Thực trạng và giải pháp phát triển kinh tế trang trại ở các huyện ngoại thành Hà Nội

Më ®Çu 1.TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi: Kinh tÕ trang tr¹i ë n­íc ta ®· tån t¹i tõ l©u, nh­ng chØ ph¸t triÓn m¹nh mÏ trong vµi n¨m gÇn ®©y. Cã thÓ nãi viÖc thùc hiÖn chØ thÞ 100 cña Ban BÝ th­ TW §¶ng (Kho¸ 4), NghÞ quyÕt 10 - NQ/TW cña Bé ChÝnh trÞ (Th¸ng 4/1988) vµ ph¸t huy vai trß tù chñ cña kinh tÕ hé n«ng d©n ®· ®Æt nÒn mãng cho sù ra ®êi cña kinh tÕ trang tr¹i víi nh÷ng thµnh tùu cña c«ng cuéc ®æi míi, s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cã b­íc ph¸t triÓn v­ît bËc, nhiÒu hé n«ng d©n cã tÝch luü, ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho kinh tÕ trang tr¹i ph¸t triÓn. §Æc biÖt lµ sau khi luËt ®Êt ®ai ra ®êi n¨m 1993, th× kinh tÕ trang tr¹i míi cã b­íc ph¸t triÓn kh¸ nhanh vµ ®a d¹ng. ViÖc ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ®· ®em l¹i lîi Ých to lín v× nhiÒu mÆt, lµm thay ®æi ®¸ng kÓ bé mÆt kinh tÕ - x· héi cña c¸c vïng n«ng th«n. Trong h¬n 20 v¹n hé n«ng d©n ngo¹i thµnh Hµ Néi ®· xuÊt hiÖn ngµy cµng nhiÒu hé s¶n xuÊt kinh doanh giái, më réng qui m« s¶n xuÊt, ¸p dông tiÕn bé kü thuËt, cung cÊp s¶n phÈm hµng ho¸ cho thÞ tr­êng trªn c¬ së tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh theo m« h×nh kinh tÕ trang tr¹i. Trong nh÷ng n¨m ®æi míi nhê chñ tr­¬ng cña §¶ng khuyÕn khÝch c¸c thµnh phÇn kinh tÕtrong n«ng nghiÖp ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh vµ viÖc tr¶ l¹i cho hé n«ng d©n quyÒn tù chñ vÒ kinh tÕ mµ kinh tÕ hé còng nh­ kinh tÕt­ nh©n vµ kinh tÕc¸ thÓ trong n«ng nghiÖp ®· cã b­íc ph¸t triÓn m¹nh mÏ, t¹o ®éng lùc thóc ®Èy kinh tÕn«ng nghiÖp vµ n«ng th«n n­íc ta ph¸t triÓn, khai th¸c ®Çy ®ñ h¬n c¸c tiÒm n¨ng vµ nguån lùc vÒ ®Êt ®ai, vèn vµ lao ®éng. Thùc tÕ cho thÊy trong nh÷ng n¨m qua kinh tÕ trang tr¹i ngo¹i thµnh Hµ Néi ®· cã b­íc ph¸t triÓn. Tuy nhiªn hiÖn nay ®ang cßn tån t¹i mét sè vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ë ngo¹i thµnh Hµ Néi cÇn ®­îc nghiªn cøu vµ hoµn thiÖn. Tõ nh÷ng thùc tÕ ®ã, trong thêi gian em thùc tËp t¹i v¨n phßng Së n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n Hµ Néi víi mong muèn cïng víi c¸c ®Þa ph­¬ng hÖ thèng nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vÒ trang tr¹i. Vµ ®­a ra nh÷ng gi¶i ph¸p khuyÕn khÝch kinh tÕ trang tr¹i ph¸t triÓn. Em ®· chän ®Ò tµi: “Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ë c¸c huyÖn ngo¹i thµnh Hµ Néi “. 2. Môc ®Ých nghiªn cøu. Xem xÐt sù ph¸t triÓn cña mét sè m« h×nh kinh tÕ trang tr¹i ë ngo¹i thµnh Hµ Néi, trªn c¬ së ®Ó ®­a ra c¸c ph­¬ng h­íng gi¶i ph¸p ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i cña vïng. 3. §èi t­îng nghiªn cøu: Kinh tÕ trang tr¹i ngo¹i thµnh Hµ Néi. 4. Ph¹m vi nghiªn cøu. §Ò tµi ®i vµo nghiªn cøu c¸c khÝa c¹nh kinh tÕ- x· héi bao gåm c¸c yÕu tè s¶n xuÊt chñ yÕu, kÕt qu¶ vµ hiÖu qu¶ cña c¸c trang tr¹i còng nh­ sù t¸c ®éng cña c¸c yÕu tè s¶n xuÊt chÝnh cña c¸c trang tr¹i æ c¸c huyÖn ngo¹i thµnh Hµ Néi. 5. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu . - Ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch thèng kª. - Ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch kinh tÕvµ ph­¬ng ph¸p so s¸nh - Ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch hÖ thèng - Ph­¬ng ph¸p chuyªn kh¶o - Ph­¬ng ph¸p luËn cña chñ nghÜa duy vËt biÖn chøng. 6. Néi dung cña ®Ò tµi bao gåm: - Lêi nãi ®Çu - PhÇn I: C¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ kinh tÕ trang tr¹i - PhÇn II: thùc tr¹ng ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ë ngo¹i thµnh Hµ Néi. - PhÇn III: Ph­¬ng h­íng vµ gi¶i ph¸p nh»m ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i trong n«ng nghiÖp ngo¹i thµnh Hµ Néi. - KÕt luËn vµ kiÕn nghÞ. Do thêi gian nghiªn cøu cã h¹n, víi vèn kiÕn thøc cña b¶n th©n cßn h¹n chÕ, nªn néi dung ®Ò tµi kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt. RÊt mong ®­îc sù gãp ý kiÕn cña c¸c thÇy c«, ®Ó ®Ò tµi ®­îc tèt h¬n. PhÇn I C¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ kinh tÕ trang tr¹i. I. Vai trß vµ ®Æc ®iÓm cña kinh tÕ trang tr¹i. 1. Kh¸i niÖm vµ b¶n chÊt cña kinh tÕ trang tr¹i. 1.1. Kh¸i niÖm vÒ kinh tÕ trang tr¹i. Kinh tÕ trang tr¹i lµ mét kh¸i niÖm kh«ng cßn míi víi c¸c n­íc kinh tÕph¸t triÓn vµ ®ang ph¸t triÓn. Song ®èi víi n­íc ta ®ang cßn lµ mét vÊn ®Ò míi, do n­íc ta míi chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng nªn viÖc nhËn thøc ch­a ®Çy ®ñ vÒ kinh tÕ trang tr¹i lµ ®iÒu kh«ng thÓ tr¸nh khái. Thêi gian qua c¸c lý luËn vÒ kinh tÕ trang tr¹i ®· ®­îc c¸c nhµ khoa häc trao ®æi trªn c¸c diÔn ®µn vµ c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng. Song cho tíi nay ë mçi quèc gia, mçi vïng kh¸c nhau c¸c nhµ khoa häc l¹i ®­a ra c¸c kh¸i niÖm kh¸c nhau vÒ kinh tÕ trang tr¹i. Theo mét sè nhµ khoa häc trªn thÕ giíi th× kh¸i niÖm vÒ kinh tÕ trang tr¹i nh­ sau: Lªnin ®· ph©n biÖt kinh tÕ trang tr¹i “Ng­êi chñ trang tr¹i b¸n ra thÞ tr­êng hÇu hÕt c¸c s¶n phÈm lµm ra, cßn ng­êi tiÓu n«ng th× dïng ®¹i bé phËn s¶n phÈm s¶n xuÊt ®­îc, mua b¸n cµng Ýt cµng tèt” . Quan ®iÓm cña M¸c ®· kh¼ng ®Þnh, ®iÓm c¬ b¶n cña trang tr¹i gia ®×nh lµ s¶n xuÊt hµng ho¸, kh¸c víi kinh tÕtiÓu n«ng lµ s¶n xuÊt tù cÊp tù tóc, nh­ng cã ®iÓm gièng nhau lµ lÊy gia ®×nh lµm c¬ së lµm nßng cèt. ë c¸c n­íc t­ b¶n ph¸t triÓn nh­ Mü, Anh vµ mét sè vïng l·nh thæ ë Ch©u ¸: nh­ NhËt B¶n, §µi Loan, Hµn Quèc vµ mét sè n¬i kh¸c trong khu vùc. Hä quan niÖm: “Trang tr¹i lµ lo¹i h×nh s¶n xuÊt N«ng- L©m- Ng­ nghiÖp cña hé gia ®×nh n«ng d©n sau khi ph¸ vì vá bäc s¶n xuÊt tù cÊp, tù tóc khÐp kÝn cña hé tiÓu n«ng, v­¬n lªn s¶n xuÊt nhiÒu n«ng s¶n, hµng ho¸, tiÕp cËn víi thÞ tr­êng, tõng b­íc thÝch nghi víi nÒn kinh tÕ c¹nh tranh”. Quan ®iÓm trªn ®· nªu ®­îc b¶n chÊt cña kinh tÕ trang tr¹i lµ hé n«ng d©n, nh­ng ch­a ®Ò cËp ®Õn vÞ trÝ cña chñ trang tr¹i trong toµn bé qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt s¶n phÈm cña trang tr¹i. Trªn ®©y lµ mét sè quan ®iÓm cña c¸c nhµ khoa häc trªn thÕ giíi, cßn c¸c nhµ khoa häc trong n­íc nhËn xÐt vÒ vÒ kinh tÕ trang tr¹i nh­ thÕ nµo? Sau ®©y em xin ®­îc ®Ò cËp ®Õn mét sè nhµ khoa häc trong n­íc ®· ®­a ra nh­ sau: Quan ®iÓm 1:“Kinh tÕ trang tr¹i (hay kinh tÕn«ng tr¹i, l©m tr¹i, ng­ tr¹i ,...) lµ h×nh thøc tæ chøc kinh tÕc¬ së cña nÒn s¶n xuÊt x· héi, dùa trªn c¬ së hîp t¸c vµ ph©n c«ng lao ®éng x· héi, bao gåm mét sè ng­êi lao ®éng nhÊt ®Þnh ®­îc chñ trang bá nh÷ng t­ liÖu s¶n xuÊt nhÊt ®Þnh ®Ó tiÕn hµnh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh phï hîp víi nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng vµ ®­îc nhµ n­íc b¶o hé”. Quan ®iÓm trªn ®· kh¼ng ®Þnh kinh tÕ trang tr¹i lµ mét ®¬n vÞ s¶n xuÊt hµng ho¸, c¬ së cho nÒn kinh tÕthÞ tr­êng vµ vai trß cña