [4] Bảng 1. Một số chỉ tiêu cơ bản về hiện trạng phát triển tỉnh Phú Thọ Chỉ tiêu Đơn vị 2010 2015 2017 Tốc độ tăng b/q, % Dân số 1000 người 1�322 1�370 1�381 0,82 Lao động xã hội 1000 người 705 743 752 1,2 Lao động du lịch 1000 người 10,2 10,6 10,8 1,02 % so tổng LĐXH % 1,45 1,43 1,44 GRDP, giá 2010 Tỷ đồng 20�910 29�175 31�490 6,9 Riêng dịch vụ, giá Tỷ đồng 8�280 10�648 11�367 5,2 % so tổng GRDP tỉnh % 39,6 36,5 36,1 - GRDP, giá hiện hành Tỷ đồng 20�910 38�058 41�960 - Riêng du lịch đóng góp Tỷ đồng 272 457 461,5 - % so tổng GRDP tỉnh % 1,3 1,2 1,1 - Thu ngân sách nhà nước trên địa bàn Tỷ đồng 2�669 5�389 5�436 - Riêng du lịch đóng góp Tỷ đồng 24 59 59,8 - % so tổng thu ngân sách của tỉnh % 0,9 1,1 1,1 - Số lượt khách du lịch đến Phú Thọ 1000 người 392 752 833 14,7 Khách quốc tế 1000 người 2,9 5,0 5,5 17,0 % khách quốc tế so tổng số % 8,6 9,5 9,5 - Doanh thu du lịch, giá hiện hành Tỷ đồng 968 1�828 1�982 - Nguồn: Số liệu Thống kê, Phú Thọ 2010 và 2017 [1], [2] 38 Tạp chí Khoa học & Công nghệ số 4 (9) – 2017 KHOA HỌC Xà HỘI càng được mở rộng, sản phẩm du lịch ngày càng phong phú và đa dạng� Hệ thống cơ sở vật chất đang từng bước được xây dựng đồng bộ, tạo điều kiện thúc đẩy du lịch Phú Thọ� Công tác đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực du lịch cũng đang được triển khai nhằm bổ sung nguồn nhân lực có chất lượng cho du lịch� * Tồn tại Bên cạnh những kết quả đạt được, việc phát triển du lịch Phú Thọ còn một số vấn đề bất cập như: - Du lịch Phú Thọ vẫn chưa tương xứng với tiềm năng và lợi thế của tỉnh� Tuy lượng khách đến Phú Thọ tăng qua các năm và có các bước đột phá nhưng lượng khách lưu trú và khách quốc tế đến Phú Thọ vẫn còn thấp, các cơ sở lưu trú, các sản phẩm dịch vụ chất lượng cao còn ít� - Nguồn vốn đầu tư phát triển du lịch tuy đã tăng nhưng vẫn chưa đủ đáp ứng để du lịch thực sự trở thành kinh tế mũi nhọn; đóng góp của du lịch trong phát triển kinh tế của tỉnh chưa cao� * Nguyên nhân - Chưa có sự liên kết giữa các doanh nghiệp kinh doanh lữ hành trên quy mô rộng� - Việc liên kết giữa các khu du lịch trên địa bàn tỉnh chưa rõ nét và chưa được định hình rõ ràng� Chưa có các tour du lịch và các sản phẩm du lịch đặc trưng cho du lịch và văn hóa Phú Thọ� Chưa có những chính sách, quy định cụ thể, rõ ràng về việc liên kết các khu du lịch� - Số lượng, chất lượng đội ngũ cán bộ quản lý nhà nước về du lịch ở tỉnh và cấp huyện còn thiếu và hạn chế� - Hạ tầng các khu, điểm du lịch chưa được đầu tư đồng bộ� Công tác lập quy hoạch, kế hoạch; lập đề án đầu tư và triển khai dự án nhằm phát triển du lịch còn chậm, kết cấu hạ tầng đô thị còn chưa đồng bộ� 3.3. Một số giải pháp thúc đẩy liên kết phát triển các khu DL trên địa bàn tỉnh Phú Thọ * Nâng cao năng lực và hiệu quả quản lý nhà nước Đẩy mạnh cải cách hành chính, hoàn thiện tổ chức của các cơ quan quản lý liên quan đến phát triển du lịch, chú trọng bổ sung và nâng cao năng lực cho cán bộ văn hóa du lịch cấp huyện và cấp xã� Rà soát một cách tổng thể và mang tính hệ thống các quy hoạch du lịch đang còn hiệu lực, tiến hành sơ kết việc thực hiện quy hoạch theo giai đoạn, phân tích, đánh giá cụ thể chất lượng, tính bền vững, tính đồng bộ của mỗi quy hoạch, trên cơ sở đó có các giải pháp tiếp tục thực hiện hoặc điều chỉnh, bổ sung những nội dung không còn phù hợp, xây dựng mới các quy hoạch cần thiết làm cơ sở cho sự phát triển của du lịch địa phương� Một số điểm tài nguyên du lịch tự nhiên đã được thể hiện trong phân kỳ thu hút đầu tư của quy hoạch tổng thể thì cần phải được tiến hành quy hoạch cụ thể để