ng­êi chñ trang tr¹i trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh nh­ng ch­a thÊy ®­îc vai trß cña hé gia ®×nh trong c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ vµ sù ph©n biÖt gi÷a ng­êi chñ víi ng­êi lao ®éng kh¸c. Quan ®iÓm 2: “Kinh tÕ trang tr¹i lµ kinh tÕ hé n«ng d©n s¶n xuÊt hµng ho¸ ë møc ®é cao”. Quan ®iÓm trªn cho thÊy c¬ b¶n quyÕt ®Þnh cña kinh tÕ trang tr¹i lµ s¶n xuÊt hµng ho¸ ë tr×nh ®é cao nh­ng ch­a thÊy ®­îc vÞ trÝ, vai trß cña nÒn kinh tÕ trang tr¹i trong nÒn kinh tÕthÞ tr­êng vµ ch­a thÊy ®­îc vai trß cña ng­êi chñ trang tr¹i trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh. Quan ®iÓm 3 cho r»ng: “Kinh tÕ trang tr¹i lµ h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt hµng ho¸ lín trong N«ng- L©m - Ng­ nghiÖp cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕkh¸c ë n«ng th«n, cã søc ®Çu t­ lín, cã n¨ng lùc qu¶n lý trùc tiÕp qu¸ tr×nh ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh, cã ph­¬ng ph¸p t¹o ra tû suÊt sinh lîi cao h¬n b×nh th­êng trªn ®ång vèn bá ra, cã tr×nh ®é ®­a thµnh tùu khoa häc c«ng nghÖ míi kƠt tinh trong hµng ho¸ t¹o ra søc c¹nh tranh cao trªn thÞ tr­êng, mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕx· héi cao”. Quan ®iÓm trªn ®· kh¼ng ®Þnh kinh tÕthÞ tr­êng (nÒn kinh tÕhµng ho¸ ®· ph¸t triÓn cao) lµ tiÕn ®é chñ yÕu cho viÖc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i. §ång thêi kh¼ng ®Þnh vai trß vÞ trÝ cña chñ trang tr¹i trong qu¸ tr×nh qu¶n lý trùc tiÕp qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña trang tr¹i. Tõ c¸c quan ®iÓm trªn ®©y ta cã thÓ rót ra kh¸i niÖm chung vÒ kinh tÕ trang tr¹i: “ Kinh tÕ trang tr¹i lµ h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt trong N«ng-L©m- Ng­ nghiÖp, cã môc ®Ých chñ yÕu lµ s¶n xuÊt hµng ho¸, t­ liÖu s¶n xuÊt thuéc quyÒn së h÷u hoÆc quyÒn sö dông cña mét ng­êi chñ ®éc lËp, s¶n xuÊt ®­îc tiÕn hµnh trªn quy m« ruéng ®Êt vµ c¸c yÕu tè s¶n xuÊt ®­îc tËp trung ®ñ lín víi c¸ch thøc tæ chøc qu¶n lý tiÕn bé vµ tr×nh ®é kü thuËt cao ho¹t ®éng tù chñ vµ lu«n g¾n víi thÞ tr­êng. 1.2. B¶n chÊt cña kinh tÕ trang tr¹i. Tõ sau nghÞ quyÕt X cña Bé ChÝnh trÞ (Th¸ng 4 / 1998) vÒ ®æi míi kinh tÕn«ng nghiÖp, quan hÖ s¶n xuÊt trong n«ng nghiÖp n­íc ta ®­îc ®iÒu chØnh mét b­íc. Song ph¶i ®Õn nghÞ quyÕt VI cña Ban chÊp hµnh trung ­¬ng(kho¸ VI – 3/1989) hé gia ®×nh x· viªn míi ®­îc x¸c ®Þnh lµ ®¬n vÞ kinh tÕtù chñ cïng víi mét lo¹t c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ®­îc ban hµnh. Kinh tÕhé n«ng d©n n­íc ta ®· cã b­íc ph¸t triÓn ®¸ng kÓ. Mét bé phËn n«ng d©n cã vèn, kiÕn thøc, kinh nghiÖm s¶n xuÊt vµ qu¶n lý, cã ý trÝ lµm ¨n ®· ®Çu t­ vµ ph¸t triÓn N«ng - L©m - Thuû s¶n, hä trë lªn kh¸ gi¶. Trong ®ã mét sè hé chuyÓn sang s¶n xuÊt hµng ho¸. Song ®¹i bé phËn c¸c hé n«ng d©n s¶n xuÊt víi môc tiªu chñ yÕulµ ®Ó tiªu dïng, sè s¶n phÈm ®­a ra b¸n trªn thÞ tr­êng lµ s¶n phÈm d­ thÕa. Sau khi ®· dµnh cho tiªu dïng. Sè s¶n phÈm hµng ho¸ mét mÆt ch­a æn ®Þnh, cßn phô thuéc vµo kÕt qu¶ s¶n xuÊt tõng n¨m vµ møc tiªu dïng cña tõng gia ®×nh vµ mÆt kh¸c” Hä chØ b¸n c¸i mµ m×nh cã chø ch­a b¸n c¸i mµ thÞ tr­êng cÇn”. Nh­ vËy muèn ph©n biÖt kinh tÕ trang tr¹i víi kinh tÕhé n«ng d©n lµ c¨n cø vµ môc tiªu s¶n xuÊt. §èi víi hé n«ng d©n môc tiªu s¶n xuÊt cña hä lµ ®Ó tiªu dïng, s¶n xuÊt nh¾m ®¸p øng nhu cÇu ®a d¹ng vÒ l­¬ng thùc, thùc phÈm vµ c¸c nhu cÇu kh¸c cña hä. Ng­îc l¹i, môc tiªu s¶n xuÊt cña kinh tÕ trang tr¹i lµ s¶n xuÊt hµng ho¸ lín nh»m ®¸p øng yªu cÇu cña thÞ tr­êng vÒ c¸c lo¹i N«ng-L©m-Thuû s¶n, s¶n phÈm s¶n xuÊt ra lµ ®Ó b¸n. C. M¸c ®· nhÊn m¹nh “Kinh tÕ trang tr¹i b¸n ®¹i bé phËn n«ng s¶n ®­îc s¶n xuÊt ra thÞ tr­êng, c¸c hé n«ng d©n th× b¸n ra mua cµng Ýt bao nhiªu cµng tèt bÊy nhiªu. Nh­ vËy tr×nh ®é ph¸t triÓn cña kinh tÕhé n«ng d©n chØ dơng l¹i ë s¶n xuÊt hµng ho¸ ph¶i tù cung tù cÊp. §Ó cã nÒn n«ng nghiÖp s¶n xuÊt hµng ho¸ lín ph¶i chuyÓn kinh tÕhé n«ng d©n sang ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i. 2. Vai trß vµ vÞ trÝ cña kinh tÕ trang tr¹i. Trang tr¹i lµ h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt quan träng trong nÒn n«ng nghiÖp thÕ giíi, ngµy nay trang tr¹i gia ®×nh lµ lo¹i h×nh trang tr¹i chñ yÕutrong nÒn n«ng nghiÖp c¸c n­íc ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn trang tr¹i gia ®×nh cã vai trß to lín quyÕt ®Þnh trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, ë ®©y tuyÖt ®¹i bé phËn n«ng s¶n phÈm cung cÊp cho x· héi ®­îc s¶n xuÊt ra tõ c¸c trang tr¹i gia ®×nh. ë n­íc ta kinh tÕ trang tr¹i mÆc dï míi ph¸t triÓn trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. Song vai trß tÝch cùc vµ quan träng cña kinh tÕ trang tr¹i ®· thÓ hiÖn kh¸ râ nÐt c¶ vÒ mÆt kinh tÕcòng nh­ vÒ mÆt x· héi vµ m«i tr­êng. - VÒ mÆt kinh tõ, c¸c trang tr¹i gãp phÇn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tõ, ph¸t triÓn c¸c lo¹i c©y trång, vËt nu«i cã gi¸ trÞ hµng ho¸ cao, kh¾c phôc dÇn t×nh tr¹ng ph©n t¸n, t¹o nªn nh÷ng vïng chuyªn m«n ho¸ cao mÆt kh¸c qua thóc ®Èy chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ trang tr¹i gãp phÇn thóc ®Èy ph¸t triÓn c«ng nghiÖp, ®Æc biÖt c«ng nghiÖp chÕ biÕn vµ dÞch vô s¶n xuÊt ë n«ng th«n. Thùc tÕ cho thÊy viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ë nh÷ng n¬i cã ®iÒu kiÖn bao giê còng ph¸t triÓn ®i lỉn víi viÖc khai th¸c vµ sö dông mét c¸ch ®Çy ®ñ vµ hiÖu qu¶ c¸c lo¹i nguån lùc trong n«ng nghiÖp n«ng th«n so víi kinh tÕn«ng hé. Do vËy, ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i gãp phÇn tÝch cùc vµo thóc ®Èy sù t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn cña n«ng nghiÖp vµ kinh tÕn«ng th«n. - VÒ mÆt x· héi, ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i gãp phÇn quan träng lµm t¨ng sè hé giµu trong n«ng th«n, t¹o thªm viÖc lµm t¨ng thªm thu nhËp cho lao ®éng. §ỉu nµy rÊt cã ý nghÜa trong gi¸ trÞ vÊn ®Ò lao ®éng vµ viÖc lµm, mét trong nh÷ng vÊn ®Ò bøc xóc cña n«ng nghiÖp n«ng th«n n­íc ta hiÖn nay. MÆt kh¸c ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i cßn gãp phÇn thóc ®Èy ph¸t triÓn kÕt cÊu h¹ tÇng trong n«ng th«n vµ t¹o tÊm g­¬ng cho c¸c hé n«ng d©n vÒ c¸ch tæ chøc vµ qu¶n lý s¶n xuÊt kinh doanh ... do ®ã ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i gãp phÇn tÝch cùc vµo viÖc gi¸ trÞ c¸c vÊn ®Ò x· héi vµ ®æi míi bé mÆt x· héi n«ng th«n n­íc ta. - VÒ mÆt m«i tr­êng: Do s¶n xuÊt kinh doanh tù chñ vµ v× lîi Ých thiÕt thùc vµ l©u dµi cña m×nh mµ c¸c chñ trang tr¹i lu«n cã ý thøc khai th¸c hîp lý vµ quan t©m b¶o vÖ c¸c yÕu tè m«i tr­êng, tr­íc hÕt lµ trong ph¹m vi kh«ng gian sinh th¸i trang tr¹i vµ sau n÷a lµ trong ph¹m vi tõng vïng . C¸c trang tr¹i ë trung du, miÒn nói ®· gãp phÇn quan träng vµo viÖc trång rõng, b¶o vÒ rõng, phñ xanh ®Êt trång ®åi nói träc vµ sö dông hiÖu qu¶ tµi nguyªn ®Êt ®ai - nh÷ng viÖc lµm nµy ®· gãp phÇn tÝch cùc c¶i t¹o vµ b¶o vÖ m«i tr­êng sinh th¸i trªn c¸c vïng ®Êt n­íc . 3. §Æc tr­ng cña kinh tÕ trang tr¹i. Ngay tõ khi kinh tÕ trang tr¹i míi h×nh thµnh ë mét sè n­íc c«ng nghiÖp ho¸ T©y ¢u, C. M¸c d· lµ ng­êi ®Çu tiªn ®­a ra nhËn xÐt vÒ chØ râ ®Æc tr­ng c¬ b¶n cña kinh tÕ trang tr¹i víi kinh tÕtiÓu n«ng. Ng­êi chñ trang tr¹i s¶n xuÊt vµ b¸n tÊt c¶, kÓ c¶ thøc gièng. Cßn ng­êi tiÓu n«ng s¶n xuÊt vµ tù tiªu thô hÇu hÕt c¸c s¶n phÈm lµm ra vµ mua b¸n cµng Ýt cµng tèt. - Tr¶i qua hµng thÕ kû, ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i thùc tÕ ®· chøng minh ®Æc tr­ng c¬ b¶n cña kinh tÕ trang tr¹i lµ s¶n xuÊt n«ng s¶n hµng ho¸ theo nhu cÇu cña thÞ tr­êng. - Cã sù tËp trung tÝch tô cao h¬n râ rÖt so víi møc b×nh qu©n cña hé kinh tÕë tõng vïng vÒ c¸c ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt nh­ ®Êt ®ai, vèn, lao ®éng. - Ng­êi chñ trang tr¹i còng ph¸t triÓn lµ ng­êi trùc tiÕp s¶n xuÊt qu¶n lý. - S¶n xuÊt ®i vµo chuyªn m«n ho¸ cao h¬n, ¸p dông nhiÒutiÕn bé khoa häc kü thuËt, lªn gi¸ trÞ s¶n phÈm thu nhËp vµ gi¸ trÞ s¶n phÈm hµng ho¸ ngµy cµng t¨ng. - C¸c tµi s¶n còng nh­ s¶n phÈm thuéc quyÒn së h÷u gia ®×nh vµ ®­îc ph¸p luËt b¶o hé. 4. Tiªu chÝ nhËn d¹ng kinh tÕ trang tr¹i. §Ó x¸c ®Þnh mét ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh c¬ së trong n«ng nghiÖp cã ph¶i lµ trang tr¹i hay kh«ng, th× ph¶i cã tiªu chÝ ®Ó nhËn d¹ng trang tr¹i cã c¨n cø khoa häc. tiªu chÝ nhËn d¹ng trang tr¹i cÇn ph¶i hµm chøa ®­îc ®Æc tr­ng c¬ b¶n cña trang tr¹i, nh»m ®¶m b¶o tÝnh chÝnh x¸c cña viÖc nhËn d¹ng trang tr¹i, chóng ta ®i vµo x¸c ®Þnh c¸c tiªu chÝ vÒ mÆt ®Þnh tÝnh còng nh­ mÆt ®Þnh l­îng cña trang tr¹i. VÒ mÆt ®Þnh tÝnh, tiªu chÝ trang tr¹i biÓu hiÖn ®Æc tr­ng c¬ b¶n cña trang tr¹i lµ s¶n xuÊt n«ng s¶n hµng ho¸. VÒ mÆt ®Þnh l­îng, tiªu chÝ nhËn d¹ng trang tr¹i th«ng qua c¸c chØ tiªu cô thÓ nh»m ®Ó nhËn d¹ng, ph©n biÖt lo¹i c¬ së s¶n xuÊt nµo ®­îc coi lµ trang tr¹i, lo¹i c¬ së nµo kh«ng ®­îc coi lµ trang tr¹i vµ ®Ó ph©n lo¹i gi÷a c¸c trang tr¹i víi nh­ vÒ quy m«. C¸c lo¹i chØ tiªu cô thÓ chñ yÕuth­êng dïng ®Ó x¸c ®Þnh tiªu chÝ ®Þnh h­íng cña trang tr¹i lµ tû suÊt hµng ho¸, khèi l­îng vµ gi¸ trÞ s¶n l­îng n«ng s¶n hµng ho¸ vµ c¸c chØ sè phô, bæ sung th­êng dïng lµ quy m« ®Êt trång trät, sè ®Çu gia sóc, gia cÇm ch¨n nu«i, quy m« vèn ®Çu t­, quy m« lao ®éng sö dông, thu nhËp trªn ®¬n vÞ ®Êt ®ai, lao ®éng, vèn ®Çu t­... Tuy nhiªn trong thùc tÕ th­êng chØ chän 1, 2 chØ sè tiªu biÓu nhÊt chØ râ ®­îc, l­îng hµng ho¸ ®­îc ®Æc tr­ng c¬ b¶n nhÊt cña trang tr¹i vµ dÔ nhËn biƠt nhÊt. Trªn thÕ giíi, ®Ó nhËn d¹ng thÕ nµo lµ mét trang tr¹i, ë c¸c n­íc phæ biƠn chØ sö dông tiªu chÝ ®Þnh tÝnh chung cã ®Æc tr­ng lµ s¶n xuÊt n«ng s¶n hµng ho¸, kh«ng ph¶i lµ s¶n xuÊt tù tóc. ChØ cã mét sè Ýt n­íc sö dông tiªu chÝ ®Þnh l­îng nh­ (Mü, Trung quèc). ë Mü tr­íc ®©y cã quy ®Þnh mét c¬ së s¶n xuÊt ®­îc coi lµ trang tr¹i khi cã gi¸ trÞ s¶n l­îng n«ng s¶n hµng ho¸ ®¹t 250USD trë lªn vµ hiÖn nay quy ®Þnh lµ 1000USD trë lªn. ë Trung Quèc quy ®Þnh tiªu chÝ cña c¸c hé chuyªn (t­¬ng tù nh­ trang tr¹i ) cã tû suÊt hµng ho¸, 70 - 80% trë lªn vµ gi¸ trÞ s¶n l­îng hµng ho¸ cao gÊp 2 - 3 lÇn b×nh qu©n cña c¸c hé n«ng d©n. ë ViÖt Nam, kinh tÕ trang tr¹i míi h×nh thµnh trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, nh÷ng ®· cã sù hiÖn diÖn hÇu hÕt c¸c ngµnh s¶n xuÊt, N«ng, L©m nghiÖp, ë c¸c vïng kinh tÕvíi c¸c quy m« vµ ph­¬ng thøc s¶n xuÊt kinh doanh ®a d¹ng, nh­ng vµ lµ vÊn ®Ò míi nªn ch­a x¸c ®Þnh ®­îc tiªu chÝ cô thÓ ®Ó nhËn d¹ng vµ ph©n lo¹i trang tr¹i vÒ ®Þnh tÝnh vµ ®Þnh l­îng. §Ó x¸c ®Þnh thÕ nµo lµ trang tr¹i ë n­íc ta, tr­íc hÕt nªn sö dông tiªu chÝ ®Þnh tÝnh, lÊy ®Æc tr­ng s¶n xuÊt n«ng s¶n hµng ho¸ lµ chñ yÕunh­ kinh nghiÖm cña c¸c n­íc, kh¸c víi tiÓu n«ng s¶n xuÊt tù tóc kh«ng ph¶i lµ trang tr¹i. VÒ ®Þnh l­îng lÊy chØ sè tû suÊt hµng ho¸ tõ 70 - 75% trë lªn vµ gi¸ trÞ s¶n l­îng hµng ho¸ v­ît tréi gÊp 3 - 5 lÇn so víi hé n«ng d©n trung b×nh (trong n­íc, trong vïng, trong ngµnh s¶n xuÊt). VÒ quy m« c¸c yÕu tè s¶n xuÊt cña trang tr¹i n­íc ta hiÖn x¸c ®Þnh lµ: - Quy m« vèn tõ 40 triÖu ®ång trë lªn ®èi víi trang tr¹i phƯa B¾c vµ Duyªn H¶i mỉn trung vµ 50 triÖu ®ång trë lªn ®èi víi trang tr¹i Nam Bé vµ T©y Nguyªn. - Quy m« ®Êt ®ai: DiÖn tÝch c©y hµng n¨m tõ 2 ha ®èi víi trang tr¹i phƯa B¾c vµ 3 ha ®èi víi trang tr¹i Nam Bé. - §èi víi trang tr¹i ch¨n nu«i, sè ®Çu gia sóc quy ®Þnh cña tiªu chÝ trang tr¹i lµ tõ 10 con trë lªn ®èi víi trang tr¹i ch¨n nu«i bß s÷a, 100 con trë lªn ®èi víi trang tr¹i ch¨n nu«i lîn, nghÜa lµ tæng ®µn lîn cña trang tr¹i ph¶i lµ 200 con trªn 1 n¨m, v× th«ng th­êng mçi n¨m nu«i 2 løa. 5.®iÒu kiÖn ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña kinh tÕ trang tr¹i. Kinh tÕ trang tr¹i lµ s¶n phÈm tÊt yÕu cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ ®­îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ë c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®i lªn c«ng nghiÖp ho¸. Nã lµ ®éi qu©n tù chñ s¶n xuÊt n«ng s¶n hµng ho¸ ë c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn vµ lµ ®éi xung kÝch trong s¶n xuÊt n«ng s¶n hµng ho¸ ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. Kinh tÕ trang tr¹i ë mét quèc gia ®­îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn khi héi tô nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn vµ ®ñ. - ®iÒu kiÖn cÇn ®èi víi trang tr¹i (®iÒu kiÖn vÜ m«) + Quèc gia ®ã ph¶i cã nÒn kinh tÕ®· chuyªn m«n ho¸ hoÆc trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸. + Mçi quèc gia cã nÒn kinh tÕthÞ tr­êng hoµn chØnh, trong ®ã thÞ tr­êngn«ng nghiÖp ®Çu vµo, ®Çu ra ®Òu lµ hµng ho¸ . + Nhµ n­íc c«ng nhËn vµ khuyÕn khÝch ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i. - ®iÒu kiÖn ®ñ ®èi víi kinh tÕ trang tr¹i. + Cã mét bé phËn d©n c­ cã nguyÖn väng, së thÝch ho¹t ®éng s¶n xuÊt n«ng s¶n hµng ho¸. Ho¹t ®éng kinh doanh trang tr¹i. + Ng­êi chñ ph¶i cã tr×nh ®é kiÕn thøc qu¶n lý kinh tÕ trang tr¹i s¶n xuÊt hµng ho¸. + Cã tiÒm n¨ng vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt kinh doanh (vèn ®Êt ®ai, thiÕt bÞ). Vèn s¶n xuÊt bao gåm vèn tù cã vèn ®i vay trong ®ã vèn tù cã ph¶i chiÕm phÇn lín ph¶i cã ®ñ vèn th× c¸c ý ®å cña chñ míi cã kh¶ n¨ng thùc thi. Cßn ®Êt ®ai lµ ®iÒu kiÖn quan träng, lµ tiÕn ®é cho viÖc h×nh thµnh trang tr¹i. Kh«ng cã ®Êt ®ai th× kh«ng thÓ coi lµ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Nh÷ng ®iÒu kiÖn trªn kh«ng ®ßi hái ph¶i thËt ®Çy ®ñ ®ång bé, hoµn chØnh ngay tõ ®Çu mµ cã sù biÕn ®éng vµ ph¸t triÓn qua tõng giai ®o¹n. ë ViÖt Nam, sù ra ®êi cña h×nh thøc kinh tÕ trang tr¹i gia ®×nh ®­îc b¾t nguån tõ c¸c chÝnh s¸ch ®æi míi kinh tÕn nãi chung vµ chuyÓn ®æi c¬ cÊu n«ng nghiÖp n«ng th«n nãi riªng trong tõng n¨m