mời gọi đầu tư, đồng thời có giải pháp bảo vệ tài nguyên thời gian tới như các điểm du lịch Ao Giời– Suối Tiên (Hạ Hòa), Đầm Vân Hội (Hạ Hòa), Thác Cự Thắng, Ba Vực (Thanh Sơn) để liên kết phát triển các khu du lịch� Tiếp tục ban hành cơ chế, chính sách khuyến khích các doanh nghiệp lữ hành xây dựng những tour du lịch mới, liên kết các khu du lịch trên địa bàn tỉnh� Cần phối hợp tạo điều kiện để các hãng lữ hành nghiên cứu xây dựng các sản phẩm du lịch độc đáo, đặc sắc nhằm nâng cao hơn sức cạnh tranh cho ngành du lịch mỗi địa phương� Cần tập trung đẩy mạnh đầu tư các tuyến đường nối Tạp chí Khoa học & Công nghệ số 4 (9) – 2017 39 KHOA HỌC Xà HỘI các tuyến, điểm du lịch chính của các địa phương với những tuyến, điểm du lịch chính của cả vùng để hình thành các chương trình du lịch liên vùng phong phú� * Phát triển sản phẩm du lịch đặc trưng và đa dạng hóa sản phẩm du lịch gắn với phát triển các dịch vụ cơ bản cho khách tại các khu DL Tập trung đầu tư kết cấu hạ tầng giao thông đến các điểm tài nguyên du lịch để tăng cường sự liên kết chuỗi tài nguyên du lịch phục vụ đa dạng hóa sản phẩm� Khuyến khích, thu hút đầu tư xây dựng hệ thống cơ sở lưu trú và dịch vụ theo sát xu hướng nhu cầu thị trường; đầu tư hạ tầng, mở rộng, đa dạng hóa các loại hình dịch vụ vui chơi giải trí tại các khu vực trọng điểm phát triển du lịch của tỉnh (thành phố Việt Trì, khu du lịch Đầm Ao Châu, khu du lịch Xuân Sơn, khu du lịch nước khoáng nóng Thanh Thủy)� Đầu tư nghiên cứu để tạo ra và phát triển các sản phẩm lưu niệm đặc trưng của Phú Thọ, các sản phẩm, hàng hóa đặc sản của địa phương phục vụ du lịch� Mỗi điểm du lịch, địa phương trên địa bàn tỉnh cần tìm ra lợi thế riêng, tạo sản phẩm riêng để phát huy thế mạnh của liên kết vùng� * Quảng bá, phát triển thị trường DL Đẩy mạnh các chương trình hợp tác, liên kết quảng bá, giới thiệu, xúc tiến du lịch trong nước với các tỉnh trong vùng Thủ đô, vùng du lịch Trung du miền núi Bắc Bộ� Bên cạnh đó tiếp tục mở rộng các chương trình hợp tác song phương với các tỉnh bạn trong nước, với tỉnh Vân Nam (Trung Quốc), Luông Nậm Thà (Lào), Nara (Nhật Bản) và tìm thêm cơ hội liên kết hợp tác với một số địa phương, vùng lãnh thổ tương đương cấp tỉnh ở các quốc gia khác� Thống nhất các nội dung hợp tác, liên kết theo hướng cụ thể và thực chất hơn� Tiếp tục đầu tư quảng bá mạnh mẽ cho thương hiệu du lịch về cội nguồn, hành trình du lịch tâm linh, du lịch di sản với các di sản của nhân loại và thành phố lễ hội Việt Trì, các khu điểm du lịch nghỉ dưỡng thuộc vùng nước khoáng nóng Thanh Thủy, khu du lịch vườn Quốc gia Xuân Sơn, Đầm Ao Châu� * Tăng cường bố trí nguồn lực, thu hút vốn đầu tư; đẩy mạnh phát triển kết cấu hạ tầng kinh tế–xã hội phục vụ liên kết, phát triển DL Chú trọng đầu tư phát triển hệ thống cơ sở hạ tầng đồng bộ để phục vụ kinh tế–xã hội nói chung và ngành du lịch nói riêng� Theo đó, tạo cơ chế khuyến khích doanh nghiệp liên kết đầu tư phát triển du lịch liên vùng, thay đổi tư duy từ phát triển “điểm du lịch” thành “vùng du lịch”, “khu du lịch”� Đối với hệ thống cơ sở vật chất vui chơi giải trí cần ưu tiên đầu tư xây dựng các loại hình giải trí tổng hợp hiện đại, các hoạt động thể thao cảm giác mạnh, dã ngoại tại các trung tâm du lịch lớn, các khu vực đô thị kết hợp với việc đầu tư khai thác các trò chơi dân gian trong các lễ hội của các vùng� * Hoàn thiện quy hoạch tổng thể DL Phú Thọ và các khu DL trọng điểm tỉnh Điều chỉnh hợp lý nội dung các quy hoạch du lịch của tỉnh để đảm bảo có sự cân đối hơn giữa các mục tiêu, chỉ tiêu, định hướng, các nhóm