gÇn ®©y. ChØ thÞ 100 cña Ban bÝ th­ (31/10/1981) vÒ kho¸n s¶n phÈm ®Õn nhËm vµ ng­êi lao ®éng cho phÐp gia ®×nh chñ ®éng sö dông mét phÇn lao ®éng vµ thu nhËp song ch­a thay ®æi g× vÒ quan hÖ së h÷u vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt, vÉn gi÷ chÕ ®é ph©n phèi theo ngµy c«ng. TiÕp ®Õn lµ nghÞ quyÕt 10 cña Bé chÝnh trÞ (5/4/1988) ®· n©ng cao møc tù chñ kinh doanh cña héi x· viªn trªn c¶ 3 mÆt. T­ liÖu s¶n xuÊt, ®­îc giao kho¸n ruéng ®Êt tõ 15 n¨m trë lªn, kh«ng bÞ h¹n chÕ viÖc mua s¾m t­ liÖu kh¸c, tr©u, bß vµ nhiÒuc«ng cô lao ®éng thuéc tµi s¶n tËp thÓ ®­îc chuyÓn thµnh së h÷u cña x· viªn, tæ chøc lao ®éng, tù ®¶m nhËn phÇn lín c¸c kh©u trong quy tr×nh s¶n xuÊt vµ ph©n phèi (ngoµi phÇn ®ãng găp vµ trao ®æi tho¶ thuËn víi c¸c hîp t¸c x·, x· viªn h­ëng toµn bé phÇn thu nhËp cßn l¹i xo¸ bá chÕ ®é hîp t¸c ph©n phèi theo ngµy c«ng).Tõ chç chØ ®­îc lµm chñ phÇn kinh tÕgia ®×nh víi tÝnh c¸ch lµ s¶n phÈm phô, qua kho¸n 100 ®Õn10 hé x· viªn ®· trë thµnh chñ thÓ chÝnh trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. ®ång thêi víi viÖc thÕa nhËn hé gia ®×nh n«ng d©n lµ mét ®¬n vÞ kinh tÕtù chñ, ®¶ng vµ nhµ n­íc tõng b­íc t¹o dùng m«i tr­êng thÓ chÕ thuËn lîi cho kinh tÕhé gia ®×nh tù do ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ dÞch vô, b×nh ®¼ng trong c¸c quan hÖ kinh tõ. X¸c ®Þnh nÒn kinh tÕn­íc ta tån t¹i nhiÒuthµnh phÇn kinh tÕcïng tham gia s¶n xuÊt ph¸t triÓn theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc. LuËt ®Êt ®ai ®­îc Quèc Héi th«ng qua ngµy 14/7/1993 thùc hiÖn viÖc giao ®Êt l©u dµi trong hé n«ng d©n, thÕa nhËn n«ng d©n cã 5 quyÒn sö dông ®Êt. Ngoµi ra nhµ n­íc cßn ban hµnh c¸c chÝnh s¸ch, c¸c ch­¬ng tr×nh dù ¸n nh»m hç trî vèn cho c¸c hé n«ng d©n lµm giµu vµ ph¸t triÓn kinh tÕnh­: chØ thÞ sè 202- vÒ cho vay vèn s¶n xuÊt N«ng - L©m nghiÖp ®Õnhé s¶n xuÊt. QuyÕt ®Þnh 327 - CT...råi quyÕt ®Þnh Trung ­¬ng V kho¸ 7, nghÞ quyÕt trung ­¬ng I kho¸ VIII ®· v¹ch ra ®­êng lèi chiƠn l­îc, t¹o ra b­íc ngoÆt c¬ b¶n cho sù ®æi míi vµ ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, n«ng th«n nh­ ph¸t triÓn kinh tÕhµng ho¸ nhiÒuthµnh phÇn, chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕn«ng nghiÖp, n«ng th«n nh­ ph¸t triÓn kinh tÕhµng ho¸ nhiÒuthµnh phÇn, chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕn«ng nghiÖp theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸, g¾n t¨ng tr­ëng kinh tÕvíi ph¸t triÓn b̉n v÷ng vµ toµn diÖn kinh tÕx· héi ë ®Þa ph­¬ng. §­êng lèi chiƠn l­îc trªn ®· gi¶i ph¸p vµ ph¸t huy triÖt ®Ó mäi tiÒm n¨ng kinh tÕhé gia ®×nh n«ng d©n trong ®iÒu kiÖn kinh tÕthÞ tr­êng, chuÈn bá nh÷ng ®iÒu kiÖn chƯn muåi cho sù ra ®êi cña mét h×nh thøc kinh tÕmíi: kinh tÕ trang tr¹i. §Ơn nay kinh tÕ trang tr¹i ®· ®­îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn trªn kh¾p c¸c vïng cña c¶ n­íc, ®Æc biÖt ph¸t triÓn m¹nh ë miÒn nam, trung du vµ miÒn nói, ven biÓn. §· xuÊt hiÖn m« h×nh trang tr¹i nh­: trang tr¹i thuÇn n«ng, trang tr¹i thuÇn l©m nghiÖp, trang tr¹i chuyªn ch¨n nu«i, trang tr¹i chuyªn nu«i trång thuû s¶n, trang tr¹i ph¸t triÓn tæng hîp n«ng l©m nghiÖp, n«ng ng­ nghiÖp, n«ng l©m ng­ nghiÖp, kÕt hîp víi c«ng nghiÖp - tiÓu thñ c«ng nghiÖp hoÆc dÞch vô... II. Vµi nÐt vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ë mét sè n­íc trªn thÕ giíi. Trªn thÕ giíi kinh tÕ trang tr¹i xuÊt hiÖn tõ cuèi thÕ kû thø XVII ®Çu thÕ kû XVIII, tr¶i qua vµi thÕ kû tån t¹i vµ ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ®­îc kh¼ng ®Þnh lµ m« h×nh kinh tÕphï hîp ®¹t hiÖu qu¶ cao trong s¶n xuÊt n«ng l©m ng­ nghiÖp, ë mçi khu vùc, mçi quèc gia ®Òu cã ®iÒu kiÖn tù nhiªn kh¸c nhau, phong tôc tËp qu¸n kh¸c nhau cho nªn cã c¸c m« h×nh trang tr¹i kh¸c nhau. Lo¹i h×nh trang tr¹i gia ®×nh sö dông søc lao ®éng trong gia ®×nh lµ chÝnh , kÕt hîp thuª nh©n c«ng phô theo mïa vô, lµ m« h×nh s¶n xuÊt phæ biƠn trong nÒn n«ng nghiÖp thÕ giíi. Ch©u ©u c¸i n«i cña cuéc c¸ch m¹ng c«ng nghiÖp lÇn I ®· xuÊt hiÖn h×nh thøc tæ chøc trang tr¹i n«ng nghiÖp s¶n xuÊt hµng ho¸ thay thÕ cho h×nh thøc s¶n xuÊt tiÓu n«ng vµ h×nh thøc ®iÒn trang cña c¸c thÕ lùc phong kiÕn quý téc. ë n­íc anh ®Çu thÕ kû th­ XVII sù tËp trung ruéng ®Êt ®· h×nh thµnh nªn nh÷ng xÝ nghiÖp c«ng nghiÖp t­ b¶n tËp trung trªn quy m« réng lín cïng víi viÖc sö dông lao ®éng lµm thuª. Mäi ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh n«ng nghiÖp ë ®©y gièng nh­ m« h×nh ho¹t ®éng cña c¸c c«ng x­ëng c«ng nghiÖp, thùc tÕ cho thÊy, s¶n xuÊt n«ng nghiÖp tËp trung, quy m« vµ sö dông nhiÒu lao ®éng lµm thuª ®· kh«ng dÔ dµng mang l¹i hiÖu qu¶ mong muèn. Sang ®Çu thÕ kü XX, lao ®éng n«ng nghiÖp b¾t ®Çu gi¶m, nhiÒun«ng tr¹i ®· b¾t ®Çu gi¶m lao ®éng lµm thuª. Khi Êy th× 70 - 80% n«ng tr¹i gia ®×nh kh«ng thuª lao ®éng. §©y lµ thêi kú thÞnh v­îng cña n«ng tr¹i gia ®×nh, v× khi lao ®éng n«ng nghiÖp gi¶m th× sù ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp, dÞch vô ®· thu hót lao ®éng nhanh h¬n ®é t¨ng cña lao ®éng n«ng nghiÖp. TiÕp theo n­íc Anh, c¸c n­íc: Ph¸p, ư, Hµ lan, §an m¹ch, Thu₫ ®iÓn... sù xuÊt hiÖn vµ ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i gia ®×nh ngµy cµng t¹o ra nhiÒun«ng s¶n hµng ho¸, ®¸p øng nhu cÇu cña c«ng nghiÖp ho¸. Víi vïng B¾c Mü xa x«i míi ®­îc t×m ra sau ph¸t kiÖn ®ua lª vÜ ®¹i, dßng ng­êi khÈu thùc tÕ Ch©u ¢u vÉn tiÕp tôc chuyÓn ®ÕnB¾c Mü vµ chÝnh c«ng cuéc khÈu thùc trªn quy m« réng lín ®· më ®­êng cho kinh tÕ trang tr¹i ë B¾c Mü ph¸t triÓn. ë Ch©u ¸, chÕ ®é phong kiÕn l©u dµi kinh tÕn«ng nghiÖp s¶n xuÊt hµng ho¸ ra ®êi chËm h¬n. Tuy vËy, vµo cuèi thÕ kû thø XIX vµ ®Çu thÕ kû thø XX sù x©m nhËp cña t­ b¶n ph­¬ng t©y vµo c¸c n­íc Ch©u ¸, cïng viÖc thu nhËp ph­¬ng thøc s¶n xuÊt kinh doanh t­ b¶n chñ nghÜa ®· lµm nÈy sinh h×nh thøc kinh tÕ trang tr¹i trong n«ng nghiÖp. Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ë c¸c n­íc trªn thÕ giíi ®· cã sù biÕn ®éng lín vÒ quy m«, sè l­îng vµ c¬ cÊu trang tr¹i. N­íc Mü lµ n¬i cã kinh tÕ trang tr¹i rÊt ph¸t triÓn. N¨m 1950 ë Mü cã 5648000 trang tr¹i vµ gi¶m dÇn sè l­îng ®Õn n¨m 1960 cßn 3962000 trang tr¹i. Trong khi ®ã diÖn tÝch b×nh qu©n cña trang tr¹i t¨ng lªn, n¨m 1950 lµ 56 ha, n¨m 1960 lµ 120 ha n¨m 1970 lµ 151 ha n¨m 1992 lµ 198,7 ha. N­íc Anh n¨m 1950 lµ 543000 trang tr¹i, ®Õn n¨m 1957 cßn 254000 trang tr¹i. Tèc ®é gi¶m b×nh qu©n trang tr¹i hµng n¨m lµ 2,1%. N­íc Ph¸p n¨m 1955 cã 2285000 trang tr¹i, ®Õn n¨m 1993 chØ cßn 801400 trang tr¹i. Tèc ®é gi¶m b×nh qu©n hµng n¨m lµ 2,7%. DiÖn tÝch b×nh qu©n cña c¸c trang tr¹i qua c¸c n¨m cã xu h­íng t¨ng lªn ë Anh n¨m 1950 diÖn tÝch b×nh qu©n 1 trang tr¹i lµ 36 ha, n¨m 1987 lµ 71 ha. ë ph¸p n¨m 1955 diÖn tÝch b×nh qu©n 1 trang tr¹i lµ 14 ha ®Õn n¨m 1993 lµ 35ha. Céng hoµ liªn bang §øc n¨m 1949 lµ 11 ha n¨m 1985 lµ 15 ha, Hµ Lan n¨m 1960 lµ 7 ha ®Õn n¨m 1987 lµ 16 ha. Nh­ vËy ë c¸c n­íc T©y ©u vµ Mü sè l­îng c¸c trang tr¹i ®Òu cã xu h­íng gi¶m cßn quy m« cña trang tr¹i l¹i t¨ng ë Ch©u ¸, kinh tÕ trang tr¹i cã nh÷ng ®Æc ®iÓm kh¸c víi trang tr¹i ë c¸c n­íc T©y ©u vµ Mü. Do ®Êt canh t¸c trªn ®Çu ng­êi thÊp, b×nh qu©n 0,15 ha/ng­êi. §Æc biÖt lµ c¸c n­íc vïng §«ng ¸ nh­: §µi Loan 0,047 ha/ng­êi, Malaixia lµ 0,25 ha/ng­êi, Hµn quèc 0,053 ha/ng­êi, NhËt b¶n lµ 0,035 ha/ng­êi trong khi ®ã ë c¸c quèc gia vµ vïng l·nh thæ nµy d©n sè ®«ng lªn cã ¶nh h­ëng ®Õnquy m« trang tr¹i. ë c¸c n­íc Ch©u ¸ cã nÒn kinh tÕph¸t triÓn nh­ NhËt B¶n, §µi Loan. Hµn Quèc, sù ph¸t triÓn trang tr¹i diÔn ra theo quy luËt sè l­îng trang tr¹i gi¶m, quy m« trang tr¹i t¨ng. NhËt B¶n: n¨m 1950 sè trang tr¹i lµ 6176000 ®Õn n¨m 1993 sè trang tr¹i cßn 3691000. Sè l­îng trang tr¹i gi¶m b×nh qu©n hµng n¨m lµ 1,2%.DiÖn tÝch trang tr¹i b×nh qu©n n¨m 1950 lµ 0,8 ha n¨m 1993 t¨ng lªn lµ 1,38 ha, tèc ®é t¨ng b×nh qu©n lµ 1,3%. ë §µi loan vµ Hµn Quèc trang tr¹i còng ph¸t triÓn ph¸t triÓn theo quy luËt chung: khi b­íc vµo c«ng nghiÖp ho¸ th× trang tr¹i ph¸t triÓn nhanh , khi c«ng nghiÖp ®· ph¸t triÓn th× trang tr¹i ®· gi¶m vÒ sè l­îng ( xem biÓu sè 1.2) BiÓu sè 1: Sù ph¸t triÓn trang tr¹i ë §µi Loan. Nh­ vËy lóc b¾t ®Çu, c«ng nghiÖp ho¸ ®· t¸c ®éng tÝch cùc ®Õns¶n xuÊt N«ng - L©m nghiÖp do ®ã sè l­îng c¸c trang tr¹i t¨ng nhanh. Nh­ng khi c«ng nghiÖp ho¸ ®Õnmøc t¨ng cao th× mét mÆt c«ng nghiÖp thu hót lao ®éng tõ n«ng nghiÖp mÆt kh¸c nã l¹i t¸c ®éng lµm t¨ng n¨ng lùc s¶n xuÊt cña c¸c trang tr¹i b»ng viÖc trang bÞ m¸y mãc thiÕt bÞ thay thÕ lao ®éng thñ c«ng, ®ång thêi trong n«ng nghiÖp sö dông ngµy cµng nhiÒuc¸c chÕ phÈm c«ng nghiÖp. Do vËy sè l­îng c¸c trang tr¹i gi¶m ®i nh­ng quy m« diÖn tÝch, ®Çu ®éng vËt nu«i l¹i t¨ng lªn, tÊt nhiªn cßn cã sù t¸c ®éng cña thÞ tr­êng thÓ hiÖn ë nhu cÇu vÒ sè l­îng, chÊt l­îng s¶n phÈm tõ n«ng nghiÖp t¨ng nhanh, ng­êi lao ®éng, chñ trang tr¹i tÝch luü nhiÒukinh nghiÖm còng nh­ tr×nh ®é v¨n ho¸, tr×nh ®é chuyªn m«n còng ph¸t triÓn ®­îc n©ng cao. - Ruéng ®Êt: PhÇn lín trang tr¹i s¶n xuÊt trªn ruéng ®Êt thuéc së h÷u cña gia ®×nh. Nh­ng còng ph¸t triÓn cã nh÷ng trang tr¹i ph¶i h×nh thµnh mét phÇn ruéng ®Êt hoÆc toµn bé tuú thuéc vµo tõng ng­êi, ë Ph¸p n¨m 1990: 70% trang tr¹i gia ®×nh cã ru«ng ®Êt riªng, 30% trang tr¹i ph¶i l·nh canh mét phÇn hay toµn bé. ë Anh: 60% trang tr¹i cã ruéng ®Êt riªng, 22% lÜnh canh mét phÇn, 18% lÜnh canh toµn bé. ë §µi Loan n¨m 1981: 84% trang tr¹i cã ruéng ®Êt riªng, 9% trang tr¹i lÜnh canh mét phÇn vµ 7% lÜnh canh toµn bé. - Vèn s¶n xuÊt : trong s¶n xuÊt vµ dÞch vô, ngoµi nguån vèn tù cã c¸c chñ trang tr¹i cßn sö dông vèn vay cña ng©n hµng nhµ n­íc vµ t­ nh©n, tiÒn mua hµng ch̃u c¸c lo¹i vËt t­ kü thuËt cña c¸c cöa hµng vµ c«ng ty dÞch vô. N¨m 1960 vèn vay tÝn dông cña c¸c trang tr¹i Mü lµ 20 tû USD, n¨m 1970 lµ 54,5 tû USD b»ng 3,7 lÇn thu nhËp thuÇn tói cña c¸c trang tr¹i vµ n¨m 1985 b»ng 6 lÇn thu nhËp cña c¸c trang tr¹i. - M¸y mãc vµ trang thiÕt bÞ phôc vô s¶n xuÊt: ë ch©u ¢u 70% trang tr¹i gia ®×nh mua m¸y dïng riªng. ë Mü 35 % sè trang tr¹i, ë MiÒn B¾c, 75% trang tr¹i ë Mỉn t©y, 52% trang tr¹i ë miÒn nam cã m¸y riªng. NhiÒutrang tr¹i lín ë mü, T©y §øc, sö dông m¸y tÝnh ®iÖn tö ®Ó tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh trång trät vµ ch¨n nu«i. Cßn ë Ch©u ¸ nh­ NhËt B¶n, n¨m 1985 cã 67% sè trang tr¹i cã m¸y kÐo nhá vµ 20% cã m¸y kÐo lín ë §µi Loan n¨m 1981 b×nh qu©n mét trang tr¹i cã m¸y kÐo 2 b¸nh lµ 0,12 chiÕc, m¸y c©y 0,05 chiÕc, m¸y liªn hîp thu ho¹ch 0,02 chiÕc, m¸y sÊy 0,03 chiÕc, víi viÖc trang bÞ m¸y mãc nh­ trªn, c¸c trang tr¹i ë §µi Loan ®· c¬ giíi ho¸ 95% c«ng viÖc lµm ®Êt, 91% c«ng viÖc cÊy lóa 80% gÆt ®Ëp vµ 50% viÖc sÊy h¹t. T¹i Hµn Quèc, ®Õn n¨m 1983 trang bÞ m¸y kÐo nhá 2 b¸nh, m¸y b¬m n­íc, m¸y ®Ëp lóa ®· v­ît møc ®Ò ra ®èi víi n¨m 1986 vµ 30% c¸c trang tr¹i ®· cã 3 m¸y n«ng nghiÖp, m¸y kÐo nhá, 23% sö dông chung m¸y kÐo lín. ë Philippin 31% trang tr¹i sö dông chung «t« vËn t¶i ë n«ng th«n, 10% sö dông chung m¸y b¬m n­íc vµ 10% sö dông chung m¸y tuèt lóa, viÖc sö dông chung ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕcao h¬n. - Lao ®éng: do møc ®é c¬ giíi ho¸ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®¹t møc ®é cao lªn sè l­îng vµ tû lÖ lao ®éng lµm viÖc trong c¸c trang tr¹i ë c¸c n­íc ph¸t triÓn vµ chØ chiÕm 10% tæng lao ®éng x· héi ë Mü c¸c trang tr¹i cã thu nhËp 100.000USD/n¨m kh«ng thuª lao ®éng, c¸c trang tr¹i cã thu nhËp tõ 100.000- 500.000USD/n¨m thuª tõ 1 - 2 n¨m lao ®éng. ë T©y ¢u vµ B¾c Mü, b×nh qu©n 1 trang tr¹i cã quy m« diÖn tÝch tõ 25 - 30 ha chØ sö dông 1 - 2 lao ®éng gia ®×nh vµ 1 - 2 lao ®éng thuª ngoµi lµm theo thêi vô. ë Ch©u ¸ nh­ NhËt B¶n: n¨m 1990 mçi trang tr¹i cã kho¶ng 3 lao ®éng, nh­ng chØ cã 1/3 lao ®éng lµm n«ng nghiÖp. ë §µi Loan n¨m 1985, mçi trang tr¹i cã 1,3 lao ®éng, sè lao ®éng d­ thÕa ®i lµm viÖc ngoµi n«ng nghiÖp, hoÆc lµm n«ng nghiÖp mét phÇn cßn mét sè n­íc ®ang ph¸t triÓn ë Ch©u ¸ tèc ®é t¨ng d©n sè trong thêi kú c«ng nghiÖp ho¸ vÉn nhanh. V× vËy viÖc rót lao ®éng ra khái n«ng nghiÖp rÊt khã kh¨n lµm cho mét sè n­íc quy m« trang tr¹i còng ph¸t triÓn t¨ng vµ n«ng d©n. - C¬ cÊu trong tæng thu nhËp cña c¸c trang tr¹i còng ph¸t triÓn cã sù biÕn ®æi: trang tr¹i chuyªn m«n lµm n«ng nghiÖp th× gi¶m xuèng, cßn trang tr¹i lµm mét phÇn l©m nghiÖp. KÕt hîp víi ngµnh nghÒ phi n«ng nghiÖp l¹i t¨ng lªn. ë NhËt B¶n n¨m 1945 cã 53,4% trang tr¹i chuyªn lµm n«ng nghiÖp 46,5% trang tr¹i lµm mét phÇn n«ng nghiÖp t¨ng lªn 85%. C¬ cÊu thu nhËp cña trang tr¹i còng ph¸t triÓn vËy, n¨m 1954 trong tæng thu th× thu nhËp phi n«ng nghiÖp ë §µi Loan n¨m 1955 cã 40% trang tr¹i chuyªn lµm n«ng nghiÖp vµ 60% ,lµm mét phÇn n«ng nghiÖp nh­ng ®Õn n¨m 1980 trang tr¹i chuyªn n«ng nghiÖp chiÕm 9% cßn 91 % lµm mét phÇn n«ng nghiÖp kÕt hîp víi ngµnh ngh̉ phi n«ng nghiÖp. Nh­ vËy c¬ cÊu thu nhËp cña c¸c trang tr¹i chuyªn lµm n«ng nghiÖp ngµy cµng gi¶m, cßn c¸c trang tr¹i lµm 1 phÇn n«ng nghiÖp vµ phi n«ng nghiÖp th× l¹i t¨ng lªn. - Quan hÖ cña trang tr¹i trong céng ®ång: Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña trang tr¹i ch̃u t¸c ®éng lín cña c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt (t­ nh©n, HTX, nhµ n­íc...) vµ c¸c ®¬n vÞ dÞch vô (Ng©n hµng th«ng tin liªn l¹c...) trªn ®̃a bµn. Trang tr¹i mua tõ thÞ tr­êng c¸c hµng ho¸ phôc vô cho s¶n xuÊt vµ ®êi sèng ®ång thêi b¸n ra thÞ tr­êng n«ng s¶n phÈm mµ m×nh s¶n xuÊt ra. S¶n xuÊt cµng ph¸t triÓn th× mèi quan hÖ cña trang tr¹i víi thÞ tr­êng vµ c¸c tæ chøc trªn ®̃a bµn ngµy cµng chÆt chÏ vµ kh«ng thÓ thay thÕ. ë NhËt b¶n hiÖn nay 99,20% sè trang tr¹i gia ®×nh tham gia c¸c ho¹t ®éng cña trªn 4000 HTX n«ng nghiÖp ë c¸c c¬ së lµng, x·, cã hÖ thèng däc trªn huyÖn, tØnh vµ c¶ n­íc. C¸c