giải pháp phát triển du lịch về khía cạnh kinh tế với các mục tiêu, định hướng, giải pháp liên kết, phát triển các khu du lịch trên địa bàn tỉnh� Liên kết các khu du lịch Thành phố Việt Trì, khu du lịch Thanh Thủy và khu du lịch Tân Sơn để thu hút và giữ chân du khách đến tham quan và lưu trú tại tỉnh Phú Thọ� 40 Tạp chí Khoa học & Công nghệ số 4 (9) – 2017 KHOA HỌC Xà HỘI * Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực DL Thiết lập hệ thống cơ sở dữ liệu về nguồn nhân lực du lịch của tỉnh nhằm đánh giá đầy đủ số lượng, chất lượng, cơ cấu đào tạo, những biến động về số lượng, chất lượng, cơ cấu nguồn nhân lực ngành du lịch� Tổ chức thường xuyên các hoạt động đào tạo, đào tạo lại nguồn nhân lực ngành du lịch đáp ứng yêu cầu phát triển ngành, trong đó cần chú trọng cả công tác đào tạo phát triển đội ngũ chuyên gia về từng lĩnh vực chuyên sâu của hoạt động du lịch; nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức quản lý nhà nước các cấp về du lịch; nâng cao chất lượng, kỹ năng nghề, tính chuyên nghiệp, trình độ ngoại ngữ cho đội ngũ lao động phục vụ du lịch theo yêu cầu công việc� * Phát triển các lĩnh vực kinh doanh DL Đề liên kết phát triển các khu du lịch cần tăng thêm các loại hình kinh doanh dịch vụ bổ sung như giải trí, thể thao, các câu lạc bộ, Bên cạnh đó cần xây dựng các khu du lịch mới, liên kết các khu để nâng cao giá trị của dịch vụ du lịch� Tăng khả năng khai thác các tài nguyên du lịch nhân văn để tránh sự đơn điệu cũng như tính thời vụ của du lịch Phú Thọ� Việc liên kết các khu du lịch cần quan tâm đến các đối tượng khách du lịch, sở thích về các dịch vụ chính và dịch vụ bổ sung để xây dựng các vùng khu lịch mang tính đặc trưng và phù hợp� Bên cạnh đó, việc liên kết các khu du lịch trong tỉnh với ngoài tỉnh cũng là một hướng đi bền vững để mở rộng phát triển các tour và sản phẩm du lịch chất lượng� 4. Kết luận Phú Thọ là địa phương có những tiềm năng, thuận lợi nhất định cho phát triển du lịch, cả về vị trí địa lý, điều kiện tài nguyên du lịch tự nhiên và nguồn tài nguyên du lịch nhân văn với những giá trị văn hóa, di sản văn hóa đặc biệt quý giá� Trong những năm qua du lịch tỉnh Phú Thọ đã có những bước tiến nhất định, tuy nhiên phát triển du lịch chưa thực sự tương xứng với tiềm năng sẵn có của địa phương� Để du lịch Phú Thọ phát triển, trở thành một ngành nghề kinh tế mũi nhọn của tỉnh, những năm tới du lịch Phú Thọ cần thực hiện đồng bộ một số giải pháp như: Hoàn thiện quy hoạch tổng thể du lịch Phú Thọ và các khu du lịch trọng điểm tỉnh; phát triển sản phẩm du lịch đặc trưng; thúc đẩy hoạt động liên doanh, liên kết giữa các khu du lịch; tăng cường đầu tư mở rộng không gian du lịch; nâng cao chất lượng nguồn nhân lực du lịch để đưa Phú Thọ trở thành điểm đến hấp dẫn của du khách trong nước và quốc tế� Tài liệu tham khảo [1] Cục Thống kê tỉnh Phú Thọ (2010), Niên giám thống kê tỉnh Phú Thọ năm 2009, Phú Thọ� [2] Cục Thống kê tỉnh Phú Thọ (2016), Niên giám thống kê tỉnh Phú Thọ năm 2015, Phú Thọ� [3] Phạm Trung Lương, Đặng Duy Lợi (2000), Tài nguyên và môi trường du lịch Việt Nam, Nxb Giáo dục, Hà Nội [4] Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Phú Thọ (2010, 2011, 2012, 2013, 2014, 2015, 2016, 2017), Báo cáo tổng kết công tác du lịch năm (2010, 2011, 2012, 2013, 2014, 2015, 2016, 2017), Phú Thọ� [5] Trần Mạnh Thường (2012), Việt Nam văn hóa và du lịch, Nxb Thông tấn, Hà Nội [6] Ủy ban Nhân dân tỉnh Phú Thọ (2012), Quy hoạch phát triển du lịch tỉnh Phú Thọ giai đoạn 2011–2020, định hướng đến năm 2030, Phú Thọ� (Xem tiếp trang 67)