HTX nµy thùc hiÖn viÖc cung øng ®Çu vµo, tiªu thô s¶n phÈm cña c¸c trang tr¹i. ë §µi Loan h×nh thµnh mét hÖ thèng ®­a tiÕn bé KHKT vÒ s¶n xuÊt tíi tõng lµng x· nh­ trung t©m m¹ (RNC). N¨m 1990 cã 1785 NRC phôc vô toµn bé diÖn tÝch cÊy lóa 2 vô cña §µi Loan. Ngoµi ra cßn tæ chøc nhiÒuh×nh thøc kÕt hîp nh­: HiÖp héi nh÷ng chñ trang tr¹i, hiÖp héi sö dông n­íc, hiÖp héi nh÷ng ng­êi ®¸nh c¸ nh÷ng HTX tiªu thô qu¶. ë Mü c¸c trang tr¹i ho¹t ®éng lu«n cã quan hÖ víi hÖ thèng - tæ hîp c«ng n«ng nghiÖp AG RYBUSYNESS bao gåm c¸c ngµnh: s¶n xuÊt, chÕ biÕn ,dÞch vô kü thuËt vµ tiªu thô n«ng s¶n. Ngoµi ra c¸c trang tr¹i cßn cã mèi quan hÖ víi HTX tƯn dông, HTX cung øng vËt t­ kü thuËt HTX tiªu thô... c¸c HTX nµy ®· cung cÊp cho c¸c trang tr¹i 30 % l­îng ph©n băn, 27% thøc ¨n gia sóc vµ ®¶m b¶o tiªu th̃ trªn 30% s¶n l­îng n«ng s¶n do trang tr¹i s¶n xuÊt Ngoµi ra sù ph¸t triÓn cña c¸c trang tr¹i cßn cã sù t¸c ®éng lín cña c¸c chÝnh s¸ch vµ ph¸p luËt cña chÝnh phñ ban hµnh. ë Ph¸p cuéc c¸ch m¹ng n¨m 1789, ruéng ®Êt cña c¸c ®̃a chñ lín ®· chuyÓn cho n«ng d©n vµ nhµ t­ b¶n. ë NhËt B¶n nhµ n­íc cho c¸c trang tr¹i vay vèn tƯn dông l·i suÊt thÊp tõ 3,5 - 7,5% / n¨m ®Ó t¸i t¹o ®ång ruéng, mua s¾m m¸y mãc. Nhµ n­íc trî cÊp cho c¸c n«ng tr¹i 1/2 ®Õn1/3 gi¸ b¸n c¸c lo¹i m¸y mãc n«ng nghiÖp mµ nhµ n­íc cÇn khuyÕn khÝch. BƠn c¹nh ®ã cßn cã c¸c chÝnh s¸ch æn ®Þnh vµ gi¶m t« ®Ó khuyÕn khÝch s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, chÝnh s¸ch ®Çu t­ x©y dùng c¬ së h¹ tÇng tiÖn lîi cho viÖc ph¸t triÓn kinh tÕvµ giao l­u v¨n ho¸. - Tõ qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i trªn thÕ giíi cã thÓ rót ra mét sè nhËn xÐt vÒ. + Ph¸t triÓn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp theo h×nh thøc trang tr¹i lµ h×nh thøc thÝch hîp vµ ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ + Quy m« trang tr¹i ë mçi n­íc kh¸c nhau nh­ng xu h­íng chung lµ t¨ng lªn. Tr­íc tiªn lµ t¨ng vÒ quy m« diÖn tÝch, ®Çu ®éng vËt nu«i, t¨ng thªm m¸y mãc thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ tiªn tiÕn ... tõ ®ã gi¸ trÞ s¶n phÈm hµng ho¸ còng ph¸t triÓn t¨ng. ViÖc më réng uy m« s¶n xuÊt vµ g¾n liÒn víi quy tr×nh c«ng nghiÖp ho¸. + C¬ cÊu thu nhËp cña trang tr¹i cã sù thay ®æi, lóc ®Çu chñ yÕuthu vÒ n«ng nghiÖp nh­ng cµng ph¸t triÓn th× thu tõ n«ng nghiÖp gi¶m trong khi thu tõ ngµnh ngh̉ phi n«ng nghiÖp t¨ng. + §Êt ®ai cña trang tr¹i gåm nhiÒulo¹i së h÷u kh¸c nhau trong ®ã chñ yÕulµ ®Êt thuéc së h÷u cña hé gia ®×nh. Ng­êi chñ trang tr¹i cã toµn quyÒn quyÕt ®Þnh vÒ c¸ch sö dông ®Êt ®ai ®ã sao cho cã hiÖu qu¶ nhÊt. + HÖ thèng dÞch vô cung øng ®Çu vµo ®Çu ra t­¬ng ®èi tiÖn lîi thÞ tr­êng réng kh¾p ®¶m b¶o cho c¸c trang tr¹i ®i s©u vµo s¶n xuÊt chuyªn m«n ho¸. + C¸c trang tr¹i sö dông lao ®éng lµm thuª, ®ång thêi chñ trang tr¹i còng ph¸t triÓn lµ ng­êi lao ®éng, hä cã tr×nh ®é v¨n ho¸, khoa häc kü thuËt vµ kinh nghiÖm s¶n xuÊt. + ChÝnh phñ cã vai trß rÊt quan träng trong viÖc t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c trang tr¹i h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn. ChÝnh phñ ban hµnh c¸c chÝnh s¸ch vÒ ruéng ®Êt, chÝnh s¸ch vÒ vèn víi l·i suÊt ­u ®·i, chÝnh s¸ch trî gi¸, chÝnh s¸ch ®Çu t­ x©y dùng c¬ së h¹ tÇng... ®· tõng b­íc t¹o dùng m«i tr­êng cho c¸c trang tr¹i ph¸t triÓn. III. Thùc tiÔn vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ë ViÖt Nam . 1. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh kinh tÕ trang tr¹i ë ViÖt Nam. * Kinh tÕ trang tr¹i ViÖt Nam thêi kú phong kiÕn d©n téc( thÕ kû X- gi÷a thÕ kû XIX) . Trong thêi kú phong kiÕn d©n téc mét sè triÒu ®¹i phong kiÕn ®· cã chÝnh s¸ch khai khÈn ®Êt hoang b»ng c¸ch lËp ®ån ®iÒn, doanh ®ỉn, ®­îc biÓu hiÖn d­íi c¸c h×nh thøc kh¸c nhau: ®iÒn trang, ®ỉn doanh, th¸i Êp... Thêi kú Lư TrÇn: do nhu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕn«ng nghiÖp vµ gãp phÇn gi¸ trÞ n¹n phiªu t¸n, tËp trung nh©n lùc x©y dùng c¬ së kinh tÕcho tõng líp quý téc ®­îc biÓu hiÖn qua nhiÒuc¸ch thøc nh­ ®iÒn trang, th¸i Êp , ®ån ®iÒn. - Thêi Lª NguyÔn: h×nh thøc s¶n xuÊt n«ng nghiÖp lóc nµy lµ c¸c tr¹i Êp, gåm - Tr¹i Êp ban cÊp vµ tr¹i Êp khai hoang do c¸c quan l¹i vµ c¸c c«ng thÇn cai qu¶n. Nh÷ng tr¹i Êp ë thêi kú nµy ®· cã vai trß tÝch cùc trong ph¸t triÓn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, më réng diÖn tÝch canh t¸c sö dông nguån nh©n lùc cña ®Þa ph­¬ng vµ tï binh. * Kinh tÕ trang tr¹i ViÖt Nam thêi kú ph¸p thuéc. Môc ®Ých chñ yÕucña kinh tÕ trang tr¹i trong thêi kú nµy lµ nh»m vµo viÖc khai th¸c nh÷ng vïng l·nh thæ réng lín mµ chóng ta ®¹t ®­îc. ThiÕt lËp ë ®ã c¸c ®ån ®iÒn t¨ng søc s¶n xuÊt ë khu vùc thuéc ®̃a th«ng qua ®ã dÔ ph¸t triÓn mèi quan hÖ vÒ th­¬ng m¹i quèc tõ, chÝnh phñ thuéc ®̃a ®· cã nhiÒuchÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p trùc tiÕp thóc ®Èy sù ra ®êi ®ån ®iÒn cña ng­êi ph¸p ë ViÖt Nam nh­: chÝnh s¸ch ruéng ®Êt, chÝnh s¸ch thuƠ, chÝnh s¸ch khen th­ëng ... * Kinh tÕ trang tr¹i ViÖt Nam thêi kú 1954 - 1990. - Thêi kú 1954 - 1975: Tr­íc nh÷ng n¨m 1975 nÒn c«ng nghiÖp mỉn b¾c mang nÆng tÝnh kƠ ho¹ch ho¸ tËp trung vµ cã c¸c h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt chñ yÕunh­: c¸c n«ng l©m tr­êng quèc doanh, c¸c HTX n«ng nghiÖp, ruéng ®Êt t­ liÖu s¶n xuÊt ®­îc tËp trung ho¸, kinh tÕt­ nh©n bÞ thu hÑp tuy vËy hiÖu qu¶ kinh tÕcña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp trong thêi kú nµy rÊt thÊp kÐm. - ë miÒn nam trong thêi kú 1954 - 1975 c¸c h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt ë vïng t¹m chiƠn chñ yÕulµ c¸c ®ån ®iÒn, dinh ®ỉn, c¸c HTX kinh tÕhé gia ®×nh s¶n xuÊt hµng ho¸. - Thêi kú 1975 l¹i ®©y. Tõ cuèi nh÷ng n¨m 1970 hiÖu qu¶ s¶n xuÊt thÊp kÐm trong c¸c HTX ë mỉn b¾c dÉn ®Õnsù khñng ho¶ng cña m« h×nh tËp thÓ ho¸ n«ng nghiÖp. Trong thËp niªn 80, ®Æc biÖt lµ ®¹i héi VI cña §¶ng 12/1986 ®· ®Ò ra c¸c chñ tr­¬ng ®æi míi nÒn kinh tÕn­íc ta tiÕp ®ã Bé ChÝnh trÞ cã nghÞ quyÕt 10 (4/1988) vÒ ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý n«ng nghiÖp vµ kh¼ng ®Þnh hé x· viªn lµ ®¬n vÞ kinh tÕtù chñ. Víi môc tiªu gi¶i ph¸p s¶n xuÊt ph¸t huy mäi tiÒm n¨ng cña c¸c thµnh phÇn kinh tõ, chuyÓn nÒn n«ng nghiÖp n­íc ta sang s¶n xuÊt hµng ho¸, nghÞ quyÕt 10 ®· ®Ò ra chñ tr­¬ng gi¶i ph¸p c¬ b¶n ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕhé. Sau nghÞ quyÕt 10, ®¶ng vµ nhµ n­íc ®· ban hµnh nhiÒuv¨n b¶n , nghÞ quyÕt, luËt ®Êt ®ai, luËt d©n sù, luËt doanh nghiÖp, luËt ®Çu t­ vµ c¸c ngh̃ ®Þnh nh»m thÓ chƠ ho¸ chÝnh s¸ch ®èi víi kinh tÕt­ nh©n trong n«ng nghiÖp. NghÞ quyÕt héi ngh̃ Trung ­¬ng lÇn thø V khăa VII n¨m 1993 ®· chñ tr­¬ng khuyÕn khÝch ph¸t triÓn c¸c n«ng l©m ng­ nghiÖp trang tr¹i víi quy m« thÝch hîp, luËt ®Êt ®ai n¨m 1983 vµ nghÞ quyÕt 64/CP ngµy 27/9/1993 còng ph¸t triÓn ®· thÓ chƠ ho¸ chÝnh s¸ch ®Êt ®ai ®èi víi c¸c hé gia ®×nh vµ c¸ nh©n trong viÖc kinh doanh n«ng nghiÖp. §¹i héi ®¶ng toµn quèc lÇn thø VII n¨m 1996 vµ sau ®ã, nghÞ quyÕt héi nghÞ trung ­¬ng lÇn thø 4 (kho¸ VIII) tiÕp tôc khuyÕn khÝch ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i. ë hÇu hÕt c¸c ®Þa ph­¬ng, trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, kinh tÕ trang tr¹i ®· ph¸t triÓn rÊt nhanh chăng, nhiÒu®Þa ph­¬ng ®· cã nh÷ng chÝnh s¸ch cô thÓ khuyÕn khÝch ph¸t triÓn lo¹i h×nh kinh tÕnµy. Theo sè liÖu ®ỉu tra kh¶o s¸t cña c¸c ®Þa ph­¬ng dùa vµo h­íng dÉn s¬ bé vÒ héi nghÞ vµ tiªu chÝ nhËn d¹ng trang tr¹i cña Bé n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n . HiÖn nay n­íc ta cã kho¶ng trªn 113.000 trang tr¹i tËp trung chñ yÕuë ®ång b»ng S«ng Cöu Long, ®ång b»ng S«ng hång, §«ng Nam Bé, T©y Nguyªn vµ trung du miÒn nói phƯa b¾c. a. VÒ quy m« ®Êt canh t¸c cña mçi trang tr¹i. - Víi c¸c tØnh phƯa b¾c, b×nh qu©n ®Êt s¶n xuÊt cña mçi trang tr¹i trªn 4ha, 2 ha chiÕm 56%, 10 ha chiÕm 38.3%, 10 - 30 ha chiÕm 0,6 %, ch­a cã trang tr¹i nµo ®Õnvµi tr¨m ha. - Víi c¸c tØnh phƯa nam, ®Êt s¶n xuÊt b×nh qu©n cña mét trang tr¹i ë Gia Lai lµ 4,29 ha, §¾c L¾c 6,3 ha, B×nh D­¬ng 10ha, B×nh §Þnh 8 ha, Qu¶ng Nam 2 ha, B×nh thuËn 7 - 8 ha, Thµnh phè HCM 2ha, ­íc tÝnh ®Êt b×nh qu©n cña mét trang tr¹i MiÒn nam lµ 8 - 10 ha. Nh­ vËy ®Êt canh t¸c s¶n xuÊt n«ng l©m nghiÖp cña c¸c tØnh mỉn b¾c lµ thÊp h¬n c¸c tØnh phƯa nam. Nãi chung th× theo ®ỉu tra kinh tÕ trang tr¹i ®ang ph¸t triÓn m¹nh ë c¸c vïng trung du, miÒn nói, ven biÓn ®ã lµ nh÷ng n¬i cã tiÒm n¨ng ®Êt ®ai lín. b. VÒ lao ®éng cña mçi trang tr¹i. - Víi c¸c tØnh phÝa b¾c, víi trang tr¹i trång c©y l©u n¨m nh­ c©y ¨n qu¶, diÖn tÝch 2 ha ®Êt canh t¸c th× ngoµi 2 - 3 lao ®éng gia ®×nh còng ph¸t triÓn chØ cÇn thuª m­ín 1 lao ®éng th­êng xuyªn, tõ 2 - 5 ha thuª 2 - 3 lao ®éng, tõ 5 - 10 ha thuª 3 - 5 lao ®éng, tõ 10 - 20 ha thuª 6 - 10 lao ®éng nh­ vËy lao ®éng thuª b×nh qu©n trang tr¹i phƯa b¾c chØ 2 - 4 lao ®éng, thêi vô 3 - 4 lao ®éng, víi møc l­¬ng kho¶ng 250000 – 300000 ®ång / th¸ng. - C¸c tØnh phƯa nam së Lao ®éng cÇn cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña mçi trang tr¹i th­êng lín h¬n c¸c tØnh phƯa b¾c, do quy m« ®Êt canh t¸c, tÝnh chÊt tËp trung hµng ho¸ cao h¬n. TÝnh b×nh qu©n mét trang tr¹i phƯa nam thuª lao ®éng th­êng xuyªn tronh n¨m lµ 8 - 10 lao ®éng tỉn l­¬ng ®­îc tr¶ 500.000 hoÆc 600.000 ®ång / th¸ng. c. Vèn ®Çu t­ cña trang tr¹i. Theo c¸c tµi liÖu nghiªn cøu ®ỉu tra, b¸o c¸o cña Bé N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n viÖn kinh tÕn«ng nghiÖp cña c¸c Së n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n c¸c tØnh, th× vèn ®Çu t­ cho trang tr¹i cña c¸c tØnh phƯa b¾c lµ kho¶ng tõ 50 - 80 triÖu ®ång. ë c¸c tØnh phƯa nam vèn ®Çu t­ lín h¬n Ýt nhÊt kho¶ng 50triÖu ®ång cao nhÊt lµ 4tû ®ång. B×nh D­¬ng b×nh qu©n mét trang tr¹i lµ 250triÖu ®ång. §¸ng chó ư lµ nguån vèn tù cã trªn 81%, vèn vay ng©n hµng tõ 3 - 5% vèn vay cña ch­¬ng tr×nh (ngoµi ch­¬ng tr×nh 327 nƠu cã) kh«ng ®¸ng kÓ cßn l¹i vay c¸c nguån kh¸c. 2. C¸c chØ tiªu ph©n tÝch. C¨n cø vµo ®Æc ®iÓm vµ t×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ë ViÖt Nam. Em xin ®­îc ®­a ra mét sè chØ tiªu ®Ó ph¶n ¸nh vµ ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng cña kinh tÕ trang tr¹i trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu. a. C¸c chØ tiªu ph¶n ¸nh c¸c yÕu tè s¶n xuÊt. - §Êt ®ai b×nh qu©n mét trang. - Vèn s¶n xuÊt b×nh qu©n mét trang tr¹i. - Lao ®éng b×nh qu©n mét trang tr¹i. C¬ cÊu lao ®éng theo lo¹i lao ®éng (lao ®éng gia ®×nh vµ lao ®éng thuª ngoµi). b. C¸c chØ tiªu ph¶n ¸nh kÕt qu¶, chi phƯ, hiÖu qu¶ vµ t×nh h×nh s¶n xuÊt hµng ho¸. * ChØ tiªu ph¶n ¸nh kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña trang tr¹i . - Tæng ®Çu t­ cña trang tr¹i lµ tæng gi¸ trÞ tÝnh b»ng tỉn cña c¸c lo¹i s¶n phÈm s¶n xuÊt ra ë trang tr¹i bao gåm phÇn gi¸ trÞ ®Ó l¹i tiªu dïng (bao gåm tiªu dïng cho sinh ho¹t vµ tiªu dïng cho t¸i s¶n xuÊt) + (s¶n phÈm b¸n ra trªn thÞ tr­êng). - Tæng chi phƯ lµ toµn bé c¸c kho¶n chi phƯ vËt chÊt bao gåm c¸c kho¶n chi phƯ nguyªn vËt liÖu. Gièng, Ph©n băn, thuèc trơ s©u, lao ®éng thuª vµ c¸c kho¶n dÞch vô thuª ngoµi: b¶o vÖ thùc vËt dÞch vô thuû lîi. - Thu nhËp: lµ gi¸ trÞ s¶n phÈm vËt chÊt vµ dÞch vô cho c¸c ngµnh s¶n xuÊt t¹o ra trong mét n¨m hay mét chu kú trong s¶n xuÊt kinh doanh. Lîi nhuËn ®­îc tÝnh theo c«ng thøc: TN = TR -TC. Trong ®ã: TN : Thu nhËp rßng. TR : tæng doanh thu. TC : Tæng chi phƯ. * C¸c chØ tiªu ph¶n ¸nh hiÖu qu¶ kinh tõ: - Doanh thu/ tæng chi phƯ = Tæng doanh thu/Tæng chi phƯ. ChØ tiªu nµy cho biƠt cø 1 ®ång chi phƯ bá ra cho s¶n xuÊt kinh doanh th× trang tr¹i thu ®­îc bao nhiªu ®ång doanh thu. - Lîi nhuËn/Tæng chi phƯ = Tæng lîi nhuËn/Tæng chi phƯ. ChØ tiªu nµy cho biƠt cø 1 ®ång chi phƯ bá ra cho s¶n xuÊt kinh doanh th× trang tr¹i thu ®­îc bao nhiªu ®ång lîi nhuËn. - Doanh thu/lao ®éng = Tæng doanh thu/Tæng lao ®éng. ChØ tiªu nµy cho biƠt cø 1 lao ®éng tham gia s¶n xuÊt th× trang tr¹i thu ®­îc bao nhiªu ®ång thu nhËp. - Doanh thu/DiÖn tÝch = Tæng doanh thu / tæng DiÖn tÝch canh t¸c . ChØ tiªu nµy cho biƠt cø 1 trang tr¹i canh t¸c th× trang tr¹i thu ®­îc bao nhiªu ®ång thu nhËp. - Thu nhËp / DiÖn tÝch = Tæng thu nhËp / Tæng diÖn tÝch canh t¸c. ChØ tiªu nµy cho biƠt 1 ®¬n vÞ diÖn tÝch canh t¸c th× trang tr¹i thu ®­îc bao nhiªu ®ång thu nhËp. 3. Xu h­íng ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ë n­íc ta. Ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ë n­íc ta ph¶i ®¹t hiÖu qu¶ trªn 3 mÆt: hiÖu qu¶ kinh tÕhiÖu qu¶ x· héi vµ hiÖu qu¶ vÒ mÆt m«i tr­êng. HiÖu qu¶ kinh tÕph¶i thÓ hiÖn ë s¶n l­îng, s¶n l­îng hµng ho¸, tÝch luü t¸i s¶n xuÊt më réng ngµy cµng t¨ng vÒ c¶ mÆt tuyÖt ®èi vµ t­¬ng ®èi. HiÖu qu¶ vÒ mÆt x· héi thÓ hiÖn ë sù n©ng cao kh«ng ngơng vÒ ®êi sèng vµ thu nhËp cña c¸c thµnh viªn trong trang tr¹i, gi¸ trÞ ®­îc viÖc lµm, gãp phÇn t¨ng hé giµu gi¶m hé ngh̀o, xo¸ ®­îc hé ®ãi, gãp phÇn c¶i thiÖn ®êi sèng cña n«ng th«n. HiÖu qu¶ vÒ m«i tr­êng thÓ hiÖn ë sù gi¶m bít diÖn tÝch hoang ho¸ ®åi nói träc, c¸c b·i cån c¸t ven biÓn, phñ xanh ®åi nói träc b¶o vÒ rõng, n­íc, khƯ hËu. §ỉu nµy hƠt søc cÇn thiƠt bëi v× phÇn lín c¸c trang tr¹i ®̉u ë vïng trung du vµ miÒn nói. Muèn ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ trªn c¸c trang tr¹i nªn ph¸t triÓn theo xu h­íng chñ yÕusau ®©y. a. TÝch tô vèn vµ tËp trung ®Êt ®ai. Sù ph¸t triÓn cña c¸c trang tr¹i g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh tÝch tô vèn vµ tËp trung ®Êt ®ai. N«ng hé ph¶i tËp trung ®Êt ®ai víi quy m« nhÊt ®Þnh míi cã ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt hµng ho¸. ViÖc tÝch tô vµ tËp trung ®Êt ®ai tuú thuéc vµo kh¶ n¨ng ®Êt ®ai nhiÒuhay Ýt, thuËn lîi hay khã kh¨n, khai th¸c vµ sö dông Ýt ng­êi muèn nhËn lµm, nªu nh÷ng ng­êi cã ®iÒu kiÖn muèn nhËn ®Ó s¶n xuÊt n«ng nghiÖp th× cho hä nhËn theo kh¶ n¨ng cña hä. §èi víi nh÷ng vïng ®Êt ®ai cã Ýt khã kh¨n, cã nhiÒung­êi muèn nhËn ®Ó s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, th× tuú theo diÖn tÝch ®Êt ®ai vµ sè ng­êi muèn nhËn mµ quyÕt ®Þnh cô thÓ. §èi víi nh÷ng vïng ®Êt ®ai cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi mµ nhiÒung­êi muèn nhËn ®Ó s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, nh­ng diÖn tÝch ®Êt ®ai Ýt th× cho thÇu nh©n kho¸n c«ng khai. Nh÷ng trang tr¹i ho¹t ®éng theo nh÷ng h×nh thøc dù ¸n do c¸c cÊp cã thÈm quyÒn duyÖt víi quy m« lín nªn cho chuyÓn h×nh thøc ho¹t ®éng sang c«ng ty t­ nh©n hay c«ng ty TNHH theo luËt c«ng ty. §èi víi c¸c chñ dù ¸n ®Çu t­ khai th¸c trång míi c©y l©u n¨m råi kho¸n l¹i cho c¸c chñ hé ®Þa ph­¬ng ch¨m săc, ph©n phèi theo s¶n phÈm ,nªn cho hä thuª ®Êt ®Ó s¶n xuÊt n«ng nghiÖp æn ®Þnh vµ l©u dµi theo thêi gian mµ luËt quyÕt ®Þnh. Nh÷ng trang tr¹i hiÖn sö dông ®Êt ®ai qu¸ møc h¹n ®ỉn nh­ s¶n xuÊt cã hiÖu qu¶ th× nªn ®Ó cho hä tiÕp tôc sö dông. Nh÷ng trang tr¹i hoang ho¸, ®Êt ®åi nói hoÆc ®­a vµo s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®̉ ngh̃ kh«ng ph¶i nép thuƠ phô thu Ýt nhÊt 10 n¨m, kÓ c¶ phÇng ®Êt v­ît møc h¹n sau khi khai hoang. Nh÷ng ®iÒu kiÖn nªu trªn nh»m khuyÕn khÝch qu¸ tr×nh tËp trung ®Êt ®ai ®Ó ph¸t triÓn trang tr¹i viÖc kh¾c phôc t×nh tr¹ng ®Êt ®ai cña hé n«ng d©n cã ý nghÜa quan träng t¹o ®iÒu kiÖn ®i vµo tÝch tô tËp trung, ®ång thêi lµ tiÕn ®é ®Ó chuyÓn tõ n«ng hé lªn trang tr¹i mét c¸ch thuËn lîi. Tuy nhiªn gi¸ trÞ t×nh tr¹ng ®Êt ®ai manh món lµ vÊn ®Ò phøc t¹p, ph¶i dùa vµo sù tù nguyÖn cña n«ng d©n vµ cã ph­¬ng h­íng chuyÓn ®æi ruéng ®Êt l©u dµi. ViÖc chuyÓn ®æi ruéng ®Êt cÇn ®­îc thùc hiÖn khi ®o ®¹c ®Ó cÊp giÊy chøng nhËn sö dông ruéng ®Êt æn ®Þnh vµ l©u dµi cho hé n«ng d©n. ViÖc ph©n phèi, giao ®Êt ®ai cho ng­êi sö dông n«ng - l©m nghiÖp, kh¾c phôc ®Êt ®ai manh món th«ng qua chuyÓn ®æi ruéng ®Êt sÏ dÉn ®ÕntÝch tô tËp trung s¶n xuÊt ngµy cµng nhiÒus¶n phÈm, s¶n phÈm hµng ho¸ xuÊt khÈu t¹o nªn tÝch luü t¸i s¶n xuÊt më réng kh«ng ngơng d©y lµ qu¸ tr×nh tËp trung ®óng ®¾n. b. Chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt lµ xu h­íng tÊt yÕu cña ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i. S¶n xuÊt ®éc canh l­¬ng thùc (®Æc biÖt lµ ®éc canh lóa) hay s¶n xuÊt ph©n t¸n manh món ®̉u xa l¹ víi kiÓu s¶n xuÊt hµng ho¸ cña trang tr¹i. Thùc tÕ cho thÊy s¶n xuÊt ®éc canh l­¬ng thùc, nhÊt lµ ë nh÷ng vïng b×nh qu©n ®Êt ®ai ®Çu ng­êi thÊp, chØ ®¶m b¶o ®ñ ¨n hoÆc ®ñ no, kh«ng thÓ tÝch luü ®­îc nhiÒu®Ó trë nªn giÇu cã. MÆt kh¸c s¶n xuÊt manh món, mçi thø mét Ýt còng ph¸t triÓn chØ tiªu dïng, tù tóc, tù cÊp. V× vËy muèn s¶n xuÊt hµng ho¸ ph¶i ®i vµo chuyªn m«n ho¸ ®ã lµ tÊt yÕu kh¸ch quan cña nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ cho mäi lo¹i h×nh s¶n xuÊt tiÕn bé. Nh­ng s¶n xuÊt chuyªn m«n ho¸ ph¶i kÕt hîp víi ph¸t triÓn tæng hîp, ®a d¹ng míi cã thÓ khai th¸c mäi nguèn lùc ®Êt ®ai, khƯ hËu c¬ së vËt chÊt kü thuËt, søc lao ®éng, ®ång thêi h¹n chÕ nh÷ng rñi ro vÒ thiªn tai vµ biÕn ®éng cña thÞ tr­êng. c. C«ng nghiÖp hăa, th©m canh ho¸. ViÖc ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh tÝch tô. TËp trung më réng quy m« s¶n xuÊt ®ßi hái c¸c trang tr¹i ph¶i ph¸t triÓn theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸ vµ th©m canh ho¸ ®Ó t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng vµ t¨ng n¨ng suÊt c©y trång vËt nu«i. Trang tr¹i kh«ng thÓ më réng quy m« diÖn tÝch 5 - 10ha hoÆc lín h¬n, hay ph¸t triÓn ®µn lîn, ®µn tr©u bß lªn hµng tr¨m ngµn con b»ng lao ®éng thñ c«ng, c¬ së vËt chÊt kü thuËt thÊp kÐm Muèn thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸, th©m canh ho¸, c¸c trang tr¹i ph¶i tiÕn hµnh thuû lîi ho¸, ®iÖn khƯ ho¸, c¬ khƯ ho¸, ¸p dông khoa häc vµ c«ng nghÖ sinh häc. Nh­ng khi thùc hiÖn néi dung trªn c¸c trang tr¹i ph¶i dùa vµo ®iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕx· héi cña m×nh lùa chän quy m«, h×nh thøc tr×nh ®é vµ b­íc ®i thÝch hîp míi cã hiÖu qu¶ cao. Cã trang tr¹i ­u tiªn ph¶i thuû lîi ho¸, nh­ng còng ph¸t triÓn cã trang tr¹i ­u tiªn ph¶i cã ¸p dông l­¹ chän gièng tèt, l¹i cã trang tr¹i ph¶i ­u tiªn kh©u c¶i t¹o ®Êt vµ ph©n băn. MÆt kh¸c ph¶i kÕt hîp c«ng nghiÖp ho¸, th©m canh ho¸ trong tõng trang tr¹i víi c«ng nghiÖp ho¸ th©m canh ho¸ trªn ®̃a bµn vïng, huyÖn. Ch¼ng h¹n viÖc lµm hÖ thèng kªnh m­¬ng t­íi tiªu n­íc hÖ thèng giao th«ng ®­êng thuû, ®­êng bé kh«ng thÓ khÐp kÝn trong vïng trang tr¹i mµ ph¶i tiÕn hµnh chung trªn c¶ vïng theo qui ho¹ch thèng nhÊt. Mçi trang tr¹i kh«ng thÓ lµ tù m×nh thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸, th©m canh ho¸ s¶n xuÊt mµ ph¶i cã sù hç trî cña nhµ n­íc. Ph¶i cã c¬ së kÕt hîp gi÷a trang tr¹i vµ nhµ n­íc khi x©y dùng c¬ së h¹ tÇng. Nhµ n­íc ®Çu t­ x©y dùng c«ng tr×nh ®Çu mèi, c¸c trang tr¹i x©y dùng c«ng tr×nh ®Çu mèi kªnh m­¬ng, ®­êng dÉn n­íc phôc vô th©m canh cña trang tr¹i vµ hé gia ®×nh trong vïng. Nhµ n­íc hç trî viÖc nghiªn cøu vµ phæ biƠn kü thuËt canh th©m, cßn trang tr¹i ¸p dông kü thuËt. §Ó gióp viÖc thµnh lËp c¸c trang tr¹i ®i vµo s¶n xuÊt kinh doanh ë c¸c vïng hoang ho¸, ®åi nói träc .... d. Hîp t¸c vµ c¹nh tranh. C¸c trang tr¹i muèn s¶n xuÊt hµng ho¸ ph¶i hîp t¸c vµ liªn kƠt víi nhiÒu®¬n vÞ vµ tæ chøc kinh tÕkh¸c. Tr­íc tiªn lµ trong néi bé trang tr¹i cã sù hîp t¸c vµ ph©n c«ng lao ®éng ®Ó thùc hiÖn c¸c qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, Sù hîp t¸c vµ ph©n c«ng nµy do chñ trang tr¹i ®ỉu hµnh. Ngoµi ph¹m vi trang tr¹i, chñ trang tr¹i ph¶i hîp t¸c víi c¸c tæ chøc cung øng vËt t­ dÓ mua vËt t­, víi c¸c tæ chøc tƯn dông ng©n hµng ®Ó vay vèn, víi c¸c tæ chøc thuû n«ng ®Ó cã n­íc t­íi tiªu, víi c¸c tæ chøc b¶o vÖ thùc vËt ®Ó phßng trơ s©u bÖnh, víi c¸c tæ chøc tiªu thô n«ng s¶n phÈm. MÆt kh¸c cã nh÷ng tr­êng hîp b¶n th©n tõng trang tr¹i kh«ng thÓ tù lµm ®­îc, do thiƠu vèn, thiƠu m¸y mãc thiÕt bÞ, thiƠu tr×nh ®é mµ ph¶i liªn kƠt víi c¸c tæ chøc kh¸c nh­ lµm cho hÖ thèng kªnh m­¬ng, ®­êng x· giao th«ng, chÕ biÕn n«ng s¶n. C¸c trang tr¹i cã thÓ hîp t¸c ho¸ víi n«ng th«n, HTX, n«ng l©m tr­êng, c¸c c¬ së c«ng nghiÖp, th­¬ng, m¹i dÞch vô ng©n hµng tƯn dông, vËt t­, th©m chƯ víi n­íc ngoµi th«ng qua xuÊt nhËp khÈu trùc tiÕp. §i ®«i víi viÖc hîp, t¸c trang tr¹i cÇn ph¶i cã c¹nh tranh víi c¸c tæ chøc vµ ®¬n vÞ kinh tÕcã thÓ tiªu thô s¶n phÈm lµm ra, víi gi¸ c¶ hîp lý ®Ó cã thÓ tÝch luü, t¸i s¶n xuÊt më réng . Muèn vËy ph¶i t¨ng n¨ng suÊt, s¶n l­¬ng c©y trång vËt nu«i, t¨ng chÊt l­îng s¶n phÈm, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm. Cã nh­ vËy s¶n phÈm cña trang tr¹i míi cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn